Titel: Mijnbouw in Peru: de Conga Case Locatie: Universiteit Gent Datum en uur: 1/03 14.30 17.15 Verslaggever: Machteld Laureyns Aantal aanwezigen, beschrijving doelpubliek: 15, studenten politieke geografie ReinaldoRodriguezCruzado Reinaldo is afkomstig uit Peru. Hij is geoloog met een specialisatie in geotechniek, milieubeheer en ontwikkelingsfinanciering. Verder is hij adviseur aan het seniormanagement van de ontwikkelingscorporatie van Cajamarca, beschikt hij over uitgebreide kennis van mijnbouwproblematiek in en de hierbij gerelateerde problemen en is hij consultant in de grondmechanica en voor ontwikkelingsprojecten. Bovendien is hij de directeur van de school voor geologische techniek en de school voor mijnbouwkunde in Peru. Mirtha Vasquez Mirtha Vasquez uit Peru is advocaat in sociaal management, milieurecht, bestuur e mensenrechten. Verder is zij de uitvoerend secretaris en hoofd van de juridische afdeling van de NGO Grufides,die de rechten van boerengemeenschappen in Peru verdedigt, lid van de nationale Peruaanse mensenrechtencommissie,en hoogleraar milieurecht aan de nationale universiteit van Cajamarca, waar ze zelf ook gestudeerd heeft. Inhoud Charlotte van Catapa geeft de introductie en legt uit waarover de GOUD:EERLIJK? campagne gaat, en wat Catapa is. Ze legt uit dat de campagne momenteel focust op (de ontginning van) goud, omdat goud veel vervuilender is dan zilver en koper.
Vervolgens stelt Mirtha Vasquez zichzelf voor en legt uit wat ze wil doen. Ze vertelt dat de laatste jaren de investeringen in Latijns-Amerika gestegen zijn. De reden hiervoor is dat het continent over heel wat natuurlijke grondstoffen beschikt. Peru heeft veel geïnvesteerd in de mijnbouw. Hierdoor is grondgebied ernstig veranderd. Cajamarca is de regio waar de mijn gelegen is, waarover Mirtha en Reinaldo komen praten. De mijn in Cajamarca is de mijn die het meeste goud oplevert in Peru (en in Latijns-Amerika). Het grootste deel van Cajamarca is geconcessioneerd door mijnbouwbedrijven, maar op dat grondgebied leven ook boerengemeenschappen. De grote vraag is waar deze gemeenschappen naar toe moeten. In Latijns-Amerika zijn heel wat Afrikaanse, Chinese en Amerikaanse mijnbouwbedrijven. Yanacocha, de mijn in Cajamarca, is deels in handen van een Amerikaans bedrijf (Newmont), een Peruviaans bedrijf (Buenaventura) en ook 5% in handen van de Wereldbank. Deze zijn er al 25 jaar aan het werk. De goudprijs stijgt ondertussen: 1 gram goud produceren kost het hen 110$ terwijl deze verkocht wordt aan 1850$. Het is een grote paradox: Peru is de grootste producent in goud maar alles gaat naar de grote multinationals. Mirtha toont foto s van de transformaties die zijn gebeurd in het gebied. Het grootste probleem is de verandering in het landschap. Yanacocha was vroeger de naam van een meer, van dit meer is nu niets meer over. De mijn heeft al het water opgebruikt, maar nam wel de naam van het meer over. Mirtha haalt dat aan de mijn een negatieve impact heeft op het milieu. De techniek die ze in Yanacocha gebruiken is open-pit mining. Bij deze techniek wordt cyanide gebruikt en dit is erg schadelijk voor het milieu. Het gehele grondgebied is volledig vervuild, vooral het water. De techniek van open-pit mining is verboden in sommige staten van de Verenigde Staten. Mirtha toont satellietfoto s van Cajamarca en het ontmijningsgebied, waarbij duidelijk wordt dat de stad 5x kleiner is dan het ontginningsgebied. In Peru willen ze nu starten met een nieuw mijnbouwproject. Het plan is om bij dit project, het CONGA project, te beginnen ontginnen bij het hoogst gelegen gebied. Hierdoor zouden de waterlopen in het hoger gelegen gebied zwaar vervuild raken, waardoor ook lager gelegen gebied getroffen wordt. De bedrijven stellen een technische oplossing voor. De biodiversiteit komt in het gedrang en wordt niet naar waarde geschat. Ook met de lokale bevolking wordt erg weinig rekening gehouden. De contaminatie van het gebied gaat verder, maar iedereen heeft water nodig, zowel de lokale bevolking als de mijn. De regering steunt dergelijke projecten, maar er blijft maar een zeer kleine winst over voor de lokale bevolking. De lokale bevolking moet hun grondgebied verlaten, er blijft enkel ruimte voor mijnbouw over. Er worden dia s getoond met dorpen en steden die opgegeten worden de mijn. De lokale bevolking ondervindt heel wat moeilijkheden en ze zitten vast, weten niet waar ze naartoe kunnen. De lokale bevolking verliest hun grondgebied. De regering heeft namelijk een wet veranderd waardoor grond kan worden opgekocht, of worden geleased van de lokale bevolking. Vaak lijkt het niet zo n slechte prijs, maar de mensen kunnen achteraf niet meer terugkeren, want hun grond is volledig verwoest. Mensen worden door de regering gedwongen om te verhuizen. Mirtha haalt een voorbeeld aan van een boer uit Cajamarca die 30$ dollar per hectare kreeg om zijn grond gedwongen te verlaten, en zijn het gebied nu is volledig onvruchtbaar. Het CONGA-project geeft stof tot nadenken over de effecten van grootschalige mijnbouwproject op de lokale bevolking. 32 gemeenschappen en 30.000 ha grond zijn getroffen door de komst van deze mijn. Mirtha verteld dat enorm veel kwik gebruikt wordt bij de mijnbouw. Veel kinderen werden ziek en er vielen zelfs doden. Mirtha toont foto s van de kinderen. De lokale bevolking organiseerde protestacties maar de regering was hiermee niet akkoord. Deze beweerde immers dat de (komst van) mijnbouwbedrijven zorgden voor ontwikkeling en inkomens in de regio. Bovendien werkt de regering samen met de mijnbouwbedrijven en treed ze vaak hardhandig op tegen protesten. Daarnaast steunt de regering de bedrijven zodanig met manschappen dat het wel lijkt of ze een privé-leger hebben. Het sociaal protest wordt fel onderdrukt door de staat en mensen worden vaak afgepersd of gevangen genomen. De straffen zijn erg zwaar: tot 25 jaar cel, wat meer is dan sommige moordenaars
krijgen. Zo was er ook operatie Diablo, de mijnbouw bedrijven werden beschermd door de regering, terwijl protestgroepen werden bedreigd, er werd spionage gepleegd en zelfs aanslagen. Mirtha verteld over Verantwoord Maatschappelijke Ondernemen. De bedrijven in Peru beweren immers dat ze zichzelf kunnen controleren. Maar uit vele documenten blijkt dat ze niet weten wat VMO is. Ze hebben een ander idee over VMO en zien het als een vorm van liefdadigheid. De bedrijven zeggen wel dat ze willen samen werken, maar de enige reden waarom ze er zijn is om grondstoffen uit de grond te kunnen halen. Mirtha haalt aan dat het sociale vlak in een geglobaliseerde wereld super belangrijk is, maar de bedrijven ginder niet weten waarover ze spreken. De rol van de regering in een geglobaliseerde wereld is minder groot geworden: bedrijven hebben nu meer macht dan de regering. De sociale kost voor dit alles is in Cajamarca zeer groot. Reinaldo Rodriguez is de volgende spreker. Hij haalt het verband tussen geografie en geologie aan en legt uit waarom de mijnen precies daar zijn. Hij toont op een kaartje hoeveel er al zijn en hoeveel er nog mogelijk bijkomen. Op dezelfde slide staat een tabel waarin weergegeven wordt welke positie Peru inneemt in de productie van (edel)metalen in de wereld. Hieruit blijkt dat Peru voor vele metalen de koploper is en is van de grootste producenten op wereldniveau is. Helaas blijft Peru een ontwikkelingsland. Vervolgens gaat hij verder met een geografische uitleg over het stroomgebied van rivieren. Hij toont aan dat mijnbedrijven zich vaak vestigen ten midden van zo n stroomgebied. De mijn in Cajamarca bestaat al sinds 1993. Hij toont een dia met de verschillende impacten zo n mijn heeft op de geografie en meer bepaald het landschap. De visuele impact van zo n mijn is dat vele gebieden volledig vernietigd achter blijven. Daarnaast heeft hij ook over de geomorfologische en geostructurele impact. Het reliëf verandert volledig door mijnbouw. Mijnbouw maakt daarnaast geomorfologische structuren kapot zoals rivieren en lagunes. Reinaldo maakt een tekening Deze tekening stelt een berg voor bestaande uit rotsen. Al de neerslag die valt kan 2 dingen doen : enerzijds van de helling lopen en anderzijds in de helling dringen. Hoeveel water in de rots dringt, hangt af van de waterdoorlaadbaarheid. Er zijn verschillende niveaus en variabelen. De neerslag is 100% waarvan 40% langs de stenen naar beneden loopt. 10 à 20% van het water dat op de rots loopt dringt de rots binnen omdat deze gefractureerd of gebroken is. De helling kan ook bestaan uit materiaal dat geen rots is. Een rotsbodem heeft wel een secundaire doorlaatbaarheid : het water dringt door de spleten maar niet door de rotsen. Reinaldo toont satellietbeelden op verschillende hoogtes. Het is duidelijk dat het volledige gebied vernietigd is en geomorfologisch kapot. We zien ook verschillende kleuren, een bepaalde kleur toont aan welk element zich daar bevindt: een groene kleur wijst bijvoorbeeld op veel koper, een rode kleur wijst op veel ijzer. Er zijn tal van zware metalen zichtbaar op de satellietfoto, kleuren die variëren van groen tot rood en bruin. Hij toont dia met drie waterbassins, waarbij het bovenste de bassin is waar het water in terecht komt. De tweede bassins toont hoe de inhoud bewerkt wordt, telkens heeft het water van de bassins een andere kleur. De laatste bassin is zeer donker gekleurd en bevat geen goud meer, enkel nog zware metalen. Hij toont een foto van de Yanococha mijn: een groot waterreservoir (600m op 800m) dat vol zit met zware metalen, die in de grond terecht komen. Reinaldo toont foto s van hoe het was voor de mijn er was. Uit het meertje werd vroeger gedronken door de plaatselijke bevolking. Reinaldo toont foto s van de evolutie van de mijn, waarop zichtbaar wordt op welke monsterlijke manier het gebied veranderd is. De littekens van de mijnbouw worden duidelijk. Hij vertelt over de waterzuiveringsinstallatie die op lager gelegen gebied ligt. In de volksmond wordt deze het mirakel genoemd. Het water dat in het waterzuiveringsstation terecht komt, komt rechtstreeks uit de mijn. Het station is echter niet krachtig en efficiënt genoeg om de zware metalen uit het water te filteren. Reinaldo toont foto s van de Rio Grande vroeger en de Rio Grande nu, wat eens een heldere rivier was, is nu veranderd droog gebied, waarbij de rivier via buizen naar Cajamarca stroomt. Het is gebruikt, vuil en zuur water. In het gebied is 20.000 hectare veranderd en vernietigd. De
bedrijven verdienen er miljoenen dollars aan terwijl de dorpen in het gebied erg weinig ontwikkeling doormaken. Reinaldo dankt het publiek en professor en vraagt even stil te staan bij de problemen in Peru. Charlotte sluit de presentatie af en geeft uitleg uit de goud:eerlijk? campagne. Ze geeft uitleg over Fair Trade goudmijnen, nu zijn er al 5 en nog 4 in optie. Ze vraagt om na te denken over de aankoop en investering in goud. Er bestaat ook een juwelier met licentie om Fair Trade goud te verkopen, zij woont in Limburg. Nog enkele andere juweliers hebben een aanvraag gedaan, maar het is een administratieve rompslomp om zo n licentie te krijgen. Charlotte legt uit hoe we zelf goud eerlijker kunnen zijn. Ze spreekt over 2 de kolonisatie golf, die gelijkaardig is aan de eerste, maar nu zijn het de bedrijven die macht in handen hebben. Het resultaat is hetzelfde als bij de eerste kolonisatie: de getroffen landen blijven arm en verwoest achter. Vragen/opmerkingen uit het publiek 1.) Zijn er andere meer natuurvriendelijke methodes om aan ontginning te doen? 2.) Wordt de druk niet groter op de regering nu duidelijk wordt dat de protestacties niet enkel lokaal maar nationaal geworden zijn? Zijn ze niet bang bij volgende verkiezingen hierop afgerekend te worden of is het land te corrupt? En nu de acties aan zoveel belang winnen wat is de reactie van de internationale gemeenschap hierop? 3.) Wat is het aandeel van de goud-handel op het BBP van Peru? 4.) Wat zegt de Europese Gemeenschap/Parlement hierop? 1.)Reinaldo legt uit dat er twee soorten mijnen bestaan : Open-pit mijnen en schachtmijnen. Schachtsmijnen zitten onder de grond waardoor de vervuiling minder visueel zichtbaar is. Er is sowieso altijd vervuiling, hoewel schachtmijnen misschien iets minder vervuilend zijn, omdat deze minder in contact komen met het zichtbare landschap. Reinaldo maakt een tekening waarop hij aantoont dat waar rivieren samen vertrekken in de bergen, de grootste vervuiling plaatsvindt. Hoe verder (en vaak ook lager) men zich verplaatst van de mijn, hoe minder vervuild het gebied is. Reinaldo gaat verder en legt uit dat er twee processen zijn die gebruikt worden in de mijnindustrie, het ene proces maakt gebruik van flotatie het andere van cyanide. Cyanide wordt vooral gebruikt bij de Open-pit mining (CN - NA). Cyanide is niet vervuilend als zijn ph waarde tussen de 10 en 11.5 ligt. Wanneer zijn ph waarde daalt naar 9.9 wordt het een bijtend zuur. Bij Open-pit mining zijn tonnen cyanide nodig, dit is onzichtbaar en je proeft noch ruikt het. Wanneer cyanide zicht bindt met broom of andere stoffen wordt het complexe samenstelling. Het is in dit proces dat de ph-waarde daalt en het een dus een bijtend zuur wordt. Er dus geen milievriendelijke oplossing, men kan pas een oplossing vinden als men een alternatief vindt voor het proces met cyanide. 2.) Mirtha geeft uitleg hierover. Zij zegt dat protestacties vroeger enkel op lokaal vlak gebeurden, maar men ze nu meer op nationale schaal ziet. Het CONGA-project heeft ook op nationaal vlak protest tot gevolg, men is gaan aankloppen bij de regering. Maar de regering zit er wat tussen in, want zij heeft akkoorden met mijnbouwbedrijven. De regering moet schipperen tussen de sociale protestgroepen en de mijnbouwbedrijven. Charlotte haalt voorbeeld aan van Marlin Mijn in Guatemala waar er een protestactie was van meer dan 500.000 die neen tegen de mijnbouw als standpunt innamen. Hier werden consultas gehouden bij de bevolking om te vragen wat ze van het idee van de mijn vonden. We kijken naar dia s van de nationale mars voor water, een actie
door lokale gemeenschappen die 15 dagen stapten door verschillende provincies, naar Lima. Onderweg sloten steeds meer mensen zich aan bij het protest. Telkens men ergens aankwam werd aan de vlag die vanaf dag 1 meeging met de mars een nieuw stuk bevestigd, op de foto s is zichtbaar dat na 15 dagen het om een immense vlag gaat. Sociale groepen worden echter vaak onderdrukt door geweld. 3.) Reinaldo neemt het woord hij zegt dat er een verschil moet gemaakt worden tussen goud dat bestemd is voor export en goud dat invloed heeft op het BBP. Zo n 47-51% van het goud is bestemd voor export. De goudmijnindustrie maakt maar zo n 4-7 à 8% van het BBP van Peru. Reinaldo haalt ook aan dat slechts 3.4% van de Peruvianen in de mijnbouwindustrie werken, en dat van de enorme winsten die de bedrijven maken slechts een heel klein deel terug gaat naar de lokale bevolking. Bedrijven betalen 17% belasting op wat ze verkopen, en slechts 50% daarvan wordt terug in het land gestoken. Comperonico stelt dat door de stijgende prijs in mineralen de winst veel groter wordt. 4.) Het Europese parlement probeert gebruik cyanide en open-pit mining te verbieden in grote mijnbouwprojecten. Mirtha haalt aan dat er in Europa een groot bewustzijn is en dat meer mensen de situatie willen veranderen. Zij en Reinaldo zijn al naar het Europese parlement geweest om het probleem aan te kaarten. Europa stelt wetten op, maar kan deze niet opdringen aan landen buiten de Europese Unie. Deze landen moeten zelf wetten stemmen in verband met mijnbouw. In Peru lag reeds een wet op tafel om gebruik van cyanide in mijnen te verbieden maar de wet is er niet door gekomen. Costa Rica is een goed voorbeeld van waar dit wel gelukt is, open pit mining is daar nu verboden. De Europese wetten zijn niet bindend voor Europese bedrijven die zich in Latijns-Amerika vestigen. Europa heeft vrijhandelsakkoorden met Peru en Colombia. Het Europees parlement wil graag weten hoe vork in de steel zit, maar landen in Latijns-Amerika zijn niet in staat om zichzelf te controleren op vlak van mijnbouw.