1 Matteüs 3: 13-17, Jesaja 42: 1-7, Hebreeën 5: 7-9, het betaamt ons alle gerechtigheid te vervullen, deins niet terug, 8 januari 2017, afscheid Oostkerk Gemeente, I. Vanmorgen nemen we afscheid van de Oostkerk. Op 10 juli van dit jaar zal het 350 geleden zijn dat het kerkgebouw in gebruik genomen is. Het was de komst van de Hugenoten in Middelburg, vluchtelingen, die destijds om uitbreiding van het aantal kerkgebouwen vroeg. Ongetwijfeld was het ook een project van de overheid om Middelburg met een prachtig gebouw op de kaart te zetten. Zoals bekend is de Oostkerk mede tot stand gekomen door accijnzen op wijn en bier. De schilden op de kerkmuren waren ook niet gratis, maar een vorm van crowdfunding. De doorslaggevende reden om afstand te doen van het gebouw is de terugtredende overheid. Monumentenzorg betaalt niet meer mee in het onderhoud. Toen hebben wij tegen elkaar gezegd: Wij zijn geen kerk om een duur monument, hoe mooi ook, in stand te houden. Wij vinden dat kerkgeld hoofdzakelijk bestemd moet zijn voor mensen en niet voor stenen. Toen is dat besluit genomen, ook met instemming van onze eigen wijkkerkenraad, 29 mei 2012. Ik heb die avond zelf meegemaakt. Een zware avond, maar ook met momenten waarop we nabijheid ervaren hebben. Na dat besluit is er geen groep opgestaan die tijdig actie is gaan voeren voor het behoud van de Oostkerk. Men zag te weinig mogelijkheden. Persoonlijk denk ik: De kracht van onze gemeente was daar ook niet groot genoeg voor. Wij hadden nog gehoopt dat de Stichting Hendrick de Keyser als voorwaarde voor een overname zou stellen dat het gebouw zijn oorspronkelijke bestemming zou behouden, dus dat er kerkdiensten gehouden blijven worden. In april vorig jaar werd echter duidelijk dat deze voorwaarde niet gesteld is. Nu nemen we afscheid van ons prachtige gebouw. De preekstoel en de kanselbijbel in het midden. U als het ware in een kring omheen. Dat was ook de opzet voor een kerkgebouw in de periode na de Reformatie. Onze kerk heeft daardoor een intieme sfeer hoe groot en hoog het gebouw ook is. Ieder van u zal hier zijn eigen ervaringen hebben liggen. Misschien kwam je er als kind er je zong er: Dit is het huis van God. Misschien heb je hier belijdenis van het geloof gedaan. Of je hield er je kind ten doop. Je kwam er tot rust. Of je ontmoette er de Here God die middels zijn Woord tot je kwam en tot je ziel sprak. Je was ontroerd door een lied wat we zongen.
2 Hoe vaak mocht er in een uitvaartdienst niet een getuigenis klinken. Omdat het Woord van God gestalte had gekregen in het leven van een mens. We zaten aan aan die lange avondmaalstafel met het damasten tafelkleed en het avondmaalszilver. En in de stilte was Hij er. De hoogte en ook het licht van dit gebouw deden mij iets ervaren van de ruimte en grootheid van de Here God. Zo n ruimte helpt mij wezenlijk, om dat te ervaren. En het orgel, dat grote orgel met zijn transparante klank Voor mij blijft de naam van Bram Beekman er mee verbonden, onze organist die in maart overleed. Nog hoor bij bepaalde liederen ik mijn gedachten zijn bijzondere akkoorden. Vanwege al dergelijke ervaringen waren we gehecht aan ons gebouw. En het geeft weemoed en ook droefheid dat we dit kwijtraken... Maar het is niet alleen een persoonlijk verlies. Het is ook een verlies voor de Protestantse Gemeente Middelburg. De kerk van de Reformatie is eeuwen aanwezig geweest in deze stad, ook door middel van een gebouw als dit. De kerk wordt minder zichtbaar, wanneer we straks alleen de Nieuwe Kerk overhouden. Daar zit voor mij de pijn ook in. II. Daarmee staan we voor een veel breder verschijnsel, namelijk de teruggang van het christelijk geloof in de westerse samenleving. Ook de Protestantse Gemeente Middelburg heeft te maken met krimp. Als kerkenraad hebben we gezegd: Wij moeten niet bij een ondergrens komen. Secularisatie is een proces dat al eeuwen gaande is. Hoewel het zich pas na de Tweede Wereldoorlog uitte in kerkverlating. Maar in het denken van de mensen zit het al zo lang. Het is als de lucht die je inademt. Zou er een God zijn? Het zou kunnen, maar je weet niet, hoor je mensen zeggen. En: Kiezen voor het goede doe je op basis van het algemeen menselijk besef. Daar heb je geen geloof voor nodig. Ons leven is toch in allerlei opzichten veel zekerder dan vroeger: Misschien worden we straks wel 120 jaar! Zo zou ik door kunnen gaan. Toch moeten wij secularisatie niet als een noodlot beschouwen. We zijn er altijd zelf bij..! Het gaat er om wat in onze ziel de doorslag geeft. En daarom hebben we de kerk. En daarom luisteren we naar de Schrift. In de hoop dat Hij tot ons zal spreken. III. Ik wil u vanmorgen bepalen bij de doop van de Heer. Hij gaat kopje onder in het water. Wij gaan dat ook vanmorgen. Maar hij wordt zich ook bewust van zijn opdracht. Ik hoop dat ook wij een opdracht vernemen voor ons staan in deze eenentwintigste eeuw. Om precies te zijn in het jaar 2017 dat nog open ligt.
3 Johannes de Doper doopt in afwachting van de komst van Messias. De dingen blijven niet zoals ze nu zijn. Het moet anders en het wordt ook anders! De komende Messias zal die verandering teweegbrengen. En als teken daarvan doopt Johannes de mensen. Met het oog op een ander leven. Ik doop u met water tot bekering (3: 11) Johannes doopt trouwens in de woestijn. Niet in Jeruzalem, niet in de tempel niet in een mooie kerk, nee, in de woestijn. Hij maakt geen onderdeel uit van de gevestigde orde. Hij wil niet ingekapseld worden in bestaande verhoudingen. Dat zou een onafhankelijke kijk op de samenleving in de weg staan. Die ook nog eens door en door godsdienstig was. Wij kunnen klagen over de teruggang van het christendom. Maar was christendom vaak ook niet een meegaan met de meerderheid? Nog sterker: een vorm van burgerlijkheid? Dat is er ook geweest, ook al is daar niet alles mee gezegd. Maar in de woestijn valt dat allemaal weg. Het kan niet meer bestaan. En dan komt Jezus daar. Met al die anderen wil hij de doop van Johannes ondergaan. Maar Johannes deinst terug. Ik heb het nodig om door u gedoopt te worden, en komt U naar Mij? (3: 14). Hij is toch van een andere orde! Maar Jezus laat zich niet terughouden. Nee, Johannes doop ook mij. Laat het nu gebeuren. Vrij vertaald: Deins niet terug. Laat het nu gebeuren, want op deze wijze past het ons alle gerechtigheid te vervullen. (3: 15) Alle gerechtigheid. Dat is wat in de Wet en de Profeten staat. En dat vervullen. Vol maken. Zoals een emmer die helemaal vol is met water. Zo vol dat hij overstroomt. Ever verderop in de Bergrede zal Jezus spreken over gerechtigheid die overvloedig is, overstromende gerechtigheid. Dat begint hier al. Met dat Hij zich richt met al die anderen op een nieuw leven. Hij denkt niet: Die anderen, dat zijn de halfslachtige mensen, massamensen, weifelaars, die hebben dat nodig. Ik niet. Nee, hij gaat naast ons staan. Met die anderen ondergaat hij de bekeringsdoop van Johannes. Midden in wat mensen zijn, heeft hij willen wonen. IV. Dat is zijn begin. En in dat begin zit alles wat nog komt. En wat dat is, wordt al duidelijk uit de lezingen van vanmorgen. Ik licht daar twee dingen uit, speciaal voor vanmorgen. Allereerst dat stuk uit Jesaja. Dat spreekt over hem als de dienaar. Zie, mijn dienaar. (Jesaja 42: 1) Wat ik zo mooi in dat stuk vindt, is de aandacht voor beschutten en bewaren: Het gekrookte riet zal hij niet breken. een verflauwende vlaspit niet doven. (Jesaja 43: 3)
4 U weet, de beroemde Middelburgse predikant Bernardus Smytegelt wijdde aan deze tekst maar liefst 145 preken. Wel wat veel misschien.. Waarom eigenlijk zoveel?. Omdat hij aandacht had voor wat zich afspeelt in de menselijke ziel. Hij heeft ook vaak hier in de Oostkerk gepreekt. Ook vast wel hierover... Met het geknakte riet wordt behoedzaam omgegaan. Pas op: niet breken. En het vuur dat bijna gedoofd is, probeert die Dienaar van God weer aan te blazen. Het vuur in ons kan immers bijna gedoofd zijn. Maar als anderen dat nu eens aanblazen Zodat de vlam van geloof, hoop en liefde weer sterker wordt. Daar zijn we kerk voor. Daar zal in de PGM in de nieuwe fase ook om moeten gaan: dat wij het vuur van God bij elkaar aanblazen. Gaat dat lukken? Ik hoop het toch zo.! Ik heb dat hier in de Oostkerk-gemeente geprobeerd naar de mij geschonken gaven. En ik hoop dat zo dat de Protestante Gemeente een omgeving zal waar we dat bij elkaar doen..! V. En dan uit de tweede lezing, de Hebreeënbrief. Hoewel hij een zoon was, heeft hij gehoorzaamheid geleerd..(hebreeën 5: 8). Gehoorzaamheid geleerd... Zijn weg zal hem in het leven brengen met alles wat daarin is. Wat is dan gehoorzaamheid? Doen wat je moet doen...wat dat concreet zal inhouden, weet hij op dat moment nog niet. Het zal vanzelf duidelijk worden... Deins niet terug, had hij tegen Johannes gezegd. Deins niet terug: dat kon ook wel eens het appel van aan ons vandaag zijn. Niet terugdeinzen! Niet voor het onbekende. Deins niet terug voor wat je nu nog niet kunt overzien! Niet voor een keus die je moet maken. Niet voor dat waar je misschien niet om gevraagd had. Doe wat je moet doen! Dat is de gehoorzaamheid waar de Hebreeënbrief op doelt. Vierhonderd jaar voor Smytegelt vroeg een vrouw uit Antwerpen, een zekere Hadewych, zich af: Waar haalde Jezus zijn kracht vandaan om die weg van de gehoorzaamheid te gaan? Haar antwoord: Omdat hij zeker was van zijn Vader. Niet omdat hij zich zeker voelde. Maar omdat hij zeker was. Een gevoel heb je op een bepaald moment meer of minder, soms wel, soms niet. Maar het is dieper. Het hangt niet van mijn beleving op een bepaald moment af. De Vader is er toch wel.. En daarmee ging de weg van de gehoorzaamheid. En dat is ook onze weg. In het beeld van de doop gezegd: laat je onderdompelen in het leven en vertrouw dat je boven komt. En wat de kerk betreft: We weten nog niet hoe het alles gaat worden. Maar we zijn lang met het fusieproces bezig geweest, eigenlijk al sinds 2010. En nu denk ik voor mezelf: deins niet terug.
5 VI. En dan kom ik nog weer op datgene waar ik de preek mee begon. Deze Oostkerk is gebouwd rondom de kansel met een opengeslagen bijbel. Uit het Woord van halen we onze inspiratie. Daar kun je oude en nieuwe dingen uithalen. En je raakt er nooit over uitgedacht. En daar gaan we mee naar buiten. Dan kijk je nog even naar boven. En zie hier in de Oostkerk die Tien Woorden. Gele letters in hemelsblauw. Het kompas voor het leven. Doe wat je moet doen. En als je dan opzij kijkt, rechts, zie je ook nog die tekst waar ik nu mee eindig: en laat u ook zelf als levende stenen gebruiken voor de bouw van een geestelijke tempel. (I Petrus 2: 4) Dat we met dat we hier meekregen christenen mogen zijn in de eenentwintigste eeuw. AMEN Welkom en mededelingen *Stil Gebed, Onze Hulp en Groet *Lied 121 Tien Woorden, Liefdesgebod Gezang 48: 1, 3, 4 (Liedboek 1973) Verootmoediging, Gebed om de heilige Geest Moment voor de jeugdkerk Schriftlezing Jesaja 42: 1-7 Hebreeën 5: 7-9 Matteüs 3: 13-17 Lied 40: 3, 4 Preek Lied 686: 2, 3 Lied met de kinderen Lied 520: 1, 6, 7 Gebeden Inzameling van de gaven *Lied 134 *Zegen *Enkele liturgische voorwerpen worden naar de kerkenraadskamer gebracht Afsluitend woord, voorzitter wijkkerkenraad