WAREGEM BINNENSTE BUITEN (23) Van Margaretha en andere mirakelen wandeling door het centrum van Nieuwenhove en langs de landelijke wegen tussen de Deerlijkseweg en de Waterhoek Manette NOLF Startplaats : kerkplein Nieuwenhove Parkeermogelijkheden : aan de kerk Lengte wandeling : 8 km Toegankelijkheid : voor iedereen Routebeschrijving: - start: achterkant kerk - links: Platanendreef - links: Kerkhofstraat - rechts: Deerlijkseweg - links: Mirakelstraat - rechts: Caseelstraat - rechtdoor: Tapuitstraat - links: pad naast huisnummer 63 - links: Kruiskestraat - links: Desselgemseweg - rechts: Spitaalstraat - links: Olifantstraat - rechtdoor: weer Spitaalstraat - rechtdoor: Nieuwenhovestraat - links: Kapellestraat - rechts: Margarethapark - links: Oblatenstraat - links: Kruiskestraat de Gavergids 2008 / 1 19
Kerk Nieuwenhove Deze nieuwe kerk werd gebouwd ter vervanging van de grote kapel (oude kerk) die gesloopt werd in 1973. Een schilderij van de oude kerk hangt achterin de kerk. Ook enkele waardevolle zaken uit die oude kerk zijn hier ondergebracht: het grote missiekruis vooraan dat gered werd door baljuw Joannes Baert en een tijd verstopt was onder stro, het torenkruis, het klokje, de kruisweg, de bidbanken, de glasramen, het H.-Margarethabeeld, het beeld vooraan rechts van O.L.Vrouw van Altijddurende Bijstand en het O.L.Vrouwaltaar in de winterkapel. de oude kerk van Nieuwenhove Goed te Nieuwenhove Achter de kerk wijst een wegwijzer naar het Goed te Nieuwenhove. Nieuwenhove was het nieuwe hof van de Heren van Vichte en bestond uit een opperhof (kasteel) en bijhorend neerhof. De huidige gebouwen dateren uit de 18de eeuw maar de eerste vermeldingen gaan terug tot 1403. Het kasteel (een halfversterkt woonhuis) brandde volledig uit in 1799 tijdens de Franse revolutie. Daarna werd het gesloopt. Het hoevecomplex omvat het poortgebouw, de omwalling, het woonhuis, de stallingen, de schuur en de duiventoren. Het complex is aangekocht en wordt gerestaureerd door de stad Waregem. Er was een kleinere omwalling rond het kasteel binnen de grote gracht die het hele domein beschermt. De fundamenten van het kasteel werden bij archeologische verkennende opgravingen teruggevonden op 15 cm diepte. Het grondplan was vierkant (20 op 21 m.). Het poortgebouw bevat smeedijzeren muurankers, metselaarstekens en het wapenschild van de Heren van Nieuwenhove. De duiventoren is de enige nog bestaande duiventoren in groot Waregem. Hij telt twee verdiepingen, voor sier- en vleesduiven. de Gavergids 2008 / 1 20
De schuur bestaat uit een eikenhouten skelet dat rust op een bakstenen plaat. Het is één van de weinige nog resterende vakwerkschuren in Vlaanderen. De stallen vormen een L-vorm samen met de schuur. Oorspronkelijk waren het stallen voor kleinvee, koeien en paarden. De dakkapellen boden toegang tot de hooizolder. De omwalling is grotendeels intact gebleven. Ze had voornamelijk economische functies: als kweekvijver voor vis en riet, als zichzelf zuiverende riool, en als afsluiting voor kleinvee. Bij eventuele brand was er ook altijd direct water voorhanden. omwalling en poortgebouw van het Goed te Nieuwenhove Platanendreef De naam is niet zo origineel. Men vindt hem overal in Vlaanderen. Deze platanendreef heeft gelukkig wel platanen. Kerkhofstraat Op de parking links stond de vroegere kerk, die in 1973 gesloopt werd. Het gebouw ernaast (met de bogen) is een overblijfsel van het klooster dat opgericht werd in dezelfde periode als de bouw van de oude kerk (eind 19de eeuw). Deerlijkseweg In de 18de eeuw heette de weg naar Deerlijk de Grote Heerweg. De oude naam zegt iets over het relatieve belang van deze verkeersas. Vóór de aanleg van de rechte steenweg tussen Kortrijk en Gent in 1715-1716 was de Deerlijkseweg de beste verbinding met Kortrijk. Mirakelstraat De straat heette tot 1 oktober 1990 de Sint-Jansweg. De nieuwe naam verwijst naar de wonderbaarlijke bouwgeschiedenis van de vorige kerk van Nieuwenhove. De koppige inwoners van Nieuwenhove o.l.v. Jules Haerinck en Kamiel Vandeputte bouwden de kerk eigenhandig tussen 1894 en 1895. Gaston Martens verwerkte de gebeurtenissen in zijn toneelstuk Dorp der mirakelen. Volgens N. Follens (Follens & Verplaetse 1985, p. 84-85) was het echte mirakel het feit dat de Nieuwenhovenaren het werk tot een goed einde brachten, zonder de minste financiële of morele steun van het Waregemse gemeentebestuur of het bisdom Brugge. de Gavergids 2008 / 1 21
Caseelstraat Vroeger gingen de Waregemnaren (kant Nieuwenhove en Vichte) langs deze landelijke weg naar Gent. De straat is genoemd naar de hofstede het Goed te Caysele halverwege de straat. De kleinere hoeve iets verder wordt Klein Kazele genoemd. Deflou vermeldt de straatnaam voor het eerst in 1846, maar het toponiem is eeuwen oud. De hoeve wordt al vermeld in 1487, zij het onder de naam de goede ten casteele (van den Hende 1958), wat waarschijnlijk een verschrijving is. In 1567 was er sprake van de heerlickheden te Cayseele, waarvan de hoeve het centrum was. De naam van de hoeve is afgeleid van de familienaam van Caersele. In 1331 kocht een zekere Daniël van Caersele het poorterschap van Kortrijk zodat vanaf die datum de naam terug te vinden is in de poorterslijsten. Vandaag de dag trekt vooral de ingangspoort van de hoeve de aandacht. De witgekalkte, bakstenen poort is versierd met pilasters gekroond met ionische kapitelen. Boven de ingang is een verweerd basreliëf ingemetseld waarin nog een wijzerplaat en een figuur (te paard?) te herkennen zijn. In de bocht vóór we aan het Goed te Caysele komen, ligt het hotel-restaurant De Peracker naast een kunstmatig aangelegde vijver. Deze plaats werd in 1614 al de Peracker genoemd. Een iets jongere bron uit 1758 heeft het over den heerwegh leedende alsoo naer t goet te Cazeele houdende de straete tusschen d huijs-cauters ende den peracker. De plaatsnaam is samengesteld uit per(re) wat omheining betekende en akker. Het geheel betekent dus omheinde akker. In de middeleeuwen had men de gewoonte om niet de weiden maar de akkers te omheinen om te vermijden dat het loslopende vee de gewassen zou opeten. poortmuur van het Goed te Caysele Tapuitstraat De straatnaam verwijst naar een herberg die gelegen was op het kruispunt met de huidige Renthuisstraat. In den Tapuit wordt al vermeld in 1758. Nu heeft de herberg plaats gemaakt voor een hedendaagse woning. Eeuwen geleden stond hier een lindeboom waar de schepenen van de heerlijkheid de Vroone recht spraken. Er stond zelfs een schandpaal waar kruimeldieven en kleine misdadigers voor enkele uren te schande gezet werden. Drie eeuwen lang woonde hier de familie Cauwe zodat de omgeving als de Cauwenhoek bekend staat. Rond 1846 heette deze straat de Groote Straete van Nieuwenhove. de Gavergids 2008 / 1 22
Pad Dit pad zou de Ossekopstraat heten. Vroeger was er hier zowel links als rechts een bos. Links zien we er nog een stuk van. Kruiskestraat De straatnaam is afgeleid van Het Bourgondisch Kruis, de naam van een vroegere herberg gelegen op het kruispunt met de Desselgemseweg. Deflou vermeldt de herberg t Borgoensch Kruis al in 1842. Desselgemseweg Wat de Waregemstraat is voor Desselgem, is de Desselgemseweg voor Waregem, één en dezelfde straat. Vroeger maakte deze straat deel uit van de kleine Heerweg die Beveren verbond met Waregem. De kleine Heerweg liep door het centrum van Waregem om terug de grote Heerweg te vervoegen in Zulte. Spoorweg De spoorlijn Gent-Kortrijk werd aangelegd in 1839. In de jaren 1970 werd de lijn geëlektrificeerd en verdwenen alle gelijkgrondse overgangen. Spitaalstraat Spitaal is een verkorting van hospitaal en verwijst naar de Hospitaalridders, de ridderorde die eeuwenlang eigenaar was van de Sint-Janshoeve en de uitgestrekte landerijen op Spitaal. De Hospitaalridders zijn beter bekend als de Orde van Malta. De patroonheilige van de orde was Johannes de Doper, vandaar de naam van de Waregemse heerlijkheid. Het Goed te Sint- Jans, ooit een van de belangrijkste van Waregem, kende een bewogen geschiedenis. De gerestaureerde oude hoeve is in de verte links te zien als we na de Olifantstraat terug in de Spitaalstraat komen. wapenschild in de poortpilaren van het Goed te Sint-Jans Olifantstraat De straatnaam wordt al vermeld in 1675. Den Oliphant was een herberg die gelegen was in de Spitaalstraat ter hoogte van het kruispunt met de Olifantstraat. de Gavergids 2008 / 1 23
Nieuwenhovestraat De straat is genoemd naar de hofstede en het vroegere kasteel het Goed te Nieuwenhove. In de 15de eeuw was de hoeve het centrum van een belangrijke heerlijkheid met volledige rechtsmacht, dus ook het recht om mensen ter dood te veroordelen. Kapellestraat De Remi Van Meerhaeghestraat was vroeger de Kapellestraat, daar de oude kerk in deze straat lag. Margarethapark In deze groene oase genoemd naar de patroonheilige van Nieuwenhove lag vroeger het voetbalveld. De Heilige Margaretha werd geboren in de derde eeuw in Antiochië (Syrië). Haar ouders waren heiden en haar vader was priester in een van de tempels. De vroedvrouw die verantwoordelijk was voor haar opvoeding leerde Margaretha het christelijke geloof kennen. Stadhouder Olybrius was verliefd op haar en probeerde haar geloof uit het hoofd te praten en met haar te trouwen. Margaretha koos echter tegen beter weten in voor haar geloof. De vernederde Olybrius liet haar daarop gevangen zetten en vreselijk folteren. Ze werd met fakkels gebrand, in kokend water gelegd en aan haar haren opgehangen en gegeseld. De meeste wonden die zij tijdens de folteringen opliep, waren de dag daarop verdwenen. Tijdens haar gevangenschap zou de duivel haar bezocht hebben in haar cel onder de vorm van een draak. Hij probeerde het arme meisje te verslinden maar ze maakte een kruisteken en het monster verdween. Door al deze wonderen bekeerden vele heidenen zich nog tijdens haar gevangenschap tot het christendom. De vertoornde stadhouder liet Margaretha in het jaar 305 op een open plein in de stad onthoofden. Margaretha is de patrones van de boeren, maagden, meisjes, pleegmoeders en gehuwde vrouwen, en wordt aanbeden tegen wonden, aangezichtsziekten en onvruchtbaarheid. de Heilige Margaretha, patrones van Nieuwenhove de Gavergids 2008 / 1 24
Oblatenstraat Het klooster van de paters Oblaten heeft enkele jaren rechtover deze straat gestaan en verschafte onderwijs aan de Nieuwenhoofse jeugd. Bronnen Follens, N. & Verplaetse, A., Nieuwenhove, een Gouden Parochie te Waregem. Nieuwenhove vanaf 1500 tot 1935. Margarethaparochie vanaf 1935 tot 1985, U.G.A., Heule, 1985, 604 p. Patrick Meuris, Straatnamen in Waregem: een bespreking van de Waregemse straatnamen anno 1992, seminariewerk cursus Toeristisch Gids, Tielt 1992. Patrick Meuris, Met een gids op kroegentocht (2): De leeuw en de zwaan, de Gavergids, 1996, nr. 2, p. 13-16. Van den Hende, A., Veldnamen te Waregem. Bijdrage tot een toponymie, Gent, diss. Lic. Germaanse Filologie, 1958, 190 + 21 p. s.n., De Waregemse hoevenroute, brochure dienst Toerisme, Waregem. s.n., Officieel stedelijk stratenplan, stadsbestuur Waregem, 2007 www.heiligen.net > Alfabetisch > M > Margaretha van Antiochië, martelares de Gavergids 2008 / 1 25