Platform Amstelgoed Amstelgoed Datum: 1 januari 2017 Schrijvers: KEK Broeders - Erwin & Marcel van Wieringen 1
Inhoud Vooraf 3 Aanleiding 4 Rivier de Amstel 8 Amstelgoed als merk 9 Laat je meevoeren door een rijke historie 12 Laat je meevoeren naar het Amstelgoed 18 Samenwerking 31 Conclusie 34 Bijlage 1- SWOT Analyse 35 2
Vooraf Platform Amstelgoed De Amstel is de levensader van waaruit Amsterdam is ontstaan en is uitgegroeid tot de wereldstad die het nu is. Volg de Amstel en stad en platteland lopen naadloos in de elkaar over. De reis langs de Amstel beschrijft dit verhaal en neemt je mee op een reis langs natuur, cultuur en historie. De rivier vormt de natuurlijke verbinding tussen stad en land en verbindt hen die ondernemen langs de Amstel. Platform Amstelgoed heeft de ambitie ondernemingen, programma s, activiteiten en initiatieven in het Amstelland te verbinden in een web van belanghebbenden om zo de bekendheid en aantrekkelijkheid van het merk en gebied Amstel te vergroten. Als naamgever en grondlegger van stad Amsterdam heeft de Amstel een bijzonder rijke historie. De Heeren van Aemstel waren gevestigd in Ouderkerk aan de Amstel, van waaruit zij de eerste expedities naar het Amsterdam van nu ondernamen. Enkele eeuwen later ontvluchtte rijke lui het wereldberoemd geworden Amsterdam en vestigde zich in luxueuze buitenhuizen aan de boorden van de Amstel. Beroemde schilders onder wie Rembrandt van Rijn lieten zich inspireren door de Amstel. Tijden zijn voorbijgegaan. Maar wat is er nu werkelijk veranderd? Met een het kleinste beetje fantasie niet zoveel. Het prachtige gebied met z n gunstige ligging, de reden waarom notabelen zich destijds langs de Amstel vestigden, is nog altijd even uniek als prachtig en de rivier ligt er nog altijd even schilderachtig bij als enkele eeuwen geleden. Toch is het gebied rond de Amstel een relatief onbekend gebied dat veel Amsterdammers niets of weinig zal zeggen. Misschien zijn de rollen tussen Amsterdam en Amstelland nu omgedraaid en is het Amstelland het gebied dat verkent en ontdekt moet worden. Door belanghebbenden te verenigen en samen te brengen in het merk Amstelgoed kan het gebied als geheel worden gepositioneerd. Met deze reden is Platform Amstelgoed opgericht. Het merk Amstelgoed is een collectief goed dat behoort aan de Amstellandse gemeenschap. Samen kunnen we het gebied weer op de kaart te zetten, zoals de Amstel dit eeuwen geleden ook voor de stad Amsterdam deed. Ondernemen met oog voor de omgeving, opereren vanuit een eigen identiteit en samenwerking met belanghebbende partijen vormen de basis voor de ontwikkeling van het gebied. Een platform is een groep mensen die samen een bepaald onderwerp bespreken en samenwerken om een bepaald probleem op te lossen. Platform Amstelgoed bestaat uit ondernemers en andere belanghebbende partijen die samen vorm geven aan het merk Amstelgoed. Op deze manier krijgt het gebied als geheel de aandacht die het nodig heeft en kan de potentie die het gebied heeft op het gebied van cultuur, natuur en recreatie benut worden. In deze zin staat Amstelgoed voor het groene landgoed voor Amsterdam, een groene long waar bezoekers plezier kunnen beleven aan de rivier en zijn omliggende polders, maar ook aan de cultuur-historische bestemmingen in het gebied. Naast Amstelgoed als gezamenlijke promotie voor cultuur-toeristische bestemmingen langs de Amstel, zal het merk Amstelgoed ook worden vormgegeven, geladen en gezamenlijk worden uitgedragen in goederen; producten en ambachten waar het gebied trots op is. Een Amstelgoed 3
product is een keurmerk om aan te geven dat het officieel afkomstig is uit het Amstelland. De Amstel is er klaar voor! Laat je meevoeren naar als het goeds dat de Amstel te bieden heeft! 4
Aanleiding Binnen het Amstelland spelen tal van initiatieven die er op gericht zijn het Amstelland te ontwikkelen als een open en toegankelijk, economisch draagbaar en vitaal agrarisch gebied met grote natuurwaarden waarin met respect voor landschap, natuur en cultuurhistorie kan worden geboerd en gerecreëerd. Het rapport Bloeiend Amstelland zocht uit wat er nodig is om dit te bewerkstelligen. De stand van zake in het Amstelgebied: Bevindingen op basis van het rapport Bloeiend Amstelland- Hoe kan het landschap de basis zijn van een duurzame gebiedseconomie (2016)? Nederlandse bezoekers Het mooie landschap en de rust zijn de belangrijkste redenen voor bezoek aan het Amstelland (Van Der Heide, 2015). Daarbij wordt de aanwezigheid van dieren, met name koeien, ook gewaardeerd. Bezoekers vinden het landschap mooi en afwisselend. De combinatie van de stad met, zo dichtbij, het schone buitengebied, wordt geroemd. Bezoekers die ook in het gebied overnachten, waarderen de gastvrijheid en het mee kunnen kijken op de boerderij (Van der Heide 2015). Internationale bezoekers Internationale bezoekers komen wel naar Amstelland, maar hun aantal is klein (Gil de Oliveira et al., 2015). Als ze in Amstelland verblijven, komen ze voor Amsterdam. Ze overnachten in Amstelland, omdat daar goedkope overnachtingsmogelijkheden zijn (zoals de Gaaspercamping) en het er lekker rustig is. De weinige reizigers die Amstelland ontdekt hebben, waarderen het landschap wel, omdat het typisch Hollands is. Sommige trekken tijd uit voor een activiteit in Amstelland, als rustige tegenhanger voor hun overige programma in Amsterdam. Gil de Oliveira et al. (2015) spraken buitenlanders die geïntrigeerd waren door het waterbeheer. Een enkeling bezoekt het historisch museum in Ouderkerk aan de Amstel. De joodse begraafplaats kan rekenen op een gestage stroom buitenlandse bezoekers. De Riekermolen en kaasboerderij De Rembrandthoeve maken onderdeel uit van groepsexcursies: deze plekken zien de meeste buitenlandse toeristen. Voor internationale bezoekers en bezoekers van buiten de regio is de informatievoorziening onder de maat (Van der Heide 2015, Gil de Oliveira et al., 2015). Er is bijzonder weinig Engelstalige informatie over Amstelland te vinden. Er is in het gebied geen VVV en de toeristeninformatiepunten van Amsterdam op Schiphol en station Amsterdam Centraal hebben alleen informatie als daar specifiek naar wordt gevraagd. Op internet en in reisgidsen is nauwelijks toeristische informatie te vinden over Amstelland, dit in tegenstelling tot Waterland en de Zaanse Schans. Informatievoorziening De in Amstelland gevestigde horeca- en recreatiebedrijven hebben alleen hun eigen website, voornamelijk in het Nederlands, met daarop weinig tot geen informatie over het gebied. Slechts enkele bedrijven zijn te vinden via toeristische verzamelsites zoals TripAdvisor. De meeste toeristen plannen hun trip inclusief activiteiten van tevoren, met behulp van internet en reisgidsen (Gil de 5
Oliveira et al., 2015). Het resultaat is dat slechts die bezoekers in Amstelland overnachten, die specifiek gezocht hebben naar een rustige plek in de omgeving van Amsterdam. Touroperators Slechts enkele touroperators nemen hun gasten mee naar Amstelland, en dan nog uitsluitend naar het noordelijkste puntje van het gebied of naar de joodse begraafplaats. De meeste internationale toeristen die Amstelland bezoeken, komen met een georganiseerde fietstocht langs de Riekermolen en de kaasboerderij (Gil de Oliveira et al., 2015). Slechts één rondvaartbedrijf heeft een optie om naar Amstelland te varen (Van der Heide 2015). Opmerkelijk genoeg adviseert een groot deel van de verblijfsrecreatieondernemers in het gebied hun gasten activiteiten buiten Amstelland (Gil de Oliveira, 2015). Samenwerking door ondernemers De meeste ondernemers willen graag groeien en zeggen meer klanten aan te kunnen dan er nu komen. Wat ze missen, is een (gezamenlijke) promotie van het gebied (Hofhuis et al., 2015). Ze hebben het gevoel dat er meer inzit: er is nog groei mogelijk in het aantal gasten. Wel hebben ze zorg over de bereikbaarheid van het gebied en met name hun bedrijf. Er is weinig parkeergelegenheid en de wegen zijn smal. Horeca- en recreatieondernemers staan tamelijk ambivalent tegenover samenwerking met elkaar (Hofhuis et al., 2015). Op sommige onderdelen zien ze samenwerking wel zitten, zoals in de vorm van gezamenlijke promotie van het gebied, maar ze zien elkaar ook als concurrenten. Samenwerking moet iets opleveren: de ondernemers zoeken naar win-win. Ook geven ze aan graag mee te doen als anderen de kar trekken: niemand heeft tijd om te investeren in de opbouw van het netwerk. Een aantal ondernemers overweegt om meer te gaan samenwerken met partijen in Amsterdam. Zij willen graag meewerken aan ontlasting van het centrum. Zij zien wel iets in de koppeling van het merk Amstelland aan Amsterdam en willen arrangementen ontwikkelen waarmee toeristen die Amsterdam bezoeken, ook Amstelland aandoen. Over mogelijke samenwerking met boeren is door de meeste ondernemers nog niet echt nagedacht. Het zou sommige ondernemers goed uitkomen als boeren meer wandelpaden zouden aanleggen: dat vergroot de mogelijkheden van hun klanten om het landschap te beleven. De ondernemers is ook gevraagd naar hun samenwerking met SBA. Voor sommige ondernemers was onbekend wat SBA doet. Andere ondernemers hadden nog niet aan SBA gedacht als mogelijke samenwerkingspartner. Een aantal ondernemers was echter bekend met Ontdek Amstelland en de inspanningen van SBA om meer samenwerking in het gebied voor elkaar te krijgen. Een belangrijke manier om samen te werken, is het ontwikkelen van gezamenlijke arrangementen. Verschillende horeca- en recreatieondernemers (en natuurbeheerders, musea, boeren, etc.) combineren hun activiteiten tot een aantrekkelijk (dag)programma voor de bezoeker. Ook Van der Heide (2015) beveelt de ontwikkeling van arrangementen aan. Een doel kan zijn om bezoekers en recreanten langer in het gebied te houden, zodat ze een diepere band met het gebied opbouwen en meer geld uitgeven. 6
De zeer beperkte informatie die over Amstelland beschikbaar is, is ook nog fragmentarisch. Zelfs een overzichtssite als www.ontdekamstelland.nl bestaat vooral uit een opsomming. Amstelland is nog geen merk waar mensen zich iets bij kunnen voorstellen. Alleen mensen die het gebied kennen, of er wonen, kunnen nu een verhaal vertellen over Amstelland. Het is precies dit verhaal dat nieuwe gasten kan aantrekken (Van der Heide 2015). Zowel internationale bezoekers als recreanten zijn geïnteresseerd in persoonlijke, authentieke verhalen en in unieke, herkenbare gebieden. Mensen komen allang niet meer alleen om iets te zien of te doen, maar vooral om iets te beleven. En om thuis iets te kunnen vertellen. Storytelling en het merk Amstelgoed Amstelland kan een begrip zijn met rijke inhoud. Een dergelijk verhaal (met varianten) over wat Amstelland is, waar het vandaan komt, wie er wonen, wat er uniek is, wat je er kunt beleven, wordt pas authentiek en aantrekkelijk als het door de mensen van het gebied zelf wordt samengesteld en verteld. Hoewel de potentie van het gebied Amstelland onmiskenbaar is staat het toerisme nog in de kinderschoenen. In de eerste fase van het project Amsterdam bezoeken, Holland zien staat het gebied weliswaar benoemd als Amstel River Countryside, één van de zeventien karakters van de metropool Amsterdam, toch heeft het gebied een grote achterstand op de andere benoemde gebieden. Wat mist is een éénduidige typering van datgene wat de bezoeker van het gebied kan verwachten. Eén simpele vraag is daarbij essentieel, waarom zou een bezoeker Amstel River Countryside (en niet één van zestien andere unieke karakters die de metropool Amsterdam rijk is) bezoeken? De horeca- en recreatiebedrijven van Amstelland maken deel uit van deze gemeenschap, maar vertellen dit verhaal nog niet of nauwelijks. Het wordt bovendien pas een herkenbaar verhaal als het samen wordt ontwikkeld en verteld. Daarbinnen kan ieder bedrijf uiteraard andere accenten leggen. Het merk Amstelland is een collectief goed dat behoort aan de Amstellandse gemeenschap. Het ontwikkelen en tot bloei brengen van dit merk kan de gemeenschap veel goeds opleveren en alle horeca- en recreatiebedrijven kunnen daarvan profiteren. Het schade toebrengen aan het merk ( in Amstelland is het saai ) of het een lading meegeven waar een deel van de gemeenschap zich niet bij thuis voelt ( in Amstelland kun je als feestbeest helemaal uit je dak gaan ), levert negatieve consequenties op voor de gemeenschap. Met andere woorden, het ontwikkelen en onderhouden van het merk is een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Indien het overkoepelende verhaal klopt en past bij het aanbod en bij de gemeenschap, wordt een geloofwaardig beeld van de bestemming geschetst. Deze geloofwaardigheid verhoogt de kans op een geslaagd bezoek aan de regio en kan indirect leiden tot meerdere bezoeken en mond-tot-mondreclame (Van der Heide 2015). Daar hoort ook gezamenlijke promotie bij, ofwel het vertellen van een eenduidig verhaal. Ieder bedrijf promoot zichzelf, maar daarnaast kunnen alle bedrijven profiteren van gezamenlijke promotie van het merk Amstelland. Niet zozeer in de vorm van feitjes, maar een voorproefje van de belevenissen (Van der Heide 2015). Een goede promotiestrategie is belangrijk, omdat ongerichte promotie ook ongewenste gevolgen kan hebben die het karakter van het gebied aantasten, bijvoorbeeld in de vorm van massatoerisme. De investeringen in het ontwikkelen van het merk en in gezamenlijke promotie hebben dezelfde kenmerken als de investeringen in het spel: anderen die niet mee-investeren, 7
kunnen toch meeprofiteren. Om het vliegwiel op gang te krijgen, is het nodig dat ondernemers het samen oppakken, in overleg met elkaar en andere belanghebbenden, en incalculeren dat een deel van de concurrenten niet mee zal doen. Om verschillende redenen is het belangrijk dat horeca- en recreatieondernemers, boeren en bewoners van Amstelland samen nadenken over Amstelland als merk. Ten eerste om als gemeenschap te bepalen wat je wel en niet wilt: past grootschalig massatoerisme in Amstelland? Ten tweede om het verhaal van Amstelland samen te stellen: wat heeft Amstelland te bieden, wat is er te beleven en waarom is het bijzonder? Dit verhaal is pas sterk als het authentiek is en verband houdt met de lokale mensen. Ten derde om het samen te kunnen vertellen: om afspraken te maken over gezamenlijke promotie en om de individuele promotie op te kunnen hangen aan een groter verhaal. Het netwerk dat het merk Amstelland ontwikkelt en promoot, zou deelname aan het merk kunnen koppelen aan een financiële bijdrage voor het landschap. Voor zo n netwerk is een initiatiefnemer nodig. Volgens Van der Heide (2015) op basis van literatuur is een aantal ingrediënten belangrijk om te komen tot zo n samenwerking: Leiders: pioniers uit het gebied met een open blik, een goed netwerk, draagvlak en durf. Iemand moet de kar gaan trekken. Een breed netwerk: samenwerking tussen ondernemers onderling, maar ook met boeren, organisaties en overheden. Tijd en uithoudingsvermogen: het opzetten van een netwerk vraagt veel geduld en het netwerk moet ook onderhouden worden. Draagvlak: steun van de gemeenschap. Zelforganisatie: de spelregels voor de samenwerking worden binnen de groep ontwikkeld en gehandhaafd. 8
Rivier de Amstel De Amstel op de kaart De Amstel (Aeme-stelle; oud-nederlands voor waterachtig gebied). Het gebied er omheen wordt aangeduid met de naam Amstelland. De metropool Amsterdam staat in de top 10 van populairste toeristische bestemmingen van Europa. Naast de vele hoogtepunten die Amsterdam als stad te bieden heeft, ligt er voor de toerist een schat aan mogelijkheden in de nabije omgeving van Amsterdam. Dankzij het project Amsterdam bezoeken, Holland zien trekken steeds meer bezoekers ook de omgeving van de stad in. Populaire bestemmingen zijn de overbekende Zaanse Schans, Volendam en de Bollenstreek. Allemaal prachtige gebieden. Echter, op steenworp afstand van Amsterdam centrum ligt nog een typisch Nederlands gebied met een uniek karakter. Het landschap van Amstelland omvat polders, molens en de bijzondere Amstel rivier die een essentiële rol speelde in de ontwikkeling van Amsterdam. Daarnaast is er op cultuurhistorisch gebied van alles te ontdekken. Langs de Amstel bevinden zich 17 de eeuwse buitenhuizen en in het hart van het gebied bevindt zich het historische Ouderkerk aan de Amstel. Vanuit Amsterdam centrum is het gebied binnen een kwartier te bereiken, waarmee Amstelland voor een toerist het dichtstbijzijnde toevluchtsoort is voor een bezoek aan het echte Nederland. De Amstel is de levensader van waaruit Amsterdam is ontstaan en is uitgegroeid tot de wereldstad die het nu is. De reis langs de Amstel beschrijft dit verhaal en neemt bezoekers mee op een reis langs natuur, cultuur en historie. Het label Amsterdam bezoeken, Holland zien is het gebied Amstelland daarmee op het lijf geschreven. Een groot voordeel van het gebied is dat bezoekers het gebied zelfstandig kunnen ontdekken. Een fiets of boottocht waarmee het gebied bereikt kan worden draagt daarmee direct bij aan de beleving van het toeristisch product. Loop van de rivier De Amstel begon oorspronkelijk bij de samenvloeiing van de Drecht en de Kromme Mijdrecht in de buurt van Uithoorn. Door kanalisatie en aanleg van het Amstel-Drechtkanaal is het gedeelte tussen Uithoorn en Ouderkerk aan de Amstel onderdeel van dit kanaal geworden. Het kanaal begint bij de samenkomst van de Drecht en het Aarkanaal bij Nieuwveen en loopt via Uithoorn naar Ouderkerk waar de Bullewijk er in uitmondt. Naast de Bullewijk stroomt het riviertje de Waver in de Amstel aan de West kant van de Rondehoep. Vanaf de samenkomst met de Bullewijk tot in Amsterdam heet de rivier de Amstel. Waar de Amstel oorspronkelijk uitmondde in het IJ houdt tegenwoordig op ter hoogte van het Muntplein in Amsterdam, al stroomt het water via duikers nog altijd het IJ in. 9
Amstelgoed als merk Identiteit Waardoor worden mensen aangetrokken door de Amstel? Hoe spreekt men erover? Wat doen mensen op of langs de Amstel? Waarvoor zoeken mensen de Amstel op? Kortom, wat is er goed (of slecht) aan de Amstel? Dit zal voor iedereen anders zijn, maar er zullen ook dingen zijn die bij iedereen terugkomen. Bij het bepalen van het merk Amstelgoed is deze gebiedsidentiteit cruciaal. In verschillende bijeenkomsten is hier door een groep van ruim zestig belanghebbenden (boeren, ondernemers, overheid, bewoners en NGO s) over gesproken. Samen kwamen zij tot een SWOT-analyse (bijlage 1) die de grootste krachten en zwaktes van het gebied omschrijft. Daarnaast worden de kansen en bedreigingen weergegeven waar het gebied mee om zal moeten gaan. Bepaling van de gebiedsidentiteit van de Amstel gebeurde in verschillende groepssessies en bijeenkomsten van ondernemers en belanghebbenden. Wat is nu precies de identiteit van de Amstel en hoe kunnen we deze identiteit gebruiken om het gebied te ontwikkelen? Hoe benaderen we de Amstel op een manier die voor alle partijen herkenbaar is en waarmee we vooruit kunnen? Welke aspecten moeten we hierbij benadrukken of versterken? Uit de gesprekken tijdens bijeenkomsten kwam het volgende naar voren. In dezelfde periode vond ook het onderzoek Bloeiend Amstelland; Hoe kan het landschap de basis zijn van een duurzame gebiedseconomie? plaats, uitgevoerd door de Universiteit van Wageningen. In dit onderzoek worden de genoemde elementen van de gebiedsidentiteit bevestigd. De Amstel verbindt in letterlijke zin de stad en het platteland. Nergens is de stad zo goed verbonden met het landelijk gebied als langs de Amstel. Het dichte, levendige centrum-stedelijk milieu, een internationaal zakencentrum en het statige rivierlandschap in Hollandse weiden zijn hier via een klein overgangsgebied aan elkaar gekoppeld. Van alle scheggen draagt de Amstelscheg waarschijnlijk het meest bij aan het vestigingsklimaat van Amsterdam. De Amstel wordt verder ontwikkeld als verbindende ruggengraat van verschillende werelden van topkwaliteit (Structuurvisie Amsterdam 2040, 2011). Maar ook in figuurlijke zin zorgt de Amstel voor verbinding. 10
Van begin tot eind, iedereen die zich langs de Amstel begeeft heeft een gevoel van trots ten opzichte van de rivier. Of het nu gaat om een stads- of dorpsbewoner, een horecaondernemer met terras aan de Amstel, of een boer met zijn bedrijf aan dezelfde rivier, allen zullen ze de verbondenheid met en de trots voelen voor hun Amstel. Het Amstelland wordt door recreanten erg goed gewaardeerd (Beekhoven en Buijs, 2014). In de huidige situatie komen veel bezoekers uit Amsterdam, Amstelveen, Ouder- Amstel en Diemen. De populariteit van Amstelland is over het geheel genomen sterker gestegen dan die van andere recreatiegebieden rondom Amsterdam. Het gemiddelde rapportcijfer dat Amsterdammers in 2012 geven aan Amstelland (7,5-7,7). Ook Amstellandse horeca- en recreatieondernemers hebben veel waardering voor het open landschap en de rust en ruimte (Westerink, Schrijver, Steggerda& Van Der Heide, 2016). Hieruit komt ook gelijk het contrast voort. Bijna nergens in de wereld vind je zo n duidelijke en directe scheidslijn tussen stad en platteland. In een oogwenk maken de hoge gebouwen van het Amstel Business park plaats voor de groene polders aan de boorden van de Amstel. De waarde van dit contrast wordt vaak onderschat en herbergt een grote kracht van het gebied. Beekhoven en Buijs (2014) maken uit trends op dat Amsterdammers steeds vaker dichter bij huis recreëren. De duinen en het strand worden minder belangrijk; de recreatiegebieden en parken worden belangrijker. Het landschap van Amstelland is nog weids en open en biedt de typisch Nederlandse vergezichten. Het contrast met de stad, die vanaf veel plekken in Amstelland te zien is als skyline, voegt toe aan de aantrekkelijkheid. Molens, oude boerderijen, dorpjes, koeien in de wei, water en de resterende buitenplaatsen maken deel uit van de kwaliteit van het landschap. Behalve het traditionele veenweidelandschap heeft het gebied een aantal bosjes, parken en recreatieterreinen die het gebied afwisselend maken. Ook het natuurgebied Botshol valt binnen Amstelland (Westerink, Schrijver, Steggerda& Van Der Heide, 2016). Naast Amsterdammers en mensen uit de omgeving wordt ook door toeristen de combinatie van de stad met, zo dichtbij, het schone buitengebied, wordt geroemd (Van Der Heide, 2015). Echter, de Amstel is niet alleen van de mens. In het gebied rond de Amstel hebben we te maken met flora en fauna die er met ons leeft. Wat de Amstel voor ieder op zijn eigen manier bijzonder maakt komt voort uit landschap en natuur. Ondernemen met oog van de omgeving is een belangrijke kernwaarde die we als ondernemers zullen moeten respecteren. Als we kijken naar belangrijke redenen voor een bezoek aan het Amstel gebied dan komen een aantal elementen telkens terug. In de Amstel wordt gezwommen, langs de Amstel wordt gewandeld, gefietst, gevist en gerent en op de Amstel wordt gevaren, geroeid of gesupt. Wat al deze mensen gemeen hebben is dat ze de Amstel gebruiken als uitlaatklep voor sportieve bezigheden. Een landelijke trend toont een toegenomen gebruik van het landelijk gebied voor sportieve activiteiten aan (Beekhoven en Buijs, 2014). De strava heatmap van 22 sept 2014, gemaakt op basis van GPS-data van mobile telefoons, laat zien dat de beide oevers van de Amstel tot aan Ouderkerk intensief worden gebruikt door joggers en dat het rondje Ronde Hoep intensief wordt gefietst (Beekhoven en Buijs 2014). Men zoekt de Amstel ook op om het hoofd leeg te maken. Het open landschap, de rust en de ruimte worden gebruikt om te onthaasten. Het uit elkaar halen van snelle (verkeer) en langzame (wandelen 11
en genieten van de natuur) verkeersstromen zijn belangrijke taken binnen de structuurvisie Amsterdam 2040, 2011). Onderscheidend is ook de smaak van de Amstel. De Amstel kan in zijn geheel gezien worden als belangrijke culinaire hotspot. Overal langs de Amstel bevinden zich bijzondere restaurants die gezamenlijk de smaak van de Amstel vormen. Volgens de structuurvisie Amsterdam 2040 (2011) is het culinaire centrum Ouderkerk een centrale bestemming. Het Amstelland heeft recreanten en toeristen veel te bieden in de vorm van restaurants en eetgelegenheid (Westerink, Schrijver, Steggerda& Van Der Heide, 2016).Maar niet alleen restaurants vormen deze smaak, ook de producten die het gebied herbergt zijn onderdeel van de smaak van de Amstel. Een krachtig element, met veel potentie voor de toekomst. Kernwaarden van het Amstelland; - Verbinding - Sportief - Trots - Onthaasten - Contrast - Smaak Laat je meevoeren is de slogan die al deze eigenschappen samenvat. De Amstel nodigt uit tot ontdekking. Vanuit de stad volg je de rivier en voor je het weet bevindt je je in een totaal andere omgeving. De Amstel stroomt en voert je mee naar een oer-hollands gebied en een typisch Nederlandse ervaring. Amstelgoed- Laat je meevoeren naar al het goeds dat de Amstel te bieden heeft! Het Amstelland is een stukje écht Nederland onder de rook van Amsterdam. Slechts 15 minuten vanaf het centrum bevindt u zich in een compleet ander landschap. Volg de kronkelende Amstel en al snel veranderd stad in platteland. Proef de Amstel en ontdek de typische Nederlandse polders, authentieke molens, 17 de -eeuwse landhuizen en het historische Ouderkerk aan de Amstel op een ontspannen bus-, boot- of fietstocht vanaf Amsterdam. Amstelgoed- Let the river take you to everything good the Amstel has to offer! Get your chance to see Holland, during your stay in Amsterdam. Only 15 minutes away from the city center a completely different landscape appears. Follow the beautiful Amstel River and city becomes country. Be your own tourguide, taste Amstel products and explore the typical Dutch polders, authentic windmills, 17 th century country seats and the historic village of Ouderkerk aan de Amstel on an easy trip by bike, boat or bus! Naast een cultureel toeristische interpretatie van de slogan staat Laat je Meevoeren ook voor wat het Platform Amstelgoed gezamenlijk wil bereiken. Een rivier stroomt in één richting, we zullen moeten samenwerken om doelen te bereiken. Laat je meevoeren door ideeën en initiatieven van anderen in het platform. Haak in om bestaande initiateven en werk samen waar het kan. De Amstel stroomt en beweegt en is daarmee per definitie nooit af. Laat je meevoeren door de Amstel, blijf ontdekken en blijf in ontwikkeling. Met elkaar bepalen we de toekomst van onze Amstel en het gebied er omheen. 12
Laat je meevoeren door een rijke historie De bijzondere gebiedsidentiteit ligt verankerd in allerlei verhalen rond de Amstel. De aanwezige gebiedseigenschappen gaan pas leven als het verhaal erachter duidelijk is en mensen in staat worden gesteld zich ertoe te verhouden. Dit maakt dat mensen zich verbonden voelen en identificeren met de plek. Wat is het verhaal van de Amstel? Het verhaal van de Amstel begon honderdduizenden jaren geleden en duurt tot één seconde geleden. Het verhaal bestaat uit talloze gebeurtenissen uit de geschiedenis, uit mensen die er een stempel op hebben gedrukt, uit gebouwen en bouwwerken, uit landschap, verhalen, tradities en folklore. Aeme Stelle - Plek aan het water In de tiende eeuw hoorde het gebied van Amstelland bij Utrecht. De bisschop van Utrecht was hier de baas en vestigde een kerk. De kerk kwam op de oever te staan waar de rivier de Amstel en de rivier de Bullewijk samen komen. Hoog op de oever had de kerk geen last van hoog water en overstromingen. Bij stormvloed kwam het water vanuit het IJ naar de Amstel en overstroomde Ouderkerk. Rondom de kerk groeide het aantal inwoners. Het gebied van Amstelland strekte zich uit naar de huidige plaatsen Amsterdam, Amstelveen, Ouder-Amstel, Diemen en Waverveen. Het kreeg de naam Amestelle, wat Plek aan het Water betekent, dit is te vinden in een oorkonde uit 1105. Door de bisschop van Utrecht werd de eerste schout (burgermeester) van Aeme-stelle benoemd, Wolfger van Aemstel. De Heren van Aemstel Wolfger van Aemstel was de eerste uit de van Aemstel familie die het gebied regeerde. Zijn zoon Egbert van Aemstel bouwde een kasteel. Het Kasteel van de Heeren van Amstel was een imposant versterkt herenhuis met een toren dat op een kunstmatig heuveltje stond. Het kasteel moet gestaan hebben op 13
het oudste gedeelte van de tegenwoordige Portugees- Israëlitische begraafplaats Beth Haïm. De zoon van Egbert, Gijsbrecht van Aemstel II, was de eerste uit de familie die tot ridder geslagen werd. Hij had het gezag over Amstelland, Diemen en de Vechtstreek. Vanuit het Kasteel van de Heren van Aemstel werd begonnen met het ontginnen van het Amstelland, waaruit uiteindelijk ook Amsterdam is ontstaan. Simpel gezegd: Zonder Ouderkerk had Amsterdam waarschijnlijk nooit bestaan. Pioniers onder leiding van de Heren van Amstel ontwaterden het veen door slootjes te graven. Deze slootjes voerden het water af naar de veenriviertjes. In polder de Rondehoep bijvoorbeeld zijn deze slotenpatronen bewaard gebleven, een belangrijke reden om de Rondehoep aan te dragen voor de UNESCO wereld erfgoedlijst. Een gevolg van de ontwatering was het zakken van de bodem door inklinken van het veen. Hierdoor kwamen steeds meer overstromingen voor. De riviertjes werden breder en sommigen werden meren zoals Bijlmermeer en Watergraafsmeer. Het Amstelland maakte onderdeel uit van Graafschap Holland. In de loop van enkele eeuwen kreeg Gijsbrecht van Aemstel II het moerassige gebied langzaam onder controle en de omstandigheden voor een dorp werden steeds beter. Ouderkerk aan de Amstel is ruim 200 jaar ouder dan Amsterdam. Het Graafschap Holland werd bestuurd door Dirk VII, de graaf van Holland. In 1203 overleed hij en er ontstond ruzie over wie zijn opvolger werd. Werd het zijn dochter Ada of de broer van Dirk VII? Vrouwen maakten geen aanspraak op deze positie, dit was alleen mogelijk voor een man. Snel trouwde Ada met Lodewijk van Loon, zodat hij graaf van Holland kon worden. Gijsbrecht van Aemstel II steunde Lodewijk en Ada, maar voor de inwoners van Kennemerland, de Kennemers, was dit onbespreekbaar. Uit wraak voeren zij rovend en plunderend de Amstel over en staken het kasteel van de Heren van Aemstel in brand. In 1204 brandde het kasteel volledig af. Het gebied was van 1105 tot 1317 in handen van de familie Van Aemstel. Na 1317 was dit over, het kwam definitief in bezit van de graven van Holland. 14
St. Andreaskruizen Ouder-Amstel, Nieuwer-Amstel en Amsterdam gebruiken alle drie een vlag met St. Andreaskruizen. De verhalen over deze kruizen op de vlag verschillen. Door sommige wordt gezegd dat de kruizen te maken hebben met de leeftijd van de plaatsen. Anderen beweren het aantal kruizen gelijk is aan het aantal rivieroversteken die de plaats destijds had. Daarnaast wordt de zwarte baan in de Amsterdamse vlag vaak gezien als de Amstel, de twee zwarte banen in de Ouder- Amstel vlag zouden dus de Amstel en Bullewijk kunnen betekenen. Geloof wat je wilt, feit blijft in ieder geval dat Ouder- Amstel maar liefst vijf kruizen heeft, Amstelveen vier en Amsterdam maar drie. De strijd tegen het water In de tweede helft van de vijftiende eeuw steeg de zeespiegel. Tegelijkertijd daalde de bodem door de veenontginning. In de Rijn en de Hollandse IJssel werden dammen gelegd. Al het water uit de Utrechtse polders moest naar het noorden afgevoerd worden. Hiervoor werd een kanaal gegraven en de boeren uit de polders mochten tegen betaling hun water lozen. De Stichtse boeren ten zuiden van het Amstelland weigerden te betalen en maakten hun eigen plan. Zij voerden hun water af naar de Amstel. De dam die het Amstelland moest beschermen werd gesloopt door de boeren. Tot drie keer toe kwam een nieuwe dam, maar telkens werden de dammen doorgestoken door de Stichtse boeren. Het waterpeil in de Amstel steeg zorgwekkend en regelmatig vonden overstromingen plaats. Jan Benningh Jan Benningh vond dat het niet langer kon. Hij probeerde de boeren in het Sticht mee te krijgen. Hij dreigde een dam te slaan in het riviertje de Holendrecht. De boeren waren niet onder de indruk. Daarop besloot Jan Benningh in 1524 om drie dammen te bouwen. In het Gein, De Bullewijk en de Oude Waver. De Stichtse boeren dreigden opnieuw met acties. Jan Benningh kende verschillende mensen aan het hof van keizer Karel V. Hij riep hun hulp in om tot een oplossing te komen. Op 27 september 1525 viel er een beslissing. Er kwam een Hoogheemraadschap van Amstelland. Zij moesten er voor zorgen dat er geen onrechtmatig water meer werd ingevoerd. De dammen in het Gein en de Oude Waver moesten weggehaald worden. De dam bij Bullewijk kon blijven van Karel V. Dit was voor de Amstellanders heel gunstig. De dam lag in het hart van Ouderkerk aan de drukke route van Amsterdam naar Utrecht. Pas in 1649 kwam er een vrije doorvaart voor de schepen in de Bullewijk. Daarop inspelend werd in 1702 de herberg Paardenburg gebouwd. Even verderop stond ook De Rustende Jager, later omgedoopt tot Jagershuis, waar viervoeters, bemanning en passagiers op krachten konden komen. 15
Het Amstelland, brandstof voor de Gouden Eeuw Aan de andere kant van het gebied groeide Amsterdam ondertussen de pan uit. Door de economische groei in de Gouden Eeuw nam de vraag naar brandstof ontzettend toe. Amstelland is een gebied met veengrond. Dit zijn plantenresten die onder water bewaard zijn gebleven. Elke keer kwam er een nieuwe laag plantenresten bij en zo groeide de veenbodem aan de oppervlakte. In Amstelland was het een laag van wel 2 ½ meter dik. Het veen werd op grote schaal afgegraven. Het gedroogde veen turf - was een uitstekende brandstof. De veenlaag aan de oppervlakte was niet voldoende om aan de grote vraag te voldoen. Er was meer behoefte aan veen. Het veen werd nu dieper gegraven. Dit gebeurde onder water met een speciale schep, de baggerbeugel. Zo kon je veen van onder het water halen van de bodem. Het was een zwaar karwei maar het veen was nu nog niet geschikt om te verbranden. Eerst moest het op het land drogen en daarna werd het in stukken gesneden. De manden met turf werden ingeladen in schepen. Op een plankje schreef men met krijt hoeveel manden aan boord waren. Dit heette turven. In het begin van de zeventiende eeuw kwamen in de zomer wel tachtig turfschepen per dag aan in Amsterdam. Maar het veen ging niet alleen naar de hoofdstad, het veen werd zelfs in Vlaanderen verkocht. De vraag naar turn was immens. De veenwerkers moesten zich bij de turfwinning wel aan twee regels houden. Er mocht geen turf gewonnen worden vlakbij een rivier. Dit was om de dijken te beschermen. Ook mocht er vijf kilometer rondom Amsterdam geen turf gestoken worden. Bij het steken van turf ontstonden er plassen. Als die plassen te dicht bij Amsterdam waren kon dat bij storm voor wateroverlast zorgen. De meeste plassen zijn later drooggemalen. Grote plassen die nu nog bestaan zijn de Westeinderplas bij Aalsmeer en de Amstelveense Poel. Elieser Elieser was een man van Afrikaanse oorsprong en kwam in 1610 als slaaf naar Nederland. Hij overleed in 1629. Zijn graf bevindt zich op begraafplaats Beth Haim, waar 'S(epultura) do bom servo Elieser' op staat. Dit betekent, het graf van de goede slaaf/ bediende Elieser. Het graf werd in 2002 per toeval ontdekt. Volgens de joodse religieuze regels liggen op een joodse begraafplaats alleen mensen die Joods zijn van geboorte. Elieser is daarmee voor zover bekend de enige slaaf van Afrikaanse origine die op een Joods kerkhof begraven ligt. op het Kampje staat een prachtig standbeeld van Elieser gemaakt door Erwin de Vries. De bijzondere slaaf Elieser wordt jaarlijks herdacht door zowel de Surinaamse als de Joodse gemeenschap. Stichting Opo Kondreman organiseert dan - in het kader van de herdenking van de afschaffing van de slavernij in Suriname en op de Antillen 150 jaar geleden - een boottocht vanaf Amsterdam. 16
Rembrandt van Rijn Er zijn tal van schilders, dichters en schrijvers van wereldfaam die rond de Amstel hebben geschilderd of geschreven. Onder hen de beroemdste schilder van de Gouden Eeuw. Aan de Amsteloever ter hoogte van de Kalfjeslaan staat een standbeeld van Rembrandt, de kunstenaar wandelde graag langs de rivier. Hij vereeuwigde het Amstelgebied in allerlei tekeningen en etsen. Tegen 1640 ontwikkelde Rembrandt de gewoonte om met een schetsboekje op zak door Amsterdam en omstreken te wandelen. Die wandelingen zou hij jarenlang blijven maken. Hij was op zoek naar interessante beelden en ruimtelijke composities in de natuur, die hij in eerste instantie gebruikte hij als onderdelen van gefantaseerde landschappen. Een voorbeeld is het schilderij 'Landschap met een stenen brug' uit 1638-1640. Daarop is bijvoorbeeld de kerktoren van Ouderkerk te herkennen. Al snel daarna begon hij het Hollandse landschap zelf als onderwerp te nemen in zijn etsen en tekeningen. Toen Rembrandt met de wandelingen begon, was hij halverwege de dertig. Hij werd in die periode beschouwd als avant-gardistisch idool. In 1634 was hij met Saskia Uylenburgh getrouwd, een rijke burgemeestersdochter. Samen woonden ze aan de Breestraat, nu museum Het Rembrandthuis aan de Jodenbreestraat. De gevierde schilder kreeg de mooiste opdrachten van rijke regenten. In 1642 voltooide de molenaarszoon uit Leiden de Nachtwacht. Maar vanaf 1642 sloeg het ongeluk toe. Saskia overleed, met achterlating van een babyzoontje. Rembrandt zou moeilijke jaren tegemoet gaan, ook zakelijk. Ging hij in die jaren misschien ook zo regelmatig op pad om zijn zorgen even te vergeten? Hij trok de stad door, maar verkende ook het platteland eromheen, vooral het Amstelland was voor hem een bijzondere plek. Vanaf zijn woning in het zuidoostelijke deel van de stad was het Amstelland goed bereikbaar. Rembrandt trok ook regelmatig langs de Amstel. Te oordelen naar de hoeveelheid tekeningen en etsen die hij van de rivier heeft gemaakt, wandelde hij daar het liefste als hij de stad uitging. Op verschillende plekken heeft hij schetsen gemaakt van de rivier. Ongeveer op de plek waar nu zijn standbeeld staat, maakte hij meerdere tekeningen. Een beroemde tekening toont de bocht in de rivier, waarlangs twee ruiters richting Ouderkerk gaan. Rembrandt passeerde de obelisk die als banpaal de zeventiende-eeuwse grens van Amsterdam aangaf. Hij kwam tot Ouderkerk en liep het helemaal door. Vanuit het zuiden tekende hij het dorp. Op de voorgrond is een roeiboot op het water te zien, in het midden een boerderij en op de achtergrond de toren van Ouderkerk. Het tafereel is nog altijd te herkennen. Vanuit Ouderkerk is tegenwoordig heel in de verte de Rembrandttoren te zien, met het knipperende licht bovenop. De wolkenkrabber staat op de Omval. Deze landtong in de Amstel hoorde bij de gemeente Ouder-Amstel en is in 1921 bij het Amsterdams grondgebied gevoegd. Rembrandt heeft de Omval in 1645 in een bekende ets afgebeeld. Op de voorgrond is een vrijend paartje onder een oude wilgenboom te zien. Toen de Omval in de twintigste eeuw in een bedrijventerrein veranderde, is de hoogste wolkenkrabber naar Rembrandt vernoemd. Naast de Rembrandttoren staan nog de Breitnertoren en de Mondriaantoren. Ook deze kunstenaars hebben de Amstel in hun werken vereeuwigd. 17
Buitenhuizen In de zomermaanden was Amsterdam geen prettige plek om te wonen. Het was er warm en de grachten stonken ontzettend. Rijke mensen vertrokken voor de zomer naar buiten. Ze kochten een boerderij in de buurt en lieten daar een mooie kamer inrichten, de heerschapkamer. Maar later in de Gouden Eeuw wilden de rijke kooplieden meer. Ze lieten hun eigen buitenhuis bouwen. Eerst in de stijl van een boerenhoeve maar later werden de huizen steeds groter en mooier. In de zomer vonden er grote verhuizingen plaats naar de buitenhuizen. Sommige eigenaren van de buitenhuizen waren heel rijk. Zij hadden alle spullen zoals meubels en servies dubbel. De meeste eigenaren lieten in het voorjaar de hele inboedel van Amsterdam naar buiten verplaatsen. In de herfst gingen alle spullen weer terug naar Amsterdam. In de Gouden eeuw (18e eeuw) stonden langs de Amstel zestig buitenplaatsen. Van deze buitenplaatsen zijn er nog maar drie over: namelijk Wester-Amstel, Oostermeer, en Amstelrust. Het gebouw Wester-Amstel stamt uit 1720 en is de oudste van de drie. Wester-Amstel heeft vele verschillende functies gehad, van boerderij tot herberg. In 1989 hebben de nabestaanden van de familie Lissone het buitenhuis in erfpacht gegeven aan Groengebied Amstelland. Groengebied Amstelland liet het pand volledig restaureren. In 1993 werd ook het park gerestaureerd. De originele structuur van paden, waterpartijen, lindelaan, boomgaard en schapenweide is weer duidelijk zichtbaar. Ook zijn sier- en nutstuinen weer aangelegd. Een romantische theekoepel siert het park aan de rivierzijde. In het achterhuis is een zaaltje, dat dienst doet als concertzaal en expositieruimte. De overige vertrekken in het huis zijn in gebruik als kantoorruimte en niet publiek toegankelijk. Amstelland in de frontlinie Amstelland ligt vlakbij Amsterdam, dit had niet alleen maar voordelen. In oorlogstijd werd Amstelland zwaar getroffen. Kogels vlogen over de dorpen en er werd geplunderd en brand gesticht. Het gebied rondom Amsterdam werd vaak als eerste aangevallen. Dit gebeurde zowel in het jaar 1672 door de Fransen. Maar ook rond 1787 was Amstelland het toneel van een hevige strijd tussen patriotten en Pruisische troepen. In de kruitfabriek in Ouderkerk aan de Amstel werd het kruid vervaardigd waarmee Amsterdam moest worden verdedigd. Naast restanten van de kruitfabriek staan er langs de Amstel diverse kruidhuizen, waarin vroeger buskruit werd opgeslagen. Om ervoor te zorgen dat de vijand de opslagplaats niet kon vinden werd een boerderijachtige opslag gebouwd. Twee van deze kruithuizen staan langs de Binnenweg langs de Amstel. In de kruithuizen was kruit opgeslagen voor de verdediging van Amsterdam. Vanwege het ontploffingsgevaar werd kruit opgeslagen buiten de stad maar wel binnen de Stelling van Amsterdam. Langs de Amstel bij Nes vindt u ook nog twee kruithuizen. 18
Laat je meevoeren naar het Amstelgoed Poorten, Paden, Producten en Parels Poorten Een poort is een plek waar een bezoeker in aanraking komt met het achterliggende gebied. Dit kan zowel fysiek zijn als online. Offline zal dit voornamelijk gaan om locaties waar men informatie kan verkrijgen over de Amstel en het gebied er omheen, maar ook proeven, ruiken en voelen zijn manieren om de poort vorm te geven. Door middel van online poorten worden potentiële bezoekers geprikkeld om een bezoek aan het Amstelgebied te brengen. Door middel van allerlei moderne technieken is het mogelijk deze potentiële bezoeker een voorproefje te geven van wat het gebied te bieden heeft. Fysieke poorten Het Amstelkwartier Het Amstelkwartier is een gebied in ontwikkeling. In het gebied dat zich in sneltreinvaart ontwikkeld is thuis aan de Amstel een rustpunt en belangrijke poort naar het groengebied. In de toekomst zullen in het gebied nog andere poorten verrijzen. Het grote voordeel hiervan is dat nieuwe initiatieven ontwikkeld kunnen worden in harmonie met de rest van het gebied en op een manier die complementair is aan het gebied als geheel. Het Amstelkwartier ademt een sfeer waarin de aandacht voor en herkomst van producten een belangrijke rol speelt. Dit is te zien aan de gerechten van het bestaande thuis aan de Amstel, maar ook in de plannen voor nieuwe projecten als de circulaire bouw van hotel Amstelside en de houten toren van Lingotto. De verbondenheid van mensen en producten maakt het tot een gebied van betekenis voor stad en land. 19
Vanuit Amsterdam wordt de poort naar het groen geopend in het Amstelkwartier. Een fysieke plek waar stad en land elkaar ontmoeten door producten en programma s uit het gebied rond de Amstel zichtbaar, tastbaar en proefbaar te maken in en rond het Amstelkwartier. Een plek waar paden aangereikt worden en men een voorproefje krijgt van producten en parels in het gebied. Bushalte Greenline- Ouderkerk aan de Amstel In nauwe samenwerking met de gemeente Ouder-Amstel, ondernemers en belanghebbenden zal er gekeken moeten worden hoe de bushalte Greenline in Ouderkerk aan de Amstel ingevuld kan worden. De bushalte dient een startplek te zijn voor fietsen, varen of lopen in de omgeving. Men moet een goed beeld hebben van wat er in de omgeving te doen is en genoeg reden zien om uit te stappen. KEK! Proef-Lokaal In de zomer van 2016 werd een pilot gestart voor het KEK! Proef-Lokaal op de unieke locatie van landijsbaan De Amstelbocht aan de boorden van de Amstel en met uitzicht op Poldermolen de Zwaan. Het streepje tussen proef en lokaal is bewust. Er wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van producten uit de omgeving. De lokale insteek is terug te vinden in de honing in de thee van Imkerij de Ronde Hoep, de melk in de cappuccino van de Melktap, maar ook in de wijnen uit de Amsteltuin, thee en limonade van Potje Toe, kaas van Kaasboerderij Geingenoegen, noten van Completely Nuts en worst van Slagerij Bart Ridder. Daarnaast wordt op allerlei andere vlakken samenwerkingen aangegaan. Op deze manier wil KEK! een visitekaartje zijn voor het Amstelland en de prachtige producten die het gebied te bieden heeft. Op de pilot kan met veel genoegen op kan worden teruggekeken. Het Proef- Lokaal had voor ogen verbinding te brengen tussen producten uit het Amstelland. Naast een geheel lokale kaart blijkt KEK! ook een prachtig podium voor allerlei lokale initiatieven. Zo biedt het proeflokaal onderkomen aan de imker, een schilderclub en zendamateurs. Vindt er op zaterdag Sport& Spel plaats waarbij telkens een sport of sportvereniging uit het gebied onder de aandacht gebracht wordt en krijgen middenstanders op zondagen de kans om hun product in de spotlight te zetten. Het Proef-Lokaal is een eerste kennismaking met het gebied. Bezoekers kunnen informatie ontvangen over het gebied en hebben de mogelijkheid de eenvoudige Izitravel-app te downloaden met een rondleiding door het gebied. Amsterdam Zuid-Oost De Bijlmer is sterk in ontwikkeling. Niet alleen is Station Bijlmer-Arena een knooppunt van openbaar vervoer, er staan ook diverse grote hotels waarvoor dagtrips richting de Amstel een verrijking kunnen zijn. Bij de ontwikkeling van de poorten naar het Amstelgebied is het erg belangrijk een brede visie te houden en naast de directe route langs de Amstel zelf, ook het openbaar vervoer erbij te betrekken. 20
Online poorten Website van Amstelgoed De zeer beperkte informatie die over Amstelland beschikbaar is, is ook nog fragmentarisch. Amstelland is nog geen merk waar mensen zich iets bij kunnen voorstellen. Alleen mensen die het gebied kennen, of er wonen, kunnen nu een verhaal vertellen over Amstelland. Het is precies dit verhaal dat nieuwe gasten kan aantrekken (Van der Heide 2015). Zowel toeristen als recreanten zijn geïnteresseerd in persoonlijke, authentieke verhalen en in unieke, herkenbare gebieden. Mensen komen allang niet meer alleen om iets te zien of te doen, maar vooral om iets te beleven. En om thuis iets te kunnen vertellen. Amstelland kan een begrip zijn met rijke inhoud. Een dergelijk verhaal (met varianten) over wat Amstelland is, waar het vandaan komt, wie er wonen, wat er uniek is, wat je er kunt beleven, wordt pas authentiek en aantrekkelijk als het door de mensen van het gebied zelf wordt samengesteld en verteld. De horeca- en recreatiebedrijven van Amstelland maken deel uit van deze gemeenschap, maar vertellen dit verhaal nog niet of nauwelijks. Het wordt bovendien pas een herkenbaar verhaal als het samen wordt ontwikkeld en verteld. Daarbinnen kan ieder bedrijf uiteraard andere accenten leggen. Platform Amstelgoed wil de krachten bundelen en de Amstel op een eenduidige manier positioneren. De site wordt een platform waarop verschillende initiatieven samenkomen en onder de aandacht gebracht worden. Samen bouwen we aan het merk Amstelgoed. Een merk dat gezamenlijk krachtig genoeg is om aandacht te krijgen bij grote organisaties als iamsterdam, maar ook in reisgidsen, op Tripadvisor, bij fietsverhuurders zoals MacBike, bij Hotels, vervoerdersbedrijven of de NS. iamsterdam Onder de rook van Amsterdam ligt een prachtig stukje authentiek Nederland wat klaar is om door de Amsterdamse bezoeker ontdekt te worden. De naam Amstelland is voor de internationale bezoeker echter onduidelijk en te ingewikkeld. Er is daarom voor gekozen om de naam Amstel te gebruiken als nationale en internationale titel voor het gebied Amstelland. De naam geeft aan wat de bezoeker kan verwachten, velen kennen de rivier welke tevens onderdeel is van de metropool Amsterdam. Naast de iamsterdamstore op Amsterdam CS kan middels de iamsterdam- website informatie over What to do in dit gebied worden overgebracht. Door middel van een steeds verder ontwikkelende toeristische infrastructuur, de fysieke paden, kan men gebruik maken van allerlei vervoersmiddelen en is het gebied gemakkelijk te bereiken. Binnen een kwartier is men de drukke stad uit en bevindt men zich in het groen van de polders. De toeristische infrastructuur is een belangrijke vereiste voor de ontwikkeling van het toerisme in een gebied. Het Amstelland is echter een vaag en onbekend gebied waar toerisme nog in de kinderschoenen staat. Nu de basis op het gebied van toeristische infrastructuur is gelegd is het tijd de toerist te voorzien van informatie. 21
De volgende stap is dan ook gericht op de marketing communicatie waarmee de bezoeker op de hoogte gebracht moet worden van de pracht en praal die het gebied rond de Amstel te bieden heeft. Het profileren van de Amstel als de voortuin van Amsterdam waar men bij een bezoek aan Amsterdam ook zelfstandig het échte Nederland kan ontdekken. Aan de hand van folders kunnen mensen worden ingelicht over wat de Amstel te bieden heeft. iamsterdam sluit perfect aan bij wat het gebied Amstelland wil bereiken. iamsterdam is de marketingorganisatie voor de metropool Amsterdam waar het Amstel toe behoord. Om de veelzijdigheid en diversiteit van Amsterdam en omgeving te laten zien is een bezoek aan dit gebied een absolute aanrader. Ouderkerk aan de Amstel is ruim tweehonderd jaar ouder dan Amsterdam en het kasteel van waaruit de Heren van Aemstel het gebied waar tegenwoordig Amsterdam zich bevindt ontdekten, stond destijds in Ouderkerk aan de Amstel. De grondslag van de iamsterdam waarden creativiteit, handelsgeest en innovatie werd door deze Heren van Aemstel gelegd. Nu is het aan de bezoeker om de omgekeerde route af te leggen, de Amstel te volgen en Amsterdam countryside te ontdekken. Het vlaggenschip iamsterdam is er op gericht te laten zien wat de metropool Amsterdam te bieden heeft, waarbij Amstelland een prachtige aanvulling kan zijn om dat wat de stad te bieden heeft. Amstelland biedt bezoekers van Amsterdam de kans om bij een bezoek aan Amsterdam ook geheel zelfstandig het echte Nederland te zien. Paden- Goed op weg In algemene zin kunnen we de huidige (fysieke-)paden voor reizigers naar het gebied rond de Amstel verdelen in 3 B s; bike, bus en boat. Nederlandse dagjesmensen of horecabezoekers bereiken het gebied ook vaak met eigen vervoer of per taxi. Bike De dijken aan de oevers van de Amstel vormen de paden waarmee het Amstelland vanuit Amsterdam bereikt kan worden. Laat je meevoeren langs de Amstel en binnen 15 minuten bevindt je je in een totaal nieuwe landschap. Deze belofte is gebaseerd op de eenvoudige fietstocht langs de rivier. Voor fietsers is het gebied goed ontsloten (Westerink, Schrijver, Steggerda& Van Der Heide, 2016). Er zijn met borden aangegeven fietsknooppuntenroutes en de Amstel kan op diverse plekken met een veerpont worden overgestoken. Samenwerking met de poorten naar het gebied moet ervoor zorgen dat meer mensen dit pad volgen. In samenwerking met MacBike werkt KEK! aan een vernieuwde folder die huurders van een MacBike fiets ertoe moet verleiden het Amstelland te bezoeken. De verouderde folder in de MacBike shops voldoet hierin niet en is sterk verouderd. Vanaf MacBike Waterlooplein is de eerder genoemde Amstelroute een gemakkelijk te volgen route en voor een bezoeker van Amsterdam de dichtstbijzijnde manier om de polders en het platteland van Nederland te bereiken. De folder zal zowel een fysieke folder als een digitaal gedeelte omvatten. De folder moet de aantrekkingskracht uitstralen om mensen het gebied in te trekken, waarna digitaal meer informatie wordt verschaft met betrekking tot specifieke routes. 22
Door de Amstel in een eigentijdse folder op een overzichtelijke manier te profileren als de voortuin van Amsterdam met daarbij het groen van de polders, de 17 de -eeuwse buitenhuizen, de molens en pittoresk Ouderkerk zullen bezoekers zich realiseren dat er geen mooiere manier bestaat om in korte tijd zoveel van het echte Nederland te zien. De samenwerking met MacBike is een goede eerste stap, maar moet worden uitgebreid naar een fietsverhuur langs alle poorten naar het gebied. De fiets is een onmisbaar element in de verbinding van de Amstel en de parels die het gebied rijk is. Daarnaast verkennen veel dagjesmensen het gebied met eigen fietsen. Veel van hen bereiken het gebied met eigen auto en stappen over op de fiets. Het is belangrijk plekken te creëren waar dit overstappen plaats kan vinden. In plaats van fietsen kiest een bepaalde groep bezoekers er ook voor om het gebied lopend te verkennen. Voor wandelaars zijn er in de huidige situatie nog weinig voorzieningen (Westerink, Schrijver, Steggerda& Van Der Heide, 2016). Wel loopt er langs de drukke kant van de Amstel het historische jaagpad, welke oorspronkelijk gebruikt werd in de trekvaart waar Ouderkerk aan de Amstel een belangrijke rol in vervulde op de weg naar Amsterdam. Voor horeca kan ook de grote groep wielrenners die door het gebied trekt een doelgroep zijn. De vele hardlopers langs de Amstel doen dit veelal zonder pauze. Bus- Greenline en openbaar vervoer De Greenline is een Hop-on Hop- off buslijn die gaat rijden vanaf het Museumplein in Amsterdam. Vervolgens rijdt de bus de stad uit en vervolgt zijn weg langs de Amstel naar de Riekersmolen en het bekende standbeeld van Rembrandt van Rijn. Hiervandaan rijdt de bus de Amstel af tot aan Ouderkerk aan de Amstel. Op de locatie waar de bus stopt zal duidelijke bezoekers informatie moeten komen met de mogelijkheden die Ouderkerk aan de Amstel te bieden heeft voor een bezoeker. De bus zal aan de rand van het dorp stoppen. Er moeten voor de bezoeker daarom duidelijke redenen zijn om uit te stappen en het dorp in te gaan, per boot, lopend of indien mogelijk per fiets. Een gezamenlijke aanpak in het merk Amstel helpt in het vermarkten van het toeristisch product en maakt het gebied als geheel aantrekkelijker. Het openbaar vervoer is een alternatieve, maar gemakkelijke manier om het centrum van het Amstelgebied, Ouderkerk aan de Amstel te bereiken. Station Bijlmer is een belangrijke knooppunt voor openbaar vervoer, waarvandaan halte Ouderkerk aan de Amstel slechts twee haltes is. Ook vanuit Amstelveen is de route naar Ouderkerk aan de Amstel slechts twee haltes. Net als bij de Greenline stopt de bus aan de rand van het dorp, er zal daarom duidelijk informatie aanwezig moeten komen met de mogelijkheden die Ouderkerk aan de Amstel te bieden heeft voor de bezoeker. 23
Boat- Ferry Service over de Amstel Over het water is Amstelland goed bereikbaar voor wie een bootje heeft, maar de Amstel is nog vrijwel onbenut door georganiseerd vervoer over het water. De Amstel, Bullewijk, Holendrecht, Winkel, Waver en Oude Waver zijn de belangrijkste wateren van Amstelland. Ze geven structuur aan het polderlandschap en bepalen ook de onderlinge bereikbaarheid van de gebieden. Voor bootjes en kano s biedt het waternetwerk een uitstekende manier om het gebied te beleven én om er te komen (Westerink, Schrijver, Steggerda& Van Der Heide, 2016). Een verbinding die in de gouden eeuw talloze mensen vervoerde van het platteland naar de stad en nu voor het eerst weer op deze wijze zal in gebruik zal worden genomen. Boten van Rederij Aemstelland varen mensen vanaf de Hermitage de Amstel over met stops ter hoogte van het Amstelkwartier, de Riekersmolen, Wester- Amstel en Ouderkerk aan de Amstel. Per halte wordt een bedrag betaald om de volgende parel te bereiken. Dit pad kan tevens gebruikt worden als poort, door informatie over het gebied te verschaffen. Ook hier kan een gezamenlijke aanpak zorgen voor een overzichtelijk en waardevol toeristisch product. In de zomermaanden is de Amstel ook een belangrijke vaarroute voor pleziervaart. Zowel vanuit Amsterdam als vanuit de omgeving Abcoude, Vinkeveen bereiken veel boten de Amstel. Voor internationale bezoekers is het huren van een Le Boat - vakantieboot in Vinkeveen een steeds vaker voorkomende manier om Nederland te verkennen. Virtuele paden Izitravel Izitravel is een platform dat gebruikt kan worden voor stadstours en musea. In de vorm van een kaart, een audiogids en tekst wordt de bezoeker begeleid tijdens de tour. Is de bezoeker in de buurt van een interessant punt, dan hoort deze een piepje en krijgt een pop-up. De bezoeker kan zelf beslissen of dit punt interessant genoeg is om te stoppen en of er meer informatie gewenst is. Door middel van GPS weet de bezoeker exact waar hij of zij zich bevindt. De tour kan vooraf worden gedownload waardoor men tijdens de tour niet afhankelijk is van een internetverbinding. De poorten naar het groen zijn de plekken waar gratis wifi te gebruiken is om de tour te kunnen downloaden. Het KEK! Proef-Lokaal en thuis aan de Amstel zijn locaties die dit kunnen faciliteren. De app is een belangrijke aanvulling op de fysieke folder. Uiteraard zal de folder een korte en duidelijke beschrijving van de route bevatten, zodat men niet volledig afhankelijk hoeft te zijn van techniek. Echter, veel folders staan zo vol met kaarten, teksten en routes dat zijn hun doel voorbij streven. Het primaire doel van de folder moet zijn om mensen te enthousiasmeren voor een bezoek aan het Amstelland. Een gemakkelijk te downloaden app moet mensen vervolgens gedetailleerde informatie verschaffen over de te volgen routes en meer vertellen over de interessante parels die het gebied herbergt. Met behulp van de app is navigeren een fluitje van een cent en is het mogelijk veel gerichter informatie te verstrekken. Daarnaast is het mogelijk om kleine tours, bij bijvoorbeeld een museum, onderdeel te maken van de grotere tour. Op deze wijze ontstaat een overzichtelijk geheel, waarin bezoekers houvast kunnen vinden tijdens hun bezoek. 24
Er zal een wandeltour en er zullen fietstours van verschillende lengten worden aangeboden. De wandeltour omvat een korte ronde door Ouderkerk en de Amstel langs de verschillende highlights die het dorp te bieden heeft. Bij fysieke poorten zoals thuis aan de Amstel en het KEK! Proef-Lokaal kunnen mensen informatie inwinnen en bepalen zij wat voor hen de moeite waard is om te bezoeken in het gebied. Zij nemen een rol als informatiecentrum graag op zich in de hoop dat bezoekers de tour afsluiten op deze locatie. De paden versterken De bovenstaande paden zullen moeten op allerlei manieren worden versterkt om ze gebruiksvriendelijk te maken en toe te spitsen op de gebruiker. Uit het onderzoek van Westerink, Schrijver, Steggerda& Van Der Heide (2016) blijkt dat informatievoorziening voor buitenlandse bezoekers ver onder de maat is. Zowel online als offline zal aandacht besteedt moeten worden om de fysieke paden in het gebied te versterken, hierbij is samenwerking tussen belanghebbende partijen essentieel. Platform Amstelgoed wil een leidende rol spelen in de samenwerking tussen betrokken partijen, het bundelen van informatie en het ontwikkelen van informatievoorziening met bereik naar zowel nationale als internationale bezoekers. Voorbeelden voor het versterken van de paden - In 2016 lanceerde Beschermers Amstelland de kunstroute; Verbeelding langs de Amstel. De route gaat in op de rijke historie die de Amstel heeft aan de hand van Hollandse meesters die de rivier in hun kunst hebben verwerkt. Aan de hand van kunst geeft de route inzicht in de ontwikkeling van Amsterdam, waarin de Amstel een cruciale rol heeft gespeeld en waaraan de stad zelfs zijn naam te danken heeft. Vanuit de binnenstad daalt de bezoeker af langs de Amstel tot in Ouderkerk aan de Amstel. Een prachtig cultureel initiatief waarin de veelzijdig van het gebied en de rijke historie duidelijk wordt. Ondernemers zouden op dit soort initiatieven aan kunnen haken door de route extra aandacht geven of door hier op eigenzinnige wijze acties aan te koppelen. Op de website van Platform Amstelgoed zullen al dit soort initiateven samenkomen en belicht worden. - In samenwerking met Waternet kunnen de paden worden versterkt door de ontwikkeling van waterpunten en groene wc s. Waternet kan worden betrokken bij beleving omtrent watermanagement. - Het is slechts bij één aanbieder mogelijk om kano s te huren, terwijl de wateren daar erg geschikt voor zijn. Wel heeft Recreatie Noord-Holland plannen voor een sloepennetwerk, waarbij een sloep gehuurd kan worden bij speciale aanlegsteigers (Westerink, Schrijver, Steggerda& Van Der Heide, 2016). - De paden kunnen voor sportevenementen, zoals de Rondehoep loop, Head of the River en Marathon van Amsterdam gebruikt worden. Horeca kan hier op aanhaken met speciale menu s. - Diverse horecagelegenheden kunnen aan elkaar gelinkt worden in een culinaire route. Een bekend voorbeeld uit Amsterdam is de Dutch snacktour voor toeristen. Bij de ene snackbar een bitterbal, bij de andere een frikadel. - Een vroege vogels route voor natuurliefhebbers in samenwerking met boeren en de vogelbescherming. 25
Producten- Amstelgoed Producten zijn belangrijk in de beeldschepping rond een gebied. Streekproducten dragen bij aan het vertellen van het verhaal over het gebied en zorgen voor beleving bij gebruikers. Streekproducten onder het merk Amstelgoed in de markt te zetten versterkt de afzonderlijke producten. Een merk kan als een visitekaartje dienen voor het gebied waarin het verankerd ligt. Op die manier spelen streekproducten een belangrijke rol in de gebiedsmarketing. Indien het overkoepelende verhaal klopt en past bij het aanbod en bij de gemeenschap, wordt een geloofwaardig beeld van het gebied geschetst. Deze geloofwaardigheid verhoogt de kans op de aankoop van andere streekproducten, of een geslaagd bezoek aan het gebied. Bij het uitdragen van een merk hoort een gezamenlijke promotie, het vertellen van een eenduidig verhaal. Ieder bedrijf promoot zichzelf, maar daarnaast kunnen alle bedrijven profiteren van gezamenlijke promotie van het merk (Van der Heide 2015). Hierin komt ook de identiteit van het gebied terug. Een glas melk drinken bij de boer, een kaasje eten op de kaasboerderij of een bos bloemen plukken in de Zomerbloemenpluktuin. Het product maakt deel uit van de belevenis en draagt bij aan het merk Amstelgoed. Ondernemen met oog voor de omgeving, opereren vanuit een eigen identiteit en samenwerking met belanghebbende partijen vormen de basis voor de ontwikkeling van het gebied en het afzonderlijke product. Op het gebied van marketing zal het merk Amstelgoed alle losstaande producten versterken. Het hooghouden van de kwaliteit en service is een taak waar iedere afzonderlijke producent mee bezig zal moeten houden. Als dit op een goede manier gebeurd verandert het merk Amstelgoed in een keurmerk, waarvan de consument weet dat een uitstekende kwaliteit gewaarborgd is. Als er Amstelgoed op staat, dan moet het goed zijn. Daarnaast zal het merk indirect leiden tot meerdere bezoeken aan het gebied en mond-tot-mondreclame (Van der Heide 2015). KEK! Bier KEK! Bier is een ode aan opa Kek van Wieringen. Kek woonde het grootste deel van zijn leven in een huis met uitzicht op zijn geliefde Amstel, waar hij in de zomer zijn baantjes zwom en in de winter schaatstochten uitzette als voorzitter van schaatsvereniging De Amstelbocht. In zijn oude schuur aan de Amsteldijk begonnen de kleinzoons van opa Kek met het brouwen van een eigen bier. Langs de Amstel groeide het bier met de toepasselijke naam KEK! in korte tijd uit tot lokale trots. In de ontdekkingsreis naar vernieuwend speciaalbier speelt de omgeving een cruciale rol in de beleving omtrent KEK! Bier. Merk en omgeving staan in direct contact. Zo gaat een bezoek aan Dublin niet voorbij zonder in aanraking te komen met het merk Guinness. De aanblik van een Guinness geeft mensen een warm gevoel en doet direct denken aan Ierse gezelligheid. Bij het drinken van een Corona wanen mensen zich direct op het strand van Mexico. Voorbeelden waar merk en product elkaar onmiskenbaar versterken. Ook binnen Nederland zijn er een goede voorbeelden te noemen van lokale biermerken in rechtstreekse verbinding staan met de omgeving waarin zij groot geworden zijn. Waar mensen bij de Texelse brouwerij denken aan de duinen, stranden, een eilandgevoel en vakantie, roept de Jopen Brouwerij een nostalgisch gevoel op door de brouwgeschiedenis van Haarlem bij hand nemen in de Jopenkerk. 26
Als lokaal biermerk heeft KEK! er alle belang bij om samen te werken met andere lokale ondernemers en partijen. Zo wordt de vormgeving gedaan door het Ouderkerkse Art of Design. De honing in de KEK! Donkerblonde Honing is afkomstig van Imkerij De Ronde hoep en Houtzagerij De Houtstek timmert kratten als cadeauverpakking. In de Houtstek kan men onder begeleiding van professionele timmermannen in een ongedwongen sfeer en in eigen ritme werken aan prachtige houten voorwerpen. Een plek waar mensen met een krasje weer aan de slag kunnen en zelfvertrouwen kunnen opdoen als eerste stap naar eventueel toekomstig betaald werk. Er is voor iedereen ruimte en wordt voor iedereen een geschikte klus gevonden. Samen maken ze er de mooiste voorwerpen. Van het recyclen van oude pallets tot designvoorwerpen en van functionele boekenplankjes tot de originele KEK! kratjes. Een vorm van maatschappelijk verantwoord ondernemen waar KEK! als lokale onderneming graag aan bijdraagt. De kratten worden gemaakt van gebruikte pallets die anders zouden worden weggegooid. Op deze manier krijgt het afvalhout een mooie nieuwe bestemming. Na de eerste periode zelf de kratjes te hebben getimmerd is dit proces nu volledig overgedragen aan De Houtstek. Op deze manier creëren we samen een prachtig lokaal product, waar allerlei lokale partijen van profiteren. Amstelland Natuurlijk Culinair - Prijsvraag voor het beste streekproduct De focus in dit project ligt op slimme samenwerkingen in de gehele keten om zo tot nieuwe inzichten en producten te komen. De prijsvraag biedt ondernemers en veehouders de kans om met ingrediënten van de unieke kruidenrijke weides van Amstelland aan de slag te gaan en een culinair hoogstaand product te creëren, dat bijdraagt aan de biodiversiteit en het behoud van weidevogels in dit bijzondere gebied. Het bloem- en kruidenrijke gras leent zich uitstekend voor de verwerking naar een culinair streekproduct. Dit zijn producten, zoals ambachtelijke boerenkaas, melk of duurzaam geproduceerd vlees. Op deze manier worden mensen door middel van kaas, vlees of melk betrokken bij de instandhouding van de natuur in het Amstelgebied. Samen met de boeren is een traject gestart om voedselproducten te ontwikkelingen waarmee boeren die goed voor de weidevogels zorgen meer inkomsten halen uit hun melk. Zodat zij een financieel gezond natuur inclusief bedrijf kunnen voeren. Er blijken veel ideeën te bestaan voor speciale kazen, kruidenworst of yoghurt drankjes die nog niet bestaan. Deze culinair hoogstaande streekproducten kunnen het Amstelland een gezicht geven waar het gebied als geheel van kan profiteren. Kaart Amstelland De gemeente Ouder- Amstel is in samenwerking met KEK! Bier bezig met de ontwikkeling van een nieuwe kaart van het Amstelland. Het belangrijk hierbij betrokken te zijn om zo de poorten, paden, parels en producten hierin te verwerken. 27
Amstelmand Picknickland- Ontdek het Amstelland met een picknickmand. Fietsers halen een picknickmand op en volgen een route langs boerderijen en ondernemers en stellen zo een lokale Amstelmand samen met producten uit de omgeving. Halte 1 is het KEK! Proeflokaal, waar een door de Houtstek gemaakt kratje gehaald wordt. Aan de hand van de Izitravel-app worden mensen rondgeleid en kan het verhaal achter de producten worden verteld. Bij Bakker Out wordt een KEK! Bier broodje gehaald. Bij de bloemenpluktuin een bosje bloemen. Bij de kaasboerderij een kaasje. Bij Imkerij de Rondehoep een potje honing. Bij de melktap een fles melk. Bij Ridder of Gijs de Nooij een pakketje met lokaal vlees. Meer partners zullen we moeten benaderen. Potje Toe Limonades van Paardenbloem, chutney van kastanje en thee van hondsdraf. De dames van Potje Toe trekken de natuur in en maken hun producten van dat wat er groeit rond de Amstel. Potje Toe is een jong bedrijf met unieke producten. De chutney is overheerlijk bij kaas en worst en daarom een mooie aanvulling op de andere Amstel producten. 28
Parels Voor velen zal de reis naar Ouderkerk aan de Amstel beginnen in Amsterdam. De Amstel is de levensader van de stad is vanuit alle hoeken van de stad te bereiken. Op ontdekkingsreis langs de Amstel komen bezoekers langs diverse hoogtepunten. Binnen de stadgrenzen bevinden zich reeds prachtige bezienswaardigheden zoals bijvoorbeeld de Munttoren, de Hermitage, de Magere brug, Carré en Het Amstelhotel. Echter, wat de route langs de Amstel echt uniek maakt voor Amsterdam begint net buiten de drukte van de stad. Aan de stille kant van de Amstel bevindt zich het Amstelkwartier met het prachtige thuis aan de Amstel dat zich steeds meer zal opwerpen als poort naar het Amstelgebied. Aan de andere kant komt men langs het Amstelpark, t Kalfje en het beeld van Rembrandt van Rijn die geïnspireerd schilderend met zijn blik op de Amstel gericht. In de zomermaanden vaart hier een pondje over de Amstel, waarmee bezoekers de oversteek naar de stille kant van de Amstel kunnen maken. Echter, de meeste fietsers zullen ervoor kiezen om de ene kant van de Amstel heen en de andere kant van de Amstel terug te fietsen. De Amstel en zijn omliggende polders worden door Nederlanders weliswaar als gewoon beschouwd, maar voor een internationale bezoeker die zich op de tussenliggende dijk begeeft blijft dit een onbegrijpelijk en fascinerend fenomeen. Halverwege de Amstel bevindt zich buitenplaats Wester- Amstel stammend uit de gouden eeuw. Hier worden regelmatig exposities, literaire bijeenkomsten en huisconcerten gehouden. Achter het monumentale pand bevindt zich een prachtige tuin die vrij toegankelijk is. Aan de overkant, nog binnen de stadsgrenzen bevindt zich Boerderij Klarenbeek, een zorgboerderij net theetuin en uitgebreide groentetuin. Net voor Ouderkerk aan de Amstel wordt bereikt komt men langs een ander indrukwekkend buitenhuis, Oostermeer. Hoewel het landgoed privé bezit is en niet voor publiek toegankelijk is, is het pand ook vanaf de Amsteldijk goed te bewonderen. Vlak voor de brug bevindt zich een beschermd dorpsgezicht De Schneidershuizen. Een complex van kleine arbeiderswoningen dat rond 1900 werd gebouwd. Aan de overkant van het water ziet men poldermolen De Zwaan al staan. Vanaf de molen loopt een pad landinwaarts naar Proeflokaal KEK! waar men alle informatie kan ontvangen voor een bezoek aan Ouderkerk aan de Amstel en kan genieten van KEK! Bier, een kopje koffie en diverse lokale producten. KEK! wil graag dienen als de poort naar het Amstelland. Enerzijds door het gevoel van het Amstelland voorop te stellen in de uitstraling van het proeflokaal en door producten aan te bieden die het gebied voortbrengt. Anderzijds door mensen van informatie te voorzien over de omgeving en hen zorgeloos en goed voorbereid het Amstelland in te sturen. Binnen het dorpscentrum van Ouderkerk aan de Amstel zijn diverse bezienswaardigheden. Beschermd dorpsgezicht De Amstelzijde staat vooral bekend om zijn bekende en diverse restaurants die gevestigd zijn in historische panden met prachtig terrassen aan het water. Zo is het bekende Paardenburg al sinds 1693 in gebruik als horecabestemming. Op de Amstelzijde, maar ook in het dorp zelf bestaat een rijk culinair aanbod. 29
Naast de natuurlijke en cultuur historische bezienswaardigheden is het culinaire karakter van Ouderkerk aan de Amstel is een unieke pijler in het aanbod van het gebied. Het culinaire aspect draagt bij aan het onderscheidend vermogen van Amstelland en zal daarom beter geprofileerd moeten worden in de marketing communicatie. In de straat waar men Ouderkerk binnen komt bevinden zich nog twee buitenplaatsen, Schoonzicht en Hooger-Lust, die in de 18 de eeuw zijn gebouwd door rijke Amsterdammers die de vieze en drukke stad wilden ontvluchten. Een rondje door historisch Ouderkerk brengt bezoekers langs de beroemde Joods Israëlische begraafplaats Beth Haim, de plek waar ooit het kasteel van de Heren van Aemstel gestaan moet hebben. De begraafplaats bevindt zich midden in het centrum van Ouderkerk aan de Amstel en is de oudste nog in werking zijnde Joodse begraafplaats op het Westelijk halfrond. Onder andere de beroemde Amsterdamse arts Samuel Sarphati, filosoof Baruch Spinoza en de eerste en de tot nu toe enige slaaf met een eigen graf, Elieser liggen er begraven. Naast Elieser ligt de rijke VOC- koopman en slavenhandelaar Jacob Israël Belmonte. Een bijzondere plek waar slaaf en slavenhandelaar naast elkaar gegraven liggen en één van de redenen waarom Elieser een rol speelt tijdens de jaarlijkse herdenking ter gelegenheid van de afschaffing van de slavernij. Vervolgens komt men langs de protestantse Amstelkerk, langs het Historisch Museum met museumwinkel, de traditionele Bakkerij Out, over De Kerkbrug naar de katholieke St. Urbanuskerk. Typerend voor een Oud- Hollands boerenlanddorp en vastgesteld als beschermd dorpsgezicht. De Ouderkerkplas is een prachtig natuur en recreatiegebied. Beroemd onder vogelliefhebbers, maar ook om te ontspannen of een duik te nemen. Vlak naast de Ouderkerkplas bevindt zich het Landje van Geijsel, een ondergelopen weiland waar vogels de baas zijn. Bij Boerderij Polderzicht gaan de handen wel uit de mouwen en ervaren bezoekers het echte boerderijleven, dit is net als een nachtje blijven slapen op de Boerententencamping Aemestellehoeve een onvergetelijke ervaring en een blijvende herinnering aan het Amstelgebied. Getrainde fietsers kunnen zich wagen aan het beroemde Rondje Rondehoep, een tocht door de groene polders van Amstelland. Een tocht met weidse uitzichten over de polder en fietspaden langs rivier de Bullewijk en de Waver waarin het plattelandsgevoel nog meer tot leven zal komen. Een roeibootje huren in de prachtige Botshol is een belevenis die de avontuurlijke reiziger altijd bij zal blijven. Verschillende boerderijen bieden roeiboten te huur aan. In Ouderkerk aan de Amstel is het ook mogelijk een sloep te huren voor een tocht over het water. Halverwege het rondje Rondehoep kan met het pondje de oversteek naar De Zomerbloemenpluktuin in Nes aan de Amstel worden gemaakt. Een typische Amstel -ervaring voor zowel nationale als internationale bezoekers. Boerin en de Kok bevindt zich in de 250 jaar oude Bovenkerkerpolder en geeft door gebruik van lokale producten betekenis aan de smaak van de Amstel. 30
De bovengenoemde parels van het gebied zijn stuk voor stuk een bijzondere ervaring en absoluut de moeite om te bezoeken. Echter, het zijn niet de publiekstrekkers zoals de kaasmarkt in Alkmaar of de Zaanse Schans, waar grote groepen mensen langs de toeristische attracties worden geleid. Hierin schuilt onbewust de grote kracht van het gebied Amstelland. Het gebied rond de Amstel is er niet voor toeristen, maar voor avontuurlijke reizigers en bezoekers op zoek naar ruimte om te ademen. Een gebied dat iedere bezoeker een eigen invulling kan geven. Het Amstelland is een gebied dat uitnodigt tot ontdekking in een sfeer die hoort bij een vakantie of dagje uit. Wat het Amstelland bijzonder maakt is dat de bezoeker een eigen plan kan trekken en het bezoek aan Amstelland een geheel eigen invulling kan geven. Het gebied bevat verschillende bouwstenen waarmee de bezoeker zijn trip naar eigen interesse kan opbouwen. In de ontwikkeling van het toeristisch concept zal de vrijheid van de bezoeker in de samenstelling van de activiteiten een belangrijke rol moeten krijgen. Individualiteit is een belangrijke waarde voor de moderne toerist, het Amstelland heeft de mogelijkheid bezoekers de ruimte te geven hun trip zelfstandig en flexibel te plannen. De onafhankelijkheid van tour operators en andere toeristen in het bezoek aan het Amstelland is een belangrijke onderscheidende factor ten opzichte van andere gebieden. 31
Samenwerking Een netwerk is een web van aan elkaar verbonden punten, echter de punten in een netwerk verbinden zich niet vanzelf. Netwerken is een werkwoord. Platform Amstelgoed is een groep ondernemers die begrijpt dat samenwerking de enige manier is om het merk Amstel op de kaart te zetten. Indien de neuzen dezelfde kant op wijzen en er gedacht wordt aan het belang van het gebied dan moet elke individuele ondernemer hier profijt van kunnen hebben. Van der Heide (2015) stelde op basis van literatuur dat een aantal ingrediënten belangrijk om te komen tot samenwerking: Leiders: pioniers uit het gebied met een open blik, een goed netwerk, draagvlak en durf. Iemand moet de kar gaan trekken. Platform Amstelgoed is ontstaan vanuit de gedachte dat samenwerking elke individuele onderneming uit het Amstelland sterker kan maken. De overkoepelende kernwaarden: Ondernemen met oog voor de omgeving, opereren vanuit een eigen identiteit en samenwerking met belanghebbende partijen vormden de basis voor de oprichting van het netwerk. Het netwerk is er dan ook voor-en door ondernemers en wil een platform zijn waar andere ondernemers met dezelfde kernwaarden in dit gebied bij aan kunnen sluiten. Initiatiefnemers van het netwerk zijn de volgende ondernemers en belanghebbenden: Gert Lutke Schipholt, Zomerbloemenpluktuin Katelijne van Wensen, thuis aan de AMSTEL Erik Musegaas, Aemstelrederij David Tuinzing, Smart City Kitchen Kees Nieuwendijk, Boerententencamping Marcel en Erwin van Wieringen, KEK! Bier Een breed netwerk: samenwerking tussen ondernemers onderling, maar ook met boeren, organisaties en overheden. Veel beekjes maken een groot water. Een veelzijdige club ondernemers uit verschillende disciplines in de recreatiesector in het gebied rond de Amstel heeft zich verenigd in Amstelgoed. Onder het motto laat je meevoeren worden ook andere ondernemers en belanghebbenden opgeroepen zich bij het netwerk aan te sluiten. Amstelgoed is ontstaan vanuit de werkgroep Ontdek Amstelland en is opgezet vanuit Stichting Beschermers Amstelland. De werkgroep werd opgezet om de duurzame gebiedsontwikkeling vanuit 32
de ondernemers in het Amstelland te bevorderen. Dit is een belangrijke en waardevolle voedingsbodem gebleken voor de ontwikkeling van de huidige plannen met betrekking tot de oprichting van ondernemersnetwerk de Amstel. Het netwerk gelooft er in een belangrijke aanvulling en bindende factor te kunnen zijn met betrekking tot duurzame gebiedsontwikkeling. Dit wordt bevestigd in het onderzoek van Westerink, Schrijver, Steggerda& Van Der Heide (2016), het verenigen van ondernemers in een netwerk kan dan ook een belangrijke schakel zijn in het realiseren van een duurzame toekomst voor het Amstelgebied. Binnen het netwerk zien we de boer als een ondernemer. Westerink, Schrijver, Steggerda& Van Der Heide (2016) tonen aan dat agrariërs in het Amstelgebied zich steeds meer zullen moeten richten op het lokaal vermarkten van hun producten en het ontwikkelen van nevenactiviteiten op de boerderij. De boer zal hierin een ondernemende houding aan moeten nemen. Het merk Amstel is voor boeren een manier om de positie te versterken en zich te verbinden aan een lokale markt. Het samenwerken met andere ondernemers kan nieuwe deuren openen om het gebied duurzaam te ontwikkelen. Partners Een netwerk als deze kan niet zonder partners, of beter gezegd, een netwerk bestaat uit partners. De Stichting Beschermers Amstelland is zo n partner. Bij het ontwikkelen van de Amstel als merk en als trekpleister voor (inter)nationale bezoekers is de rol van Stichting Beschermers Amstelland als evenwichtsorgaan niet te onderschatten. Waar Amstelgoed duurzaam ondernemen als kernwaarde beschouwd is SBA een belangrijke partner in het verdedigen en behouden van de natuurwaarde in het gebied. Een onderscheid tussen het ondernemers gedreven Amstelgoed en de Stichting Beschermers Amstelland geeft beide partijen de ruimte om zich te richten op de kerntaken. In grote lijnen zal dit betekenen dat Amstelgoed zich bezig houdt met ondernemen rond de Amstel in de breedste zin van het woord. Ondernemen als drijfveer voor het Amstelgebied. Stichting Beschermers Amstelland staat voor het behoud van Amstelland als een open en toegankelijk, vitaal agrarisch gebied met grote natuurwaarden waarin met respect voor landschap, natuur en cultuurhistorie kan worden geboerd en gerecreëerd. Twee verschillende invalshoeken, maar met een belangrijke overkoepelende missie; Een toekomst voor het Amstelgebied ontwikkelen en daarmee veilig stellen. Vanuit de gemeente Ouder- Amstel is het Platform Toerisme Ouder- Amstel opgericht om het toerisme in Ouder- Amstel vorm te geven. Het platform had een ondersteunende rol, maar was er vooral op gericht ondernemers bewust te maken van de kansen die toerisme kan bieden voor het gebied. Platform Amstelgoed hoopt door samen te werken met het platform een volgende stap te kunnen zetten in de ontwikkeling van toerisme in het gebied. iamsterdam kan een belangrijke partner zijn in de gebiedsmarketing van de Amstel. Een gezamenlijke aanpak van ondernemers in het gebied maakt het voor iamsterdam aantrekkelijker om aandacht aan het gebied te schenken. 33
De provincie Noord- Holland is sinds enkele jaren het project Holland Call gestart dat er op gericht is cultuur, recreatie en toerisme te verbinden waarbij cultuur wordt ingezet om toeristen naar een gebied te trekken. Door middel van hoogwaardige kennis op het gebied van toerisme en recreatie worden kansrijke projecten op weg geholpen. In een gebied waar het toerisme nog in de kinderschoenen staat kan met behulp van relatief weinig middelen een duurzame vorm van toerisme worden ingericht. De Vogelbescherming legt met de actie Amstelland Natuurlijk Culinair de verbinding tussen het in stand houden van de weidevogels en een duurzame gebiedseconomie door boeren en ondernemers gezamenlijk nieuwe producten te laten ontwikkelen. Naast de bovengenoemde partners zijn er tal van partijen waarmee zal worden samengewerkt. Door een website te creëren die voor alle belanghebbende partijen een platform biedt zal iedereen direct onderdeel uitmaken van het merk Amstel. Het merk is daarmee een gezamenlijk belang en een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Tijd en uithoudingsvermogen: het opzetten van een netwerk vraagt veel geduld en het netwerk moet ook onderhouden worden. Het opzetten van Amstelgoed is eigenlijk al lang geleden in gang gezet. Hoewel ondernemers al tijden aanvoelen dat samenwerking veel kan opleveren zijn zij toch telkens terug gevlucht naar hun eigen eiland. De dagelijkse praktijk het won van een bredere visie. De werkgroep Ontdek Amstelland bracht gelijkgestemde ondernemers vaker bij elkaar en zo groeide het gevoel van eenheid en verbondenheid. Amstelgoed is een volgende stap in het samenbrengen van gelijkgestemde ondernemers die geloven in het onderscheidende verhaal van de Amstel. Draagvlak: steun van de gemeenschap. Bijeenkomsten uit het verleden geven aan dat veel ondernemers openstaan voor meer samenwerking. De seminar Van Dromen en Denken tot Samen Doen was hiervan een goed voorbeeld. Van der Heide (2015) toont aan dat ondernemers graag mee willen doen als anderen de kar trekken: niemand heeft tijd om te investeren in de opbouw van het netwerk. Nu is de basis voor Amstelgoed reeds gelegd en hoeven andere ondernemers hier slechts op aan te haken. Zelforganisatie: de spelregels voor de samenwerking worden binnen de groep ontwikkeld en gehandhaafd. Een goed functionerende organisatie wordt geleid vanuit een gedegen bestuur. Het benoemen van een bestuur en een duidelijk rolverdeling binnen het bestuur zijn essentieel om het netwerk zijn voorgenomen rol te laten vervullen. De huidige rolverdeling binnen het bestuur komt voort uit de werkgroep Ontdek Amstelland en zal tot de benoeming van een eventueel nieuw bestuur worden gehandhaafd. 34
35
Conclusie De Amstel en haar omgeving is een uniek en veelzijdig recreatiegebied dat helaas nog te weinig als zodanig wordt herkend door gebruikers en bezoekers. Door haar kwaliteiten beter zichtbaar en beleefbaar te maken, kan de Amstel en omgeving een nog mooiere, plezierige en interessante bestemming worden en ook méér mensen gaan aantrekken. Anders gezegd: het (economisch) potentieel van de Amstel en omgeving kan beter worden benut. Dit is een opgave voor alle partijen die betrokken zijn bij de Amstel. Ondernemers kunnen plaatselijk het gebied aantrekkelijk maken voor bezoekers. Overheden zullen zich juist richten op de bredere opgaven zoals het verbeteren van de toegankelijkheid van het gebied. Wat er moeten gebeuren om de Amstel en omgeving aantrekkelijker en beter bezocht te maken wordt hierna samengevat. 1. Netwerken, een web van aan elkaar verbonden punten. Hoewel de basis voor het netwerk is gelegd, de boot over de Amstel is gaan varen nu is het belangrijk om draagvlak te creëren en meer partijen aan boort te krijgen. Het merk Amstelgoed is een gezamenlijke missie en lukt niemand voor zich. Het potentieel van de Amstel wordt verbeterd door samenwerking. Er is al veel bereikt, maar de website, een logo, een huisstijl, en een keurmerk kunnen de binding met het verhaal sterk vergroten. Belanghebbende partijen zullen elkaar moeten blijven ontmoeten om ideeën uit te wisselen, het belang van samenwerking te blijven ervaren en samen het merk Amstel vorm te geven. 2. Poorten, paden, parels en producten Elk poort, pad, parel of product draagt op zijn eigen manier bij aan het merk Amstel. Hoe we deze bijdrage zo groot mogelijk kunnen maken en een rol kunnen geven binnen het geheel zal per onderdeel moeten worden bekeken. Op die manier ontstaat er een eenheid in wat het merk uitdraagt. Daarnaast zullen paden en poorten moeten worden verstevigt om te zorgen dat bezoekers niet meer om de Amstel heen kunnen. Zowel fysieke poorten, waar bezoekers kennis maken met het gebied, maar ook virtuele poorten, zoals Facebook, iamsterdam, Tripadvisor en een eigen website zijn hierbij essentieel. 3. De Amstel als podium Culturele activiteiten in langs de Amstel zijn nog te onbekend. Gezamenlijk zullen we moeten zorgen dat er meer aandacht komt voor deze activiteiten. De door SBA georganiseerde Amstellanddag is een goed voorbeeld van een manier om culturele activiteiten in het Amstelland te belichten. Samen zullen we op zoek moeten gaan naar meer manieren om de bekendheid van culturele activiteiten te vergroten. Dit kan door arrangementen aan te bieden of nieuwe combinaties te maken tussen bestaande (recreatieve-)producten. Een gezamenlijke promotie van het merk Amstel (bijvoorbeeld door het keurmerk Amstelgoed ) is hierbij van levensbelang. De huidige informatie te versnipperd en te lokaal. 36
Actieplan Korte termijn Verbinden (November-December 16) Amstelgoed wordt opgericht en vastgelegd als (ondernemers-)vereniging. Logo en huisstijl ontwikkelen. Een beeld- en keurmerk ontwikkelingen voor het merk Amstelgoed. Een opzet maken voor de toekomstige website (online poort) met een bundeling van alle recreatieve en toeristische initiatieven. Contact opnemen met belangrijke samenwerkings- en financiële partners. Middellange termijn- ontwikkelen (December 16 Februari 17) De boot vaart, wie stapt er in? Het netwerk rijkt vanuit verschillende invalshoeken handvatten aan voor ondernemers en initiatiefnemers om zich aan te sluiten en toe te voegen, arrangementen te ontwikkelen en elkaar te versterken. Lopende initiatieven bundelen en promoten als gebied. Publiciteit opzoeken bij de verspreiders van toeristische informatie (iamsterdam, Tripadvisor, Macbike, anwb, NS, Go About) Het Amstelgoed Café, eens in de twee maanden wordt bij één van de bijzondere locaties in het gebied een netwerkborrel gehouden waarin tijd is om ontwikkelingen te bespreken, doelen te stellen en vooral samenwerking te bevorderen. Lange termijn- Uitbreiden (Februari 17 Februari 18) Ontwikkelen van nieuwe poorten aan de rand van het Amstel gebied. Versterken van paden in het Amstel gebied. Het merk Amstelgoed ontwikkelen tot herkenbaar beeldmerk voor regionale bezoekers en toeristen. Verkrijgbaarheid van Amstel producten rond de poorten naar het gebied. Operationele routes en toegankelijke paden voor fietsers, boten en bussen. Bestaande Parels een podium bieden als onderdeel van het netwerk. 37
38
Bijlage 1: Stand van zake in het Amstelgebied; SWOT- Analyse 39
40
41