RAPPORT KWALITEITSONDERZOEK Basisschool De Schakel School Plaats BRIN-nummer : Basisschool De Schakel : Rotterdam : 16ZM-1 Datum schoolbezoek : 15 februari 2008 Datum vaststelling : 23 juni 2008 1
1 INLEIDING Het kwaliteitsonderzoek Op 15 februari 2008 bezocht de Inspectie van het Onderwijs de rooms-katholieke basisschool De Schakel. Aanleiding voor dit bezoek was enerzijds dat de school in de steekproef voor het Onderwijsverslag over 2007-2008 was opgenomen, en anderzijds gaven de bevindingen tijdens een onderzoek in het kader van het project Hoogvliet aanleiding een aanvullend onderzoek uit te voeren. Dit rapport heeft betrekking op het aanvullende onderzoek. Daarbij heeft na overleg met het bestuur van uw school een onderzoek plaatsgevonden naar de kernindicatoren van een aantal kwaliteitsaspecten uit het door de inspectie gehanteerde toezichtkader primair onderwijs 2005. Bij dit onderzoek heeft de inspectie, aanvullend op het onderzoek dat op 30 oktober 2007 plaats vond, de kwaliteit van het onderwijs nader onderzocht door zich te richten op de kern van goed onderwijs op de school. Het gaat hierbij om kernindicatoren die betrekking hebben op het aanbod, de onderwijstijd, het pedagogisch handelen van leraren, het didactisch handelen van leraren, de afstemming op de onderwijsbehoeften van leerlingen, de actieve en zelfstandige rol van leerlingen, het schoolklimaat, de begeleiding, de zorg, de resultaten en de ontwikkeling van leerlingen. In de brochure 'Toezichtkader PO 2005' vindt u achtergrondinformatie over de indicatoren die de inspectie bij haar toezicht in ogenschouw heeft genomen. U kunt deze brochure downloaden van de website van de inspectie: www.onderwijsinspectie.nl. Op grond van het kwaliteitsprofiel van de school dat naar aanleiding van een vorig inspectiebezoek is opgemaakt, op basis van risicofactoren die bij de inspectie bekend zijn of afspraken die met de school of het bestuur zijn gemaakt, of op basis van de informatie die door de school is toegestuurd kan de inspectie besluiten om niet alleen de kernindicatoren te onderzoeken maar meer indicatoren bij het onderzoek te betrekken. Bij deze school is naast de kwaliteit op de kernindicatoren ook die op kwaliteitszorg onderzocht. Het onderzoek in oktober 2007 gaf bovendien aanleiding om speciaal aandacht te besteden aan de kwaliteit van het leerstofaanbod en van zorg en begeleiding. Indien de school in het kader van zelfevaluatie over een bepaalde indicator of over een bepaald kwaliteitsaspect voldoende betrouwbare en valide gegevens heeft verzameld, kan in overleg tussen school en inspectie besloten worden om de oordelen uit de zelfevaluatie alleen te verifiëren en deze niet zelf opnieuw te onderzoeken. Zo sluit de inspectie niet alleen aan bij de specifieke situatie van de school, maar wordt de school bovendien niet onnodig belast. Dit was tijdens dit onderzoek niet het geval. Wel is in dit onderzoek aangesloten op de bevindingen van de inspectie bij het Hoogvliet-onderzoek dat in het najaar van 2007 op de school plaats vond. De opzet van het onderzoek Het kwaliteitsonderzoek bestond uit de volgende activiteiten. 3
Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die betrekking hebben op deze school en van andere documenten die voorafgaand aan het schoolbezoek zijn toegestuurd. Schoolbezoek, waarbij de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in twee middenbouw- en twee bovenbouwgroepen. Tijdens het onderzoek in oktober 2007 zijn ook lessen in andere groepen bijgewoond. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de kernindicatoren gesprekken gevoerd met de directie en de intern begeleiders. Op uw school is verder gesproken met leraren. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de kwaliteitsoordelen en enkele conclusies van het schoolbezoek besproken met de directie en vervolgens met het team van de school. Bij deze laatste gesprekken was het bestuur vertegenwoordigd. De inhoud van het rapport Het onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs levert een kwaliteitsprofiel op van de school (hoofdstuk 2). In hoofdstuk 3 wordt een beschouwing gegeven over de geconstateerde kwaliteit en wordt deze onder andere bezien in relatie tot de context of uitgangssituatie van de school. Indien van toepassing worden in deze beschouwing ook de toegevoegde indicatoren betrokken. In hoofdstuk 4 is het vervolgtoezicht aangegeven en worden, indien noodzakelijk, afspraken vermeld met betrekking tot wettelijke bepalingen waaraan de school niet voldoet. 4
2 KWALITEITSPROFIEL Het kwaliteitsprofiel geeft een overzicht van de waarderingen die de inspectie heeft toegekend aan kernindicatoren die betrekking hebben op belangrijke kenmerken van goed onderwijs. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs. In de waardering is tot uitdrukking gebracht in welke mate de indicatoren bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs: 1. draagt niet of nauwelijks bij; 2. draagt onvoldoende bij; 3. draagt voldoende bij; 4. draagt in hoge mate bij; 5. niet te beoordelen (alleen bij Resultaten en Ontwikkeling van leerlingen). Deze waardering is gegeven indien de school over bepaalde indicatoren geen betrouwbare en valide gegevens beschikbaar heeft. Het kwaliteitsprofiel van basisschool De Schakel Kwaliteitszorg 1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.3 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.5 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen. 1.6 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van het onderwijs. 1.7 De school waarborgt de sociale veiligheid voor leerlingen en personeel. 1.8 De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van sociale integratie en actief burgerschap, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit in de samenleving. Leerstofaanbod 3.1 De aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde zijn dekkend voor de kerndoelen. 3.4 De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 3.5 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 3.6 De leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde zijn afgestemd op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen. 3.8 De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlingengewicht biedt leerinhouden aan bij Nederlandse taal die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. Tijd 4.4 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 4.5 De school stemt de hoeveelheid tijd voor leren en onderwijzen bij Nederlandse taal en rekenen en wiskunde af op de onderwijsbehoeften van leerlingen. 5
Pedagogisch handelen 5.3 De leraren zorgen ervoor dat leerlingen op een respectvolle manier met elkaar omgaan. Didactisch handelen 6.1 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 6.3 De leraren leggen duidelijk uit. 6.5 De leraren geven expliciet onderwijs in strategieën voor denken en leren. Afstemming 7.1 De leraren volgen de vorderingen van hun leerlingen systematisch. 7.3 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 8.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 8.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun eigen leerproces die past bij hun ontwikkelingsniveau. Sfeer op school 9.3 De ouders/verzorgers tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. 9.5 De leerlingen en het personeel voelen zich aantoonbaar veilig op school. Begeleiding 10.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. Zorg 11.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens, bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 11.3 De school voert de zorg planmatig uit. 11.4 De school gaat de effecten van de zorg na. Resultaten 12.1 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 12.2 De sociale vaardigheden van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. 5 6
Ontwikkeling van leerlingen 13.1 De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 13.2 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden. 13.3 De leerlingen doorlopen in beginsel de school binnen de verwachte periode van 8 jaar. 5 7
8
3 ALGEMENE CONCLUSIE EN BESCHOUWING Dit hoofdstuk beschrijft het oordeel van de inspectie over de kwaliteit van het onderwijs op basisschool De Schakel en geeft een toelichting op het kwaliteitsprofiel. Daarbij legt de inspectie zo mogelijk verbanden tussen de verschillende onderzochte indicatoren onderling en - voor zover relevant - tussen de indicatoren en de schoolcontext, de specifieke doelstellingen van de school en eerdere inspectieonderzoeken. Algemeen beeld Op de rooms katholieke basisschool voor Montessori-onderwijs De Schakel liggen de opbrengsten aan het eind van de schoolperiode de laatste drie jaren ruim onder het te verwachten niveau. De resultaten op de toetsen uit het leerlingvolgsysteem zijn eveneens lager dan gezien de samenstelling van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. De school slaagt er bovendien niet in aan te tonen dat leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften zich naar verwachting ontwikkelen. Ook op twee normindicatoren van het domein onderwijs en leren heeft de inspectie de kwaliteit onvoldoende bevonden. Dit betreft: De aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde zijn dekkend voor de kerndoelen; De school voert de zorg planmatig uit. Voorts vertoont de zorg voor de eigen kwaliteit enkele tekortkomingen. Volgens de door de inspectie gehanteerde beslisregels leidt het bovenstaande tot de conclusie dat basisschool De Schakel zeer zwak is en in aanmerking komt voor een Onderzoek naar de Kwaliteitsverbetering (OKV). Niettemin laat de school ook positieve aspecten zien. Het Montessori-concept heeft aan inhoud gewonnen en het team werkt nu vanuit een gemeenschappelijke visie met veel inzet aan de kwaliteit van het onderwijs. Sinds het vorige bezoek in oktober 2007 is zichtbaar geïnvesteerd in de verbetering van zorg en begeleiding. De inspectie heeft daarvan al enkele effecten kunnen waarnemen. Bovendien is de kwaliteit van onderwijs en leren is op de overige onderdelen voldoende. De leerlingen zijn zeer actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten en tonen zelfstandigheid en eigen verantwoordelijkheid. Op de indicatoren 8.1 en 8.3 verdient de school dan ook de beoordeling goed. Toelichting Opbrengsten De opbrengsten aan het eind van de basisschool lagen de afgelopen drie jaren ver onder het niveau dat mag worden verwacht. Deze opbrengsten zijn al sinds 1999 lager dan op scholen met een vergelijkbare leerlingenpopulatie. Uit de analyse van het CED over het schooljaar 2006-2007 blijkt dat de resultaten bij spelling in de groepen 3 en 4 laag zijn, maar daarna bijtrekken en in groep 7 en 8 voldoende zijn. Bij begrijpend lezen blijft in groep 6 het aandeel leerlingen met d- of e-scores beperkt. In groep 7 scoort ongeveer 35 procent onvoldoende op dit onderdeel en in groep 8 zelfs meer dan de helft. Voor rekenen scoort in groep 4 een derde van de leerlingen onvoldoende. In groep 6 scoort op de toets getallen en bewerkingen ruim 60 procent van de leerlingen op d- of e-niveau. Bij de toets meten en verhoudingen geldt dit voor ongeveer 30 procent van de leerlingen in deze groep. 9
De inspectie baseert haar oordeel over het niveau van de tussenopbrengsten vooral op de toetsen voor technisch lezen (in de groepen 3 en 4), rekenen en wiskunde (in de groepen 4 en 6) en begrijpend lezen (in groep 6). In het schooljaar 2007-2008 zijn de resultaten op de toetsen technisch lezen en rekenen en wiskunde in groep 4 gemiddeld voldoende. De resultaten liggen op de toetsen technisch lezen in groep 3, rekenen en wiskunde in groep 6 en begrijpend lezen in groep 6 daarentegen onder het te verwachten niveau. Als niet op ten minste drie van deze vijf toetsen voldoende wordt gescoord, beoordeelt de inspectie deze indicator als onvoldoende. Op basisschool De Schakel doubleren weinig leerlingen. Relatief veel leerlingen vertrekken aan het einde van hun schoolperiode naar het vmbo met leerwegondersteuning. Op basis van de bestaande dossiers kan de school niet aantonen dat deze leerlingen zich naar hun vermogen hebben ontwikkeld. Ook voor leerlingen met LGF kan de school dit niet aantonen. Kwaliteitszorg De inspectie concludeert dat de kwaliteitszorg in sterke mate leunt op de schoolbegeleidingsdienst. Van een systematische evaluatie van de opbrengsten door de school zelf, is nog geen sprake. Evenmin voert de school een duidelijk beleid in termen van borging en/of verbetering van de eigen kwaliteit. Deze conclusie sluit aan op die van het bestuur dat de school het instrument voor kwaliteitszorg nog niet goed gebruikt, zo blijkt uit het verslag van het Monitorbezoek dat namens het bestuur op 15 mei 2007 plaats vond. Leerlingen en leraren voelen zich veilig op de school. De school gebruikt een gerichte aanpak voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerlingen. Men hanteert nog geen volgsysteem op dit gebied. Onderwijs gericht op bevordering van sociale integratie en actief burgerschap krijgt op De Schakel voldoende aandacht. Tijdens het schoolbezoek zijn geen risico s op dit gebied gebleken. Het schoolplan zal op dit punt nog wel aangevuld moeten worden. Onderwijs en leren Pedagogisch en didactisch handelen Het pedagogisch en didactisch handelen van leraren voldoet op de school aan de eisen. Leraren tonen respect voor hun leerlingen en bevorderen ook dat die elkaar met respect bejegenen. De instructie is voldoende afgestemd op verschillen tussen leerlingen binnen de groep. Zij krijgen ruimte om op een manier die past bij hun eigen mogelijkheden en belangstelling de leerstof te verwerken. Daarbij tonen de leerlingen niet alleen actieve en sterke betrokkenheid bij de onderwijsactiviteiten, maar ook zelfstandigheid bij en eigen verantwoordelijkheid voor het leren. Leerstofaanbod Basisschool De Schakel is een Montessorischool waar zowel methoden als Montessorimaterialen worden gebruikt. In verband met de kerndoelen stelt de inspectie vast, dat de school niet aantoont dat met de combinatie van Montessorimaterialen en methoden het leerstofaanbod voor Nederlandse taal en dat voor rekenen en wiskunde voldoende dekkend is voor de kerndoelen. In het schoolplan 2007-2011 zijn de gebruikte methoden en materialen vermeld en in bijlage 13 - de kerndoelen opgesomd. Een verbinding tussen materialen en methoden enerzijds en de kerndoelen anderzijds ontbreekt echter. Hoewel niet is aangetoond dat in het leerstofaanbod de kerndoelen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde voldoende aan bod komen, beschikt de inspectie niet over aanwijzingen dat hierdoor de leerstof aan 10
onvoldoende leerlingen wordt aangeboden tot en met het niveau van groep 8. De doorgaande lijn in het leerstofaanbod ten slotte voldoet aan de eisen. Onderwijstijd De school stemt de onderwijstijd voor rekenen en taal/lezen voldoende af op de onderwijsbehoeften van de leerlingen en leraren benutten de beschikbare onderwijs efficiënt. Zorg en begeleiding Zorg en begeleiding is naar het oordeel van de inspectie nog kwetsbaar. De school is nog niet zover dat signalering en diagnose vervolgens adequaat worden vertaald in een beredeneerde handelingsplanning voor leerlingen die extra aandacht nodig hebben. De cyclus van zorg en begeleiding vertoont hierdoor een zwakke plek waardoor de uitvoering van de zorg niet voldoende planmatig kan worden genoemd. Ten slotte komt de inspectie tot de conclusie dat de school onvoldoende zicht heeft op het niveau van de opbrengsten en te weinig aandacht besteed aan borging van bereikte resultaten. De school heeft door het vertrek van de vorige intern begeleider en de moeite om een geschikte opvolger te vinden, een periode achter de rug waarin de ontwikkeling van zorg en begeleiding stagneerde. De inspectie heeft geconstateerd dat de school nu hard werkt om een sluitende zorgcyclus op poten te zetten. Sinds het bezoek in oktober 2007 is men er in geslaagd verdere verbeteringen te realiseren. Leraren besteden veel aandacht aan signalering en hebben ook stappen gezet in de richting van betere analyse en diagnose. Handelingsplannen bevatten nu veelal concrete en meetbare doelen, waardoor evaluatie van de effecten van de zorg mogelijk is geworden. Ook de organisatie van zorg en begeleiding is verbeterd. 11
12
4 Vervolg van het toezicht Bij dit onderzoek heeft de inspectie ook aandacht besteed aan de naleving van een aantal wettelijke voorschriften. Dit onderzoek betrof de wettelijke voorschriften over een door het bevoegd gezag vastgestelde schoolgids en schoolplan. Op basis van dit onderzoek concludeert de inspectie dat de schoolgids en het schoolplan op hoofdlijnen voldoen aan de eisen die de wetgever daaraan heeft gesteld. Het schoolplan dient nog te worden aangevuld met een beschrijving van de wijze waarop aandacht wordt besteed aan onderwijs gericht op bevordering van sociale integratie en actief burgerschap. Daarnaast dient de school in dit plan aan te tonen dat het leerstofaanbod de kerndoelen voldoende dekt. De inspectie verwacht dat het bestuur ervoor zorg zal dragen dat uiterlijk aan het begin van het schooljaar 2008/2009 het schoolplan van De Schakel is aangepast. De bevindingen van dit onderzoek leiden tot het volgende arrangement voor het vervolg van het toezicht (toezichtarrangement): aangepast arrangement (zeer zwakke school). De aangetroffen kwaliteit van het onderwijs op de school wordt door de inspectie als zeer zwak beoordeeld. Omdat de bevindingen op basis van dit kwaliteitsonderzoek aangeven dat de kwaliteit op de school tekort schiet, trekt de inspectie de volgende conclusie over het vervolg van het toezicht (toezichtarrangement): Het volgende onderzoek van de inspectie zal, in het kader van een traject van geïntensiveerd toezicht, bestaan uit een onderzoek naar de vorderingen in kwaliteitsverbetering (OKV). Dit OKV zal plaatsvinden in 2010 door een inspecteur die niet betrokken is bij dit kwaliteitsonderzoek of bij het geïntensiveerd toezicht. Dit OKV zal worden voorafgegaan door een periode van geïntensiveerd toezicht, dat wil zeggen dat de inspectie de maatregelen die het bevoegd gezag neemt om de kwaliteit van het onderwijs op de school binnen een periode van twee jaar op een aanvaardbaar niveau te brengen, nauwlettend zal volgen. De minister wordt van dit traject van geïntensiveerd toezicht op uw school op de hoogte gesteld. Na vaststelling van dit rapport dient het bevoegd gezag binnen zes weken een bestuurlijke reactie op de geconstateerde (noodzaak tot verbetering van de) situatie aan de inspectie te sturen. De inspectie beziet de bestuurlijke reactie op de volgende punten: zijn er activiteiten voorzien die aansluiten bij de geconstateerde kwaliteitsproblemen; zijn de activiteiten voldoende concreet gepland opdat de inspectie er in haar geïntensiveerd toezicht op kan aansluiten; is in redelijkheid aan te nemen dat de bestuurlijke reactie leidt tot een verbetering van de geconstateerde kwaliteitsproblemen. De inspectie stelt vervolgens de school in kennis van haar bevindingen over de bestuurlijke reactie en maakt afspraken over de inrichting van het toezicht in de periode tot aan het onderzoek naar kwaliteitsverbetering dat in het voorjaar van 2010 zal worden uitgevoerd. 13