R-net branding en kwaliteitsverbetering Spoor

R-net branding en kwaliteitsverbetering Spoor versie 1.0, januari 2015 in opdracht van de provincie Zuid-Holland Programma R-net Zuid-Holland

Inhoudsopgave Inleiding 5 1. 1.1 1.2 R-net 9 Algemeen 11 R-net op het spoor 13 2. 2.1 2.2 2.3 2.4 Uitgangspunten R-net Spoor 15 De 5 kernwaarden van R-net 19 Speerpunten voor R-net op stations en in stationsomgevingen 23 Visie op Informatie, Visie op Stationsoutillage en Spoorbeeld 25 Basisvoorzieningen en branding 29 3. 3.1 3.2 Kwaliteitsverbetering voor de reiziger 31 Basisvoorzieningen 33 Oplaadpunten 37 4. 4.1 4.2 R-net Branding 39 Materieel 41 Station- en stationsomgeving 45 3

Legenda Land Water Stedelijk gebied Trein Buslijn R-net Metro R-net/ R-net-light train Tram R-net Eindpunt metro R-net/ R-net-light train Eindpunt tram R-net Beginpunt / eindpunt / overstaphalte Treinstation Xyz Plaatsnaam Xyz Haltenaam Overstapstation R-net / trein Inleiding Dit document verwoordt en illustreert de ambities van de provincie Zuid-Holland met de realisatie van het programma R-net Spoor. De inhoud is afgestemd met o.a. ProRail en wordt de komende periode verder uitgewerkt ten behoeve van de uitvoering samen met betrokken partijen. R-net is een keurmerk voor hoogwaardig openbaar vervoer in de Randstad. Voor R-net Spoor in Zuid-Holland gaan de treinen viermaal per uur rijden en wordt een aantal nieuwe stations gebouwd, om een comfortabele, makkelijke reis te bieden. R-net Spoor is onderdeel van het totale programma R-net Zuid-Holland. Het streven is om in 2028 R-net te hebben ingevoerd op de ov-verbindingen die vermeld zijn in de Ambitie Randstadnet 2028. Deze is vastgelegd in de Bestuursovereenkomst hoogwaardig OV Randstad uit 2012. Komende jaren wordt het Zuid-Hollandse deel van R-net ingevoerd op negen corridors waarvan twee spoorcorridors: 1 2 Alphen aan den Rijn Gouda Dordrecht Geldermalsen (MerwedeLingelijn) Daarnaast investeert provincie Zuid-Holland op het hoofdspoor Leiden Utrecht. Hier worden per uur 2 extra sprinters ingezet. Daarnaast worden op dit traject twee nieuwe stations gerealiseerd: Hazerswoude-Koudekerk en Zoeterwoude-Meerburg. Lijnennetkaart R-net van de gehele randstad met de corridors van R-net Zuid- 4 Holland (1 t/m 9) 5

R-net toegepast op het spoor Om de mogelijkheden voor het verbeteren van het kwaliteitsniveau en R-net branding op en rondom de stations en op de treinen in beeld te brengen is dit document opgesteld. Hierin is de uitwerking van de R-net productformule omschreven en verbeeld in zichtbare elementen van R-net, speciaal voor het spoor. Deze sluit aan bij de overige zichtbare delen van het netwerk, zoals R-net Bus, Tram en Metro. Uitgangspunt hierbij is dat de reizigers centraal staan; zij maken immers gebruik van de beoogde voorzieningen. Dit document is een leidraad om R-net toe te passen op het spoor, op het station en in de stationsomgeving. De provincie Zuid-Holland breidt als eerste het R-net netwerk uit met spoorverbindingen, namelijk de verbindingen Alphen aan den Rijn-Gouda en Dordrecht- Geldermalsen. 6 7

1 R-net 1.1 Algemeen 1.2 R-net op het spoor 8 9

1.1 Algemeen R-net is een keurmerk voor hoogwaardig openbaar vervoer in de Randstad. Het staat voor betrouwbaar, frequent en comfortabel reizen. Overheden werken samen om in 2028 door de hele Randstad een uitstekend netwerk van openbaar vervoer te hebben. Door het samenwerkingsverband worden dienstregelingen van verschillende vervoerders beter op elkaar afgestemd. De treinen, metro s, trams en bussen van R-net krijgen allemaal dezelfde herkenbare rood-grijze uitstraling. Eind 2011 is R-net gestart met een dertigtal buslijnen in de provincies Noord-Holland en Flevoland. Voor de provincie Zuid-Holland ging R-net eind 2014 op weg. De provincie Zuid-Holland investeert in de versterking van het complete ov-netwerk. Hierdoor moet openbaar vervoer een aantrekkelijk alternatief worden voor de auto. In Zuid-Holland worden daarom negen hoogwaardige bus- en treinverbindingen gerealiseerd. R-net is een initiatief van OV-bureau Randstad, een samenwerkingsverband van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, de Provincies Noord-Holland, Zuid-Holland, Flevoland en Utrecht, de Stadsregio s Amsterdam en Rotterdam, het Stadsgewest Haaglanden en het Bestuur Regio Utrecht. R-net is openbaar vervoer met een merkidentiteit. Deze identiteit is zichtbaar in de hele reis van de reiziger : 1 informatie thuis en onderweg 2 brochures 3 en 4 statische en dynamische reisinformatie 5 halte-inrichting en 10 materieel 11 5

1.2 R-net op het spoor De provincie Zuid-Holland introduceert voor het eerst R-net Spoor op de corridors Alphen aan den Rijn-Gouda en Dordrecht-Geldermalsen. Op de spoorcorridors zijn verschillende soorten stations te vinden: knooppunten, bestaande lijnstations en de nog te bouwen lijnstations. Vanuit de reiziger is het gewenst om comfortabel te reizen. Een herkenbare en samenhangende R-net branding op basis van dezelfde uitgangspunten draagt daaraan bij. 12 13

2 Uitgangspunten R-net Spoor 2.1 De 5 kernwaarden van R-net 2.2 Speerpunten voor R-net op stations en in stationsomgevingen 2.3 Visie op Informatie, Visie op Stationsoutillage en Spoorbeeld 2.4 Basisvoorzieningen en branding 14 15

2. Uitgangspunten R-net Spoor Bij de invulling van de R-net ambitie op het spoor, de stations en in de stationsomgeving sluiten we aan bij verschillende uitgangspunten van OV-bureau Randstad, de provincie Zuid-Holland en ProRail. Dit zijn de volgende uitgangspunten: 2.1 De 5 kernwaarden van R-net 2.2 De speerpunten voor R-net op stations en stationsomgevingen 2.3 De Visie op Informatie, Visie op Stationsoutillage en Spoorbeeld (ProRail, NS Stations en Spoorbouwmeester) 16 17

Betrouwbaar Samenhang Herkenbaar 2.1 De 5 kernwaarden van R-net De R-net productformule is gebaseerd op vijf kernwaarden, die uitgewerkt zijn voor het spoor: 1. R-net is betrouwbaar: op tijd, robuuste dienstregeling, veiligheidseisen (o.a. verlichting, obstakelvrije looproutes), goede informatievoorziening, onderhoud en beheer. 2. R-net is een samenhangend vervoerssysteem: zichtbare samenhang met andere ov onderdelen van R-net, tonen van statische en dynamische reisinformatie over R-net. 3. R-net is herkenbaar: toepassen van R-net branding. 4. R-net is aantrekkelijk: hoog frequent, beeldkwaliteit, vormgeving, kleur- en materiaalgebruik, zit- en stacomfort, reiniging en onderhoud. 5. R-net is moeiteloos: toegankelijkheid, oftewel het moeiteloos kunnen begrijpen en gebruiken van het netwerk. Aantrekkelijk Moeiteloos 18 19

Het logo van R-net bestaat uit letters die zijn opgebouwd uit stippen en lijnen. Dit beeldmerk is gedefinieerd voor buitentoepassingen in een versie voor een donkergrijze of rode ondergrond. De gebruikte kleuren zijn vastgelegd in het R-net-kleursysteem. Het opvallende R-net Rood is de branding-kleur. Deze wordt gedoseerd toegepast en zorgt voor de herkenning van alle R-net onderdelen, in 2D en 3D. In het R-net-kleursysteem zijn de kleuren die gebruikt worden in de productformule vastgelegd in kleurcodes. Zo wordt geborgd dat de kleuren in allerlei verschillende toepassingen gelijk zijn. Zo zal de brandingkleur R-net Rood er hetzelfde uitzien in drukwerk, op een beeldscherm, op een met lak gespoten voertuig en op een gepoedercoat onderdeel. Dit is belangrijk voor de kwaliteit van het merk. R-net kleursysteem per kleur is een definitie in gangbare kleursystemen gegeven de kolommen rechts geven aan of een kleur alleen in 2D of 3D toepassingen voorkomt, of in beiden de kleur R-net rood is exclusief bedoeld voor R-net toepassingen * alleen als het niet Interpon kan zijn ** alleen als het niet 20 Colormap kan zijn 21

2.2 Speerpunten voor R-net op stations en in stationsomgevingen Het mobiliteitsbeleid van de provincie Zuid-Holland is verwoord in de Visie Ruimte en Mobiliteit, vastgesteld op 9 juli 2014. Dit beleid geeft sturing aan ruimtelijke ordening en maatregelen op het gebied van verkeer en vervoer. Dit beleid is vertaald naar de R-net branding op stations en stationsomgevingen. De provincie Zuid-Holland zet in op de stimulering en ontwikkeling van ketenintegratie, Dynamische Reis Informatie Systemen (DRIS) en energietransitie. Deze vormen de speerpunten voor R-net Spoor. 1. Ketenintegratie Stimulering van ketenintegratie wordt ingevuld door de uitwerking van: voorzieningen: bereikbaarheid haltes en stations door looproutes en fietspaden, aanleg van fietsparkeerplaatsen, K+R (Kiss and Ride) en P+R (Parkeren + Reizen); gemak: de reiziger (herhaaldelijk) van dienst zijn met goed zichtbare en herkenbare bewegwijzering en bijvoorbeeld markeren van rolstoelingangen op het perron; comfort: de reiziger comfort bieden door goede bescherming tegen weersomstandigheden. 2. DRIS Het aanbieden van dynamische reisinformatie over zowel de R-net trein als de R-net bus (indien van toepassing) biedt een grote meerwaarde voor de reiziger. Zekerheid en geruststelling door actuele reisinformatie aan te bieden is belangrijk voor de reiziger. Het streven is om reisinformatie over bus en trein op verschillende locaties uit te wisselen. 3. Energietransitie en Duurzaamheid Stimulering van: energietransitie door energieopwekking (zoals zonnepanelen) waarbij de opgewekte energie toegepast kan worden voor oplaadmogelijkheden van elektrisch vervoer, zoals auto s en fietsen. energiebesparing (bijvoorbeeld led-verlichting op perrons, in stationshal en in de stationsomgeving). Daarnaast wordt de komende jaren met betrokken partijen gezocht naar kansrijke initiatieven op het gebied van duurzaamheid. Prioritering De ketenintegratie en DRIS-voorzieningen op en rond de R-net stations dienen op niveau te zijn voordat geïnvesteerd wordt in energietransitie. Voor de uitwerking van maatregelen en ontwerpen dient de functie altijd gewaarborgd te zijn. 22 23

2.3 Visie op Informatie, Visie op Stationsoutillage en Spoorbeeld Met de invulling van R-net op het spoor, de stations en in de stationsomgeving sluiten we aan op de ontwikkelde Visie op Informatie, Visie op Stationsoutillage en Spoorbeeld 1. Deze visies zijn ontwikkeld om te zorgen voor herkenbaarheid voor de reizigers, zowel in de informatievoorziening als in de inrichting van het station. Deze visies zijn van toepassing op alle bestaande en nieuwe stations in Nederland. Reizigers, passanten en bezoekers staan centraal op het station en in de stationsomgeving. De beleving van deze drie doelgroepen wordt bepaald door het gemak waarmee zij hun weg van en naar de trein vinden, hun wachttijd naar tevredenheid kunnen invullen en de manier waarop zij andere mensen kunnen ontmoeten. Zoals de vijf kernwaarden van R-net benadrukken, zijn comfort en gemak hierbij essentieel. De Visie op Informatie gaat uit van herkenbaarheid van verschillende vervoerders die samenkomen op een station. Reizigers kunnen verschillende vervoerders dan ook herkennen aan de naam, het logo en de huisstijlkleuren. In de Visie op Stationsoutillage en de Visie op Informatie heeft ProRail hiervoor een aantal uitgangspunten opgenomen. Een belangrijk uitgangspunt in de Visie op Informatie is dat de reiziger op elk station te maken heeft met dezelfde informatie en elementen/ objecten. Leidend is het principe van neutrale basisvoorzieningen: die voorzieningen zien er op elk station hetzelfde uit. Zeg maar de kracht van de herhaling. Op het netwerk zijn verschillende vervoerders en concessieverleners actief. Voor reizigers is het daarom van belang dat het netwerk herkenbaar blijft. Binnen deze vertrouwde basis krijgen lijnen, keurmerken en vervoerders de ruimte zich te profileren. Belangrijk uitgangspunt is de informatie door lijnen of vervoerders te concentreren rondom de momenten dat het ook betekenis heeft voor een reiziger. Zo blijft elk station herkenbaar. 1 Visie op Informatie, Visie op Stationsoutillage en Spoorbeeld zijn beleiddocumenten van ProRail, NS Stations en Spoorbouwmeester. 24 25

A B C D E F A B C D 1 2 3 4 6 Puurs Brussel-Nationaal-Luchthaven Brussel-Noord Brussel-Centraal Brussel-Zuid/Midi Köln München Innsbrück Zürich Een ander belangrijk uitgangspunt is dat in de Visie op Informatie aangenomen wordt dat de reiziger niet met een vervoerder reist, maar van A naar B gaat. Onderweg richten reizigers zich altijd op zogenoemde identiteitsdragers om zich te oriënteren. Deze identiteitsdragers zijn objecten die reizigers altijd gebruiken als ze op een station zijn gearriveerd, reisinformatie inwinnen, een kaartje kopen of zich oriënteren op de omgeving. Branding van de vervoerders en of keurmerken op deze identiteitsdragers is mogelijk op vaste posities en in daarvoor bestemde zones. C4 Duivendrecht Hoensbroek Landgraaf Eygelshoven Markt 26 7 Heerlen 7 Lille Woonboulevard 27 Heerlen E Kaartvak / station F4 Aalten C4 Abcoude D2 Akkrum C3 Alkmaar C3 Alkmaar Noord F3 Almelo F3 Almelo de Riet D3 Almere Buiten D3 Almere Centrum D3 Almere Muziekwijk D3 Almere Oostvaarders D3 Almere Parkwijk D3 Almere Poort C4 Alphen a/d Rijn D4 Amersfoort D4 Amersfoort Schothorst D4 Amersfoort Vathorst C4 Amsterdam Amstel C4 Amsterdam Bijlmer ArenA C3 Amsterdam Centraal C4 Amsterdam Holendrecht C4 Amsterdam Lelylaan C3 Amsterdam Muiderpoort C4 Amsterdam RAI C3 Amsterdam Sciencepark C3 Amsterdam Sloterdijk C4 Amsterdam Zuid C2 Anna Paulowna E4 Apeldoorn E4 Apeldoorn De Maten E4 Apeldoorn Osseveld F1 Appingedam C5 Arkel A6 Arnemuiden E4 Arnhem E4 Arnhem Presikhaaf E4 Arnhem Velperpoort E5 Arnhem Zuid F2 Assen D4 Baarn F1 Bad Nieuweschans E1 Baflo B5 Barendrecht D4 Barneveld Centrum D4 Barneveld Noord D4 Barneveld Zuid (februari 2015) E1 Bedum E7 Beek-Elsloo D5 Beesd F2 Beilen B6 Bergen op Zoom D6 Best B3 Beverwijk D4 Bilthoven E6 Blerick B3 Bloemendaal C4 Bodegraven F3 Borne C4 Boskoop C5 Boven-Hardinxveld C3 Bovenkarspel Flora C3 Bovenkarspel-Grootebroek E5 Boxmeer D6 Boxtel C6 Breda C6 Breda-Prinsenbeek C4 Breukelen E4 Brummen E1 Buitenpost E7 Bunde D4 Bunnik D4 Bussum Zuid C5 Capelle Schollevaar B3 Castricum E7 Chevremont F3 Coevorden D5 Culemborg E5 Cuijk F3 Daarlerveen F2 Dalen E3 Dalfsen D1 Deinum F4 Delden B5 Delft B5 Delft Zuid F1 Delfzijl F1 Delfzijl West D4 Den Dolder B4 Den Haag Centraal B5 Den Haag HS B4 Den Haag Laan van NOI B4 Den Haag Mariahoeve B5 Den Haag Moerwijk B5 Den Haag Ypenburg B2 Den Helder C2 Den Helder Zuid E6 Deurne E4 Deventer E4 Deventer Colmschate E5 Didam C3 Diemen C4 Diemen Zuid E4 Dieren E4 Doetinchem E4 Doetinchem De Huet C5 Dordrecht C5 Dordrecht Stadspolders C5 Dordrecht Zuid D4 Driebergen-Zeist B3 Driehuis D1 Dronrijp D3 Dronten E5 Duiven E7 Echt D4 Ede Centrum D4 Ede-Wageningen D6 Eindhoven D6 Eindhoven Beukenlaan E7 Eijsden E5 Elst F2 Emmen F2 Emmen Zuid D3 Enkhuizen Spoorkaart van Nederland * Verklaring van Symbolen Grote overstapstations Belangrijkste overstapstations Eindstations en overstapstations Overige stations Uitsluitend bedoeld voor bezoekers van het Spoorwegmuseum Treindienst NS Treindienst NS/ verbeteringen PZH Treindienst R-net Treindienst Arriva Treindienst Breng Treindienst Syntus Treindienst Valleilijn Treindienst Veolia NS International, met toeslag/ with supplement Internationale verbindingen London Overveen Antwerpen-Zuid Den Helder Zuid Paris-Nord Essen Kalmthout Anna Paulowna Schagen Antwerpen-Centraal Krommenie-Assendelft Wormerveer Koog-Zaandijk Koog Bloemwijk Aéroport C de Gaulle TGV Marne-la-Vallée-Chessy Valence TGV Albertville Avignon TGV Marseille-St-Charles Bourg-St-Maurice Hoogkarspel Bovenkarspel-Grootebroek Flora A dam Muiderpoort A dam Sciencepark Diemen Weesp Workum Hindeloopen Hasselt Sneek IJlst Koudum-Molkwerum Liège-Guillemins Bressoux Visé Uithuizen Uithuizermeeden Roodeschool Usquert Warffum Baflo Winsum Stedum Bedum Sauwerd Loppersum Mönchengladbach Frankfurt Blerick Viersen Venlo Kaldenkirchen Basel Herzogenrath Kohlscheid Delfzijl West Delfzijl Appingedam Aachen Hbf Kropswolde Martenshoek Hoogezand-Sappemeer Sappemeer Oost Zuidbroek Scheemda Bad Nieuweschans Vlaardingen West Vlaardingen Centrum Vlaardingen Oost Schiedam Nieuwland Schiedam Centrum Bergen op Zoom Rilland-Bath Den Helder Roosendaal Zevenbergen Oudenbosch Zwijndrecht Etten-Leur Hardinxveld Blauwe Zoom Lage Zwaluwe Breda- Prinsenbeek Breda Amsterdam Centraal Vleuten Utrecht Terwijde Utrecht Leidsche Rijn Gilze-Rijen Diemen Zuid Tilburg Reeshof Tilburg Universiteit Stavoren Utrecht Lunetten Houten Houten Castellum Tilburg Middelburg Arnemuiden Goes Kruiningen- Yerseke Vlissingen Kapelle-Biezelinge Souburg Vlissingen Krabbendijke Naarden- Bussum Bussum Zuid Hilversum Media Park Oisterwijk Franeker Harlingen Haven Harlingen Buitenpost Grijpskerk Zwaagwesteinde Veenwouden Zuidhorn Leeuwarden Hurdegaryp Deinum Leeuwarden Camminghaburen Dronrijp Mantgum Sneek Noord Boxtel Best Eindhoven Beukenlaan Eindhoven Amersfoort Geldrop Heeze Maarheeze Grou-Jirnsum Akkrum Ravenstein Wijchen Nijmegen Dukenburg Weert Heerenveen Ede- Wageningen Opheusden Hemmen-Dodewaard Zetten-Andelst Nijmegen Goffert Deurne Helmond Brandevoort Helmond t Hout Helmond Helmond Brouwhuis Arnhem Arnhem Velperpoort Echt Susteren Sittard Geleen-Lutterade Beek-Elsloo Bunde Maastricht Maastricht Randwyck Eijsden Wolvega Steenwijk Zwolle Horst-Sevenum Roermond Venray Tegelen Reuver Swalmen Geleen Oost Spaubeek Schinnen Nuth Obdam Hoorn Meppel Coevorden Heerhugowaard Enkhuizen Alkmaar Noord Hoorn Gramsbergen Kersenboogerd Alkmaar Hardenberg Kampen Stendal Heiloo Wolfsburg Purmerend Overwhere Castricum Dalfsen Ommen Mariënberg Uitgeest Purmerend Dronten Kampen Zuid Heemskerk Purmerend Geerdijk Beverwijk Weidevenne Lelystad Centrum Driehuis Heino Zaandam Vroomshoop Santpoort Noord Kogerveld Wezep Daarlerveen Almere Oostvaarders Raalte Santpoort Zuid t Harde Wijhe Vriezenveen Bloemendaal Zaandam Almere Buiten Haarlem Almere Parkwijk Wierden Amsterdam Nunspeet Almelo Haarlem Spaarnwoude Sloterdijk Almere Centrum Nijverdal Almelo de Riet Zandvoort aan Zee Almere Muziekwijk Halfweg- Almere Poort Harderwijk Olst Holten Zwanenburg Rijssen Borne Ermelo Deventer Heemstede- Colmschate Hengelo Aerdenhout A dam Amstel Putten Hengelo Gezondheidspark Enschede Drienerlo Twello A dam Lelylaan Nijkerk Glanerbrug Hillegom Duivendrecht Delden Amersfoort Vathorst Apeldoorn Deventer Enschede Osseveld Enschede A dam RAI Amersfoort Apeldoorn Goor Schiphol De Eschmarke Baarn Schothorst De Maten Lochem A dam Zuid Hilversum Hoofddorp Soestdijk Apeldoorn Hoevelaken Klarenbeek Nieuw A dam Bijlmer ArenA Hilversum Soest Zutphen Voorhout Vennep Sportpark Voorst-Empe A dam Holendrecht Soest Sassenheim Hollandsche Zuid Barneveld Noord Abcoude Rading Vorden Münster Den Dolder Barneveld Centrum Brummen Breukelen Ruurlo Dortmund Barneveld Zuid (februari 2015) Leiden Centraal Alphen Maarssen Bilthoven Lunteren Dieren Lichtenvoorde- De Vink Leiden a/d Rijn Utrecht Ede Centrum Groenlo Osnabrück Lammenschans Bodegraven Zuilen Voorschoten Utrecht Overvecht Rheden Winterswijk Boskoop Utrecht Maliebaan* West Minden Den Haag Mariahoeve Utrecht Centraal Maarn Wolfheze Velp Winterswijk Waddinxveen Noord Den Haag Laan van NOI Hannover Waddinxveen Bunnik Veenendaal- Arnhem Woerden Driebergen- Den Haag Centraal Zeist Veenendaal De Klomp Presikhaaf Oosterbeek Voorburg West Aalten Berlin Zoetermeer Westervoort Gouda Veenendaal Goverwelle Duiven Centrum Den Haag Zoetermeer Gouda Arnhem Zevenaar Rhenen Wehl Ypenburg Zuid Den Haag HS Oost Didam Elst Den Haag Moerwijk Culemborg Kesteren Nieuwerkerk a/d IJssel Rijswijk Delft Capelle Schollevaar Beesd Geldermalsen Tiel Nijmegen Lent Leerdam R dam Alexander Emmerich Tiel Passewaaij Nijmegen Delft Zuid R dam Noord Arkel Hoek van Holland Strand Nijmegen Heyendaal Gorinchem Hoek van Holland Haven Maassluis Rotterdam Zaltbommel Oss Mook-Molenhoek Centraal Boven-Hardinxveld Oss West Cuijk Oberhausen Maassluis West R dam Blaak Hardinxveld-Giessendam R dam Zuid Sliedrecht Dordrecht Sliedrecht Baanhoek Duisburg R dam s-hertogenbosch Rosmalen Lombardijen Barendrecht Dordrecht Stadspolders s-hertogenbosch Oost Boxmeer Düsseldorf Hamm Dordrecht Zuid Vught Vierlingsbeek Wuppertal Voerendaal Klimmen- Ransdaal Meerssen Houthem- St. Gerlach Maastricht Noord Groningen Schin op Geul Valkenburg Hoogeveen Heerlen Doetinchem De Huet De Kissel Eygelshoven Chevremont Kerkrade Centrum Groningen Noord Groningen Europapark Haren Assen Beilen Doetinchem Gaanderen Terborg Varsseveld Emmen Zuid Veendam Emmen Stolberg Winschoten Nieuw Amsterdam Dalen 5 5 Hengelo Oost Oldenzaal Düren Langerwehe Leer Weener 1 2 3 Gronau Bad Bentheim Rheine 4 6

2.4 Basisvoorzieningen en branding Voor de zichtbaarheid van R-net geldt het uitgangspunt dat R-net branding wordt getoond waar het functioneel en zinvol is. Basisvoorzieningen op stations en in de stationsomgeving krijgen een neutrale stijl, de stijl zoals die is vastgelegd door ProRail. Het doel hiervan is reizigers, passanten en bezoekers een herkenbare stationsomgeving te bieden die hun comfort vergroot. Basisvoorzieningen ( neutraal ): - Perronoutillage en halteinrichting; - Bewegwijzering; - Fietsenstallingen; - Voorzieningen voor auto s (K+R, P+R en taxi); - Station identificatie (plaatsnaam + klok op bijv. gevel). De maatregelen in het kader van energietransitie worden ook neutraal uitgevoerd. Bepaalde voorzieningen kunnen een R-net uitstraling krijgen: - Landmark (stationsomgeving, in ontwikkeling door o.a. ProRail met mogelijkheid voor logo R-net en vervoerder); - Welkomstbord content (in stationshal); - Statische informatie zoals netwerkkaarten en vertrekstaten; - DRIS 2, basisvoorziening met R-net logo of in R-net huisstijl; - Verzamel-DRIS: voorzien van logo, te plaatsen in de stations (met name bij knooppunten); - Kaartautomaat: voorzien van logo R-net en vervoerder; - Check-in Check-out: voorzien van logo R-net en vervoerder. 2 DRIS is dynamische reisinformatie voor bus, metro en tram. Voor treinsysteem wordt dit infoplus genoemd. 28 29

3 Kwaliteitsverbetering voor de reiziger 3.1 Basisvoorzieningen 3.2 Oplaadpunten 30 31

3.1 Basisvoorzieningen Op de stations is het van belang om te zorgen voor een hoogwaardige kwaliteitsbeleving van de omgeving waarin de reiziger zich bevindt. Het is belangrijk dat een reiziger zich veilig voelt, de weg makkelijk vindt, en beschermd wordt tegen weersomstandigheden. R-net kwaliteit staat op en rondom de stations voor comfort en gemak. Wat betreft deze beoogde kwaliteit op en rondom stations komt een aantal zaken in aanmerking voor verbetering. Per station wordt door de provincie Zuid-Holland samen met de betreffende gemeente en ProRail gekeken naar mogelijkheden om een optimale kwaliteitsbeleving door de reiziger te realiseren. Er is dus expliciet sprake van maatwerk per station. Perronoutillage en halteinrichting overzichtelijk en veilig Om de reiziger een veilig en comfortabel gevoel te geven op het station en in de stationsomgeving, is overzichtelijkheid voor de reiziger essentieel. Dit geldt voor het station zelf maar ook voor de stationsomgeving. Wachtruimtes die bescherming bieden tegen de weersomstandigheden. Het is bovendien belangrijk dat er voldoende en goede verlichting aanwezig is, zodat er geen donkere hoeken zijn. Toegankelijkheid Zowel het station als de stationsomgeving moet toegankelijk zijn voor iedereen, dus ook voor minder validen, mensen in een rolstoel of mensen met een kinderwagen. Duidelijke markeringen in de stationsomgeving en op het perron zijn hiervoor van belang. Bewegwijzering van looproutes Voor de reiziger is het van belang dat er duidelijke, herkenbare looproutes zijn op en rondom het station die leiden naar de benodigde voorzieningen zoals fietsenstallingen, parkeerplaatsen, reisinformatie, kaartautomaten en winkelvoorzieningen. In de stationsomgeving is het van belang dat de hoofdentree van het station en de looproutes ernaartoe duidelijk zijn. Fietsenstallingen Voor een goede ketenintegratie is het belangrijk dat er voldoende goede mogelijkheden zijn voor reizigers om hun fiets te parkeren. Bij plaatsing van nieuwe fietsenstallingen wordt gelet op herkomst en bestemming van de reiziger. 32 33

Taxistandplaats Paviljoen Voorzieningen voor auto s Ook reizigers die met de auto naar het treinstation komen, worden gefaciliteerd. Hiervoor is het belangrijk dat er op afzienbare afstand van een station voldoende P+R voorzieningen zijn. Op stations komt een taxi en K+R voorziening. Bankje Poef 34 Kiss & Ride 35

3.2 Oplaadpunten Oplaadmogelijkheden elektrische auto s Om de provinciale en/of lokale ambitie op het gebied van duurzame mobiliteit te faciliteren, is de aanwezigheid van één of enkele oplaadpunten voor elektrische auto s wenselijk. Deze kunnen in de stationsomgeving worden gerealiseerd in combinatie met P+R. Hierbij moet rekening gehouden worden met de loopafstand tot het station. Oplaadmogelijkheden elektrische fietsen Om de provinciale en/of lokale ambitie op het gebied van duurzame mobiliteit te faciliteren is de aanwezigheid van enkele oplaadpunten voor elektrische fietsen wenselijk. Deze kunnen in de stationsomgeving in de buurt bij de normale fietsenstallingen worden gerealiseerd. 36 37

4 R-net Branding 4.1 Materieel 4.2 Station- en stationsomgeving 38 39

4.1 Materieel R-net treinen Op het regionale traject Alphen aan den Rijn Gouda gaan de eerste treinen van R-net rijden. Het gaat om tweewagenstellen van het type Flirt van de Zwitserse fabrikant Stadler. De treinen van R-net voldoen aan de door de provincie gestelde kwaliteitseisen, zoals wifi, goede toegankelijkheid middels bijvoorbeeld een uitklaptrede, optimale klimaatbeheersing en geruisloos reizen. De treinen zijn voorzien van dynamische reisinformatie en herkenbaar aan de R-net huisstijl. De nieuwe Flirt-treinstellen zijn uitgerust met extra veel comfort. Ze krijgen onder meer usb-oplaadpunten en stopcontacten, een rolstoelvriendelijk toilet en een lounge. Het toilet is voorzien van een babycorner en informatiescherm met reisinformatie. Er bevindt zich een eersteklas compartiment in het treinstel. Tot slot zijn fietsvoorzieningen getroffen en kunnen reizigers in de daluren en zomermaanden gratis hun fiets mee vervoeren. 40 Stadler lightrail 41

Interieur en pictogrammen Het interieur van voertuigen van R-net is comfortabel en licht. Waar mogelijk wordt een speciaal voor R-net ontworpen bekledingsstof gebruikt op de stoelen. Voor vloer-, wand- en plafondbekleding worden uit de standaardopties van leveranciers kleuren gekozen die aansluiten bij de productformule van R-net. Informatievoorziening in het voertuig is belangrijk, daarom worden er R-net routestrips en beeldschermen met dynamische informatie geplaatst. Er is een reeks pictogrammen ontworpen, deze wordt in al het R-net materieel toegepast. linkerpagina: impressie interieur Stadler Flirt rechterpagina: selectie van pictogrammen en voorbeeld toepassing op interieur sticker 42 43

DRIS Kaartautomaat Businformatie DRIS 4.2 Station- en stationsomgeving Landmark De landmark is bedoeld als aanduiding van het station op het stationsplein, waarop vervoerders en keurmerken zich kunnen profileren. Deze is momenteel in ontwikkeling bij o.a. ProRail. Welkomstbord Het welkomstbord omvat informatie als website, adresgegevens, klachtenafhandeling e.d. van de vervoerders. Statische informatie De statische informatie (netwerkkaarten, routekaarten) wordt voorzien van R-net branding. Netwerkkaart/ vertrekstaat Verzamel DRIS 44 (in stationshal en op -plein) 45 Landmark en welkomstbord R-net kolom Cico

DRIS De NS reisinformatie met vertrektijden, werkzaamheden e.d. bevindt zich in neutrale blauwe frames en kan worden voorzien van het R-net logo. Ook is het mogelijk deze in de R-net huisstijl uit te voeren. Op knooppunten wordt reisinformatie uitgewisseld van bus en trein. De verzamel-dris met centrale overzichtspanelen wordt voorzien van een R-net logo. Kaartautomaat en Check-in Check-outs De reiziger moet weten bij welke vervoerder hij of zij een kaartje koopt en met wie hij of zij reist. Als NS de vervoerder is voor zowel het hoofdspoor als R-net spoor, dan zullen geen aanvullende voorzieningen voor het in- en uitchecken worden geplaatst in R-net huisstijl. Er staat alleen een Cico in NS huisstijl. Dit om verwarring bij reizigers over wel of niet in- en uitchecken bij het overstappen te voorkomen. R-net kolom DRIS Cico 46 Kaartautomaat 47

Colofon R-net is een initiatief van het OV-bureau Randstad, een samenwerkingsverband van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, de Provincies Noord-Holland, Zuid-Holland, Utrecht en Flevoland, de Stadsregio s Amsterdam en Rotterdam, het Stadsgewest Haaglanden en het Bestuur Regio Utrecht. Dit document is in opdracht van Provincie Zuid-Holland geproduceerd door FromAtoB Public Design. Versie 1.0, januari 2015 Tekst Provincie Zuid-Holland Illustraties FromAtoB Public Design Fotografie FromAtoB Public Design p.27, Provincie Zuid-Holland p.16, p.22, p.36, ProRail (fotograaf Stefan Verkerk) p.6, p.12, p.24, p.32. Grafisch ontwerp FromAtoB Public Design 48 49

50