Aandacht voor Paralympics overbodig

Aandacht voor Paralympics overbodig Over de toegenomen media-aandacht voor de Paralympische Spelen in Londen 2012 Carina Houwerzijl 1562949 Visie 01-11-2012 Docent: Frank Wezenberg

Inhoud Inleiding pagina 3 1. Geen topsport pagina 4 2. Integratie pagina 5 3. Korte impuls pagina 6 4. Te moeilijk pagina 7 5. Het scoort pagina 8 Conclusie pagina 9 Bronnenlijst pagina 10 2

Inleiding De zomer van 2012 was er één vol sport. Van het EK voetbal rolden we de Tour de France in, en daarna kwamen nog de Olympische Spelen. Wie dacht dat het daarmee ophield zat er goed naast, want de aandacht voor de Paralympische Spelen was dit jaar groter dan ooit. De NOS verdubbelde zijn zendtijd van dit evenement in vergelijking met vier jaar daarvoor. En Matthijs van Nieuwkerk had in oktober tijdens De Wereld Draait Door nog steeds een gesprek over de spelen voor gehandicapten. 1 De toegenomen media-aandacht bracht bij mij enkele verbazing teweeg. Zelf kon ik maar weinig aandacht op brengen voor de Paralympische Spelen, alhoewel ik de weken ervoor tijdens de reguliere Spelen niet voor de televisie weg te slaan was. Het ging me allemaal te langzaam en ik kon me moeilijk inleven in de persoonlijke overwinningen van de sporters. De herkenning ontbrak. In het tweede studiejaar mocht ik tijdens het vak deadline verslag doen van de rolstoelsportdag van de Johan Cruyff Foundation. Daar sprak ik met rolstoeltennister en zesvoudig Paralympisch kampioene Esther Vergeer, die vol enthousiasme uitlegde waarom het zo belangrijk was dat ook gehandicapte kinderen sporten. Ze zei daar de kinderen vooral mee te willen geven dat sporten leuk is. Laten zien dat hoe moeilijk tennis of basketbal ook lijkt er altijd wel een manier is om het te kunnen doen. Dit is de voorbeeldfunctie die Paralympische sporters hebben. Maatschappelijk gezien is de toename aan media-aandacht dus weldegelijk interessant. Maar is dat een taak die weggelegd is voor de sportjournalist? Is er wel sprake van topsport? En hoe doe je dan verslag van dit evenement? Vragen waarop ik in deze visie het antwoord zoek en daarbij kom ik dan ook tot de volgende stelling: Meer aandacht voor de Paralympische Spelen dienen sportjournalisten niet als doel te hebben. 1 De Wereld Draait Door van 3 oktober 2012 (vanaf 4 minuut 30) 3

1. Geen topsport Sportjournalisten van de landelijke pers zouden zich enkel bezig moeten houden met sport op het allerhoogste niveau. Zo stelt Willem Schoonen, hoofdredacteur van dagblad Trouw 2. Dat het bij de Paralympische Spelen om topprestaties gaat, staat buiten kijf. Je kunt je echter weldegelijk afvragen of het daarmee ook om topsport gaat. Wat mij betreft spreek je daar pas over wanneer een invalide sporter mee kan in het hoogste veld, tussen de valide sporters, zoals we zagen bij de Blade Runner tijdens de Olympische Spelen van 2012. Jan de Jong, algemeen directeur van de NOS, is het daar niet mee eens. De omroep verdubbelde de uitzendtijd van het evenement in vergelijking met vier jaar geleden. Ik vind de discussie of het wel of geen topsport is niet zo zinvol. We spreken wat mij betreft hier van gehandicapten topsport. De Paralympics zijn voor deze groep sporters het hoogste podium. Gijs van den Heuvel, eindredacteur van de sportredactie van de Volkskrant, sluit zich daar bij aan. Al die sporters hebben jarenlang getraint om in Londen te schitteren. Wat dat betreft is het echt topsport. Herbert Blankesteijn is internetjournalist en columnist voor BNR Nieuwsradio. Zijn mening is daarom ook niet veel meer waard dan die van de spreekwoordelijke gewone man van de straat. Toch wil ik hem hier kort citeren uit zijn column Weg met de Paralympics, omdat dit op treffende wijze zijn aversie tegen de Paralympische Spelen verwoord. Het sluit mooi aan bij de discussie wat betreft topsport en de Paralympics: Topsport gaat erom, te bepalen wie ergens het beste in is. Er is er maar één die het hardste loopt en dat is Usain Bolt. Er is er maar één die het hardste fietst en dat is momenteel Alberto Contador. Topsport is daarom hard. 3 Hoewel Blankesteijn pleit voor het compleet afschaffen van de Paralympische Spelen, en ik toch enkel de verslaggeving in twijfel breng, heeft hij hiermee weldegelijk een punt. De betekenis van topsport, zoals ook omschreven in de Dikke van Dale, 4 onderstreept dit: top sport (de; v(m)) : 1 sport op het hoogste niveau 4 2 Uit We doen genoeg aan de Paralympics van 12 september 2008 3 Uit Weg met de Paralympics (Herbert Blankesteijn) van 10 september 2012 4 Uit http://vandale.nl/opzoeken?pattern=topsport&lang=nn 4

2. Integratie Dat een toename aan media-aandacht ook zijn voordelen heeft, durf ik niet te ontkrachten. Het kan weldegelijk leiden tot een toename aan participatie en integratie van invalide personen binnen sportverenigingen en het kan de stereotypering ontkrachten. Uit verschillende rapporten van het Mulier Instituut 5, dat onafhankelijk onderzoek doet naar de sociaal-wetenschappelijke kennisontwikkeling en beleidseffectiviteit op het terrein van sport in opdracht van de overheid of sportbonden zoals het NOC*NSF, blijkt dat er nog altijd een geringere sportdeelname en een geringer aandeel lidmaatschappen van sportverenigingen onder mensen met een handicap is, vergeleken met mensen zonder handicap. Gemiddeld sporten mensen met een handicap drieëndertig procent minder dan valide mensen. Om gehandicapte jongeren te stimuleren om een sport te gaan beoefenen heeft het NOS*NSF de campagne Zoektocht Paralympisch talent opgestart. Met het organiseren van onder andere talentendagen hoopt de organisatie meer van deze jongeren aan het sporten te krijgen en tegelijkertijd zoeken ze nieuw talent voor de Spelen van Rio de Janeiro in 2016. Volgens projectleider Rinske de Jong waren er vlak na de Paralympische Spelen opvallend meer aanmeldingen voor de talentendag van 5 oktober 2012. Bijna negentig gehandicapte jongeren tussen de tien en vijfendertig jaar oud meldden zich aan, ruim een verdubbeling van de voorgaande edities. De Jong: Nu durf ik niet te zeggen dat het 100% oorzaak-gevolg is, maar ik denk dat de media-aandacht zeker ook een rol heeft gespeeld in de toename van deelnemers. Uit het rapport (On)beperkt sportief, eveneens van het Mulier Instituut, blijkt dat een gebrek aan rolmodellen in de media leidt tot een verkeerd ideaalbeeld onder gehandicapte jongeren over hun eigen sportprestaties, doordat ze deze gaan vergelijken met die van valide topsporters. 6 Hierin kan de media dus ook een grote, positieve invloed hebben. Het rapport Samenleving & Sport, gelijkheid van kansen en sport bevestigt dit: Met name topsport kan, vooral via de nog steeds toenemende aandacht van de media een voorbeeldfunctie hebben en roldoorbrekend zijn (zwarte profvoetballers, Paralympics). 7 Ditzelfde rapport brengt echter een nuance in, zo zou de zichtbaarheid van gehandicapte topsporters weldegelijk ook tot een bevestiging van maatschappelijke opvattingen en stereotypering kunnen leiden. 5 Monitor Integratie van Gehandicaptensport binnen reguliere sportbonden (2012) Special Heroes bezien vanuit sportaanbieders (2012) (On)beperkt sportief - Monitor sportdeelname van mensen met een handicap 2008 (2008) 6 Uit (On)beperkt sportief - Monitor sportdeelname van mensen met een handicap 2008 (2008) 7 Uit Samenleving & Sport, Gelijkheid van kansen en sport (2000) 5

3. Korte impuls Eens in de twee jaar hoor je iets over gehandicapten sport, verder is er weinig tot geen aandacht voor deze sporters. De behaalde resultaten op het gebied van integratie, zoals eerder genoemd, gaan op die manier verloren. De Volkskrant heeft besloten dagelijks verslag te doen van de Paralympische Spelen in Londen, zo vertelt eindredacteur van de sportredactie Gijs van den Heuvel. Door het jaar heen verliest de gehandicaptensport de hevige concurrentiestrijd van de valide sport. Daarom vinden we de Paralympische Spelen een mooie gelegenheid om ook aan de gehandicapten sport aandacht te geven. De keuze om iemand naar Londen te sturen hebben ze dan ook heel bewust genomen want het kost veel geld want door de concentratie van sporten op één punt is het voor de krant gemakkelijker om verslag te doen van gehandicaptensport. Makkelijker dan door het jaar heen. Dit heeft tot gevolg dat er maar een korte periode aandacht is voor deze sportersgroep. Eventueel behaalde resultaten met betrekking tot bijvoorbeeld de integratie van genhandicapte sporters gaan op die manier snel weer verloren. 6

4. Te moeilijk Vier jaar geleden voorspelde Gerard Dielessen, directielid van de NOS, al dat de omroep in Londen meer aandacht zou geven aan de Paralympische Spelen. In het opiniestuk De Paralympics bij de NOS roept hij echter wel op dat ze daarbij hulp nodig hebben van de betrokken organisatie en instellingen, omdat het woud aan verschillende categorieën, niveaus en regels zo goed als ondoordringbaar is. 8 Onwetendheid van journalisten maakt de verslaggeving over de Paralympische Spelen zeer lastig. Willem Schoonen is het hier ook mee eens. In zijn opiniestuk We doen genoeg aan de Paralympics schrijft hij: Verslagen van de wedstrijden brengen we nauwelijks. En met een goede reden. Voor de sportjournalist zijn de Paralympics bijzonder lastig. De prestaties van sporters met verschillende handicaps zijn nauwelijks te vergelijken, in hoeveel categorieën zij ook worden opgesplitst. Bovendien geldt voor veel van die sporten dat er, behalve de Paralympics eens in de vier jaar, geen reguliere internationale competitie van betekenis is. 9 Daarnaast speelt de vraag op welke manier je verslag doet van het evenement. Volgens mediawetenschapper aan de Universiteit Utrecht Jacco van Sterkenburg, die momenteel onderzoek doet naar de verslaggeving van de Paralympische Spelen, worden gehandicapten sporters vaak maar op twee manieren belicht. Of commentatoren leggen de nadruk op het feit dat de prestaties minder zijn dan die van valide sporters. Of ze prijzen op overdreven wijze de ongelofelijke prestaties die de sporters gezien hun handicap behaalt hebben. Een tussenweg lijkt er nauwelijks te zijn. 10 Jan de Jong bevestigt dat je bij de verslaggeving heel uitvoerig uitleg moet geven van de verschillende sporten en categorieën. Je moet de mensen uitleggen waar ze naar kijken, maar als je dat weet kijk je naar een gewone sportwedstrijd. 8 Uit De Paralympics bij de NOS (Gerard Dielessen) van 7 september 2008, http://weblogs.nos.nl/directie/2008/09/07/de-paralympics-bij-de-nos/ 9 Uit We doen genoeg aan de Paralympics van 12 september 2008 10 Uit Onderzoeker neemt verslaggeving Paralympische Spelen onder de loep (Xander Bronkhorst) van 13 oktober 2012 7

5. Het scoort Ondanks alle problemen rond de verslaggeving lijken de Paralympische Spelen populairder dan ooit. De NOS had dagelijks gemiddeld zo n 650.000 kijkers. Daarnaast meldden de organisatoren van de Paralympische Spelen een week voor de openingsceremonie dat meer dan 2,3 van de 2,5 miljoen beschikbare toegangsbewijzen waren verkocht. Ook zijn er tijdens het evenement 100.000 toegangsbewijzen voor het Olympisch Park op de markt gebracht om zoveel mogelijk mensen bij het evenement te betrekken. Met die goedkope kaarten konden geen wedstrijden worden bezocht. Wel kon in de olympische omgeving van de sfeer worden genoten en op grote schermen live naar wedstrijden worden gekeken. 11 De grote entourage die Londen heeft weten te creëren heeft volgens Jan de Jong meegespeeld in hun beslissing om meer uit te zenden van de Paralympische Spelen. Hij twijfelt dan ook nog over de Paralympische Spelen over vier jaar in Rio de Janeiro. Dat de gehandicaptensport zich door blijft ontwikkelen geloof ik direct, maar gehandicapten(sport) heeft in Amerika een hele andere plaats in de samenleving dan hier in Europa. Zelf bekleedt De Jong een bestuursfunctie bij 1% FairShare. Dit is onderdeel van het Fonds Gehandicaptensport, dat aan bedrijven vraagt om één procent bovenop hun totale sportsponsoring budget te investeren in de gehandicaptensport. 12 Dit heeft echter volgens de algemeen directeur van de NOS niet meegewogen in de beslissing om meer aandacht te besteden aan de Paralympische Spelen. Ik weet die twee heel goed van elkaar te scheiden, maar het is natuurlijk mooi dat ik vanuit mijn functie iets kan betekenen voor de gehandicaptensport. Vaak gehoorde kritiek op fora is dat de pers te weinig bericht over de Paralympische Spelen. Uit dit alles blijkt dat het evenement weldegelijk leeft onder heel veel mensen. 11 Uit Gehandicaptensport uit de anonimiteit (Rob Velthuis) van 25 augustus 2012 12 http://www.fondsgehandicaptensport.nl/1fairshare 8

Conclusie Sportjournalisten van de landelijke pers behoren zich alleen met topsport bezig te houden. Volgens de Dikke van Dale betekent dat sport op het hoogste niveau. Nu kun je redetwisten over het feit of dat bij de Paralympische Spelen van toepassing is. Jan de Jong, algemeen directeur van de NOS en Gijs van den Heuvel, eindredacteur van de Volkskrant, vinden van wel. Het is volgens hen tenslotte het hoogst haalbare podium voor gehandicapte sporters. Ik denk dat er pas sprake is van topsport op het moment dat een invalide sporter meekan in het hoogste veld met valide sporters om zich heen, zoals we zagen bij de Blade Runner tijdens de Olympische Spelen in Londen. Toch heeft de toename aan media-aandacht een positieve invloed op een toename aan participatie en integratie van invalide personen binnen sportverenigingen. Daarnaast laat het gehandicaptenjongeren een goed rolmodel zien. Alleen dit zou niet de taak van een sportjournalist moeten zijn. Volgens Gijs van den Heuvel, eindredacteur van de Volkrant, verliest de gehandicapten sport door het jaar heen de hevige concurrentiestijd van de valide sport. De Volkskrant vindt de Paralympische Spelen daarom een mooie gelegenheid om ook aan de gehandicapten sport aandacht te geven. Gevolg is dat de aandacht voor de gehandicaptensport maar van zeer korte duur is, waardoor de eventueel behaalde resultaten met betrekking tot die integratie verloren gaan. Daarnaast zitten er lastige kanten aan de verslaggeving van de Paralympische Spelen. Hoofdredacteur van de Trouw, Willem Schoonen, meent dat de prestaties van sporters met verschillende handicaps nauwelijks te vergelijken zijn, in hoeveel categorieën zij ook worden opgesplitst. Ook maakt de onwetendheid van journalisten de verslaggeving over de Paralympische Spelen zeer lastig. Toch scoorde de Paralympische Spelen veel kijkers en op fora is de vaak gehoorde kritiek dat er te weinig aandacht is voor de gehandicaptensport. Maar of dat dan ook meteen een reden is om er als landelijke pers in mee te gaan betwijfel ik. De voor- en tegenstandpunten tegen elkaar afgewogen kom ik toch tot de conclusie dat sportjournalisten meer aandacht voor de Paralympische Spelen niet als doel dienen te hebben. 9

Bronnenlijst Boeken * Bailey, Steve (2007). A History of the Paralympic Movement. Hoboken: John Wiley & Sons Documenten * Caroline van Lindert, Marcia de Jong & Remko van den Dool (2008). (On)beperkt sportief - Monitor sportdeelname van mensen met een handicap 2008. http://gehandicaptensport.nl/sites/default/files/inline_files/advies/downloads/samenvatting_o nbeperkt_sportief.pdf Geraadpleegd op: verschillende data in oktober * John R. Gold en Margaret M. Gold (2007). Access for all: the rise of the Paralympic Games. http://www.citiesinstitute.org/library/c84620_3.pdf Geraadpleegd op: verschillende data in oktober * Raoul Notté, Janine van Kalmthout en Caroline van Lindert (2012). Monitor Integratie van Gehandicaptensport binnen reguliere sportbonden. http://beheer.nisb.nl/cogito/modules/uploads/docs/86421316762194.pdf Geraadpleegd op: 13-10-2012 * Astrid Cevaal, Caroline van Lindert, David Romijn (2012). Special Heroes bezien vanuit sportaanbieders. http://beheer.nisb.nl/cogito/modules/uploads/docs/29091341491544.pdf Geraadpleegd op: 14-10-2012 * Paul de Knop en Agnes Elling (2000). Samenleving & Sport, Gelijkheid van kansen en sport. http://www.kbs-frb.be/uploadedfiles/kbs- FRB/Files/NL/PUB_1079_Gelijkheid_van_kansen_en_sport%20.pdf Geraadpleegd op: 14-10-2012 Kranten en tijdschriften * Cuypers, Rogier (mei 2012). "Bonden moeten verliefd worden op gehandicaptensport". FM Sport, jaargang 16 nummer 3, pagina 6 * Schoonen, Willem (12-09-2008). We doen genoeg aan de Paralympics, Trouw * Velthuis, Rob (27-08-2012). 'Paralympische atleten zijn zo veel betekenisvoller, Trouw * Rob Velthuis (25-08-2012). Gehandicaptensport uit de anonimiteit. Trouw 10

Sites * Nu.nl door ANP (11-09-2012). Paralympics populair op tv en internet. http://www.nu.nl/media/2906470/paralympics-populair-tv-en-internet.html Geraadpleegd op: 5-10-12 * Blankesteijn, Herbert, BNR Nieuwsradio (10-09-2012). Column Weg met de Paralympics. http://www.bnr.nl/column/herbertblankesteijn/309369-1209/weg-met-de-paralympics Geraadpleegd op: verschillende data in oktober * Dielessen, Gerard, NOS (07-09-2008). De Paralympics bij de NOS. http://weblogs.nos.nl/directie/2008/09/07/de-paralympics-bij-de-nos/ Geraadpleegd op: verschillende data in oktober * Xander Bronkhorst (6-09-2012). Onderzoeker neemt verslaggeving Paralympische Spelen onder de loep. http://www.dub.uu.nl/artikel/nieuws/onderzoeker-neemt-verslaggeving-paralympischespelen-onder-loep.html Geraadpleegd op: 13-10-2012 Beeld * De Wereld Draait Door (3-10-2012). Vanaf 00:04:30, http://dewerelddraaitdoor.vara.nl/media/184914 Geraadpleegd op: 4-10-2012 Mondeling * De Jong, Rinske, NOC*NSF, Projectleider Zoektocht Paralympisch talent Telefoonnummer: 06 22746862 Gesproken op: 12-10-2012 * Van den Heuvel, Gijs, Volkskrant, eindredacteur sportredactie Telefoonnummer: 020 5629222 Gesproken op: 12-10-2012 * De Jong, Jan, NOS, Algemeen directeur en bestuurslid Stichting 1% FairShare Gehandicaptensport (Onderdeel van Fonds Gehandicaptensport) Telefoonnummer: 06 53724188 Gesproken op: 15-10-2012 11