De positieflijst: een politieke dwaling Voor het geval u nog niet van de positieflijst hebt gehoord, zal ik beginnen met een korte verklaring ervan. Een aantal jaren geleden vond de overheid het nodig om een lijst op te stellen van het aantal soorten dieren, waaronder ook vogels, dat in ons land mag worden gehouden. Dat betekent dus tegelijk dat de soorten die hier niet op staan, verboden worden. De reden hiervan is dat onze bestuurders van mening zijn dat de meeste soorten sterk in hun welzijn lijden als ze in het bezit zijn van gewone burgers. Het doel van zo n positieflijst is het reguleren van soorten die uit een oogpunt van dierenwelzijn en risico s voor de mens verantwoord gehouden kunnen worden. Het kunnen uitoefenen van het natuurlijk gedrag geldt hierbij als richtinggevend perspectief. Om tot zo n positieflijst te komen heeft de Universiteit van Wageningen opdracht gekregen een systeem te bedenken op grond waarvan dieren wel of niet mogen worden gehouden. Het resultaat is voorgelegd aan de Tweede Kamer en de positieflijst moet op 1 januari 2014 in werking zijn getreden. Deze heeft nu alleen betrekking op zoogdieren, maar het is de bedoeling dat er eind 2014 zo n lijst komt voor vogels en reptielen. Wat hangt ons dan boven het hoofd????? In het voorstel dat staatsecretaris Dijksma naar de Tweede Kamer heeft gestuurd, is sprake van vijf groepen zoogdieren. Bijlage a: soorten die zonder randvoorwaarden mogen worden aangeschaft en gehouden. Dit zijn er zes: de wezelcavia, de Palestijnse stekelmuis, de Braziliaanse cavia, de gouden stekelmuis, de Mediterrane woelmuis en het konijn. Bijlage 1b: een lijst met 16 productiedieren in de veehouderij, met daarnaast de hond en de kat; deze vallen buiten de regeling. Bijlage 1c: een lijst met 33 soorten die onder voorwaarden mogen worden gehouden (waaronder alpaca, kameel en chinchilla). Bijlage 1d: een lijst met 51 door Wageningen beoordeelde soorten die zijn verboden. Alle overige zoogdieren vallen in de vijfde groep. Ook deze mogen niet meer worden gehouden. Dit zijn er meer dan 5300! Het vreemde is dat deze niet zijn beoordeeld, maar gewoon op de grote hoop zijn gegooid. Houders die op 1 januari 2014 een verboden soort hebben, hoeven deze niet weg te doen. Hiervoor geldt een overgangsregeling. Dat betekent dat ze zich niet meer mogen voortplanten en dat ze moeten zijn geïdentificeerd door middel van een chip of DNA, gekoppeld aan een verklaring van een dierenarts. Standpunten politieke partijen Tijdens de voorbereiding van de positieflijst hebben de volgende Tweede Kamerfracties hier vragen over gesteld aan de staatssecretaris: VVD, PvdA, SP, CDA, D66, SGP, Partij voor de Dieren en 50PLUS. Op 15 oktober 2013 hebben zij hier antwoord op ontvangen. Ik heb dit alles doorgelezen, en ik ben tot een aantal schrikbarende conclusies gekomen. In feite is het CDA de enige partij die opkomt voor de huisdierenbezitters. De VVD maakt zich alleen maar druk over de gevolgen voor ondernemers (dierenwinkels, faunaparken enz.). Alle partijen op het CDA na ondersteunen de uitgangspunten van de positieflijst. Ze stellen alleen een aantal vragen om daarmee te suggereren dat ze veel verstand van het houden van dieren hebben. Wat mij daarbij echter opvalt, is dat de dames en heren politici niet al te goed thuis zijn in de materie. En dat geldt allereerst voor mevr. Dijksma zelf. Ik kom daar verderop op terug.
Het Andibel-arrest van 2011 Er is over het wel of niet toestaan van een positieflijst in 2011 een uitspraak gedaan door het Hof van Justitie van de Europese Unie, en wel in het zogenaamde Andibel-arrest. Deze heeft geoordeeld dat een positieflijst is toegestaan als hiermee de handel wordt belemmerd in het belang van (1) het welzijnsbelang van het dier, (2) bescherming van de gezondheid en het leven van mens en dier en (3) het gevaar van invasieve exoten (dit zijn dieren, planten en micro-organismen die hier van nature niet thuishoren, maar die hier door menselijk handelen wel zijn terechtgekomen en schade kunnen veroorzaken). Voor het toestaan van een positieflijst noemt het Hof vijf voorwaarden: 1. de lijst met dieren moet gebaseerd zijn op objectieve (wetenschappelijke) criteria; 2. de lijst mag niet discriminerend zijn; 3. er moet een gemakkelijke procedure voor belanghebbenden zijn om soorten van de lijst te halen of op de lijst geplaatst te krijgen; 4. afwijzing van een verzoek een soort op de lijst te plaatsen mag slechts zijn gebaseerd op schending van de eerder genoemde drie punten; 5. eventuele voorwaarden aan het houden van dieren die niet op de positieflijst staan moeten objectief gerechtvaardigd en proportioneel zijn. De mening van enkele deskundigen Platform Verantwoord Huisdierenbezit heeft de mening gevraagd van prof. B.M. Spruijt van de afdeling Ethologie en Welzijn van het Departement voor Biologie van de universiteit van Utrecht. Prof. Spruijt is een gerespecteerde hoogleraar gedragsbiologie. Hij laat weinig heel van de methode die in Wageningen is bedacht om het welzijnsrisico van gehouden dieren in te schatten. Voor vrijwel alle diersoorten die de staatssecretaris wil verbieden zijn geen studies verricht waaruit zou blijken dat het houden van deze dieren schadelijk is voor hun welzijn, of dat ze een gevaar opleveren voor de gezondheid van mensen of dieren, of dat ze bij ontsnapping een ernstige bedreiging vormen voor de inheemse flora en fauna. Daarmee lijkt de positieflijst in strijd met het Europese recht in de vorm van het eerder genoemde Andibelarrest. Verder moet volgens prof. Spruijt bij het beoordelen van het welzijn van gehouden dieren onderscheid worden gemaakt tussen essentiële gedragingen en gedragingen die het dier vertoont als aanpassing aan zijn toevallige leefomgeving. Welke gedragingen essentieel zijn, kan alleen maar worden vastgesteld door onderzoek aan gehouden dieren. Ook zijn de voordelen voor gehouden dieren willens en wetens buiten beschouwing gelaten. Dit gaat
bijvoorbeeld om zaken als het voldoende beschikbaar zijn van voedsel, het hebben van onderdak, veiligheid en het kunnen helpen bij ziekten. Hiernaast ligt er een oordeel van een aantal gerenommeerde Nederlandse en Belgische dierenartsen die een Europese erkenning hebben als specialisten in de geneeskunde van bijzondere dieren. Zij zijn op één na allen werkzaam aan universiteiten in Nederland en België. Er is volgens hen geen enkele wetenschappelijke publicatie die aantoont dat dierenwelzijn wordt bevorderd door de invoering van positieflijsten. De voorgestelde positieflijst kent dus geen enkele wetenschappelijke verantwoording, hoewel mevrouw Dijksma stelt dat dat wél zo is. Verder stellen zij dat de volledige Wageningse studie is gebaseerd op een per definitie subjectieve meningsvorming. Erkende dierenartsen zijn er onvoldoende bij betrokken, en in Wageningen is men niet in staat diagnoses van dierziekten te stellen. Door dit alles zijn zij van mening dat het rapport uit Wageningen niet als wetenschappelijke literatuur kan worden aangemerkt. Als deskundige dierenartsen schrijven zij verder dat er geen enkele studie is die aantoont dat het risico op het oplopen van een infectie van een huisdier opweegt tegen het voordeel voor het welzijn van het houden van dieren door de mens. Het Platform Verantwoord Huisdierenbezit heeft bij de staatsecretaris als standpunt ingebracht dat het instrument Positieflijst ruime mogelijkheden biedt om dierenwelzijn te verbeteren en te waarborgen. Dat vraagt echter een andere insteek, het Platform Verantwoord Huisdierenbezit pleit daar al jaren voor: 1. er moeten bindende houderijvoorschriften komen voor letterlijk elke diersoort. Daarmee ligt er een harde en toetsbare norm waaraan elke houder van de soort moet voldoen en waarop elke handhaver kan toetsen; 2. voor alle 'niet-gewone' soorten zou er een ontheffingensystematiek moeten komen. Daarmee wordt de dierhouderij transparant en behoren de impulsaankopen voor deze soorten tot het verleden, dieren mogen slechts uitgewisseld worden tussen houders van een ontheffing. 3. Uitvoering en handhaving Mevr. Dijksma heef het volgende aan de Tweede Kamer geschreven: Mijn insteek is de uitvoering zo pragmatisch mogelijk in te richten met daar waar mogelijk een hoge eigen verantwoordelijkheid van de gespecialiseerde organisaties. En: Een collectieve medeverantwoordelijkheid voor naleving door de leden binnen de betreffende (gecertificeerde) verenigingen zou wat mij betreft hierin goed passen. En verder: Mijn streven is de handhaving te laten plaatsvinden binnen al bestaande handhavingcapaciteit van de toezichthoudende instanties. Hieruit valt op te maken dat de verenigingen een rol moeten gaan spelen bij de handhaving van de overheidsregels. Evaluatie Ik heb voor dit artikel een redelijk aantal stukken doorgelezen. Mijn allereerste conclusie is dat de dames en heren politici in hun meningsvorming alleen maar hebben geluisterd naar de deskundigen uit Wageningen. Ze zijn daardoor allemaal, op het CDA na, van mening dat vrijwel alle zoogdieren onaanvaardbare welzijnsproblemen hebben als ze door mensen wordt gehouden. Het is daarom bijzonder zorgwekkend dat onze volksvertegenwoordigers alleen maar luisteren naar deze deskundigen, die een discutabel systeem hebben uitgedacht om het welzijn van dieren te meten. Er is volkomen voorbijgegaan aan het feit dat heel veel mensen hun dieren met een grote zorg en liefde omringen, en dat zij beschikken over een schat aan ervaring. Hier is helemaal niets mee gedaan. Zij hebben wel de gelegenheid gehad hun mening naar voren te brengen, maar
ook niet meer dan dat. Zij zijn door de overheid en de deskundigen aangehoord, er is welwillend naar hen geknikt, maar er is niet op hun inbreng gereageerd en er is verder helemaal niets mee gedaan. De houders van gezelschapsdieren zijn op geen enkele manier serieus genomen! En toch gaat de staatssecretaris ervan uit dat de liefhebbersverenigingen een rol gaan spelen bij de handhaving. Dat lijkt mij een ietwat al te gemakkelijke veronderstelling. Verenigingen hebben bij het opstellen van de regels niets in te brengen, maar moeten de overheid wel helpen bij het uitvoeren? Een ander punt is dat sommige Tweede Kamerleden vrezen dat liefhebbers hun dieren vrij laten in de natuur als ze er niet meer mee mogen fokken of kweken. De term dumpen wordt hiervoor gebruikt. Volgens de staatssecretaris is hier geen sprake van, omdat de eigenaren hun (verboden) dieren mogen houden tot die sterven. Ziet u het al gebeuren? U mag wel de verboden soorten kromsnavels houden, maar u mag er niet mee kweken en u moet ze houden tot ze doodgaan. U hangt dus geen nestblokken meer op, en u mag ze geen eieren laten uitbroeden, laat staan jongen grootbrengen. U onthoudt dus uw vogels hun natuurlijke drang tot voortplanting, oftewel een stuk welzijn. Ik sluit in deze situatie bepaald niet uit dat er hier en daar per ongeluk een deurtje open blijft staan.. Daarbij komt nog iets anders. Alle verboden dieren zonder kenmerk moeten worden gechipt en er moet een verklaring van een dierenarts bij komen. Daarmee worden de liefhebbers dus op kosten gejaagd voor dieren die ze alleen nog maar mogen verzorgen en dood laten gaan. Gaan ze dat allemaal doen? Geeft u zelf maar het antwoord. Dan een opmerking over de handhaving van de verbodsregels. De staatssecretaris wil de controle overlaten aan reeds bestaande instanties, en rekent tevens op enige hulp van de zijde van de liefhebbersverenigingen. Ik denk dat ze dit laatste wel kan vergeten als ze niet meer met deze organisaties in overleg treedt en rekening houdt met hun kennis en ervaring. Een vereniging zal niet bij haar leden op de stoep gaan staan om te controleren of die toevallig misschien verboden soorten in het hok hebben. Ik zie dat tenminste nog niet gebeuren.
Tenslotte: Zou de overheid zich niet beter allereerst druk kunnen maken over alle discutabele situaties die ze zelf heeft veroorzaakt? De natuur gaat zienderogen achteruit, het uitsterven van diersoorten is aan de orde van de dag en alles wordt ondergeschikt gemaakt aan de vooruitgang. Er wordt op een gigantische schaal aan biotoopvernietiging gedaan, waardoor dieren en vogels nergens meer heen kunnen. Edelherten in de Oostvaardersplassen mogen rustig creperen omdat er te weinig voedsel is. Maar dat schijnt hun welzijn ten goede te komen, en de natuur moet haar loop hebben nietwaar. Diezelfde overheid vindt het prima als legkippen worden gehouden in een zogenaamde verrijkte kooi, waarin ieder dier een ruimte van 750 cm² heeft. Jawel: dat is maar liefst een vierkantje van 25 x 30 cm! Is dat welzijn? Natuurlijk komen er misstanden voor bij houders van dieren. Alle verenigingen is dat een doorn in het oog, en zij zullen zeker mee willen werken om hier een eind aan te maken. Maar het gaat veel te ver om zonder gedegen onderzoek en overleg met alle betrokken partijen de liefhebberij volledig op slot te zetten. Hoe verder Ik heb al eerder aangegeven, dat de positieflijst eerst alleen voor zoogdieren gaat gelden. Het is de vervolgens bedoeling dat er eind 2014 een voorstel voor een positieflijst voor reptielen en vogels naar de Tweede Kamer gaat. Omdat we al jaren met heel veel soorten kromsnavels kweken, lijkt het mij dat de situatie met betrekking tot onze vogels niet zo drastisch zal veranderen als bij de zoogdieren. Op dit moment is echter niets zeker daarover. Wij houden in ieder geval de vinger aan de pols en houden u op de hoogte van de ontwikkelingen. Waar nodig zullen wij als vereniging onze en uw belangen naar voren brengen. Tot slot: Het Platform Verantwoord Huisdierenbezit heeft een petitie tegen de huidige vorm van de positieflijst opgesteld die door iedereen kan worden ondertekend. Het lijkt mij verstandig dat zoveel mogelijk mensen en organisaties laten weten hoe ze hierover denken. U kunt deze petitie invullen en verzenden via www.huisdieren.nu. Rechtsboven ziet u daar een foto met daarop de tekst: PVH tegen positieflijst. Teken de petitie! Klik hierop en vul uw gegevens in. Deze website is ook te bereiken via een link op de website van de Parkieten Sociëteit. www.parkietensocieteit.nl Dank je wel Herman Kremer. (bron; www.dagboek.akala.nl)