Eva Räder, Miss H, 2008, foto: Gert Jan van Rooij, Eva Räder, Lee, 2008, Eva Räder, Guitarglacier, 2007, foto: Peter Tijhuis, Eva Räder, Bobby, 2007, foto: Gert Jan van Rooij, Eva Räder, Freddy, 2007, Courtesy galerie Gabriel Rolt, Amsterdam Eva Räder, Mickey, 2008, Courtesy galerie Gabriel Rolt, Amsterdam Eva Räder, Squaw, 2007, foto: Gert Jan van Rooij, Eva Räder, Grey poet, 2008, foto: Gert Jan van Rooij, Eva Räder, Karli, 2008, foto: Gert Jan van Rooij, 44 kunstbeeld.nl nr 4 2009
Op dit moment is één onderwerp niet genoeg. Dat fascineert me maar het maakt me tegelijkertijd bang. Expressieve verbintenis tussen de buitenwereld en het innerlijk Signalement: Eva Räder Sandra Spijkerman Een klein portret. Dat was het enige wat er hing, op de vorige expositie van de Koninklijke Prijs voor Vrije Schilderkunst. Het werkje van Eva Räder (1978) intrigeerde. Door het heftige, expressieve verfgebruik en de combinatie van geportretteerde met vogel, bleef het je achtervolgen. Ondanks het relatief bescheiden formaat. Regelmatig luidde het commentaar op haar werk eerder te zien bij De Ateliers en haar galerie Gabriel Rolt dat het te divers zou zijn. Met als gevaar inconsistentie. Een wandvullende presentatie bij Gabriel Rolt op Art Rotterdam 2009 maakte duidelijk dat die diversiteit juist Räders kracht is. De individuele portretten bleven je zelfs als collectief aankijken. Daarom selecteerde Kunstbeeld haar voor een signalement. kunstbeeld.nl nr 4 2009 45
Eva Räder, Portret met veer, 2008, mixed media op doek, 50 x 40 cm, foto: Gert Jan van Rooij, Courtesy galerie Gabriel Rolt, Amsterdam 46 kunstbeeld.nl nr 4 2009
Eva Räder, Ellen, 2008, acryl op doek, 30 x 40 cm, foto: Gert Jan van Rooij, Courtesy galerie Gabriel Rolt, Amsterdam kunstbeeld.nl nr 4 2009 47
48 kunstbeeld.nl nr 4 2009
< Eva Räder, V-landschap, 2007, mixed media op doek, 170 x 115 cm, foto: Gert Jan van Rooij, Courtesy galerie Gabriel Rolt, Amsterdam Lee, het portret van Eva Räder dat op de tentoonstelling van de Koninklijke Prijs werd getoond, vindt zijn oorsprong in een vakantiefoto van Räders zus. Daarop was een Aziatische vrouw te zien die achter een bar stond. De blik in haar ogen was vies, droevig, boos, vertelt Räder. Het gaf me een raar gevoel en ik wilde dat schilderen. Ik had het gezicht en de achtergrond bedacht, maar niet de vogel die daar uiteindelijk bij gekomen is. Dat kwam uit het schilderij zelf naar voren. Het aapachtige figuurtje achter het portret kun je wat Räder betreft ook als engel zien. Ik geloof dat deze aap-engelfiguur een goed beeld geeft van de mens: goed en slecht tegelijkertijd. Alles wat je op het doek ziet, zegt iets over de dingen (mensen, gebeurtenissen, objecten) die deze vrouw hebben gevormd tot wat ze nu is. In de achtergrond heeft Räder zelfs haar toekomst willen verbeelden. In tegenstelling tot collega s als Alex Jacobs (Kunstbeeld #12/1 2008-2009) is er bij Räder geen sprake van grote gebaren of prominente maatschappelijke boodschappen. Desondanks refereert ook Räder aan de huidige tijd. De wijze waarop zij dat doet, is echter subtieler dan bij veel van haar tijdgenoten. WISKUNDIG SYSTEEM Bij Räder draait het vooral om de discrepantie tussen datgene wat je graag zou willen en wat je in je hoofd bedenkt en hetgeen je in de praktijk, in het dagelijks leven, werkelijk doet. Dat probeert zij op het platte vlak van het doek in verf te vangen. Eigenlijk verbindt zij de innerlijke wereld met de buitenwereld. Ik ben overdonderd door de eindeloze mogelijkheden die de wereld ons op dit moment biedt. Wat beeld betreft, maar ook op het gebied van techniek en economie. Vandaag de dag is het moeilijker uit te vinden wat je dromen zijn, dan ze te realiseren. Terwijl dat realiseren van dromen een paar decennia geleden nog de belangrijkste en moeilijkste levensvraag was. Om die verbinding tussen de wereld buiten en het innerlijke te kunnen leggen, combineert Räder bestaand beeldmateriaal van internet dusdanig met eigen tekeningen totdat er een soort wiskundig systeem, een intuïtieve formule ontstaat. In dunne lagen bouwt ze haar voorstelling op het doek op. In dat wiskundige systeem, dat wat haar betreft zo eenvoudig en open mogelijk moet zijn, ligt de innerlijke wereld besloten. Vandaag de dag is het moeilijker uit te vinden wat je dromen zijn, dan ze te realiseren. Terwijl dat realiseren van dromen een paar decennia geleden nog de belangrijkste en moeilijkste levensvraag was. Een portret is bij Räder nooit een direct herkenbaar individu. Sterker nog, meestal stelt ze haar portretten uit vijf verschillende figuren samen. Alle mensen willen tegenwoordig heel erg uniek zijn. Vroeger was het gemakkelijker om jezelf te zijn. Nu wordt er dagelijks hard aan gewerkt om jezelf te expliciteren. Dat is een van de redenen waarom Räders portretten zo divers en daarmee uniek zijn. Met haar gebruik van uiteenlopende verfsoorten, variërend van traditionele olieverf tot spuitbus, benadrukt zij de individualiteit en het uniek-zijn van haar portretten. Samen maken zij echter wel deel uit van hetzelfde universum. Dat maakte de presentatie bij Rolt op Art Rotterdam duidelijk. We zien er allemaal anders uit, maar uiteindelijk zijn alle mensen door de dood aan elkaar gelijk. Daarom schilder ik mijn portretten niet op groot formaat en verschillen ze onderling nauwelijks in afmeting. VERTOLKEN VAN BETEKENIS De kunstgeschiedenis is voor Räder een grote bron waaruit zij als beeldend kunstenaar kan putten. Ze heeft geen voorkeur voor een bepaald tijdperk, noch voor een specifieke kunstenaar. Eerder heeft zij favoriete kunstwerken, of zelfs delen van kunstwerken. Soms pik ik er een klein ding uit, bijvoorbeeld een hand. Dan wil ik weten hoe die is geschilderd. Recent bestudeerde zij het werk van Casper David Friedrich, dé vertegenwoordiger van de Duitse Romantiek. Wat haar fascineert? De manier waarop bij hem het individu samensmelt met het geheel, de wijze waarop het zich daarin verliest. Zoals bij de dood. En dat alles helder gestructureerd, wat vorm betreft. Mensen willen tegenwoordig heel erg uniek zijn. Vroeger was het gemakkelijker om jezelf te zijn. Nu wordt er dagelijks hard aan gewerkt om jezelf te expliciteren. Die structuur van Friedrich is op een eigen manier ook bij Räder terug te vinden. Zij is ervan overtuigd dat aan onze wereld systemen ten grondslag liggen, die zich laten kennen door wetenschappelijk onderzoek. Ook de structuur van haar schilderijen wordt bepaald door een eigen systematiek. Dat geldt zowel voor haar portretten als voor doeken waarin ze objecten laat figureren. Het meest zichtbaar is dat in haar landschappen. Die zijn namelijk altijd symmetrisch. Misschien is het niet zo gek dat we op die manier de wereld proberen te begrijpen, het menselijk lichaam is tenslotte ook symmetrisch gebouwd. In haar figuratieve portretten probeert Räder de menselijke kant van het bestaan te vangen. Een nog veel groter onderwerp snijdt zij aan in haar landschappen: die weerspiegelen in filosofische zin onze aarde en het leven in het algemeen. Dat is lastiger te verbeelden en het kost meer tijd, in vergelijking met haar portretten waarin zij zich beperkt tot één figuur. Ook is in de landschappen haar verfgebruik minder expressief. Maar uiteindelijk gaat het om een en dezelfde puzzel: hoe vertolken verf, kleur, compositie én onderliggende structuur de achterliggende betekenis. Alles is tegenwoordig breder, sneller, meer complex. Dat betekent niet noodzakelijkerwijs dat het doel duidelijker wordt. Op dit moment is één onderwerp niet genoeg. Dat fascineert me maar het maakt me tegelijkertijd bang. En dat effect van onze tijd weet Räder vooral met haar portretten uitermate treffend en bijna hallucinerend te vangen. Dat zij daarbij in haar verf- en kleurgebruik voortborduurt op de traditie van het Duitse expressionisme (Georg Baselitz en Daniel Richter waren haar leermeesters), maakt dat Räders doeken net zo sterk verankerd zijn in de geschiedenis als in deze tijd. Eva Räder, zie www.eva-raeder.de. Haar werk wordt in Nederland vertegenwoordigd door galerie Gabriel Rolt, Elandsgracht 34, Amsterdam, www.gabrielrolt.com. De galerie toont ook werk van Eva Räder op Art Amsterdam 2009. kunstbeeld.nl nr 4 2009 49