Grond Weg- en Waterbouw: Wegverharding Kennisvelden binnen de Dienst Verkeer & Scheepvaart Opdrachtgever RIJKSWATERSTAAT AUTEUR : P. OOMEN DATUM : 4 SEPTEMBER 2008
2
Inhoudsopgave Inhoudsopgave 3 Inleiding 4 1. Internationale aanvragen 5 1.1 De resultaten 5 2. Nederland 8 3. Conclusies 10 Bijlage 1. Overzichten octrooiaanvragers 11 Bijlage 2. IPC Classificatie 13 Bijlage 3. Begrippen 14 Bijlage 4. Gebruikte landcodes 17 Bijlage 5. Afkortingen 18 3
Inleiding Algemeen In november 2007 heeft Rijkswaterstaat het Convenant IE ondertekend. Doel van dit convenant: het intellectueel eigendom rond infrastructurele projecten regelen, zodat de Grond-, weg- en waterbouw (GWW) een meer innovatieve sector wordt. Rijkswaterstaat wenst inzicht te verkrijgen of dit convenant ook echt bijdraagt aan hogere innovativiteit. Daarvoor is een nulmeting nodig, die de huidige octrooisituatie in kaart brengt. Rijkswaterstaat heeft Octrooicentrum Nederland gevraagd dit octrooionderzoek uit te voeren. daarbij behorende beschrijving van het betreffende technologiegebied. Voor het onderzoek is gebruik gemaakt van de EPODOC-database van het Europees Octrooi Bureau. Op het moment van onderzoek bevonden zich hierin de gegevens van ruim 60 miljoen octrooidocumenten. Dit betreft internationale octrooien waarvan de aanvragen zijn ingediend bij de World Intellectual Property Organisation (WIPO) of bij het Europees Octrooi Bureau (EOB). Maar ook nationale octrooien aangevraagd bij de nationale octrooibureaus vallen hieronder. Dit rapport Afbakening en opsplitsing De werkzaamheden van Rijkswaterstaat, zijn onder te verdelen in een aantal kennisvelden. Deze kennisvelden zijn vrij divers van aard. Om die reden wordt in één rapport, één kennisveld behandeld. In het onderzoek zal de focus liggen op Nederlandse octrooiaanvragers. Behalve het aantal octrooiaanvragen in Nederland, worden ook de aanvragen door Nederlandse organisaties besproken. Er worden ook vergelijkingen gemaakt tussen Nederland en het buitenland. Dit rapport bespreekt de resultaten op het gebied van wegverharding. Methodiek Om octrooipublicaties te kunnen onderverdelen en tellen in bovengenoemde categorieën wordt gebruik gemaakt van het systeem van International Patent Classification (IPC). Hierbij wordt elke octrooiaanvrage die is ingediend, ingedeeld in één of meerdere klassen die het betreffende technologiegebied waar de uitvinding betrekking op heeft aangeven. In totaal omvat het IPC systeem zo n 70.000 codes die tezamen alle technologiegebieden beschrijven. Deze codes zijn in een hiërarchische structuur gegroepeerd. Hoe hoger in de structuur, des te breder het omschreven technologiegebied. Bijlage 1 bevat een tabel met daarin IPC-groepen en codes van de kennisvelden waarop is geteld, met de Door de octrooien te tellen die zijn aangevraagd bij de WIPO of bij het EOB, wordt een goed beeld gekregen van de internationale ontwikkelingen in een bepaald technologiegebied. Dit is gebruikt om de internationale positie van Nederland in kaart te brengen. Uit de nationale aanvragen in de verschillende landen wordt duidelijk, hoeveel en waar Nederlandse organisaties aanvragen. De onderzoeksperiode is van 1990 tot 2006. Octrooien waarvan de aanvragen zijn ingediend binnen deze periode worden geteld. Aangezien nog niet alle in 2006 ingediende aanvragen op het moment van tellen zijn gepubliceerd, zijn de aantallen over dit laatste jaar nog onvolledig. Deze periode van geheimhouding duurt 18 of 30 maanden gerekend vanaf de indieningsdatum. Bijlage 2 bevat een uitleg van octrooigerelateerde begrippen en procedures. Bijlage 5 bevat de gebruikte afkortingen. 4
1. Internationale aanvragen Het onderzoek Inleiding Het totale areaal verhardingen dat in beheer is bij Rijkswaterstaat bedraagt circa 86 km 2. Dit areaal bestaat voornamelijk uit asfaltconstructies. Naast de aanleg van nieuwe wegen en verbreding van bestaande wegen (en de wegverharding die daarbij gebruikt wordt), speelt ook het onderhoud een rol. Bij het gebruik van verharding wordt onder meer naar de levensduur gekeken. Maar bijvoorbeeld ook de geluidsdempende werking en binding van fijnstof zijn belangrijke elementen van de wegverharding. Voor dit kennisveld is gezocht naar octrooipublicaties die zijn ingedeeld in de IPC-classificaties: E01C5: Bestratingen die zijn gemaakt van geprefabriceerde losse eenheden; E01C7: Ter plaatse gemaakte coherente bestratingen; E01C9: Speciale bestratingen, Bestratingen voor speciale delen van wegen of vliegvelden; E01C11: Details van bestratingen. Een uitgebreide beschrijving van de gebruikte klassen is opgenomen in de bijlage. In dit hoofdstuk worden alleen octrooiaanvragen besproken die bij het EOB en/of de WIPO zijn ingediend. 1.1 DE RESULTATEN 140 Aantal aanvragen Er zijn in de periode 1990-2006 meer dan 1.500 unieke octrooiaanvragen ingediend bij WIPO of EOB op het gebied van wegverharding. Figuur 1 bevat het aantal octrooiaanvragen per jaar. Het aantal aanvragen is gegroeid van circa 60 rond 1990, naar meer dan 100 vanaf 2000. In de figuur geeft de trendlijn de stijging weer. 120 100 80 60 40 20 0 1990 1994 1998 2002 2006 Figuur 1: Ontwikkeling aantal internationale octrooiaanvragen "Wegverharding" In Figuur 2 staat de geïndexeerde ontwikkeling van wegverharding afgezet tegen de totaalontwikkeling (1990 = 100). Dat is de ontwikkeling van alle octrooiaanvragen over alle technologieën heen. Daaruit blijkt dat de groei in het aantal aanvragen op het gebied van wegverharding achterblijft bij het totaal. De index van het aantal aanvragen in het totaal stijgt van 100 naar circa 300. (De lichte daling in de laatste twee jaar wordt voornamelijk veroorzaakt doordat de cijfers nog niet compleet zijn). Voor wegverharding is de stijging beperkter, van 100 naar 200. Eerst (tussen 1990-1997) loopt de geïndexeerde stijging gelijk met het totaalbeeld, daarna vlakt de groei af. 350 300 250 200 150 100 50 0 1990 1994 1998 2002 2006 Wegverharding Totaal Figuur 2: Geïndexeerde ontwikkeling in "Wegverharding " t.o.v. het totaal 5
450 404 400 350 300 255 250 225 200 159 150 123 97 100 68 65 65 50 48 50 0 DE US FR GB JP IT CH NL AT AU Ov. Figuur 3: Aantal aanvragen 1990-2006 per land In Figuur 3 is het aantal aanvragen per land over de onderzoeksperiode weergegeven. Duitsland is met meer dan 400 aanvragen koploper, gevolgd door de Verenigde Staten en Frankrijk. Er zijn 65 aanvragen afkomstig van Nederlandse aanvragers. Daarmee neemt Nederland, samen met Zwitserland, de 7 e positie in op dit gebied. Figuur 4 bevat per land het aandeel in het totaal aantal aanvragen. Ongeveer een kwart van de aanvragen is afkomstig uit Duitsland. AT 3.2% NL 4.2% CH 4.2% IT 4.4% AU 3.1% JP 6.2% Ov. 16.4% GB 7.9% FR 10.2% DE 25.9% US 14.4% Nederland is goed voor 4,2% van alle octrooiaanvragen. Dat is meer dan gebruikelijk. Nederland is in het totaal (over alle technologiegebieden samen) goed voor 3,0% van de octrooiaanvragen. Ook de Fransen, Zwitsers en Oostenrijkers doen meer aanvragen dan gebruikelijk. Japanners doen juist minder aanvragen dan gemiddeld. Figuur 4: Aandeel in aanvragen per land Aanvrager Land Totaal Colas SA FR 31 Ahlmann Aco Severin DE 22 Gmundner Fertigteile Gmbh AT 16 Scheiwiller Rolf CH 16 SF Kooperation Gmbh Beton DE 15 UNI Internat Gmbh & Co KG DE 11 Geiger Peter DE 10 Kombilith Gmbh Entwicklung DE 10 Kortmann Karl DE 10 Fleischhacker Gerhard AT 9 Kraiburg Holding Gmbh DE 9 Saint Gobain CA, FR, IT, US 9 Kronimus AG DE 8 Shell Group CA, NL 8 Totalfinaelf France FR 8 Eurovia DE, FR 7 Exxonmobil Res & Eng Co US 7 Mannesmann AG DE 7 Screg FR 7 Bekaert SA NV BE 5 Fiege & Bertoli Gmbh & Co KG DE 5 MEA AG DE, NL 5 Pecon AG CH 5 Permaban Ltd GB, US 5 Terraelast AG DE 5 Tabel 1: Grootste aanvragers Internationaal De aanvragers Tabel 1 geeft de bedrijven met het grootst aantal internationale octrooiaanvragen (WO/EP) in de periode 1990 tot 2006. In bijlage 3 is een overzicht opgenomen, waarin de aanvragen van de grootste partijen van jaar tot jaar zijn weergegeven. De grootste aanvragers op het gebied van wegverharding zijn Europese bedrijven. Met name Duitse bedrijven vinden we terug onder de grootste aanvragers, hoewel de grootste aanvrager een Frans bedrijf is. Hieronder volgt een kort profiel van de vier grootste aanvragers. Colas [FR] Grote onderneming, vooral actief in Frankrijk (60% van de omzet wordt daar behaald), maar ook daarbuiten. Twee derde van de omzet wordt in wegenbouw behaald, Colas maakt daarvoor verschillende soorten asfalt. Ook actief in civiele techniek en bouw. Meer dan 66.000 medewerkers, omzet meer dan 11 mld. 6
Ahlmann Aco Severin (DE) Heeft 3.800 medewerkers en een omzet meer dan 60 mln. Maakt onder meer afwatering, watergoten, afdekkingen en dergelijke voor verkeersoppervlakken. Gmundner Fertigteile (AT) Telt 45 medewerkers bij een omzet van 8,5 mln. Belangrijkste producten zijn betonplaten voor spoorwegovergangen, onder de merknaam Bodan. Rolf Scheiwiller (CH) Een eenmansbedrijf, een technisch bureau dat handelt in octrooien en licenties, maar ook in bouwelementen en elektrisch gereedschap. De Nederlandse aanvragers De grootste Nederlandse aanvrager van internationale octrooien is Shell, verantwoordelijk voor 7 octrooiaanvragen, voornamelijk bitumen-productie. Gevolgd door grote wegenbouwers als Volker Steven en HBG. De Nederlandse vestiging van MEA AG heeft één octrooi aangevraagd. MEA (het aantal aanvragen van het gehele bedrijf bedraagt vijf) staat in Tabel 1 vermeld. In Tabel 2 zijn alle Nederlandse aanvragers vermeld. Aanvrager Aantal Shell Group 7 Volker-Stevin Groep 4 Hollandsche Betongroep NV 3 Esha Holding B V 2 Kessel Buren B V Geb Van 2 Pannekoek Jakob Gerrit Hendrik 2 Schirris Vleeskens Anna Maria 2 Sell Kunststoffen BV 2 Uhl Frans Werner 2 Aannemingsbedrijf Hazeleger 1 AKS Nederland 1 Beton Son BV 1 Blauwdruk Werkplaats B V 1 Boer Beton Den 1 Bol Johannes Bastiaan 1 Boogaart Almere B V 1 Brs Idee B V 1 Carpetstones B V 1 De Vries Hugo 1 Fosch Creatlon B V 1 Grievink Holding B V 1 H A Prince Beheer Bergen Op Zoom 1 Hck Holding B V 1 Heijden Johannes Hendricus 1 Heijmans Infrastructuur & Milieu 1 Intercodam Milieutechniek B V 1 Intron B V 1 Janssen De Jong Infra B V 1 Kema NV 1 Kuiken NV 1 Lely NV C Van Der 1 Maasland NV 1 Martens En Van Oord Groep B V 1 MEA AG 1 Ocra BV 1 Ooms Avenhorn Holding B V 1 Pooltechnics B V 1 Pressplate B V 1 Rij Hans Van 1 Rook Beheer BV 1 Rook Pieter 1 Rubet Int BV 1 Stabag Pcp B V 1 Stichting Isa Gronsveld 1 Struyk Verwo Groep B V 1 Syntech Holdings B V 1 Terra Ijssel BV 1 TNO 1 Twentse Recycling Mij 1 Vermala B V 1 Vermeer Infrastructuur B V 1 Wernink Beton B V 1 Wth Vloerverwarming B V 1 Zoontjens Beton B V 1 Zweva Holding BV 1 Tabel 2: Nederlandse aanvragers EOB en/of WIPO 7
2. Nederland Inleiding In dit hoofdstuk worden de resultaten van Nederland besproken. Daarbij onderscheiden we twee onderwerpen: Octrooiaanvragen in Nederland Octrooiaanvragen door Nederlandse organisaties In Nederland kunnen octrooien zijn aangevraagd door buitenlandse organisaties. Octrooiaanvragen in Nederland In Nederland zijn in de onderzoeksperiode 180 octrooien aangevraagd. Meer dan 95% daarvan is door Nederlandse aanvragers gedaan. Het aantal octrooiaanvragen per jaar is vermeld in Figuur 5. Dit aantal schommelt alle jaren rond de tien aanvragen per jaar. Een duidelijke trend is niet waarneembaar in de cijfers. Het aantal aanvragen is in de eerste jaren, gemiddeld genomen, iets lager dan aan het einde. In 1997 en 2003 is het aantal aanvragen het hoogste. De grootste aanvragers in Nederland (2 of meer octrooiaanvragen) staan in Tabel 3. De lijst wordt gedomineerd door de grote Nederlandse wegenbouwers (Volker-Stevin, HBG, Heijmans). Er staan ook enkele leveranciers van materialen op de lijst (Pressplate, Struyk Verwo). Er staan ook enkele particulieren tussen de grootste aanvragers (Pannekoek, Boeve). Naast de aanvragers die hier vermeld zijn, zijn er 121 aanvragers met één aanvraag. 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 1990 1994 1998 2002 2006 Figuur 5: Aanvragen in Nederland per jaar Aanvrager Aantal Volker-Stevin Groep 13 Hollandsche Betongroep NV 7 Pannekoek Jakob Gerrit Hendrik 7 Heijmans Infrastructuur B V 6 Pressplate B V 5 Struyk Verwo Groep B V 5 BAM NBM Infra B V 3 Jan Antonie Boeve 3 ASLO Twenty Five B V 2 Bockhoven Jan 2 Dura Vermeer Infrastructuur BV 2 Janssen De Jong Infra B V 2 Omtzigt Aannemingsbedrijf B V 2 Syntech Holdings B V 2 Wernink Beton B V 2 Tabel 3: Grootste aanvragers in Nederland 8
Octrooiaanvragen door Nederlandse organisaties Waar vragen Nederlandse organisaties aan? Om daar antwoord op te krijgen kijken we in welke landen de octrooiaanvragen gepubliceerd zijn. In totaal zijn er in de onderzoeksperiode door Nederlandse organisaties op 192 unieke vindingen, octrooi aangevraagd. Voor deze vindingen wordt gemiddeld bij 2,8 instanties octrooi aangevraagd. Bij 40 verschillende instanties zijn octrooien aangevraagd. Voor 85% van deze vindingen wordt in Nederland octrooi aangevraagd, voor bijna 40% wordt een Europees octrooi aangevraagd. In Tabel 4 is opgenomen waar door Nederlanders octrooi wordt aangevraagd. Land n Land n 1 Nederland 162 21 Israel 4 2 EOB 1 73 22 Brazilie 3 3 Duitsland 45 23 Tsjechië 3 4 Oostenrijk 35 24 Griekenland 3 5 Zwitserland 25 25 Kroatië 3 6 Denemarken 24 26 Hongarije 3 7 Frankrijk 20 27 Polen 3 8 WIPO 1 20 28 Slowakije 3 9 VS 11 29 Turkije 3 10 Canada 11 30 Taiwan 3 11 Noorwegen 11 31 Finland 2 12 VK 9 32 Hong Kong 2 13 Zweden 8 33 Indonesië 2 14 Belgie 7 34 Mexico 2 15 Spanje 7 35 Rusland 2 16 China 6 36 Slovenië 2 17 Italie 6 37 Zuid Korea 1 18 Portugal 5 38 Luxemburg 1 19 ARIPO 2 4 39 Marokko 1 20 Ierland 4 40 Filipijnen 1 Tabel 4: Waar vragen Nederlanders octrooi aan? 1 Aanvragen die gedaan worden bij EOB en de WIPO gelden voor verschillende landen. Een aanvraag bij de WIPO die ook in Europa geldig wordt, wordt ook als EOB-document gepubliceerd. In deze tabel is niet ontdubbeld voor dit soort documenten. 2 ARIPO is een regionale octrooiverlenende instantie, welke actief is in landen in Zuidelijk Afrika. Een aanvraag bij ARIPO geldt voor verschillende landen. 9
3. Conclusies Op basis van de onderzoeksresultaten kunnen we de volgende conclusies trekken: Het aantal aanvragen in wegverharding vertoont een lichte stijging, maar de stijging is minder snel dan in andere gebieden. Na 1997 neemt de groei in het aantal aanvragen duidelijk af. Het aandeel van Nederland is met meer dan 4%, hoger dan gebruikelijk. Veel van de grootste aanvragers zijn Duitse ondernemingen. In Nederland worden gemiddeld ongeveer tien octrooien per jaar aangevraagd. De grote wegenbouwers zijn de belangrijkste aanvragers. 10
Bijlage 1. Overzichten octrooiaanvragers Onderstaande tabel (Bijlage 1.1) geeft de aanvragers van minimaal vijf octrooien voor wegverharding. Aanvragen moeten zijn ingediend bij WIPO of EOB in de periode 1990 tot 2006. Aanvrager Land Totaal 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 Colas SA FR 31 2 1 3 1 3 5 2 3 2 1 3 1 1 3 Ahlmann Aco Severin DE 22 2 5 1 2 1 1 2 2 2 1 1 2 Gmundner Fertigteile Gmbh AT 16 1 1 1 1 1 1 2 1 2 3 2 Scheiwiller Rolf CH 16 1 2 1 2 3 3 2 2 SF Kooperation Gmbh Beton Konzepte DE 15 2 1 2 3 1 1 1 1 2 1 UNI Internat Gmbh & Co Kg DE 11 1 2 1 2 3 1 1 Geiger Peter DE 10 2 2 1 2 1 1 1 Kombilith Gmbh Entwicklung Und DE 10 2 1 3 1 2 1 Kortmann Karl DE 10 1 3 4 1 1 Fleischhacker Gerhard AT 9 1 5 3 Kraiburg Holding Gmbh DE 9 1 1 1 2 1 2 1 Saint Gobain CA, FR, IT, US 9 1 1 1 1 3 2 Kronimus AG DE 8 1 1 1 1 1 3 Shell Group CA, NL 8 1 2 3 1 1 Totalfinaelf France FR 8 1 2 1 1 1 1 1 Eurovia DE, FR 7 2 2 1 1 1 Exxonmobil Res & Eng Co US 7 1 1 4 1 Mannesmann AG DE 7 1 1 2 1 1 1 SCREG FR 7 1 1 1 1 1 1 1 Bekaert SA NV BE 5 1 1 2 1 Fiege & Bertoli Gmbh & Co KG DE 5 1 1 2 1 MEA AG DE, NL 5 1 1 1 2 Pecon AG CH 5 1 1 2 1 Permaban Ltd GB, US 5 1 3 1 Terraelast AG DE 5 1 1 3 11
In de volgende tabel staan aanvragers die in Nederland in de periode 1990 2006 minimaal twee octrooien hebben aangevraagd. Aanvrager Land Totaal 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 Volker-Stevin Groep NL 13 1 2 2 1 2 1 1 1 2 Hollandsche Betongroep NV NL 7 1 1 1 3 1 Pannekoek Jakob Gerrit Hendrik NL 7 1 2 1 2 1 Heijmans Infrastructuur B V NL 6 2 2 1 1 Pressplate B V NL 5 2 1 2 Struyk Verwo Groep B V NL 5 2 1 1 1 Bam Nbm Infra B V NL 3 2 1 Jan Antonie Boeve NL 3 1 1 1 Aslo Twenty Five B V NL 2 2 Bockhoven Jan NL 2 2 Dura Vermeer Infrastructuur BV NL 2 1 1 Janssen De Jong Infra B V NL 2 1 1 Omtzigt Aannemingsbedrijf B V NL 2 1 1 Syntech Holdings B V NL 2 1 1 Wernink Beton B V NL 2 2 12
Bijlage 2. IPC Classificatie Onderstaande tabellen tonen voor de verschillende kennisvelden de omschrijving van de technologiegebieden met de bijbehorende klasse of klassegroepen uit het International Patent Classification systeem (IPC). Het volledige bestand van de IPC classificatie is beschikbaar op de website van Octrooicentrum Nederland onder het hoofdstuk Databanken. De IPCclassificatie is beschikbaar in het Nederlands, maar hiervandaan zijn ook links beschikbaar naar een Engels- en Franstalige versie. (www.octrooicentrum.nl) Wegverharding Bestratingen die zijn gemaakt van geprefabriceerde losse eenheden Ter plaatse gemaakte coherente bestratingen Speciale bestratingen; Bestratingen voor speciale delen van wegen of vliegvelden Details van bestratingen zoals voegen, wapeningen, goten, trottoirbanden, methoden ter voorkomen van gladheid. E01C5 E01C7 E01C9 E01C11 13
Bijlage 3. Begrippen Octrooi Een octrooi, of met een ander woord een patent, is een volgens de wet verleend monopolie op de exploitatie van een uitvinding. De maximale wettelijke duur van een octrooi is in bijna alle landen 20 jaar. Octrooiwetgeving beoogt de (technologische) vooruitgang te stimuleren. Deze stimulatie is tweeërlei. Enerzijds beschermt een octrooi de uitvinders en aanvragers (particulieren, bedrijven, instellingen) tegen concurrentie, waardoor investeringen in innovatief onderzoek terug verdiend kunnen worden. Anderzijds worden octrooien en aanvragen gepubliceerd en vormen de octrooipublicaties een inspiratiebron voor verdere innovatie. Een mogelijke maat voor het innovatievermogen van een bepaald land is het aantal octrooiaanvragen per jaar op naam van aanvragers of uitvinders met overeenkomstige nationaliteit. Octrooiaanvragen / -verleningen / -publicaties Een octrooi wordt volgens nationale wet- en regelgeving aangevraagd, beoordeeld, verleend en in stand gehouden. Een octrooiaanvrage wordt na een periode van doorgaans 18 maanden geheimhouding gepubliceerd, terwijl verlening en publicatie van het eventuele uiteindelijke octrooi nog jaren op zich kunnen laten wachten. Een octrooi dat niet wordt verleend wordt niet gepubliceerd, maar de publicatie van de aanvrage blijft bestaan. Er zijn daarom meer octrooiaanvragen dan octrooien in de databases van octrooipublicaties beschikbaar. Bij statistisch octrooionderzoek gaat men voor het samenstellen van indicatoren bij voorkeur uit van octrooiaanvragen in plaats van van verleende octrooien. Er zijn er meer en ook al wordt een aanvrage geen octrooi, er ligt toch een innovatieve actie aan ten grondslag. Bovendien zijn aanvragen van recenter datum beschikbaar en ligt de indieningsdatum van een aanvrage dichter bij het 'tijdstip van uitvinding' dan de verleningsdatum van een octrooi. Door uit te gaan van aanvragen wordt daarom een reeëler beeld gekregen van de mate waarin innovatie plaats heeft. Internationale procedures Om een octrooi in meerdere landen te verkrijgen moet in elk land afzonderlijk een octrooiprocedure worden gestart. Omwille van de harmonisatie van wetgeving en voor het gemak van de aanvrager van een octrooi in meerdere landen zijn een aantal internationale overeenkomsten gesloten. De belangrijkste zijn het Patent Cooperation Treaty (PCT), dat door praktisch alle landen van de wereld is ondertekend en het Europees Octrooi Verdrag (EOV) waarbij momenteel 31 landen uit Europa zijn aangesloten. Het PCT-verdrag wordt uitgevoerd door de World Intellectual Property Organisation (WIPO) en het EOV door het Europees Octrooi Bureau (EOB). Met één aanvraag kan nu in meerdere landen tegelijk een octrooi worden aangevraagd. De desbetreffende instantie beoordeelt de aanvrage en stuurt deze dan door naar de aangewezen landen (of regio's) voor de vervolgprocedure. Ter onderscheiding van de verschillende soorten aanvragen en octrooien worden verschillende voorvoegsels bij de registratienummers gebruikt. Een aanvrage ingediend bij de WIPO ontvangt de aanduiding WO, een aanvraag bij het EOB krijgt EP als voorvoegsel en een nationale aanvraag in bijvoorbeeld de Verenigde Staten krijgt US toegevoegd aan zijn unieke nummer. Al naar gelang de gevolgde weg spreekt men van de PCT-route, de EP-route of een nationale route. Een aanvraag die via de WIPO bij het EOB wordt ingediend wordt ook Euro-PCT genoemd. 14
Oudste prioriteit Bij verlening van internationale aanvragen voor de aangewezen landen ontstaan meerdere octrooien voor dezelfde uitvinding in verschillende landen. Deze octrooien behoren dan tot één zogenaamde octrooifamilie. Aan al deze octrooien ligt een en dezelfde aanvrage ten grondslag. Deze aanvrage is het oudste lid van de familie en wordt aangeduid met de term oudste prioriteit. De indieningsdatum van deze aanvrage staat bekend als de oudste prioriteitsdatum. De oudste prioriteitsdatum is van belang op het moment dat een uitvinding op nieuwheid moet worden getoetst aangezien zij het tijdstip waarop de uitvinding is gedaan het dichtst benaderd. Ook het land van indiening van de oudste prioriteit is van belang. Meestal is dat het land van vestiging of herkomst van de uitvinder of de aanvrager. In dit onderzoek wordt voor de datum van indiening de oudste prioriteitsdatum gebruikt en niet de datum waarop de aanvraag bij de WIPO, het EOB of (bijv.) het United States Patent and Trademark Office (USPTO) is ingediend. De allereerste aanvraag (degene met de oudste prioriteitsdatum) ligt in de tijd gezien het dichtst bij de oorspronkelijke uitvinding. Periode van onderzoek Wegens de gehanteerde geheimhoudingsperiodes (tot maximaal 18 maanden vanaf indiening en zelfs 30 maanden bij de PCT-route) zijn gegevens over aantallen octrooiaanvragen voor de meest recente jaren onvolledig. Dit geldt in nog sterkere mate voor verleningen. Technologiegebied De (nationale) octrooibureaus hanteren een classificatiesysteem om een uitvinding onder te brengen in een technologiegebied. Dit vergemakkelijkt het zoeken naar soortgelijke octrooien bij het beoordelen van de nieuwheid van een octrooiaanvraag. Dit classificatiesysteem is de zogenaamde International Patent Classification (IPC), die momenteel uit ongeveer 70.000 ingangen bestaat. In dit onderzoek is bij het zoeken in de databases gebruik gemaakt van de IPC en van de European Classification (ECLA), de meer gedetailleerde Europese pendant van de IPC. Nationaliteit van de aanvrager De aanvrager van een octrooi is degene die het octrooi kan gaan exploiteren. De aanvrager is niet noodzakelijkerwijs ook de uitvinder en kan ook een andere nationaliteit dan de uitvinder hebben. Een octrooiaanvrage kan op naam staan van meerdere uitvinders en meerdere aanvragers van uiteenlopende nationaliteiten. De aanvrager kan echter ook een landcode (= domicilie) voeren die niet noodzakelijkerwijs overeenkomt met het land waarin een uitvinding is gedaan. Dit is vooral het geval bij grote Internationals, waarbij het hoofdkantoor de registratie van de octrooiaanvragen centraliseert in speciaal opgezette units (Voorbeelden hiervan zijn IP Holdings als: DSM IP Assets BV en Philips Intellectual Property and Standards (IP&S)). Indicatoren Octrooien worden wereldwijd al lange tijd nauwkeurig geregistreerd en zijn momenteel grotendeels via computerbestanden toegankelijk. Dit heeft er toe bijgedragen dat de belangstelling voor innovatie gerelateerde indicatoren op basis van octrooien is toegenomen. De nationaliteit van aanvragers van octrooien geeft bijvoorbeeld een beeld van de innovatieve capaciteit van het bedrijfsleven van het betreffende land, terwijl de nationaliteit van de uitvinder als indicator voor (de innovativiteit van) het onderzoeksklimaat in een bepaald land wordt beschouwd. Om landen onderling met elkaar te vergelijken kunnen aantallen aanvragen/octrooien per land genormeerd worden naar bijvoorbeeld het aantal inwoners, het bruto nationaal product, de nationale onderzoeksbestedingen enzovoort. Niettemin blijft het lastig om landen onderling te vergelijken vanwege verschillen in gewoonten, wetgeving en procedures. In dit onderzoek wordt onder andere gerefereerd aan de octrooipositie van verschillende landen op grond van het aandeel dat (aanvragers uit) verschillende landen hebben in het totaal aantal aanvragen in de periode van onderzoek. 15
Consistentie van de octrooidatabases De informatie die gebruikt wordt ten behoeve van de analyses is voor het octrooiproces secundair. Het gevolg is dat met name op het gebied van naamgeving van aanvragers en uitvinders er vele spellingsvarianten gevonden worden in de databases. Zonder meer tellen zou een uiterst vertekend beeld geven van de actieve partijen. Ook overnames en afsplitsing van ondernemingen leidt tot over- of onderschatting van actieve partijen. Bij de analyses probeert OCNL zo goed als mogelijk is informatie bij de juiste aanvrager of uitvinder te plaatsen. De afspraak is dat het domicilie van zowel de aanvrager(s) als van de uitvinder(s) op de octrooiaanvrage worden vermeld. Niet in alle gevallen wordt deze (correct) vermeld. Deze onvolkomenheden zijn niet (eenvoudig) te verhelpen. Door het kiezen van doorgaans consistente documentverzamelingen worden de problemen geminimaliseerd. Ook zijn er (zij het beperkt) inconsistenties en fouten bij het toewijzen van de classificatiesymbolen aan de octrooiaanvragen. Door zoveel mogelijk gebruik te maken van de publicaties van het EOB (: EP-documenten) en die van de WIPO (: WO-documenten) worden de problemen geminimaliseerd. 16
17 Bijlage 4. Gebruikte landcodes Landcode Land AR Argentinië AT Oostenrijk AU Australië BE België BR Brazilië CA Canada CH Zwitserland CN China CZ Tsjechië DE Duitsland DK Denemarken ES Spanje FI Finland FR Frankrijk GB Engeland GR Griekenland HK Hong Kong HU Hongarije IE Ierland IL Israël IN India IT Italië JP Japan KE Kenia KR Zuid-Korea LT Litouwen LU Luxemburg MC Monaco MX Mexico NL Nederland NO Noorwegen NZ Nieuw Zeeland PL Polen PT Portugal RU Rusland SE Zweden SG Singapore SI Slovenië SK Slowakije TR Turkije US Verenigde Staten ZA Zuid Afrika
Bijlage 5. Afkortingen Afkorting EOB EP EPO EPODOC KOB WIPO Verklaring Europees Octrooi Bureau European Patent (Europese octrooi(aanvrage) European Paten Office (Engelse naam voor EOB) EPO Documentation Cluster Kennisontsluiting en Beleidsinteractie van Octrooicentrum Nederland World Intellectual Property Organisation 18