The State of the World s Children 2016: A fair chance for every child INHOUD Woord vooraf.pagina 1 Samenvatting. pagina 3 Woord vooraf De toestand van kinderen in onze wereld Ongelijkheid brengt miljoenen kinderen in gevaar en bedreigt de toekomst van de wereld Kijken we naar onze wereld, dan worden we geconfronteerd met een oncomfortabele, maar onmiskenbare waarheid: miljoenen kinderen zien hun leven verwoest, alleen omdat ze in het verkeerde land, de foute gemeenschap, met het verkeerde geslacht of in slechte omstandigheden geboren zijn. De data in dit rapport wijzen uit dat de toekomst van miljoenen kansarme en kwetsbare kinderen, en daardoor de toekomst van hun gemeenschap, gevaar loopt tenzij we alles in het werk stellen om hen te bereiken. Nog voor ze hun eerste ademteug nemen, drukt ongelijkheid al een stempel op de levenskansen van arme en uitgesloten kinderen. De benadeling en discriminatie van hun gemeenschap en familie bepaalt of ze leven of sterven, of de kans krijgen om te leren zodat ze later een waardig leven kunnen leiden. Conflicten, crisissen en klimaatrampen verergeren hun achterstand en verminderen hun potentieel. Maar het kan ook anders. Zoals dit rapport aantoont, slaagde de wereld erin om de kindersterfte gevoelig in te dijken, meer kinderen op de schoolbanken te krijgen en miljoenen kinderen uit de armoede te redden. Heel wat interventies achter deze vooruitgang zoals vaccinaties, oraal rehydratiezout en een betere voeding waren praktijkgericht en kosteneffectief. De opkomst van digitale en mobiele technologie en andere innovaties maakt het makkelijker om efficiënt essentiële hulp te verstrekken aan moeilijk bereikbare gemeenschappen en om de meest bedreigde kinderen en gezinnen meer kansen te geven. De obstakels om deze kinderen te bereiken zijn meestal niet van technische aard. Alles draait om politiek engagement en om voldoende middelen. Als de collectieve wil bestaat, kunnen we onze krachten bundelen om ongelijkheid en onrechtvaardigheid krachtig aan te pakken met meer investeringen en inspanningen om achtergestelde kinderen te bereiken. Het is vijf voor twaalf. Tenzij we sneller vooruitgang boeken, zullen in 2030: bijna 70 miljoen kinderen het risico lopen om voor hun vijfde verjaardag te sterven. Alleen al in 2030, de deadline voor de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen, gaat het om 3,6 miljoen kinderen; The State of the World s Children 2016: A fair chance for every child WOORD VOORAF en SAMENVATTING 1
kinderen in Sub-Sahara-Afrika 10 keer meer risico lopen om te sterven voor hun vijfde verjaardag dan kinderen in hogeinkomenslanden; negen op tien extreem arme kinderen in Sub- Sahara-Afrika leven; meer dan 60 miljoen kinderen op basisschoolleeftijd niet naar school gaan, ruwweg evenveel kinderen als er vandaag de dag geen onderwijs krijgen. Ruim de helft daarvan zal in Sub-Sahara-Afrika leven; zo'n 750 miljoen minderjarige meisjes uitgehuwelijkt zijn... driekwart miljard kindbruiden. Deze omvangrijke ongelijkheid en risico's vormen niet alleen een inbreuk op de rechten en toekomstkansen van individuele kinderen. Ze bestendigen de kansarmoede en ongelijkheid van generatie op generatie en ondermijnen zo de stabiliteit van samenlevingen en de veiligheid van naties. We moeten goed beseffen dat ontwikkeling pas duurzaam is wanneer toekomstige generaties het proces kunnen voortzetten. We hebben de kans om vicieuze cirkels te doorbreken en kansarme kinderen uitzicht te geven op een gezond leven, onderwijs en bescherming tegen onheil, waardoor ze als volwassenen minder ongelijke kansen hebben tegenover kinderen met een welgestelde achtergrond. Zo maken we niet alleen hun eigen leven beter, maar verrijken we ook hun gemeenschap in elke betekenis van het woord. Want als jongens toegang krijgen tot medische zorg en voeding groeien ze gezond en sterk op. Hun levenskansen stijgen niet enkel, we vermijden bovendien de economische en sociale kosten en de lage productiviteit die met een zwakke gezondheid gepaard gaan. Wanneer een meisje onderwijs volgt, krijgt ze niet alleen de tools en kennis om haar eigen beslissingen te nemen en toekomst te bepalen. De levensstandaard van haar familie en gemeenschap gaat er ook op vooruit. Als we kinderen in conflictgebieden onderwijs, onderdak en bescherming bieden, kunnen we hun hart en geest genezen, zodat ze op een dag sterk genoeg staan om hun land herop te bouwen. Het rapport besluit met vijf manieren om ons werk te intensiveren en voort te bouwen op de kennis die we de voorbije 25 jaar vergaarden en ook nu nog verzamelen: meer informatie over achtergestelde mensen bijeenbrengen; onze inspanningen bundelen om de meervoudige ontbering die kinderen in hun ontwikkeling stuit aan te pakken; innoveren om vooruitgang en verandering te versnellen voor de meest uitgesloten kinderen en hun families; investeren in gelijkheid en nieuwe financieringsvormen zoeken om de meest achtergestelde kinderen te bereiken; iedereen erbij betrekken: in de eerste plaats de gemeenschappen zelf, en bedrijven, organisaties en burgers over de hele wereld, die geloven dat we het lot van miljoenen kinderen kunnen veranderen. Want dat kunnen we. Ongelijkheid is niet onvermijdelijk. Ongelijkheid is een keuze. Gelijkheid promoten een eerlijke kans voor elk kind en alle kinderen is ook een keuze. En wij kunnen en moeten die keuze maken. Voor hun toekomst en de toekomst van onze wereld. Anthony Lake Executive Director, UNICEF 2 The State of the World s Children 2016: A fair chance for every child WOORD VOORAF en SAMENVATTING
Samenvatting Elk kind wordt geboren met hetzelfde, onvervreemdbare recht op een gezonde start in het leven, op onderwijs en een veilige kindertijd... alle essentiële kansen die zich vertalen in een productief en voorspoedig leven als volwassene. Over de hele wereld worden deze rechten aan miljoenen kinderen ontzegd. Ze worden beroofd van al wat ze nodig hebben om gezond en sterk op te groeien. Een pasgeborene die geen postnatale zorg krijgt, overleeft zijn eerste levensdagen misschien niet. Een kind zonder vaccinaties of veilig drinkwater viert zijn vijfde verjaardag niet of lijdt zijn hele leven onder een zwakke gezondheid. Kinderen kunnen zonder gezonde voeding nooit hun volle fysieke en cognitieve potentieel bereiken, waardoor hun leer- en werkcapaciteit verminderen. Een kind dat geen goed onderwijs geniet, verwerft nooit de nodige knowhow om het op professioneel vlak te maken of zijn eigen kinderen naar school te sturen. En een kind dat niet beschermd wordt tegen conflicten, geweld en misbruik, uitbuiting en discriminatie, kinderarbeid of een kinderhuwelijk en -zwangerschap kan lichamelijk en mentaal getekend zijn voor het leven, met verregaande gevolgen. Het bewijs zien we overal om ons heen, in armoedecycli overgedragen van de ene generatie op de volgende. De ongelijkheid die gemeenschappen overal bedreigt, wordt almaar scherper. Kinderen leren geen vaardigheden om later als volwassene te concurreren en daardoor doorbreken ze deze vicieuze cirkel niet in hun eigen leven en geven ze hun kinderen geen kans om hun potentieel te bereiken. Ook hun gemeenschap wordt beroofd van de bijdrage die ze hadden kunnen leveren. Grijpen we niet in, dan wordt de kloof groter en de cycli noodlottiger voor almaar meer kinderen. Dat geldt zeker in een wereld belaagd door gewelddadige conflicten, chronische crises en andere humanitaire noodsituaties teweeggebracht door natuurrampen en klimaatverandering. Allemaal treffen ze kinderen disproportioneel hard en de meest achtergestelde, kwetsbaarste kinderen het hardst. Dit jaar onderstreept het rapport dat we het probleem hoogdringend moeten aanpakken om een andere, betere wereld te creëren. Kinderen die geboren worden in armoede en ontbering zijn niet gedoemd tot een leven in wanhoop. Ongelijkheid is niet onvermijdelijk als regeringen investeren in kansen voor elk kind en de prioriteiten binnen het beleid, de programma s en overheidsuitgaven verschuiven zodat de meest achtergestelde mensen een inhaalbeweging kunnen maken. Het goede nieuws is dat er efficiëntere en kosteneffectievere manieren bestaan om de moeilijkst bereikbare kinderen, gezinnen en gemeenschappen te bereiken. Nieuwe technologie, de digitale revolutie, de innovatieve financiering van kritieke interventies en burgerbewegingen helpen allemaal om verandering op gang te brengen voor de meest achtergestelde mensen. Als we in deze interventies en initiatieven investeren en opkomende bewegingen aanwakkeren, leidt dat tot lange- en kortetermijnvoordelen voor miljoenen kinderen en hun gemeenschappen. Een rechtvaardige verdeling is tamelijk eenvoudig en geen complex rekenraadsel. Iedereen moet vooruit, zowel mensen in rijke als in arme landen. Maar door meer te investeren en te focussen op kinderen en families die echt achterophinken, verdelen we de overlevingskansen, gezondheidszorg en onderwijs gelijker, ten voordele van iedereen. Om onze mondiale ontwikkelingsdoelstellingen waar te maken
moeten we eerst investeren in kinderen met de grootste achterstand. Waarom nu focussen op gelijkheid? Wereldwijd onderzoeken regeringen hoe ze de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (DOD's) het best kunnen realiseren tegen 2030. De mondiale inspanningen de voorbije 15 jaar waren alvast leerrijk. Onze vorderingen met de Millenniumdoelstellingen voor Ontwikkeling (MOD's) tussen 2000 en 2015 toonden dat nationale actie, gesteund door internationale partnerships, tot grote verandering kan leiden. Kinderen die nu geboren worden, lopen veel minder risico om in armoede te leven dan kinderen geboren rond de eeuwwisseling. Ze hebben 40% meer kans om hun vijfde verjaardag te halen en meer kans om naar school te gaan. Regeringen en gemeenschappen over de hele wereld zijn terecht blij met deze vooruitgang. Maar ondanks deze verbetering leven - en sterven - miljoenen kinderen nog in schrijnende omstandigheden. In 2015 stierven er naar schatting 5,9 miljoen kinderen vóór hun vijfde verjaardag, meestal door ziektes die men makkelijk en goedkoop kan voorkomen en behandelen. Miljoenen andere kinderen hebben nog altijd geen toegang tot onderwijs, alleen omdat hun ouders arm zijn of tot een gestigmatiseerde groep behoren, omdat ze als meisje geboren zijn of opgroeien in landen waar conflicten en langdurige crisissen heersen. Ook al daalt de armoede wereldwijd, bijna de helft van de extreme armen zijn kinderen, en nog veel meer kinderen ondergaan allerlei dimensies van armoede in hun leven. In veel gevallen verkleinde de ongelijkheid de voorbije 25 jaar. In alle regio's was de absolute daling van de kindersterfte bijvoorbeeld groter in de armste gezinnen dan in de rijkste gezinnen. Vier regio's bereikten gendergelijkheid op het vlak van basisonderwijs. Maar in al te veel andere gevallen volstond de globale vooruitgang niet om diepe, hardnekkige ongelijkheid te verhelpen. Regeringen slaagden er niet in om de kloof tussen de kansarmste kinderen en de rest van de maatschappij in beeld te brengen. Nationale gemiddelden geven de globale vooruitgang aan, maar daarachter schuilt de gapende en soms groeiende kloof tussen kinderen uit de armste en rijkste gezinnen. We mogen niet toelaten dat de geschiedenis zich herhaalt. Om de doelstellingen voor 2030 te realiseren moeten we de volgende 15 jaar sneller vooruit dan met de MOD's. Slagen we niet in ons opzet, dan zijn de gevolgen en kosten verschrikkelijk. Als de trends van de voorbije 15 jaar zich de volgende 15 jaar voortzetten, zullen naar schatting 167 miljoen kinderen in extreme armoede leven. Ongeveer 69 miljoen kinderen zullen vóór hun vijfde verjaardag sterven tussen 2016 en 2030 - in dat jaar alleen al 3,6 miljoen - meestal door oorzaken die men had kunnen voorkomen. En misschien gaan er meer dan 60 miljoen kinderen op basisschoolleeftijd nog altijd niet naar school. Veel meer dan de vorige MOD's benadrukken de doestellingen voor 2030 hoe doorslaggevend gelijkheid is.² De 17 doelen en 169 bijbehorende doelstellingen waartoe regeringen in de wereld zich engageerden, zijn universeel en gekoppeld aan de belofte om niemand achter te laten en ernaar te streven om zij die het verst achterop zijn het eerst te bereiken. Die belofte moet beginnen met vooruitgang voor kinderen die het verst achterop liggen. 4 The State of the World s Children 2016: A fair chance for every child WOORD VOORAF en SAMENVATTING
Volgens de Verenigde Naties zullen de humanitaire noden van kinderen stijgen en ziet hun prognose er somber uit in 2016. De Hoge Commissaris voor Vluchtelingen van de Verenigde Naties schatte dat er tegen 2015 minstens 60 miljoen mensen hun huis ontvlucht waren door conflicten en geweld. De helft daarvan zijn kinderen. Steeds meer kinderen worden getroffen door langdurige en complexe rampen, zoals het conflict in de Arabische Republiek Syrië. Ook de toenemende effecten van klimaatverandering verscherpen het gevaar voor achtergestelde kinderen nog. Wereldwijd leven er ruim een half miljard kinderen in zones waar het overstromingsrisico extreem hoog is, en bijna 160 miljoen in zones waar er een hoog tot extreem hoog risico op droogte bestaat. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie zullen er tot 2030 jaarlijks ongeveer 250.000 doden extra vallen door ondervoeding, malaria, diarree en hittestress die aan de klimaatverandering te wijten zijn. De uitdaging om deze kinderen te voorzien van essentiële diensten en bescherming is niet mis, maar dat zijn de potentiële voordelen ook. En we moeten hen de hand reiken. Want als we dat niet doen, glipt de moeizaam bereikte ontwikkeling door onze vingers en zien we de gevolgen van deze mislukking in de hele wereld. Er bestaat geen twijfel dat vooruitgang voor de kansarmste kinderen en families de doorslaggevende voorwaarde is om onze doelstellingen voor 2030 te realiseren en nieuwe generaties toekomstkansen te geven. Het is vijf voor twaalf. Kinderen en gezondheid: dataflits In vergelijking met de rijkste kinderen hebben de armste: 1/3 kans om geschoolde hulp bij de geboorte te krijgen. 1,9X meer risico om te sterven voor hun vijfde. 2,1X meer risico op groeiachterstand. Kinderen geboren in rurale zones hebben 1,7X meer kans om voor hun vijfde te sterven dan kinderen in stedelijk gebied. In 2015 was voor ongeveer 1 miljoen kinderen hun eerste levensdag ook hun laatste. De kindersterftekloof tussen Sub-Sahara-Afrika en Zuid-Azië enerzijds en landen met hoge inkomens anderzijds veranderde nauwelijks sinds 1990. Kinderen geboren in Sub-Sahara-Afrika lopen 12 keer meer risico dan hun tegenhangers in hoge-inkomenslanden om voor hun vijfde verjaardag te sterven. Dat was ook al zo in 1990. Gelijkheid is een must Onze nieuwe kinderdoelstellingen kunnen we alleen bereiken als we prioritair inzetten op de kansarmste kinderen en het beleid, programma en overheidsuitgaven verschuiven om een grotere gelijkheid te stimuleren. De ongelijkheid waarop kinderen stuiten, kan veel vormen aannemen, maar in dit rapport focussen we specifiek op drie domeinen waarin we duidelijk zien hoe omvangrijk de uitdaging is en tegelijk hoe groot de kans om het leven van miljoenen kinderen te verbeteren. The State of the World s Children 2016: A fair chance for every child WOORD VOORAF en SAMENVATTING 5
Het rapport begint met de schrilste ongelijkheid van allemaal - de ongelijke overlevingskansen van kinderen - en onderzoekt de onderliggende oorzaken van vermijdbare kindersterfte. De tekst stelt dat de beoogde kinderoverlevingskansen voor 2030 enkel haalbaar zijn door persistente ongelijkheid dringend aan te pakken. Daarmee doelt het rapport op de gezondheid van moeders, de beschikbaarheid van geschoolde verloskundigen, gezonde voeding en toegang tot basisdiensten, naast factoren als discriminatie, Onderwijs: dataflits Zo'n 124 miljoen kinderen krijgen de kans niet om naar school te gaan en hun school af te maken. Sinds 2011 steeg het totale aantal kinderen die niet naar school gaan. 38% van de kinderen op de basisschool leert niet lezen, schrijven en eenvoudig rekenen. Naar schatting 75 miljoen kinderen (3 tot 18 jaar oud) in 35 landen hebben dringend nood aan onderwijs. 17 miljoen daarvan zijn vluchtelingen, binnenlandse ontheemden of mensen uit een bevolkingsgroep in moeilijkheden. Meisjes in conflictsituaties lopen 2,5 keer meer risico om niet naar school te kunnen dan meisjes in een vreedzamere context. In veel lage- en middeninkomenslanden leidde de groeiende onderwijsongelijkheid al tot grotere conflictrisico's tussen verschillende sociale groepen. Zo'n 150 miljoen kinderen jonger dan 14 jaar voeren kinderarbeid uit. gebrekkige kennis over kindervoeding, veilig drinkwater, behoorlijke sanitaire en hygiënische voorzieningen om kinderziektes te voorkomen. Kinderen en armoede: dataflits Kinderen vertegenwoordigen 34% van de totale bevolking in lage- en middeninkomenslanden en 46% van de bevolking die het met minder dan 1,90 USD per dag moet stellen. Meer dan 300 miljoen kinderen leven in zones met een zeer hoog overstromingsrisico en bovendien in landen waar ruim de helft van de bevolking het met minder dan 3,10 USD per dag moet doen. In Sub-Sahara-Afrika leven 247 miljoen kinderen of 2 op 3 in multidimensionale armoede. Meer dan 1/3 van alle landen meet kinderarmoede niet. In ongeveer de helft van de metende landen gebeurt dat niet regelmatig. In de 41 welvarendste landen leefden bijna 77 miljoen kinderen in financiële armoede in 2014. Als de huidige trends zich voortzetten, worstelen er in Sub-Sahara-Afrika 156 miljoen kinderen om te overleven met minder dan 1,90 USD per dag tegen 2030. Deze groep vormt bijna de helft van de extreem armen in de wereld. Dan komt een van de efficiëntste ontwikkelingsaanjagers en grootste gelijkmakers aan bod: onderwijs. Zonder kwaliteitsonderwijs is de kans veel groter dat achtergestelde kinderen in laaggekwalificeerde, slecht betaalde en onzekere jobs terechtkomen, waardoor ze als volwassene de intergenerationele armoedecyclus niet kunnen doorbreken. Een grotere focus op de vroege ontwikkeling van kinderen, een betere toegang tot kwaliteitsonderwijs en onderwijs in noodsituaties zal sneeuwbalvoordelen opleveren voor deze generatie en de volgende. 6 The State of the World s Children 2016: A fair chance for every child WOORD VOORAF en SAMENVATTING
Het rapport bespreekt twee van de meest kritieke tekorten waarmee kinderen kampen en onderzoekt dan alle dimensies van kinderarmoede en hoe socialebeschermingsprogramma's de nood kunnen lenigen. Vanuit de overtuiging dat kinderarmoede niet alleen een kwestie van inkomen is, stelt het rapport aanvullende maatregelen voor om inkomensarmoede te verminderen met geïntegreerde oplossingen voor de vele ontberingen waaronder kansarme kinderen gebukt gaan. Het rapport sluit af met vijf manieren om ons werk te intensiveren en voort te bouwen op de kennis die we de voorbije 25 jaar vergaarden en ook nu nog verzamelen: meer informatie over achtergestelde mensen bijeenbrengen; onze inspanningen bundelen om de meervoudige ontbering die kinderen in hun ontwikkeling stuit aan te pakken; innoveren om vooruitgang en verandering te versnellen voor de meest uitgesloten kinderen en hun families; investeren in gelijkheid en nieuwe financieringsvormen zoeken om de meest achtergestelde kinderen te bereiken; iedereen erbij betrekken: in de eerste plaats de gemeenschappen zelf, en bedrijven, organisaties en burgers over de hele wereld, die geloven dat we het lot van miljoenen kinderen kunnen veranderen. Deze principes vormen eerder een gids dan een blauwdruk, maar ze kunnen helpen om het beleid vorm te geven, prioriteiten te bepalen en het debat te sturen over de beste manier om de doelstellingen voor 2030 te bereiken en zo niet alleen de kansarmste kinderen, maar ons allemaal een betere toekomst te bieden. Ongelijkheid is niet onvermijdelijk of onoverkomelijk. Met de juiste investeringen op het juiste moment kunnen kansarme kinderen hun hoop op een beter leven waarmaken. Door de ongelijkheid die nu de rechten van kinderen schendt te verminderen kunnen dergelijke investeringen hen helpen om een productiever leven te leiden als volwassene zodat ook hun kinderen meer kansen krijgen en de intergenerationele armoedecyclus plaatsmaakt voor duurzame kansen. Dat is de belofte en het logische gevolg van gelijkheid. The State of the World s Children 2016: A fair chance for every child WOORD VOORAF en SAMENVATTING 7
Kinderfonds van de Verenigde Naties (UNICEF) juni 2016 Inhoud uit deze publicatie mag alleen gereproduceerd worden na toelating. Toelating wordt vrij toegekend aan educatieve en nonprofitorganisaties. Aan anderen wordt gevraagd om een klein bedrag te betalen. Neem contact op met: Division of Communication, UNICEF T.a.v.: Permissions 3 United Nations Plaza, New York, NY 10017, USA Tel.: +1 (212) 326-7434 E-mail: nyhqdoc.permit@unicef.org De laatste nieuwe data vind je op <data.unicef.org> ISBN: 978-92-806-4838-6 8 The State of the World s Children 2016: A fair chance for every child WOORD VOORAF en SAMENVATTING