Inhoudsopgave Inhoudstafel... Voorworden.... vii ix Introductie.... 1 Deel 1 De kmo in een geinternationaliseerde wereld 1. Verschillende vormen van internationalisatie... 7 1.1 Reële dimensie van de internationalisatie van KMO s.... 8 1.1.1 Export van goederen en diensten.... 8 1.1.1.1 De aard van het uitgevoerde element.... 8 1.1.1.2 De buitenlandse vraag en de geografische afstand als determinanten voor de export... 9 1.1.1.3 Het belang van de concurrentiekracht.... 11 1.1.1.4 Een heterogeen exportvermogen volgens de activiteitensector van de onderneming... 11 1.1.2 Import van goederen en diensten.... 13 1.2 Financiële dimensie van de internationalisatie.... 14 1.2.1 Directe investeringen in het buitenland... 14 1.2.1.1 Typologie.... 14 1.2.1.2 De determinanten voor directe investeringen in het buitenland.... 16 1.2.1.3 De stock aan DIB s per activiteitensector.... 17 1.2.2 Portefeuilleparticipaties in het buitenland.... 18 2. De internationalisatie van KMO s: Een SWOT analyse... 25 2.1 Sterktes: België als handelsnatie en KMO-land... 27 2.2 Kansen die internationalisatie biedt.... 28 2.2.1 Motivatie om te internationaliseren.... 28 2.2.1.1 Toegang tot nieuwe markten en diensten/producten. 28 2.2.1.2 Toegang tot kennis en technologie... 29 2.2.1.3 Te hoge productiekosten in eigen land.... 29 2.2.2 De voordelen van internationalisatie.... 31 2.3 Risico s en barrières van internationalisatie.... 32 2.3.1 Risico s.... 33 2.3.1.1 Betalingsrisico.... 33
2.3.1.2 Commercieel risico.... 34 2.3.1.3 Transportrisico... 35 2.3.1.4 Wisselkoers, - economisch en fabricagerisico... 35 2.3.1.5 Politiek risico.... 35 2.3.1.6 Culturele risico s.... 36 2.3.2 Ingeschatte barrières.... 37 2.4 Zwaktes: België kan beter.... 41 2.4.1 Aandeel wereldexport neemt af.... 41 2.4.2 Te beperkte aanwezigheid in groeilanden en hoogtechnologische producten.... 42 2.4.3 Beleidsmaatregelen te weinig bekend.... 45 2.4.4 Exportcijfers hangen sterk af van beperkt aantal grote ondernemingen.... 46 3. De gevolgen van de internationalisering op de beheersprocessen van de KMO.... 49 3.1 Kernfases van het internationalisatieproces... 50 3.2 De gevolgen van de internationalisatie op het beheer van de KMO.... 55 3.2.1 Productie- en logistiek beheer.... 56 3.2.2 Commercieel beheer.... 57 3.2.3 Beheer van human resources... 58 3.2.4 Financieel beheer.... 58 3.3 De gevolgen van de internationalisatie op het beheersysteem van de KMO.... 60 3.3.1 Het informatiesysteem.... 60 3.3.2 Het machts- en beslissingssysteem.... 61 3.3.3 Het controlesysteem.... 62 Deel 2 Financiële aspecten van de internationalisatie van KMO s 4. Financiering van KMO s in de context van de internationalisering.... 63 4.1 Internationalisering en financieringsbehoeften.... 64 4.2 Interne financiering van de internationale operaties.... 67 4.3 Externe financiering van de internationale operaties.... 68 4.3.1 Financiering van de export.... 68 4.3.1.1 Het kaskrediet.... 69 4.3.1.2 Het voorschot op vaste termijn of straight loan.... 69 4.3.1.3 Klantendiscontokrediet (of cedentendiscontokrediet )... 70 4.3.1.4 Het acceptkrediet export... 70 4.3.1.5 Het documentair krediet.......................... 71 238 Inhoudsopgave INTKMO
4.3.1.6 Factoring voor de export... 71 4.3.1.7 Forfaiting.... 73 4.3.1.8 Internationale leasing.... 73 4.3.1.9 Andere vormen van bankfinanciering.... 74 4.3.2 Financiering van de import.... 74 4.3.2.1 Leveranciersdiscontokrediet.... 74 4.3.2.2 Het acceptkrediet voor de import.... 75 4.3.2.3 Het documentair krediet.......................... 75 4.3.2.4 Internationale leasing.... 75 4.3.2.5 Andere vormen van bankfinanciering.... 76 4.3.3 Financiering van de buitenlandse investeringen of vestigingen... 76 Besluit.... 76 5. Betalingsinstrumenten van internationale transacties.... 79 5.1 De bankkaarten.... 80 5.1.1 Geschiedenis... 80 5.1.2 Werking... 80 5.1.3 Voordelen en nadelen... 81 5.2 De overschrijving.... 81 5.2.1 Principes.... 81 5.2.2 Werking... 81 5.2.2.1 Algemene werking... 81 5.2.2.2 SWIFT-overdrachtmethode.... 82 5.2.2.3 SEPA-systeem... 82 5.2.3 Voordelen en nadelen... 82 5.3 De cheque.... 83 5.3.1 Principes.... 83 5.3.2 Werking... 83 5.3.3 Voordelen en nadelen... 84 5.4 De wisselbrief.... 84 5.4.1 Principes.... 84 5.4.2 Geschiedenis... 85 5.4.3 Werking... 85 5.4.3.1 Algemene werking... 85 5.4.3.2 Systemen voor gewaarborgde betaling.... 87 5.4.4 Endossement.... 87 5.4.5 Voordelen en nadelen... 88 6. De internationale betalingstechnieken... 89 6.1 Betaling tegen factuur.... 90 6.2 Rekening in het buitenland.... 90 6.2.1 Principes.... 90 6.2.2 Werking... 90 6.2.3 Voordelen en nadelen... 91 INTKMO Inhoudsopgave 239
6.3 Betaling onder rembours... 91 6.3.1 Werking... 91 6.3.2 Voordelen en nadelen... 91 6.4 Documentair incasso of documentaire afgifte.... 92 6.4.1 Principes.... 92 6.4.2 Werking... 92 6.4.3 Voordelen en nadelen... 95 6.5 Het documentair krediet.... 96 6.5.1 Principes.... 96 6.5.2 Geschiedenis van de kredietbrief.... 96 6.5.3 Algemene werking... 97 6.5.3.1 Vormen van kredietbrieven.... 97 6.5.3.2 De importeur... 97 6.5.3.3 De emissiebank.... 99 6.5.3.4 De kennisgevende bank.... 99 6.5.3.5 De exporteur.... 100 6.5.4 Het juridisch kader.... 101 6.5.4.1 Overzicht van de UCP 600 (2007).... 101 6.5.5 De betaling van het documentair krediet.... 103 6.5.5.1 De betaling op zicht... 103 6.5.5.2 Uitgestelde betaling... 104 6.5.5.3 Betaling door acceptatie.... 105 6.5.6 Voordelen en nadelen van het documentair krediet.... 105 6.5.6.1 Het documentair krediet in het algemeen... 105 6.5.6.2 De verschillende betaalmethoden voor documentair krediet.... 106 6.6 Speciale documentaire kredieten.... 107 6.6.1 Het doorlopend krediet ( revolving credit ).... 108 6.6.1.1 Principes.... 108 6.6.1.2 Werking.... 108 6.6.1.3 Voordelen en nadelen.... 108 6.6.2 Het overdraagbaar krediet.... 108 6.6.2.1 Principes.... 108 6.6.2.2 Werking.... 109 6.6.2.3 Voordelen en nadelen.... 110 6.6.3 Het back-to-back krediet.... 111 6.6.3.1 Principes.... 111 6.6.3.2 Werking.... 111 6.6.3.3 Voordelen en nadelen.... 113 6.6.4 Het documentair krediet met Red Clause, Green Clause... 113 6.6.4.1 Principes.... 113 6.6.4.2 Werking.... 113 6.6.4.3 Voordelen en nadelen.... 114 6.7 De stand-by kredietbrief.... 114 6.7.1 Principes.... 114 6.7.2 Werking... 114 6.7.3 Voordelen en nadelen... 115 240 Inhoudsopgave INTKMO
7. Indekking van risico s.... 117 7.1 Interne maatregelen.... 118 7.1.1 Diversificatie... 118 7.1.2 Inwinnen van informatie.... 118 7.1.3 Debiteurenbeheer/kredietmanagement.... 119 7.1.4 Voorafbetalingen.... 120 7.2 Hulpmiddelen bij de indekking van risico s... 121 7.2.1 Termijncontract en valutaoptie... 121 7.2.2 Bankgarantie.... 122 7.2.3 Documentair krediet (letter of credit).... 123 7.2.4 Documentair incasso (documentaire afgifte).... 123 7.2.5 Factoring- & incasso.... 124 7.2.5.1 Incasso.... 124 7.2.5.2 Factoring.... 124 7.2.6 Kredietverzekering... 125 7.2.7 Transportverzekering en andere verzekeringen.... 128 7.2.7.1 Productaansprakelijkheidsverzekering.... 129 7.2.7.2 Fabricagerisicoverzekering.... 129 Deel 3 Publieke ondersteuningsmaatregelen voor de internationalisering van KMO s 8. Steunmaatregelen van het Brussels hoofdstedelijk gewest.... 139 8.1 Steunmaatregelen van Brussels Invest and Export... 142 8.1.1 Criteria om in aanmerking te komen voor financiële steun... 142 8.1.2 Financiële steunmaatregelen voor de export.... 142 8.1.2.1 De realisatie van exportbevorderende informatiedragers... 143 8.1.2.2 De prospectie van markten buiten de Europese Unie... 143 8.1.2.3 De deelname aan beurzen in het buitenland.... 144 8.1.2.4 De deelname aan aanbestedingen voor markten buiten de Europese Unie.......................... 145 8.1.2.5 De opening van vertegenwoordigingskantoren buiten de Europese Unie.......................... 146 8.2 Steunmaatregelen van Exportbru.... 147 8.2.1 Prospectiefinanciering... 148 8.2.1.1 Principes.... 148 8.2.1.2 Tussenkomst van de overheid... 148 8.2.1.3 Aanvraagprocedure.... 148 8.2.2 Internationale uitbreidingsfinanciering.... 148 8.2.2.1 Principes.... 148 8.2.2.2 Tussenkomst van de overheid... 148 8.2.2.3 Aanvraagprocedure.... 149 8.2.3 Financiering voor de vestiging in het buitenland.... 149 INTKMO Inhoudsopgave 241
8.2.3.1 Principes.... 149 8.2.3.2 Tussenkomst van de overheid... 149 8.2.3.3 Aanvraagprocedure.... 149 9. Steunmaatregelen van het Vlaamse gewest.... 151 9.1 KMO portefeuille... 153 9.1.1 Inhoud van de maatregel.... 153 9.1.2 Wie komt in aanmerking?.... 153 9.1.3 Voorwaarden.... 154 9.1.4 Tussenkomst Vlaamse overheid.... 154 9.1.4.1 Minimum projectbedrag:.... 155 9.1.4.2 Maximaal subsidie per mensdag:... 155 9.1.5 Aanvraagprocedure.... 155 9.1.6 Meer informatie.... 156 9.2 Subsidies van Flanders Investment and trade... 156 9.3 Aanvraagprocedure.... 157 9.3.1 Steun voor registratie-, homologatie- en certificatiekosten ter ondersteuning van exportinspanningen.... 157 9.3.1.1 Inhoud van de maatregel.... 157 9.3.1.2 Voorwaarden... 157 9.3.1.3 Tussenkomst Vlaamse overheid.... 158 9.3.2 Deelname aan een buitenlandse beurs of een nicheevenement.... 158 9.3.2.1 Inhoud van de maatregel.... 158 9.3.2.2 Voorwaarden... 158 9.3.2.3 Tussenkomst Vlaamse overheid.... 158 9.3.2.4 Aanvraagprocedure.... 159 9.3.3 Aanmaak productdocumentatie, commerciële vertalingen en inlassing in vakmedia... 160 9.3.3.1 Inhoud van de maatregel.... 160 9.3.3.2 Voorwaarden... 160 9.3.3.3 Tussenkomst Vlaamse overheid.... 160 9.3.4 Prospectie of zakenreis buiten de Europese Economische Ruimte.... 161 9.3.4.1 Inhoud van de maatregel.... 161 9.3.4.2 Voorwaarden... 161 9.3.4.3 Tussenkomst Vlaamse overheid.... 161 9.3.5 Oprichting van een prospectiekantoor buiten de Europese Economische Ruimte.... 162 9.3.5.1 Inhoud van de maatregel.... 162 9.3.5.2 Voorwaarden... 162 9.3.5.3 Tussenkomst van de Vlaamse overheid... 162 9.3.6 Intrek in een dienstencentrum van FIT buiten de Europese Economische Ruimte.... 163 9.3.6.1 Inhoud maatregel... 163 9.3.6.2 Voorwaarden... 163 9.3.6.3 Tussenkomst Vlaamse overheid.... 163 9.3.7 Reis naar zetels van multilaterale instellingen buiten de Europese Economische Ruimte.... 164 242 Inhoudsopgave INTKMO
9.3.7.1 Inhoud maatregel... 164 9.3.7.2 Voorwaarden... 164 9.3.7.3 Tussenkomst Vlaamse overheid.... 164 9.3.8 Uitnodiging van aankopers en decision makers van buiten de Europese Economische Ruimte.... 165 9.3.8.1 Inhoud maatregel... 165 9.3.8.2 Voorwaarden... 165 9.3.8.3 Tussenkomst Vlaamse overheid.... 165 9.4 Strategisch ondernemen: steun bij extern advies of aanwerving van een kennismanager.... 165 9.4.1 Inhoud maatregel... 165 9.4.2 Wie komt in aanmerking.... 166 9.4.3 Tussenkomst Vlaamse overheid.... 166 9.4.4 Aanvraagprocedure.... 168 9.4.5 Meer informatie.... 168 9.5 Fonds Vlaanderen Internationaal (FVI).... 168 9.5.1 Inhoud van de maatregel.... 168 9.5.2 Wie komt in aanmerking.... 169 9.5.3 Tussenkomst Vlaamse overheid.... 169 9.5.4 Aanvraagprocedure.... 169 10. Steunmaatregelen van het Waals gewest.... 171 10.1 Steunmaatregelen van Sofinex.... 172 10.1.1 Directe financiering.... 173 10.1.1.1 Principe... 173 10.1.1.2 Voorwaarden... 173 10.1.1.3 Tussenkomst... 173 10.1.1.4 Procedure... 173 10.1.2 Waarborg.... 174 10.1.2.1 Principe... 174 10.1.2.2 Voorwaarden... 174 10.1.2.3 Tussenkomst... 174 10.1.2.4 Procedure... 174 10.1.3 Akkoorden met de BMI... 174 10.1.3.1 Principe... 174 10.1.3.2 Voorwaarden... 174 10.1.3.3 Tussenkomst... 175 10.1.3.4 Procedure... 175 10.1.4 Ondersteuning van de export.... 175 10.1.4.1 Bilaterale akkoorden.... 175 10.1.4.2 Akkoorden met internationale instellingen... 175 10.1.4.3 Specifiek programma Milieu voor Europa.... 176 10.2 Steunmaatregelen van AWEX (Agence wallonne à l Exportation et aux Investissemnets étrangers).... 177 10.2.1 Een expertise.... 177 10.2.2 Informatiediensten... 178 10.2.3 Communicatiediensten.... 178 10.2.4 Studiediensten... 179 INTKMO Inhoudsopgave 243
10.2.5 Bijstand bij het aanleren van talen.... 179 10.2.6 Financiële hulp voor deelname aan commerciële evenementen... 180 10.2.7 Infrastructuur en diensten in het buitenland.... 180 10.2.8 Assistentie om partnerschappen te ontwikkelen... 181 10.2.9 Financiële hulp bij de opening van een kantoor in het buitenland.... 182 10.2.10 Personeel... 182 11. Steunmaatregelen op het federale niveau.... 183 11.1 Maatregelen van Finexpo.... 184 11.1.1 Intreststabilisatie... 185 11.1.1.1 Principe... 185 11.1.1.2 Voorwaarden... 185 11.1.1.3 Tussenkomst... 185 11.1.1.4 Procedure... 186 11.1.2 Intrestbonificatie.... 186 11.1.2.1 Principe... 186 11.1.2.2 Voorwaarden... 186 11.1.2.3 Tussenkomst... 186 11.1.2.4 Procedure... 187 11.1.3 Intrestbonificatie met aanvullende gift.... 187 11.1.3.1 Principe... 187 11.1.3.2 Voorwaarden... 187 11.1.3.3 Tussenkomst... 187 11.1.3.4 Procedure... 188 11.1.4 Gift.... 188 11.1.4.1 Principe... 188 11.1.4.2 Voorwaarden... 188 11.1.4.3 Tussenkomst... 188 11.1.4.4 Procedure... 188 11.1.5 Lening van Staat tot Staat.... 189 11.1.5.1 Principe... 189 11.1.5.2 Voorwaarden... 189 11.1.5.3 Tussenkomst... 189 11.1.5.4 Procedure... 189 11.2 Steunmaatregelen van de Belgische Maatschappij voor Internationale Investering (BMI).... 190 11.2.1 Korte beschrijving van de maatregelen van de BMI.... 191 11.2.1.1 Directe participatie in kapitaal... 191 11.2.1.2 Achtergestelde en/of converteerbare leningen... 191 11.2.1.3 Leningen op lange termijn.... 191 11.2.1.4 Bemiddeling.... 191 11.2.1.5 Advies.... 191 11.2.2 Procedure.... 191 11.3 Steunmaatregelen van de Nationale Delcrederedienst (ONDD) 193 11.3.1 Verzekering van leverancierskredieten... 193 11.3.1.1 Principe... 193 11.3.1.2 Begunstigden.... 194 244 Inhoudsopgave INTKMO
11.3.1.3 Voorwaarden... 194 11.3.1.4 Tussenkomst... 194 11.3.2 Verzekering van koperskredieten.... 194 11.3.2.1 Principe... 194 11.3.2.2 Begunstigden.... 195 11.3.2.3 Voorwaarden... 195 11.3.2.4 Tussenkomst... 195 11.3.3 Verzekering koperskredieten in lokale valuta.... 195 11.3.3.1 Principe... 195 11.3.3.2 Begunstigden.... 195 11.3.3.3 Voorwaarden... 196 11.3.3.4 Tussenkomst... 196 11.3.4 Verzekering speciale contantzaken.... 196 11.3.4.1 Principe... 196 11.3.4.2 Begunstigden.... 196 11.3.4.3 Tussenkomst... 196 11.3.5 Verzekering contractgaranties (bonds)... 197 11.3.5.1 Principe... 197 11.3.5.2 Begunstigden.... 197 11.3.5.3 Voorwaarden... 197 11.3.5.4 Tussenkomst... 197 11.3.6 Verzekering aannemersmateriaal.... 197 11.3.6.1 Principe... 197 11.3.6.2 Begunstigden.... 198 11.3.6.3 Voorwaarden... 198 11.3.6.4 Tussenkomst... 198 11.3.7 Verzekering investeringen.... 198 11.3.7.1 Principe... 198 11.3.7.2 Begunstigden.... 198 11.3.7.3 Voorwaarden... 198 11.3.7.4 Tussenkomst... 199 11.3.8 Financiële garantie voor werkkapitaalkredieten.... 199 11.3.8.1 Principe... 199 11.3.8.2 Begunstigden.... 199 11.3.8.3 Voorwaarden... 199 11.3.8.4 Tussenkomst... 200 11.3.9 Financiële garantie voor investeringskredieten.... 200 11.3.9.1 Principe... 200 11.3.9.2 Begunstigden.... 200 11.3.9.3 Voorwaarden... 200 11.3.9.4 Tussenkomst... 200 11.3.10 Financiële garantie voor obligatieleningen... 201 11.3.10.1 Principe... 201 11.3.10.2 Begunstigden.... 201 11.3.10.3 Voorwaarden... 201 11.3.10.4 Tussenkomst... 201 11.3.11 Financiële garantie voor kredietlijnen van bankwaarborgen. 201 11.3.11.1 Principe... 201 11.3.11.2 Begunstigden.... 201 11.3.11.3 Voorwaarden... 202 11.3.11.4 Tussenkomst... 202 11.3.12 Forfaiting (herfinanciering) van leverancierskredieten.... 202 INTKMO Inhoudsopgave 245
11.3.12.1 Principe... 202 11.3.12.2 Begunstigden.... 202 11.3.12.3 Voorwaarden... 202 11.3.12.4 Tussenkomst... 202 12. Steunmaatregelen van de Europese instellingen... 203 12.1 Principes... 204 12.2 Hulpinstrumenten met multilateraal karakter.... 206 12.2.1 Enterprise Europe Network.... 206 12.2.1.1 Doelstellingen.... 206 12.2.1.2 Werking.... 206 12.2.2 European SME Week.... 209 12.2.2.1 Doelstellingen.... 209 12.2.2.2 Werking.... 210 12.2.3 Cluster Collaboration... 211 12.2.3.1 Doelstellingen.... 211 12.2.3.2 Definities.... 211 12.2.3.3 Werking.... 212 12.3 Hulpinstrumenten met bilateraal karakter.... 214 12.3.1 Japan en Zuid-Korea.... 214 12.3.1.1 Context... 214 12.3.1.2 Executive Training Programme... 215 12.3.1.3 EU Gateway Programme.... 215 12.3.1.4 EU-Japan Centre for Industrial Cooperation.... 216 12.3.2 China.... 217 12.3.2.1 Context... 217 12.3.2.2 China IPR SME HelpDesk.... 218 12.3.2.3 EU SME Center.... 219 12.3.3 India.... 220 12.3.3.1 Context... 220 12.3.3.2 European Business and Technology Center (EBTC).... 220 Conclusie.... 223 Index... 227 Bronnenlijst... 231 Inhoudsopgave.... 237 Figurenlijst... 247 Tabellenlijst.... 249 Kaderstukken.... 250 246 Inhoudsopgave INTKMO
Figurenlijst Figuur 1 : Evolutie wereldhandel en productie (BBP), 1950 2010 (jaarlijkse gemiddelden).... 1 Figuur 2 : Aandeel van de goederen in de export (percentages).... 9 Figuur 3 : Figuur 4 : Figuur 5 : Figuur 6 : Bijdrage van elke sector in de totale Belgische export (in percentages van het totaal).... 12 Inkomende en uitgaande DIB-stocks per Belgische activiteitensector, 2005 (in percentage van het totaal van de DIBstocks)... 18 Productie en verbruik van de Duitse en de Belgische KMO: hypothese van afwezigheid van handel.... 21 Productie en verbruik van de Duitse en de Belgische KMO: hypothese van aanwezigheid van handel.... 23 Figuur 7 : SWOT-analyse van de internationalisatie van KMO s.... 26 Figuur 8 : Motivaties om te internationaliseren... 28 Figuur 9 : Redenen voor een verplaatsing van de bedrijfsactiviteiten, 2007... 30 Figuur 10 : De betalingsmoraal binnen Europa.... 34 Figuur 11 : Externe barrières voor internationalisatie.... 38 Figuur 12 : Interne barrières voor internationalisatie... 39 Figuur 13 : Verschil in perceptie tussen internationaal actieve bedrijfsleiders en niet actieve bedrijfsleiders.... 40 Figuur 14 : Motivatie voor de delokalisatie van activiteiten... 41 Figuur 15 : Exportgroei blijft achter in België... 42 Figuur 16 : Toenemend belang van Centraal- en Oost-Europa voor onze handel... 43 Figuur 17 : Aandeel van high tech in de totale export: 1999 en 2009.... 45 Figuur 18 : Figuur 19 : Figuur 20 : Figuur 21 : Aantal ondersteuningsprogramma s voor internationalisatie: een vergelijking binnenwest-europa... 46 Vereenvoudigd model van de verklarende factoren voor de prestaties van een KMO (aangepast, naar Crutzen & Van Caillie, 2009).... 51 De kenmerkende fases van het proces van internationalisatie van de KMO.... 53 De determinanten van de performance van de sleutelprocessen voor waardecreatie van de internationaal actieve KMO.... 56 INTKMO Figurenlijst 247
Figuur 22 : Exploitatiecyclus bij de export.... 66 Figuur 23 : Externe barrières voor de ontwikkeling van activiteiten op en buiten de markten van de Europese Unie (EU) en de Europese Economische Ruimte (EER).... 69 Figuur 24 : Mechanisme van factoring bij de export.... 74 Figuur 25 : De internationale financiële leasing.... 75 Figuur 26 : De wisselbrief.... 88 Figuur 27 : Voorbeeld van document van wisselbrief... 89 Figuur 28 : Werking van de betaling onder rembours.... 93 Figuur 29 : Werking van het documentair incasso... 96 Figuur 30 : Figuur 31 : Formulier dat de opening van een documentair incasso mogelijk maakt.... 97 Formulier dat de opening van een documentair krediet mogelijk maakt.... 101 Figuur 32 : Werking van een onherroepelijk en bevestigd documentair krediet. 104 Figuur 33 : Figuur 34 : Werking van het geconfirmeerde, onherroepelijke en overdraagbare documentair krediet.... 113 Werking van het geconfirmeerd, onherroepelijk, niet-concordant documentair back-to-back krediet... 115 Figuur 35 : Werking van de stand-by kredietbrief... 118 Figuur 36 : Schematische voorstelling bankgarantie.... 126 Figuur 37 : De kredietverzekering schematisch voorgesteld... 130 Figuur 38 : Partners van het ABH.... 142 Figuur 39 : Begeleiding door de MBI in de investeringscyclus van de onderneming.... 204 248 Figurenlijst INTKMO
Tabellenlijst Tabel 1 : Tabel 2 : Belangrijkste bestemmingen voor de Belgische export (gegevens van 2010; in miljarden internationale dollars voor de export en het bbp, en in kilometer voor de afstand)... 10 Aandeel van de uitgevoerde productie van de verschillende sectoren en takken van de Belgische economie (in percentages van de totale productie van elke sector)... 12 Tabel 3 : Exportbestemmingen van België : 1993 en 2008.... 43 Tabel 4 : Moeilijkheden die Waalse ondernemingen ondervinden bij de export.... 65 Tabel 5 : Redenen waarom Waalse ondernemingen niet exporteren.... 66 Tabel 6 : Aantal KMO s ingeschreven in het exporteursbestand van het ABH volgens regio in functie van het aantal werknemers (augustus 2012).... 138 Tabel 7 : Toelatingscriteria KMO-portefeuille... 159 Tabel 8 : Tussenkomst KMO-portefeuille van de Vlaamse overheid.......... 161 INTKMO Tabellenlijst 249
Kaderstukken Kader 1 : Comparatieve voordelen en handelswinst.... 20 Kader 2 : Incoterms.... 134 Kader 3 : Het Agentschap voor Buitenlandse Handel.... 142 Kader 4 : Brussels Invest and Export en Exportbru.... 145 Kader 5 : Agentschap Ondernemen en FIT... 164 Kader 6 : Sofinex en AWEX... 184 Kader 7 : Finexpo, BMI en ONDD.... 196 Kader 8 : Europese Investeringsbank (EIB).... 217 INTKMO Kaderstukken 251