's-hertogenbosch in de rij 2 0 1 2 's-hertogenbosch vergeleken met alle overige Nederlandse gemeenten met meer dan 100.000 inwoners O&S september 2012
Voorwoord In deze publicatie wordt 's-hertogenbosch vergeleken met alle gemeenten in Nederland die meer dan 100.000 inwoners hebben. Hoe staat de stad ervoor in vergelijking met andere steden? Met de publicatie s-hertogenbosch in de rij wordt op tal van onderwerpen de positionering van de stad ten opzichte van andere steden in beeld gebracht. Steeds meer is er behoefte, zo blijkt uit vragen aan afdeling Onderzoek en Statistiek (O&S), aan een vergelijking met andere steden. Het beeld over de eigen positie van de stad krijgt daarmee context en kan daarmee worden verscherpt. Met deze benchmark wordt op deze vragen ingespeeld. In één oogopslag wordt de relatieve positie van s-hertogenbosch belicht op onderwerpen als bevolking, wonen, inkomen en werk, economie, cultuur en vrije tijd. De basis voor deze publicatie is gelegen in het werk van de werkgroep Meetlat van de Vereniging voor Statistiek en Onderzoek (VSO). Hoewel voor s-hertogenbosch soms actuelere gegevens beschikbaar zijn, worden die in deze publicatie niet gebruikt om de vergelijking zo zuiver mogelijk te houden. De vergelijking staat in deze publicatie immers centraal.
Inhoudsopgave 1 Bevolking 1.1 Aantal inwoners 1.2 Aandeel 0-14 jarigen 1.3 Aandeel 65 plussers 1.4 Prognose inwoneraantal 2030 1.5 Aantal personen per huishouden 1.6 Aandeel eenpersoonshuishoudens 1.7 Aandeel huishoudens met kinderen 1.8 Bevolkingsgroei 2 Wonen 2.1 Percentage koopwoningen 2.2 Gemiddelde woningwaarde 2.3 Verkochte woningen 2.4 Groei woningvoorraad 2.5 Vestiging van buiten de gemeente 2.6 Woonaantrekkelijkheidsindex 2012 2.7 Beste woongemeente 2012 (Elsevier) 3 Inkomen en Werk 3.1 Gemiddeld besteedbaar inkomen per huishouden 3.2 Huishoudens met een laag inkomen 3.3 Arbeidsparticipatie 3.4 Werkloosheidspercentage 3.5 Bijstand 3.6 Arbeidsongeschikten 3.7 Sociaal economische index 2012 4 Economie 4.1 Economische toplocaties 4.2 Aantal banen voor de potentiële beroepsbevolking 4.3 Groei banen 4.4 Ondernemingsklimaat 2011 4.5 Aandeel hoogopgeleiden 4.6 Aangeboden winkeloppervlakte 5 Cultuur en vrije tijd 5.1 Toeristische bezoeken 5.2 De meest gastvrije stad van Nederland 2010 5.3 Terrasprijzen 5.4 Recreatie, grondgebruik voor recreatie 6 Overig 6.1 Opkomst lokale verkiezingen 6.2 Lokale lasten 6.3 AD - misdaadscores 2011 6.4 Misdaad 6.5 Grondgebruik, percentage bebouwd
1.1 Aantal inwoners Betreft het aantal inwoners op 1-1-2012 mermeer 's-hertogenbosch (18) 141.906 Westland 0 100.000 200.000 300.000 400.000 500.000 600.000 700.000 800.000 2012 2011 aantal inwoners Bron: CBS Aantal inwoners Nederland op 1-1-2012: 16.725.902 5
1.2 Aandeel 0-14 jarigen Aandeel kinderen (0-14 jaar) als percentage van de bevolking op 1-1-2012 mermeer Westland 's-hertogenbosch (14) 16,8% Nederland; 17,3% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 2012 2011 percentage van de bevolking Bron: CBS 6
1.3 Aandeel 65 plussers Het percentage van de bevolking dat 65 jaar of ouder is op 1-1-2012 Westland 's-hertogenbosch (12) 14,3% mermeer Nederland; 16,2% Bron: CBS 0% 5% 10% 15% 20% 2012 2011 percentage van de bevolking Bron: CBS 7
1.4 Prognose inwoneraantal 2030 Betreft het aantal inwoners op 1 januari 2030 volgens het CBS mermeer 's-hertogenbosch (18) 145.947 0 100.000 200.000 300.000 400.000 500.000 600.000 700.000 800.000 900.000 2030 2010 aantal inwoners Bron: CBS Prognose Nederland in 2030: 17.380.280 inwoners 8
1.5 Huishoudens Het gemiddeld aantal personen per huishouden op 1-1-2011 Westland mermeer 's-hertogenbosch (12) 2,1 Nederland; 2,2 0 1 2 3 2011 2010 aantal personen Bron: CBS 9
1.6 Aandeel eenpersoonshuishoudens Eenpersoonshuishoudens als percentage van het totaal aantal particuliere huishoudens, 1-1-2011 's-hertogenbosch (16) 39,6% Nederland; 37,0% mermeer Westland Bron: CBS 0% 25% 50% 75% 2011 2010 percentage van de huishoudens Bron: CBS 10
1.7 Aandeel huishoudens met kinderen Huishoudens met kinderen als percentage van het totaal aantal particuliere huishoudens op 1-1-2011 mermeer Westland 's-hertogenbosch (12) 31,8% Nederland; 34,1% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 2011 2010 percentage van de huishoudens Bron: CBS 11
1.8 Bevolkingsgroei Bevolkingsgroei per 1000 inwoners in 2011 Westland 's-hertogenbosch (15) 7,7 mermeer Nederland; 4,2-10 -5 0 5 10 15 20 25 30 35 aantal per 1000 inwoners 2011 2010 Bron: CBS 12
2.1 Percentage koopwoningen Koopwoningen als percentage van het totaal aantal woningen, 1-1-2011 mermeer Westland 's-hertogenbosch (14) 49,4% Nederland; 55,1% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 2011 2010 percentage Bron: CBS 13
2.2 De gemiddelde woningwaarde De gemiddelde woningwaarde volgens het CBS (2012) (Betreft woningen dienend tot hoofdverblijf en woningen met praktijkruimte) Westland mermeer 's-hertogenbosch (4) 253.000,- Nederland; 232.000,- 0 50 100 150 200 250 300 350 2012 2011 x 1000 euro Bron: CBS 14
2.3 Verkochte woningen Verkochte woningen als percentage van het totaal aantal woningen (2009) 's-hertogenbosch (16) 1,9% mermeer Nederland; 1,8% 0% 1% 2% 3% 4% 2009 2008 percentage van de woningen Bron: CBS 15
2.4 Groei woningvoorraad Groei woningvoorraad in 2011 per 1000 woningen volgens het CBS 's-hertogenbosch (5) 11,6 Westland mermeer Nederland; 7,0-10 -5 0 5 10 15 20 25 30 2011 2010 per 1000 woningen Bron: CBS 16
2.5 Verhuizen, vestiging Aantal personen die van buiten de gemeente in 's-hertogenbosch zijn komen wonen per 1000 inwoners (CBS) 's-hertogenbosch (12) 39 mermeer 0 25 50 75 2011 2010 per 1000 inwoners Bron: CBS 17
2.6 Woonaantrekkelijkheidsindex 2012 Rangorde (1=hoogste en beste, 50=laagste en slechtste) van de 50 grootste steden Betreft: Bereikbaarheid, cultureel aanbod, veiligheid, % koopwoningen, nabijheid natuurgebieden culinair aanbod, universiteiten, % vooroorlogse woningen 's-hertogenbosch (3) 3 mermeer 0 10 20 30 40 50 2012 2011 score Bron: Atlas voor gemeenten 2012 18
2.7 Beste woongemeente 2012 (Elsevier) Rangorde (1=best) berekend van alle 415 gemeenten betreffende: omgeving, voorzieningen, mate van overlast en veiligheid, sociale klimaat, economische vitaliteit, werkgelegenheid, bereikbaarheid, gemeentelijke dienstverlening. 's-hertogenbosch (11) 135 mermeer Westland 0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 2012 2011 plaats in rangorde De 1e plaats wordt bezet door Haren (Gr), gevolgd door Bloemendaal en Rozendaal Bron: Elsevier 19
3.1 Gemiddeld besteedbaar inkomen per huishouden Het bruto inkomen min premies sociale zekerheid en andere betaalde overdrachten (o.a. alimentatie) en de loon-, inkomsten-, en vermogensbelasting over 2009 mermeer Westland 's-hertogenbosch (9) 34.400,- Nederland; 34.300,- 0 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 30.000 35.000 40.000 2009 2008 euro Bron: CBS / RIO 2009 20
3.2 Aandeel huishoudens met een laag inkomen (CBS) De lage inkomensgrens is vastgesteld op 9.249 euro (voor alleenstaande) Het inkomen van huishoudens is gecorrigeerd voor verschillen in huishoudenssamenstelling. Den Haag 's-hertogenbosch (18) 7,4% Nederland; 7,4% Westland mermeer 0% 4% 8% 12% 16% 2009 2008 percentage Bron: CBS / RIO 2009 21
3.3 Arbeidsparticipatie De werkzame beroepsbevolking in procenten van de bevolking in 2009-2011 (driejaarsgemiddelde) Westland mermeer 's-hertogenbosch (12) 68,1% 0% 20% 40% 60% 80% 2009/2011 2008/2010 percentage Bron: CBS 22
3.4 Werkloosheidspercentage Werkloze beroepsbevolking als percentage van de beroepsbevolking in 2009-2011 (driejaarsgemiddelde) 's-hertogenbosch (15) 5,8% mermeer 0% 2% 4% 6% 8% 10% percentage 2009/2011 2008/2010 Bron: CBS 23
3.5 Bijstand Aantal personen tot 65 jaar met bijstand (WWB of WIJ) per 1000 huishoudens 's-hertogenbosch (16) 51 Nederland; 49 mermeer Westland WWB - Wet Werk en Bijstand WIJ - Wet Investeren in Jongeren Bron: www.cbs.nl 0 50 100 150 uitkeringen per 1000 dec-11 dec-10 huishoudens 24
3.6 Arbeidsongeschikten Aantal personen die een arbeidsongeschiktheidsuitkering ontvangen per 1000 huishoudens Het betreft de WAO, WIA, WAZ, Wajong en de wet Wajong 's-hertogenbosch (7) 116 mermeer Westland Nederland; 106 0 40 80 120 160 Arbeidsongeschikten per dec-11 dec-10 1000 huishoudens WAO - Wet op de ArbeidsOngeschiktheidsverzekering WIA - Wet werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen WAZ - Wet Arbeidsongeschiktheidsverzekering Zelfstandigen Wajong - Wet op de arbeidsvoorziening jonggehandicapten Wet Wajong - Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten Bron: CBS 25
3.7 Sociaal-economische index 2012 Rangorde (1=hoogste en beste, 50=laagste en slechtste) van de 50 grootste steden Betreft: Bijstand, werkloosheid, arbeidsongeschiktheid, armoede, % laagopgeleiden participatie vrouwen, banen, % groeisectoren mermeer 's-hertogenbosch (7) 10 0 10 20 30 40 50 2012 2011 rangorde Bron: Atlas voor gemeenten 2012 26
4.1 Economische toplocaties Rapportcijfer voor economische groeiprestaties, economische specialisaties en vestigingsklimaat, 2011 In deze grafiek de 100.000+ gemeenten die in de top 50 voorkomen. 's-hertogenbosch (1) 7,95 mermeer 0 2 4 6 8 10 2011 2010 rapportcijfer Bron: Elsevier/ Bureau Louter 27
4.2 Aantal banen voor de potentiële beroepsbevolking Percentage banen (2011) fulltime, parttime en uitzendkrachten op de bevolking van 15-65 jaar. mermeer 's-hertogenbosch (5) 99% Westland 0% 20% 40% 60% 80% 100% 120% 140% 2011 2010 percentage Bron: www.lisa.nl, CBS 28
4.3 Groei banen Toe- en afname van het aantal banen in 2010-2011, als percentage van het totaal aantal banen mermeer 's-hertogenbosch (21) Westland -10% -5% 0% 5% 10% percentage 2010-2011 2009-2010 Bron: www.lisa.nl 29
4.4 Ondernemingsklimaat 2010 Aan ondernemers in de verschillende gemeenten is gevraagd om het algehele ondernemingsklimaat in één waarderingscijfer uit te drukken. 's-hertogenbosch (2) 7 Venlo Den Haag 5 6 7 8 waarderingscijfer 2010 2007 bron: Ecorys Geen cijfers bekend van mermeer,,, en. 30
4.5 Aandeel hoogopgeleiden Het percentage van de beroepsbevolking met een HBO of universitaire opleiding volgens CBS 2008-2010 (driejaarsgemiddelde) 's-hertogenbosch (14) 37,6% mermeer 0% 15% 30% 45% 60% percentage van de 2007/2009 2008/2010 beroepsbevolking Bron: CBS 31
4.6 Kantorenvoorraad Kanooroppervlakte in m 2 per 100 inwoners 2012 mermeer Den Haag 's-hertogenbosch (6) 6,8 m 2 (incl. airport/beek) 0 2 4 6 8 10 medio 2012 jan-12 m 2 Bron: DTZ Zadelhoff niet alle 100.000+ gemeenten zijn hierin opgenomen 32
5.1 Toeristische bezoeken Het aantal toeristische bezoeken in 2011 's-hertogenbosch (7) 4.115.000 0 4.000.000 8.000.000 12.000.000 16.000.000 2011 2010 aantal bezoeken Bron: Continu Vakantie Onderzoek niet alle 100.000+ gemeenten participeren in dit onderzoek 33
5.2 Meest gastvrije stad van Nederland 2011 De uitkomsten zijn gebaseerd op 8.000 enquêtes afgenomen in de 21 grootste steden van Nederland onder Nederlandse bezoekers van de steden. Inwoners en buitenlandse toeristen zijn buiten beschouwing gelaten s-hertogenbosch (1) 3,82 Den Haag 0 1 2 3 4 5 score Bron: Van Spronsen & Partners horeca-advies / VVV Nederland 34
5.3 Terrasprijzen 2012 Onderzoek in 21 steden wat een rondje kost op een terras. (2 fluitjes, 2 rosé, 2 fris en 2 koffie) 's-hertogenbosch (4) 20,63 0 5 10 15 20 25 euro's 2012 2011 Bron: Van Spronsen & Partners horeca-advies 35
5.4 Recreatie, grondgebruik voor recreatie Percentage van het grondoppervlak dat in gebruik is voor recreatie. 's-hertogenbosch (12) 7,9% mermeer 0% 5% 10% 15% 20% 2012 2011 percentage Bron: Atlas voor gemeenten 2012 36
6.1 Opkomst lokale verkiezingen Opkomst gemeenteraadsverkiezingen 2010 mermeer 's-hertogenbosch (17) 49,5% Bron: www.verkiezingsuitslagen.nl 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 2010 2006 percentage van de stemgerechtigde bevolking 37
6.2 Lokale lasten Het gemiddelde bedrag dat een meerpersoonshuishouden betaalt aan ozb, rioolrecht en reiningingsheffing 2012 Westland mermeer 's-hertogenbosch (20) 623,- 0 100 200 300 400 500 600 700 80 2012 2011 euro Bron: www.coelo.nl hanteert verschillende tarieven variërend van 557 tot 660 euro. 38
6.3 AD - misdaadscores, 2011 Rangorde naar aanleiding van 12 delicten die hier worden vergeleken. Hoe lager de score, hoe onveiliger 1 = onveiligst 's-hertogenbosch (11) 15 mermeer Westland 0 50 100 150 2011 2010 rangorde van alle gemeenten Bron: Algemeen Dagblad 39
6.4 Grondgebruik, percentage bebouwd Percentage van het grondoppervlak dat bebouwd is. 's-hertogenbosch (14) 29,8% mermeer 0 10 20 30 40 50 60 2012 2011 percentage Bron: Atlas voor gemeenten 2012 40