Living Rights Toti Achtergronden Regie: Duco Tellegen Jaar: 2005 Duur: 26 minuten Filmkeuring: Alle leeftijden Website: www.livingrights.com
Living Rights Toti Inhoud 02 Over Living Rights 03 Kenia 04 De Masaï 04 Uithuwelijking 05 Besnijdenis 06 Feiten en cijfers 06 Schending van vrouwenrechten 06 Bronnen en links voor verdere informatie 07 Universele Verklaring van de Rechten van de Mens 08 Verdrag voor de Rechten van het Kind 09 Over Amnesty International en Movies that Matter 10 Colofon 01
Over Living Rights De film Toti maakt deel uit van de documentaireserie Living Rights. Deze serie toont persoonlijke portretten van kinderen in verschillende landen, die leven in omstandigheden die in conflict zijn met het Verdrag voor de Rechten van het Kind. Dit verdrag is in 1989 aangenomen door de Verenigde Naties. Elke documentaire laat de moeilijke keuzes zien waarmee jongeren wereldwijd te maken krijgen. Vaak voeren kinderen een innerlijke strijd die voortkomt uit verschillende belangen, tradities, angsten, geloofsovertuigingen, loyaliteiten en verlangens. Het zijn geen zwartwitsituaties, maar dilemma s en conflicten uit het dagelijks leven die aanzetten tot nadenken en debat. Living Rights heeft als doel het Verdrag voor de Rechten van het Kind meer tot de verbeelding te laten spreken en won prijzen op diverse internationale festivals. 02
Kenia Hoofdstad: Nairobi Staatshoofd: Mwai Kibaki Regeringsleider: Raila Odinga Doodstraf: afgeschaft in de praktijk Bevolking: 38,6 miljoen Levensverwachting: 52,1 jaar Sterftecijfer onder vijf jaar (m/v): 111/95 per 1.000 Alfabetisme onder volwassenen: 73,6 procent Religies: protestants 45 procent, rooms-katholiek 33 procent, moslim 10 procent, traditioneel 10 procent, anders 2 procent. Kenia in het kort Kenia ligt in Oost-Afrika. Het land grenst in het noorden aan Ethiopië, in het oosten aan Somalië in het zuidoosten aan de Indische Oceaan, in het zuiden aan Tanzania, in het zuidwesten aan het Victoriameer, in het westen aan Uganda en in het noordwesten aan Sudan. Kenia is een meertalig land. De officiële talen zijn het Engels, geïntroduceerd tijdens de Britse koloniale overheersing tussen 1890 en 1964, en het Swahili, dat als officiële taal gesproken wordt tussen de verschillende volken al sinds enkele eeuwen vóór de koloniale overheersing. De belangrijkste inkomstenbronnen van Kenia zijn export van koffie en thee, en het toerisme. Kenia bezit een aantal nationale parken en wildreservaten waar vele toeristen op safari komen. De economische groei hapert echter al jaren. In het begin van de jaren negentig kromp de economie zelfs, waarna de regering in 1993 besloot tot liberalisering (vrijhandel van producten). De hervormingen leidden tot groei maar deze zakte na verloop van tijd weer in. Binnenlandse conflicten brachten de toeristenindustrie schade toe. De meerderheid van de beroepsbevolking werkt in de landbouw. Kenia is een land met een grote etnische diversiteit. Dat wil zeggen dat er veel verschillende bevolkingsgroepen leven met ieder een eigen taal. De Masaï is één van die bevolkingsgroepen. 03
De Masaï De Masaï is de naam van een nomadenstam in Kenia en Tanzania. Ondanks de groeiende moderne beschaving, de afname van weidegrond voor hun vee en de droogte, zijn de Masaï erin geslaagd hun traditionele leefwijze voor het merendeel te behouden. De totale bevolking van de Masaï wordt geschat op 900.000, van wie er zo n 350.000 tot 450.000 in Kenia leven. Vee is voor de Masaï onontbeerlijk. Ze eten het vlees, drinken het bloed en de melk, gebruiken de huiden voor huizen en hun botten voor bijvoorbeeld kammen. De Masaï zijn bij ons vooral bekend door hun kleurige, meestal rode kleding, uitgerekte oorlellen en het springdansen. Dit laatste is een ritueel waarbij de mannen zo hoog mogelijk springen. Op die manier zijn ze dichterbij hun god Engaï. Uithuwelijking De Masaï zien uithuwelijking als belangrijk voor het voortbestaan van de cultuur. Dankzij het huwelijk van een dochter krijgt de vader weer koeien om zijn kudde uit te breiden. Een grote kudde koeien is een belangrijk statussymbool bij de Masaï. Er komt echter steeds meer verzet tegen deze huwelijken en de daaraan voorafgaande besnijdenis van de meisjes. De tienermeisjes vluchten steeds vaker naar plaatselijke opvanghuizen. Een besnijdenis is een belangrijk onderdeel in het leven van een Masaï. Het betekent volwassen worden. Er is wel een groot verschil tussen jongens en meisjes voor wat betreft hun leven na de besnijdenis. Jongens worden vrijer, maar meisjes juist minder. Meestal trouwen ze niet zo lang na de besnijdenis met een (vaak oudere) man, krijgen kinderen en zorgen voor het huishouden. Masaï wonen in een dorp dat ze boma noemen. Om het dorp heen staat een schutting van doorntakken om de wilde dieren op afstand te houden. In de kraal (centrale plek binnen de schutting) staan hun huizen en is er plaats voor het vee. De huizen zijn gemaakt van gevlochten takken, waarvan de gaten zijn opgevuld met mest en modder. De huizen zijn ongeveer vijf vierkante meter groot. Er zijn vier gedeeltes; een slaapkamer voor de man; slaapkamer voor de vrouw en kinderen; een kleine (huis)kamer met vuur en een iets grotere kamer voor het vee. De vrouw en de kinderen slapen samen op een koeienhuid. Bij speciale gelegenheden slapen de man en de vrouw samen. Op het vuur koken ze eten. s Nachts komt het vee in huis, zodat er niets mee kan gebeuren. De kinderen van de Masaï blijven de eerste levensjaren bij de moeder. Op de leeftijd van zes gaan ze naar een school die bij de stam hoort. Daar leren ze het alfabet, en de basis van het rekenen. 04
De Masaï Besnijdenis Volgens onderzoeken van Amnesty International zijn ongeveer 130 miljoen vrouwen wereldwijd besneden. Elk jaar komen daar nog eens twee miljoen vrouwen bij. Vrouwenbesnijdenis komt voort uit culturele en/ of religieuze beweegredenen. In de landen waar besnijdenis voorkomt stelt men dat het vrouwelijke geslachtsorgaan mooier en reiner wordt door besnijdenis. Besnijdenis zou de vruchtbaarheid van de vrouw bevorderen. Bij besnijdenis wordt de buitenkant van het vrouwelijk geslachtsorgaan geheel of gedeeltelijk weggehaald en soms ook dichtgenaaid, om de maagdelijkheid van de vrouw te garanderen. Verreweg het merendeel van de vrouwenbesnijdenissen vindt plaats in Afrika en Azië, maar het komt ook voor in Nederland. Het besnijden gebeurt vaak op jonge leeftijd; vlak na de geboorte of net voor de eerste menstruatie. De omstandigheden waaronder de besnijdenis plaatsvindt, zijn vaak slecht. Door de slechte hygiëne en middelen kunnen de meisjes ziek worden en zelfs overlijden. Daarnaast ondervinden de vrouwen vaak hun hele leven lang complicaties. In het Westen wordt het besnijden van een vrouw vaak als vrouwvijandig en verminkend gezien. Het besnijden van een meisje is in Nederland bij wet verboden omdat het verminking betreft. De maximumstraf in Nederland hiervoor is twaalf jaar. Dit kan nog hoger worden als de dader(s) familieleden zijn. Het beleid in Nederland is er voornamelijk op gericht om te voorkomen dat een meisje besneden wordt. Als de preventie niet gelukt is, komt repressie ofwel wetshandhaving in zicht. Als het vermoeden bestaat dat een meisje besneden gaat worden of besneden is, kan dat gemeld worden (ook anoniem) bij het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling. 05
Feiten en Cijfers Kenia Percentage besneden meisjes en vrouwen: 32,2 procent Soort besnijdenis: clitoridectomie; het geheel of gedeeltelijk wegnemen van de clitoris, soms ook van (een deel van) de kleine schaamlippen bij meisjes of vrouwen Wetgeving: sinds 2001 is besnijdenis verboden bij kinderen onder de achttien jaar Schending van vrouwenrechten In het Amnesty International Jaarboek 2009 is over Kenia te lezen dat geweld tegen vrouwen en meisjes vaak voorkomt. Het gaat om zowel fysiek als seksueel geweld. De slachtoffers zijn vaak getraumatiseerd. Veel vrouwen besluiten geen aangifte te doen bij de politie uit schaamte en uit angst voor seksuele intimidatie. Bovendien heerst er een taboe op dit onderwerp. Door het openbaar te maken zijn vrouwen bang niet meer te worden geaccepteerd in hun gemeenschap. Daders worden zelden opgepakt en gestraft voor hun misdaad. Bronnen en links voor meer informatie Kenia: nl.wikipedia.org/wiki/kenia Masaï: nl.wikipedia.org/wiki/masaï_(volk) Vrouwenbesnijdenis: nl.wikipedia.org/wiki/ Vrouwenbesnijdenis; meisjesbesnijdenis.nl; www. amnesty.nl/encyclopedie; www.amnesty.nl/jaarboek. 06
De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens is een verklaring die is aangenomen door de Algemene vergadering van de Verenigde Naties om de basisrechten van de mens te omschrijven. De verklaring regelt de rechten van ieder mens. De volledige tekst is te lezen op www.amnesty.nl/uvrm 1. Iedereen wordt vrij en met gelijke rechten geboren. 2. De mensenrechten gelden voor iedereen, waar ook ter wereld. 3. Je hebt recht op leven, op vrijheid en op veiligheid. 4. Slavernij is verboden. 5. Martelen is verboden. 6. Je hebt het recht om erkend te worden voor de wet. 7. De wet is voor iedereen gelijk en moet iedereen gelijke bescherming bieden. 8. Als je onrecht wordt aangedaan, heb je recht op bescherming. 9. J e mag niet zomaar worden opgesloten, of het land uitgezet. 10. Als je terecht moet staan, heb je recht op een eerlijke en openbare rechtszaak met een onafhankelijke rechter. 11. Je bent onschuldig tot het tegendeel is bewezen. Je daden kunnen niet achteraf strafbaar worden gesteld. 12. Je hebt recht op privacy en op bescherming van je goede naam. 13. Je mag je vrij verplaatsen in je eigen land. Je mag ieder land (ook je eigen) verlaten. 14. Je mag vluchten naar een ander land, als je mensenrechten worden bedreigd. 15. Je hebt recht op een nationaliteit. 16. Je mag trouwen met wie je wilt en een gezin stichten. 17. Je hebt recht op bezit, dat mag niemand zomaar van je afnemen. 18. Je mag je eigen godsdienst kiezen en daarnaar leven. 19. Je hebt het recht om uit te komen voor je eigen mening. 20. Je mag lid worden van een vereniging en een vereniging oprichten. Niemand mag je dwingen om bij een vereniging te horen. 21. Iedereen mag meedoen aan de verkiezingen voor het landsbestuur en zichzelf daarvoor verkiesbaar stellen. Het volk kiest de regering in democratische verkiezingen. 22. Je hebt recht op de economische, culturele en sociale voorzieningen in je land. Arme landen hebben recht op internationale hulp. 23. Je hebt recht op werk naar keuze, met een eerlijk loon. Je mag lid worden van een vakbond. 24. Je hebt recht op rust en vrije tijd. 25. Je hebt recht op genoeg inkomen om van te leven. Als je niet voor jezelf kunt zorgen, moet de overheid dat doen. 26. Je hebt recht op onderwijs. 27. Je hebt het recht om te genieten van kunst en cultuur. 28. Landen moeten ervoor zorgen dat de mensenrechten kunnen worden nageleefd. 29. Je hebt plichten om ervoor te zorgen dat de rechten van andere mensen kunnen worden nageleefd. De wetten in je land mogen niet in strijd zijn met de mensenrechten. 30. Geen van deze rechten mag worden misbruikt om de mensenrechten te vernietigen. 07
Verdrag voor de Rechten van het Kind Ieder mens heeft rechten. Kinderen ook. Als aanvulling op de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, is in 1989 door de Verenigde Naties het Verdrag voor de Rechten van het Kind gemaakt. Daarin staat onder meer dat alle kinderen recht hebben op zorg, bescherming, gezondheidszorg en onderwijs. Alle landen in de wereld hebben hun handtekening onder het verdrag gezet met uitzondering van de Verenigde Staten en Somalië. Als een land zich niet houdt aan de verdragsregels dan kunnen ze daarop worden aangesproken. Hieronder zie je enkele rechten die in het verdrag worden genoemd: - Recht op een naam en nationaliteit. - Recht om op te groeien bij zijn eigen ouders tenzij dit niet in zijn belang is. - Recht op een goede verzorging en opvoeding; ook bij het wegvallen van familie. - Recht op bescherming tegen alle vormen van discriminatie, mishandeling, foltering, uitbuiting en exploitatie. - Recht op onderwijs. - Recht op vrijheid van meningsuiting. - Recht op een zo groot mogelijke mate van gezondheid en voorzieningen voor sociale zekerheid. - Recht op toegang tot informatie die gericht is op bevordering van het algemeen welzijn van het kind. 08
Amnesty International Movies that Matter Amnesty International is een internationale organisatie die zich inzet voor de mensenrechten. Over de hele wereld heeft Amnesty meer dan 2,8 miljoen leden en aanhangers. Het hoofdkantoor is in Londen. Daar worden gegevens van over de hele wereld verzameld en bereiden de medewerkers de internationale acties van Amnesty voor. In bijna honderd landen zijn er afdelingen van Amnesty International, ook in Nederland. Amnesty International is onafhankelijk. Acties en onderzoek worden betaald door leden en mensen die geld geven. Amnesty wil geen subsidie van de overheid, want als je geld krijgt van de overheid is het minder makkelijk om die overheid te bekritiseren als dat nodig mocht zijn. Amnesty International is onpartijdig. Dat wil zeggen dat het voor Amnesty niet uitmaakt in welk land de mensenrechten geschonden worden. Mensenrechten gelden voor iedereen. Als die rechten geschonden worden, door welke regering dan ook, dan voert Amnesty daar actie tegen. Het zou tenslotte erg ongeloofwaardig zijn wanneer je van het ene land wel wat zegt en in het andere geval doet of je neus bloedt. Movies that Matter is een internationaal expertisecentrum op het gebied van film en mensenrechten. Het organiseert het jaarlijkse Movies that Matter Festival en een maandelijks film- en debatprogramma in tien Nederlandse filmtheaters en speciale internationale vertoningen. Movies that Matter is er ook voor scholen! Wij helpen docenten films uit te zoeken wanneer u specifieke onderwerpen op school wilt behandelen. Wij geven filmadvies voor verschillende niveaus en leeftijden, en helpen u de vertoning mogelijk te maken. Indien gewenst kunnen we u ook aan interessante gastsprekers of workshops helpen of zelfs een compleet School Film Festival organiseren. Movies that Matter @ school richt zich in eerste instantie op (alle niveaus van) het voortgezet onderwijs. Voor het primair onderwijs zijn enkele titels beschikbaar. 09
Colofon Redactie Brechtje van Riel Eindredactie Sabrine Pouwels en Amnesty International Vormgeving SAZZA DTP Peter Manhoudt Movies that Matter Educatie Kim Beaumont, Dennis Lahey (projectleider), Marcus Eshuis en Brechtje van Riel Movies that Matter Postbus 1968 1000 BZ Amsterdam www.moviesthatmatter.nl/educatie tel. (020) 77 33 624 educatie@moviesthatmatter.nl Stichting Movies that Matter wordt ondersteund door Amnesty International, Stichting DOEN en Hivos-NCDO Cultuurfonds. 10