Wetgevingsadvisering wijziging Rv en Awb Orde RvdR NVvR BASISPROCEDURE Voorstander afschaffing dagvaarding, maar vorderingen en verzoeken naast elkaar laten bestaan, zorgt niet voor vereenvoudiging. Wenselijk is een uniforme verzoekschriftprocedure. Gecombineerd verzoekschrift leidt tot onduidelijkheid. Genoemde terminologie verzoekschrift houdende een verzoek en verzoekschrift houdende een vordering is verwarrend en leidt tot rechtsonzekerheid en onduidelijkheid. Wenselijk is een neutrale term. Ook de term gedaagde is niet passend. Loskoppelen nieuwe uniforme basisprocedure/procesrecht van digitaal procederen. De term procesinleiding of procesaanvraag heeft de voorkeur boven de term verzoekschrift. Artikel 77t lid 1 Rv bepaalt dat een partij bij nader stuk kan reageren. Waarom wordt er dan nog over conclusies gesproken? Voorkeur heeft terminologie memorie. De term akte wordt ook niet meer zinvol geacht. Vordering en eis niet naast elkaar gebruiken (77a lid 1 Rv). In artikel 112 sub a Rv opnemen dat het verzoekschrift integraal in het oproepingsbericht wordt opgenomen, zonder dat daarbij de bewijsmiddelen worden gevoegd. Scheiding maken tussen standaard procedures en complee procedures en definiëren wat er onder een standaard en een complee procedure wordt verstaan. Gemiste kans dat aanpassingen in het bewijsrecht en de incidenten in de vorderingsprocedure niet worden geregeld. Artikel 77l lid 6 Rv bepaalt dat het verweerschrift een tegenvordering of tegenverzoek mag bevatten. Niet geregeld is hoe het zit met het verweer tegen die tegenvordering of dat tegenverzoek. Termen verzoekschrift en gedaagde verwarrend en de termen eis en vordering naast elkaar gebruiken leidt tot verwarring. Onderscheid tussen conclusies, memories en aktes niet zinvol. Er dient een eenduidige term te komen. Rekening houden met gevallen waarin de betekening van het eploot niet tijdig binnen de voorgeschreven twee weken plaatsvindt. Mogelijkheid dat een rechter op verzoek van een of meer van de partijen of ambtshalve een regiezitting kan houden, ook voorafgaand aan het indienen van een verweerschrift. De bevoegdheid van artikel 8:36d Awb en 77d Rv is beperkt tot digitaal ingediende stukken. Een ruimere strekking geven aan deze artikelen, zodat ook op papier aangeleverde stukken geweigerd kunnen worden op de daarin vermelde gronden. De in artikel 28 Rv gekozen formulering (de uitspraak geschiedt in het openbaar) over te nemen in artikel 8:78 Awb. Bepalingen van de artikelen 28 lid 2 Rv en 8:79 lid 2 Awb te harmoniseren (betreft dat anderen dan partijen zich kunnen wenden tot de griffie voor de uitspraak). Alleen het woord verzoeker te gebruiken in plaats van verzoeker en eiser. Alleen het woord verweerder te gebruiken in plaats van verweerder, gedaagde en wederpartij. Alleen het woord uitspraak te gebruiken in plaats van vonnis, uitspraak en beschikking. Toevoegen aan artikel 77k Rv dat de rechter de zaken zo mogelijk in samenhang behandelt. In artikel 77j lid 2 Rv regelen dat, voor zover dat niet door het indieningssysteem gegenereerd wordt, de eiser of verzoeker in het verzoekschrift dient aan te geven welke rechtbank bevoegd is en 1
waarom. Aan artikel 77j lid 2 Rv toevoegen de verplichting bij verzoeken ook de bij verzoeker bekende namen en zo mogelijk woonplaatsen van belanghebbenden in het verzoekschrift te vermelden. Voor wat betreft het Kort Geding zijn niet alle bepalingen van titel 1A passend voor die procedure. In de regeling van het kort geding een algemene verwijzing opnemen naar titel 1A met de volgende ontsnappingsclausule: tenzij de voorzieningenrechter met het oog op de spoedeisendheid van het geding anders bepaalt. Inequality of arms tussen eiser en verweerder, artikel 77l lid 3 Rv. In de wettekst epliciteren dat de rechter partijen tijdens de mondelinge behandeling in de gelegenheid stelt om het woord te voeren en niet alleen om vragen van de rechter te beantwoorden. Aanpassing artikel 77n lid 4 Rv: Hoofdregel dient te zijn dat partijen altijd ten minste in persoon verschijnen, al dan niet vergezeld van een vertegenwoordiger, tenzij de rechter een partij toestemming heeft gegeven om af te zien van verschijning in persoon. Het verlenen van een nader uitstel behoort tot de mogelijkheden (artikel 77s lid 3 Rv). Aanpassen dat termijn gaat pas lopen vanaf de datum na de laatste proceshandeling dan wel vanaf de datum tot waaraan het uitstel is verleend (artikel 77s lid 1 Rv). Afstand doen van de procedure moet mogelijk zijn tot aan het eindvonnis (artikel 250a Rv). Mogelijkheid tot beëindiging van een zaak zonder uitspraak in voorkomende gevallen. Het horen van getuigen tijdens de mondelinge behandeling. Wel nadere spelregels opnemen in het op te stellen procesreglement. Aanvulling artikel 77 n lid 2 Rv. Toestemming wordt alleen gegeven als de zaak zich er naar het oordeel van de rechter voor leent getuigen mee te nemen naar de zitting. Het voornemen om getuigen en deskundigen mee te nemen naar de zitting van te voren aan de rechter en de wederpartij melden. De regeling dat incidenten bij eindbeslissing worden beslist gaat te ver. Uitbreiding mogelijkheid tot doen van mondelinge uitspraak. Artikel 77r Rv, toevoegen dat onder gronden ook de feiten begrepen te worden geacht. Aan het doen van een mondelinge uitspraak zijn consequenties verbonden waar het wetsvoorstel nog niet in voorziet (vb, dat het proces-verbaal waarin een civiel eindvonnis is vastgelegd wordt uitgegeven in eecutoriale vorm? Het wetsvoorstel bevat geen regeling voor het mondeling verweer voeren in kantonzaken als de rolzitting verleden tijd is. Het voeren van mondeling verweer behouden dient te blijven. Niet in alle zaken is direct duidelijk of er sprake is van een natuurlijk persoon die niet in het kader van een beroep of een bedrijf procedeert. Uit het wetsvoorstel en de toelichting blijkt niet hoe met deze materie moet worden omgegaan. Degene die ten onrechte zijn beroep per post heeft ingediend in de gelegenheid wordt gesteld om dit verzuim te herstellen. Is in het bestuursrecht nu niet duidelijk. Verzoekt in de toelichting te verduidelijken dat artikel 6:6 Awb in dergelijke gevallen van toepassing is. GEEN VERPLICHTE BETEKENING Voorstander van opname van de informele oproeping in de wet. MEER WETTELIJKE TERMIJNEN Het halen van uitspraaktermijnen zonder een aanzienlijke uitbreiding van het aantal rechters zal problematisch blijven. 2
Welke termijn heeft een eiser om verweer in te dienen tegen een door de verweerder ingediende tegenvordering of tegenverzoekschrift. Waardering voor het feit dat het wetsvoorstel voorziet in uniforme en ambtshalve te handhaven termijnen voor de processtappen vanaf het aanbrengen van de zaak. Artikel 77s Rv: voor de civiele procedure moet hetzelfde regime gelden als artikel 8:66 Awb. Desbetreffende bepalingen zo te formuleren dat het de rechter vrijstaat in die uitzonderlijke gevallen waarin hij op voorhand voorziet dat de uitspraak niet binnen vier respectievelijk zes weken kan worden gedaan, meteen te bepalen dat de uitspraak wordt gedaan op een termijn van (maimaal) acht respectievelijk twaalf weken. REGIEVOERING RECHTER Nadere uitwerking van de versterking van de regierol van de rechter ontbreekt. De vroegtijdige contactmomenten mist nadere uitwerking. Onduidelijk in wetsvoorstel is of in het geval dat een rechter een uitspraak kan verlengen moet worden gemotiveerd, artikel 77s Rv. De rechter de bevoegdheid geven op verzoek van een of meer van de partijen of ambtshalve een regiezitting te gelasten. Regiefunctie rechter versterken door desgewenst in de wet op te nemen dat de zaakrechter in beginsel kan optreden als rechtercommissaris bij een voorlopig getuigen verhoor. Voorzien in een mogelijkheid van regievoering en wel door de mogelijkheid te openen op verzoek van een procespartij een preprocessuele zitting/mondelinge behandeling te gelasten. Mogelijkheid regelen dat telkens wanneer om een voorlopige getuigenverhoor en/of een voorlopig deskundigenbericht wordt verzocht de mondelinge behandeling van het desbetreffende verzoek tevens wordt gebruikt als preprocessuele zitting waardoor de rechter ook in die fase al de mogelijkheid heeft om met partijen in gesprek te komen over de wijze waarop het proces wordt vormgegeven. Recht behouden dat partijen mondeling hun stellingen kunnen toelichten nu recht op pleidooi vervalt. In de toelichting van de Awb te omschrijven dat de bestuursrechter, indien nodig, verantwoordelijk is voor het organiseren van een vroeg regiemoment, met de mogelijkheid van een vroeg contactmoment met partijen. In zaken in het bestuursrecht waar geen zitting heeft plaatsgevonden is het piepsysteem (afzien van mondelinge behandeling) ongewenst. Piepsysteem uitbreiden tot die situaties waarin de zaak na de sluiting van het onderzoek wordt heropend. Rechter in ieder stadium van het geding een mondelinge behandeling kan gelasten. DIGITAAL PROCEDEREN Verplichting digitaal procederen voor rechtspersonen laten vallen, dan wel te versoepelen voor kleine(re) rechtspersonen. Opnemen in wet ontvangstbevestiging in plaats van algemene maatregel van bestuur (amvb). Verzoek om de digitalisering van het burgerlijk en bestuursrecht vergezeld te doen gaan van een reëel verwachtingspatroon en de betrokken organisatieonderdelen voldoende tijd te geven en de nieuwe werkprocessen op een juiste wijze te implementeren en eigen te maken. Uitstel moet altijd worden verkregen als systemen niet werken en niet alleen als die van de rechtspraak niet werkt. 3
Geen regelgeving opgenomen omtrent de wijze hoe wordt omgegaan met computerstoringen als de rechtzoekende hierdoor wordt belemmerd (ook bij storing procespartij). Onduidelijk is welke mogelijkheden tot uitstel er zijn als er een storing is in het digitale systeem. Mogelijkheid digitaal procederen openstellen en nog niet verplicht stellen. Onduidelijkheid over of de rechter geen geluids- of beeldopnamen van de mondelinge behandeling mag maken zonder toestemming van partijen. Onduidelijkheid over elektronische handtekening. Onduidelijk of met een kopie van de digitaal beschikbare gestelde uitspraak geëecuteerd kan worden? In de MvT ingaan op de privacyaspecten in verband met de mogelijkheid dat beeld- en geluidsopnamen op het internet openbaar worden gemaakt. Gewaarborgd moet worden dat voor iedere zaak financiering ontvangen wordt, ook als meerdere zaken gecombineerd zijn behandeld. Vanuit IT-oogpunt aparte web-formulieren te hanteren. Nieuwe IT-voorzieningen zouden moeten voorzien in een systeem van termijnbewaking. Bij procesreglement de termijnen verder uitwerken en ook afspraken maken over de consequenties van termijnoverschrijdingen. De wetgevingssystematiek zo inrichten dat de hoofdbepalingen bij wet worden geregeld en de invulling van (technische) voorwaarden waaraan het systeem dient te voldoen zoals eisen aan ondertekening en betrouwbaarheid op een lager niveau wordt neergelegd bij amvb. Technische standaarden kunnen afhankelijk van hun aard worden neergelegd in een ministeriele regeling of worden geregeld bij procesreglement. In de MvT aandacht besteden aan de veiligheid van de digitale gegevens. In bestuurszaken overwegen een elektrische postbus in te stellen. Zijn alle bestuursorganen eenvoudig digitaal te identificeren en te benaderen. Kunnen degenen die door omstandigheden worden gedwongen te procederen dan wel tegen hun zin in een procedure worden betrokken, wel op tijd een digitale handtekening verkrijgen. Voorstander van de verplichting tot digitaal procederen, maar toegang tot recht moet worden gewaarborgd. Niet is voorzien in een rechterlijke bevoegdheid om die partij toe te staan een of meerdere stukken op papier in te dienen (artikel 8:36a Awb en artikel 22 Rv). Verzoek een hardheidsclausule op te nemen in de artikelen 8:36a Awb en in 77b Rv waarin de rechter de bevoegdheid heeft om in bijzondere gevallen op verzoek of ambtshalve een uitzondering te maken op de plicht om stukken digitaal in te leveren. Moet voldoende fleibiliteit zijn om van het uitgangspunt van digitale communicatie te kunnen afwijken in zowel civiele als bestuurszaken. Storingen in de digitale communicatie in het algemeen moet voor rekening van eiser/verzoeker komen. In de MvT epliciteren dat met de term verzending van stukken ook het ter beschikking stellen van stukken in het digitale dossier wordt bedoeld. Ten aanzien van het bestuursrecht regelt het wetsvoorstel slechts digitalisering van de communicatie van partijen en eventuele derden met de rechtbank en niet of nauwelijks de communicatie van de rechtbank met partijen en derden. Bepaling toevoegen waaruit blijkt dat de gerechten in bestuurszaken digitaal zullen communiceren met de partijen tenzij een partij op papier mag procederen. 4
Winst van digitalisering zal aanmerkelijk groter zijn als een standaard kan worden ontwikkeld voor metadatering en naamgeving van processtukken en bijlagen, die door alle betrokkenen wordt gehanteerd. Het tot stand brengen van een uniforme lay-out voor rechterlijke uitspraken. RESTCATEGORIE Ingangsdatum 1 juli 2015 te ambitieus en onwenselijk. Project KEI als geheel heeft financiële gevolgen. Bezuinigingsmaatregelen mogen niet leiden tot minder mogelijkheden voor bewijsvoering. Onduidelijk of het overgangsrecht ook ziet op de bestuursrechter en onduidelijk of artikel 8:88 Awb daarbij betrokken is. Doorverwijzing naar een mediator eplicieter in de wet wordt geregeld (artikel 77t sub c Rv). Debat voeren over de wijzigingen van het griffierechtstelsel. Het nieuwe procesrecht gefaseerd in werking te laten treden. Het wetsvoorstel gaat niet in op het eigenaarschap van het dossier. Aandacht besteden in de toelichtingen evenwel ook in de wettekst. Er dient een techniek-neutrale omschrijving te komen van een waarborg voor stukken die naar huidig recht aangetekend moeten worden verstuurd. 5