Watersporteconomie in België Samenvatting van de studie uitgevoerd door Vlerick Leuven Gent Management School, in opdracht van en in samenwerking met NAUTIBEL vzw, beroepsbelangenvereniging voor watersportbedrijven in België en de Belgian Boat Show / Flanders Expo NV. Het cijfermateriaal is van toepassing op het jaar 2003. NAUTIBEL vulde ontbrekend cijfermateriaal aan middels een bijkomend onderzoek van de watersportbedrijven die lid zijn van deze beroepsbelangenvereniging. De substantiële economische impact van zowel de commerciële als de niet-commerciële effecten, de rechtstreekse (productie) als de onrechtstreekse activiteiten (zoals toerisme), verbonden met de watersport, de waterrecreatie en het watertoerisme in heel België, wordt geraamd op 877.000.000. De waarde die de gerelateerde consument besteedt beloopt 30.000.000. En er zijn 3000 mensen tewerk gesteld; rechtstreeks zowel als onrechtstreeks. Dit staat in schril contrast met het imago van een vrijwel onbekende vrijetijdseconomie. Daar waar de mythe werd gecreëerd dat amper 1 op 650+ inwoners een boot of een ander pleziervaartuig bezaten, is dat cijfer na deze studie bijgesteld op 1 op 324 inwoners. Vergelijken we met de buurlanden: Duitsland 1 op 184, Frankrijk met 1 op 66,5, of Nederland 1 op 41. Het verschil is het meest significant als we vergelijken met topwatersportland Finland waar de verhouding 1 op 7 is. Maar nergens gaat de groei in deze branche zo stijl omhoog. Dit wordt aangetoond door de vraag naar ligplaatsen voor jachten, de groei van het gemiddelde aantal passanten in havens en aan sluizen, en het optimisme van de watersportverenigingen die alsmaar meer leden tellen. De positieve respons van de watersportvakmensen zal in de toekomst nauw worden gepeild en in statistieken worden bijgehouden. In België alleen al zijn er 8000 ligplaatsen voor jachten en 34 000 pleziervaartuigen, variërend tussen opblaasboten, surfplanken enz. tot mega-kajuitjachten. Vooral de kwaliteit van de ligplaatsen en aanverwante infrastructuur en het aantal passantenplaatsen op de binnenwateren is de jongste vijf jaar opvallend gestegen. Een en ander is het gevolg van stimulerende Interregionale en door Europese fondsen gesteunde projecten. Het aantal in de watersportbranche actieve bedrijven met minstens 85% van gerelateerde activiteit / betrokken zakencijfer wordt op 150 geraamd over heel België. 95% is in Vlaanderen gevestigd.
De economische bedrijvigheid op het watersportgebied onderscheidt zich in twee activiteiten: Commercieel: industrie, handel en diensten met BTW, ondernemingsnummer en rechtspersoonlijkheid. Non-commercieel: het verenigingsleven (verbonden, federaties en verenigingen beantwoordend aan de nieuwe VZW wetgeving). De relatie tussen beide actoren is aan de ene kant zeer hecht (wisselwerking professionele sector / gebruikerssector), aan de andere kant zeer diffuus, omdat bijvoorbeeld sommige diensten door zowel professionelen als de verenigingen worden geleverd. Samenvatting studie Aantal ligplaatsen: 8000 (aanmeerplaatsen aan aangepaste steigers in jachthavens) Aantal jachten: becijferd op basis van immatriculatieplaten: 74 500 becijferd op aantal vlaggenbrieven: 18 000 Ratio inwoners / actieve watersporters 1 / 324 Totaalomzet van de watersportbedrijven: 102 500 000 (gemeten op 85 representatieve bedrijven) Gemiddelde omzet per bedrijf 1 200 000 Rechtstreekse tewerkstelling voltijds 999 Rechtstreekse tewerkstelling deeltijds 130 36% van de bedrijven die deelnamen aan de enquête stellen méér dan 3 personen tewerk (daaruit volgt de vaststelling dat slechts een klein aantal bedrijven - ETAP Yachting / Marine Power Europe, - het grootste aantal mensen tewerkstelt en het hoogste omzetcijfer bereikt) Ter vergelijking Aantal jachten volgens Toerisme Recreatie Nederland (TRN 2002) in Nederland: Motorboten: 225.000, zeiljachten 120 000
NAUTIBEL Omzetraming per discipline / bedrijfstak Nautibel Omzetraming per discipline / bedrijfstak Aantal 16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 Disciplines Zeilboten en jachten + 12m Kleinere vaartuigen -5m Onderhoud en berging Motorjachten +12m Kajuitmotorboten Detailhandel (toebehoren) Motoren Verzekering / financiering Charter verhuur Duikmateriaal Elektronica (nav/communicatie) Makelaardij Jachthavens / verenigingen Kleding Surfing materiaal Open motorboten -5m Waterskimateriaal Evenementen Ongedefinieerd In duizenden % Gemiddeld / vaartuig Opmerkingen Zeilboten en jachten + 12 m 15000 14,6 103.000 Kleinere vaartuigen - 5 m 14700 14,3 1 Onderhoud en berging 11500 11,2 Motorjachten + 12 m 11300 11,0 252.000 2 Kajuitmotorboten 10100 9,9 16.000 2 Detailhandel (toebehoren) 9700 9,5 Motoren 7200 7,0 Verzekering / financiering 5000 4,9 Charter verhuur 4600 4,5 Duikmateriaal 4500 4,4 Elektronica (nav/communic.) 1800 1,8 Makelaardij 1700 1,7 Jachthavens / verenigingen 1200 1,2 3 Kleding 1000 1,0 Surfing materiaal 700 0,7 Open motorboten 5 m 300 0,3 11.000 2 Waterskimateriaal 200 0,2 Evenementen 200 0,2 Ongedefinieerd 1800 1,8 102500 4 1) Zeilboten en motorboten samen 2 ) De nuancering in soorten motorboten is in dit overzicht groter dan bij de zeilboten 3) Commerciële BTW-plichtige nevenactiviteiten 4) Return aan de overheid (in BTW) = 21.000.000 Opmerking: de meeste bedrijven mixen diverse activiteiten: verkoop van nieuwe jachten, accessoires, elektronica, kleding en koppelen dit aan diensten zoals herstelling, onderhoud of installatie. Daarnaast worden de ingeruilde tweedehandsboten ook via hetzelfde bedrijf weer in de markt gebracht.
Verkoop van jachten in 2003 Op basis van de inschrijvingen = 835 eenheden = 2,61% Nieuw 142 zeiljachten (17%) 51 % +7,5 m 49 % -7,5 m 693 motorjachten (83%) 90 % -7,5 m 10 % +7,5 m Tweedehands 455 zeiljachten (24%) 43 % +7,5 m 57 % -7,5 m 1443 motorjachten (76%) 91% -7,5 m 9% +7,5 m Dit is bevestigd door de verhouding op de hele markt: ¼ zeiljachten ¾ motorjachten waar de groei ook het sterkste is. Dit komt overeen ook met de verdeling van de ligplaatsen, hoewel de meerderheid van motorjachten in de kustjachthavens wordt gebroken, omdat de meest kajuitzeiljachten meer gebruikt worden voor tochten op zee. Ook een verduidelijking is het significante hoge cijfer van kleine (-7,5m.) motorboten die door de band niet zo zeewaardig zijn en waarop geen overnachtingaccommodatie is. In deze berekening zijn geen waterscooters opgenomen. Nieuwe jachten in 2003 : verdeling zeil/motorjachten Nieuwe zeiljachten : verdeling qua grootte Zeiljachten 17% - 7,5m 49% + 7,5m 51% Nieuwe motorjachten : verdeling qua grootte Motorjachten 83% + 7,5m 10% - 7,5m 90%
Tweedehandsjachten in 2003 : verdeling zeil/motorjachten Tweedehands zeiljachten : verdeling qua grootte Zeiljachten 24% - 7,5 m 57% + 7,5 m 43% Tweedehands motorjachten : verdeling qua grootte Motorjachten 76% + 7,5 m 9% - 7,5 m 91%
Onrechtstreekse omzetcijfers: Brandstofverbruik: 14 232 222 Onderhoudswerken aan jachten en motoren: 11 298 838. Lidgelden verenigingen: 1 735 255 (niet BTW-plichtig) Bestedingsgedrag (op basis van gegevens Toerisme en Recreatie Nederland / 2000) voeding, horeca, Huurboot Eigen boot Per persoon / vakantie 234 61 Per persoon / per dag 42 10 Niet inbegrepen: liggelden, brandstof enz. Opvarenden van motorjachten besteden meer dan zeilers op vakantietrips ( vanaf 4 dagen), Tijdens dagtochten zijn de zeilers betere spenders, gevolgd door de kanorecreanten. Profiel watersportbedrijven Commerciële spelers - NAUTIBEL vzw: beroepsbelangenvereniging voor de watersportbedrijven op federaal niveau / 103 leden - bedrijven Priester Cuypersstraat 3 1040 Brussel Telefoon: + (32) 02 741 24 44 Fax: + (32) 02 734 79 10 e-mail: info@nautibel.be URL: www.nautibel.be - NAUTIV vzw: beroepsbelangenvereniging voor watersportbedrijven op regionaal (Vlaams) niveau / 102 leden bedrijven Witte Burg 70 8670 Koksyde Telefoon: +(32) 058 51 17 43 Fax: + (32) 058 52 23 18 e-mail: nautiv@skynet.be URL: www.nautiv.be
Bedrijfsstructuur 38% = BVBA 26% = NV 20% = eenmanszaak 7% = cvba Rest: andere vormen: EVBA, VOF, VZW, 16% van de bedrijven geven een rechtsverbinding met een vereniging aan. CVBA 7% Eenmanszaak 20% Andere 9% NV 26% BVBA 38% Productie (26% van de sector op basis van omzetcijfer) Bouwers van pleziervaartuigen ETAP Yachting steekt boven het vijftiental bouwers van jachten en boten bovenuit. Deze werf is een wereldspeler. De andere werven hebben een familiale structuur en werken grotendeels artisanaal. Marine Power assemblage binnen en buitenboord motoren boten, distributie en sales voor Europa Accessoires Zeilen Verven en onderhoudsproducten Onderdelen Constructeurs van aanhangwagens Distributie (60% van de sector op basis van omzetcijfer) Verdelers / verkopers van zeil- en motorjachten Grootst aandeel van de handel is invoer van buitenlandse productie Jachten: pleziervaartvaartuigen met verblijfsaccommodatie Boten: pleziervaartvaartuigen met open constructie, zonder overnachtings-accommodatie Afgeleide boottypes: opblaasboten (volledig opblaasbare structuur) RIB s: half opblaasbaar, half vaste bodemstructuur. Eénrompsboten en -jachten: catamarans (2 rompen met tussenliggende dekverbinding), trimarans (3 rompen) Verdelers / verkopers van accessoires (toebehoren / kleding / reserve onderdelen / onderhouds- en herstellingsproducten,
Diensten (55 % van de sector op basis van omzetcijfer) Verhuur en charter (rondvaarten en passagiersvaart dwz varen met meer dan 12 betalende gasten uitgezonderd) richt zich op meevarende klanten op motor- en kajuitjachten, boten en aanverwante pleziervaartuigen Verhuur: huren van een vaartuig zonder schipper of begeleidende bemanning aan boord Charter: huren van een plaats aan boord waar een schipper of begeleidende bemanning aanwezig is Makelaardij Verkoop van tweedehandsjachten en boten Herstelling & onderhoud Aan en van jachten / motoren / tuigages, Verhuur van berging en ligplaatsen Diverse bedrijven bieden bergplaatsen aan voor jachtenstelling in de winter, soms aan wal in open lucht, soms onder dak in loodsen. Een minderheid van de jachthavens in België wordt door een commercieel bedrijf: BVBA, NV, geëxploiteerd, met als uitschieter MAREC in Limburg (Belgische Maas / Maaseik / Kinrooi) met twee jachthavencomplexen, annex kampeerterrein Verzekering en financiering Verzekerings- en zakenkantoren specialiseren zich in yachtingverzekering en andere financiële producten zoals leasing. Evenementen De Belgian Boat Show is de enige, internationaal erkende beurs voor de watersporthandel maar ook de watersportactiviteit. Jaarlijks in februari en Flanders expo, Gent De Watersportdag, een initiatiepromotie, geruggensteund door het BLOSO en de Vlaamse Watersportfederaties en verenigingen Fete du nautisme, gezamenlijke opendeur en promotieactie voor de watersportbedrijven onder impuls van Nautibel Diverse toeristische evenementen (Oostende Voor Anker / WaterkAntwerpen / ) en sportieve manifestaties ( EK s, Wk s en andere competitievormen, meestal georganiseerd door vzw s)
Non-commerciële actoren Overheid: BLOSO Vlaamse gemeenschap ADEPS Communauté Francophone Zeer complexe structuur van verbonden, federaties, liga s en clubs. Federaal Zeilen / windsurfen Koninklijk Belgisch Yachting Verbond, Kano / Kajakvaren Koninklijk Belgisch Kanoverbond, Diepzeeduiken BEFOS / FEBRAS Diepzeeduiken (intern) PADI Waterski / Wakeboard Koninklijk Belgische Waterski Federatie Rafting Belgische Rafting Federatie Roeien Koninklijke Belgische Roeibond Regionaal: Ligue Reginal du Yachting Belge ( meerdere disciplines / Franstalige gemeenschap) Vlaams Yachting Verbond ( voornamelijk sportfederatie op vlak van zeilen en windsurfen maar ook met motorboot / toervaart activiteiten) Het Verbond van Vlaamse Watersportverenigingen Recrea (diverse watersportdisciplines maar met niet competitief karakter / motorbootvaren, waterski, surfen, diepzeeduiken, kano-kajakvaren, zeilen, ) Waterski Vlaanderen (recreatie en competitie waterski en aanverwanten) Féderation Francophone du ski nautique et wakeboard Vlaamse Pleziervaart Federatie (recreatief en toeristisch motorbootvaren) Landelijke Bond voor Watersportverenigingen in België ( recreatief en toeristisch motorbootvaren) Landelijke Zeilwagen federatie ( zeilwagenrijden) Nederlandstalige Liga voor Onderwateronderzoek en Sport Ligue Francophone de recherche et d Acivités Sous marines Vlaamse Roeiliga Ligue Francophone d Aviron Nederlandstalig Kano verbond Féderation Francophone de Canoë Cijfers verenigingsleven Inkomsten (gezamenlijk): 2 555 773 Omzet (gezamenlijk) 14 268 313 Tewerkstelling: 10 000 (vrijwilligers, deeltijdse en voltijdse werknemers) Aangesloten leden 73 952 Aantal verenigingen 744
Watersportland - De kust: 4 havensteden Nieuwpoort (3 jachthavens), Oostende(3 jachthavens), Blankenberge (2 jachthavens), Zeebrugge (1 jachthaven) met moderne jachthavens - 64 km kustlijn - Strand: afgebakende zones voor watersport en waterrecreatie voor disciplines die vanop het strand in zee gaan, met een spin-off naar tussenvormen (zeilwagenrijden, brandingsurfen, ) - Binnenland: o 1900 kilometer bevaarbare waterlopen (rivieren en kanalen) met jachthavens en andere aanlegplaatsen in diverse (historische) steden of gemeenten. As Antwerpen Luik Albertkanaal / Kempische kanalen As Antwerpen Brussel Charleroi en Brabantse kanalen (Leuven) As Antwerpen Gent Borinage / Kanaal Nimy Blaton Péronnes As oogstfeest Vlaanderen Oostende / Zeebrugge Brugge Gent As noord zuid: Schelde / kanalen West Vlaanderen / Leie Verbinding met Nederland en Frankrijk o Plassen en meren: beperkt bevaarbaar met boten tot 7,5 m. Donkmeer / Hombeek / Gavers / St.-Pietersplas / Spuikommen Oostende, Nieuwpoort en Maasland / Lilse Bergen / Blaarmeersen / De Sterre / Galgenweel / De Nekker / Hofstade / Hazewinkel / Zilvermeer In Wallonië: meer van Butchenbach, zwaaikom Namen, complex van kunstmeren aan de L eau D Heure
Terminologie Watersport: actieve manier van vrijetijdsbesteding op en in het water met technische middelen: zeilen, motorbootvaren, waterski, diepzeeduiken, hengelen vanuit een boot, roeien, kano- en kajakvaren, windsurfen. (Water)Recreatie: beoefening van de discipline voor een korte periode (zonder overnachting) en een beperkte actieradius van thuis (250 km). (Water)Toerisme: beoefening van de discipline die minstens één overnachting impliceert, hetzij aan boord van het vaartuig, hetzij in de periferie (camping, hotel, ) en/ of een verplaatsing van meer dan 250 km. Sport: beoefening van de discipline met oog op het leveren van een prestatie, in hogere vorm wordt dit uitkomen in competitie. Disciplines Motorbootvaren: variabel van open boot tot kajuitjacht, te onderscheiden in toervaren (met een snelheidsgemiddelde onder 20 km/u) en snelvaart (snelheidsgemiddelde + 20 km/u) Waterski: mono of duoski achter een snelle motorboot + afgeleiden: wakeboarding, opblaastuigen die worden voortgetrokken, bootvoetskiïen enz. Surfen: met een plank van de golven afglijden. Windsurfen: wind in het zeil als propulsie, brandingsurfen, enkele op de golven, afgeleiden: kitsesurfing: voorgetrokken met een kite of parachutevormige vlieger Hengelen: alleen wanneer deze vorm van vissen vanuit een boot gebeurt: op binnenwateren of plassen, op zee (sportvissen). Zeilen: met open boten (zwaardboten / eenheidsklassen) of met kajuitboten Kano- of kajakvaren: met de (open) kano of een kajak ( met gesloten dek), geknield of zittend peddelen. In de kano meestal met een paddel, in kajak met een dubbele paddel. Diepzeeduiken: Onderwater zwemmen met duikbril en ademhalingstoestel, viererend tussen de snorkel tot flessen emt geperste lucht of andere mengsels.
Stimuli & tendenzen Veranderend belevingsgedrag in de vrijetijdssecor: meer actieve beleving / zoeken naar onthaasting / symbiose met natuur / georganiseerd avontuur Stijgende vraag in verhuur en chartersector (inhuren van zeil of motorjacht zonder of mét schipper of bemanning) in zowel binnen- als buitenland Stijging van de vraag naar grotere en meer luxueuze jachten Grotere variatie aan doeleinden van de jachten: snelheid, zeewaardigheid, functies (sportvissen, diepzeeduiken) Redelijk gestabiliseerde 2 de -hands markt Daling van de moeilijkheidsgraad van de watersportbeoefening door spectaculaire evolutie in navigatie- en communicatie toestellen, veiligheidsmiddelen enz. Gestage uitbreiding van toegankelijkheid van het verenigingsleven + verbetering van hun dienstenpakket (opleiding, administratie, activiteiten) De Belgian Boat Show: frequent rendez-vous voor zowel de commerciële als de non-profit werelden / betrokken bij alle watersportdisciplines Integratie van watersportbeeld in het toeristische decor (jachthavens in centrum van steden, het effect van naar de bootjes kijken ) Recente oprichting van overlegplatform Waterrecreatie waarin de gebruikers / watersportfederaties en clubs, de bedrijfssector en de overheid (waterwegbeheerders, scheepvaartautoriteiten en toerisme) samen zetelen met representatieve vertegenwoordigers Remmingen Beperkt aantal beschikbare ligplaatsen versus hoge vraag naar ligplaatsen Vraag naar ligplaatsen voor grotere jachten (50 voet / 16 meter en groter) Ingewikkelde administratieve verplichtingen Te kort aan personeel met specifieke technische, administratieve of managementkennis Hoogste BTW % van Europa: België 21%, Luxemburg 17,5 %, Frankrijk en Nederland 19% Zeer versnipperde structuren van watersporters (federaties, clubs, ) Milieu: staat van het oppvlaktewater op de meeste vaarwegen Onvolledig circuit voor toervaart = ligplaatsen om de drie à vier uur varen Stijgende brandstofprijzen
Aanbevelingen Centraliseren en vereenvoudiging van de administratie rond aankoop en actief varen Actief promotiebeleid Stroomlijnen + stimuleren van opleidingen en brevetten Integreren van watertoeristische activiteiten in algemeen toeristisch beleid en aanverwante programma s Stimuleren van toeristische productontwikkeling Verhuur en charter Vaarwegen circuits Aangepaste rekrutering i.v.m. tewerkstelling en vakkundige opleiding Stroomlijning data van de jachten voor een vlottere opvolging voor bijhouden van statistieken en beeldvorming van de sector Gent, donderdag 9 februari 2006