DE BELASTINGKAMER VAN DE HOGE RAAD VERLEDEN, HEDEN EN TOEKOMST EEN VERKENNING RAPPORT VAN DE COMMISSIE HOGE RAAD 100 JAAR BELASTINGRECHTSPRAAK Vereniging voor Belastingwetenschap 2015
SAMENSTELLING COMMISSIE PAUL VAN AMERSFOORT (VOORZITTER) GUIDO DE BONT ARJO VAN EIJSDEN BART JAN VAN ETTEKOVEN OTTO MARRES FAUSTINA PETERS RENS PIETERSE (SECRETARIS) 2
ONDERZOEKSOPDRACHT AANDACHT BESTEDEN AAN HET 100 JARIG BESTAAN VAN CASSATIE IN BELASTINGZAKEN TERUGBLIK OP 100 JAAR BELASTINGRECHTSPRAAK DOOR DE HR DE TOEKOMST VAN DE BELASTINGRECHTSPRAAK IN HOOGSTE INSTANTIE VERKENNEN RECHTSEENHEID IN HET BESTUURSRECHT PUNTEN TER VERBETERING EN VERSTERKING 3
TERUGBLIK OP 100 JAAR BELASTINGRECHTSPRAAK DOOR HR (I) WET VAN 19 DECEMBER 1914, STB. 564: CASSATIEBEROEP TEGEN UITSPRAKEN RADEN VAN BEROEP; AFWIJKING REST VAN HET BESTUURSRECHT DOEL: EENHEID IN DE BELASTINGRECHTSPRAAK 1 SEPTEMBER 1919: (APARTE) BELASTINGKAMER HR; AANVANKELIJK BEZET UITSLUITEND DOOR NIET FISCALISTEN (= THANS DE MINDERHEID) CONCLUSIE VAN HET PARKET SINDS 1935 FACULTATIEF (BEZUINIGING); IN 1974 EERSTE FISCALE A G (J. VAN SOEST) SINDS 1978 HET WETENSCHAPPELIJK BUREAU BIJ DE HR 2010: COMMISSIE RECHTSEENHEID BESTUURSRECHT 4
TERUGBLIK OP 100 JAAR BELASTINGRECHTSPRAAK DOOR HR (II) TAKEN HR: RECHTSEENHEID, RECHTSBESCHERMING, RECHTSONTWIKKELING EN RECHTSZEKERHEID STB. 1963, 272: CASSATIE WEGENS SCHENDING VAN HET RECHT (I.P.V. DE WET) OOK DOOR ART. 80A EN 81 RO THANS VEEL RUIMTE VOOR EN NADRUK OP RECHTSONTWIKKELING HR STREEFT NAAR RECHTSZEKERHEID: ZUINIG MET OMGAAN, SOMS PROSPECTIVE OVERRULING 5
TERUGBLIK OP 100 JAAR BELASTINGRECHTSPRAAK DOOR HR (III) GEWAARDEERDE VOORBEELDEN VAN RECHTSONTWIKKELING: GOED KOOPMANSGEBRUIK, BEGINSELEN VAN BEHOORLIJK BESTUUR, FRAUS LEGIS (DRIEDAGENARREST UIT 1926), TOETSING VAN DE WET AAN VERDRAGEN (BESTUURLIJKE BOETES, DISCRIMINATIEVERBOD, EIGENDOMSRECHT), DE UITVOERIG GEMOTIVEERDE PREJUDICIËLE VRAGEN AAN HET HvJ EU MINDER GEWAARDEERDE VOORBEELDEN VAN RECHTSONTWIKKELING: KASGELD EN HOLDINGJURISPRUDENTIE, MEERDERHEIDSREGEL, ONZAKELIJKE LENING 6
RECHTSEENHEID IN HET BESTUURSRECHT (I) WETSVOORSTEL ORGANISATIE HOOGSTE BESTUURSRECHTSPRAAK: SPLITSING RvS EN OPHEFFING CRvB EN CBB OVERGANG CRvB ZAKEN NAAR GERECHTSHOVEN OPGAAN CBB IN ABRvS CASSATIEBEROEP MOGELIJK TEGEN ALLE UITSPRAKEN GERECHTSHOVEN IN CRvB ZAKEN GEVOLG: TWEE HOOGSTE BESTUURSRECHTERS, ABRvS EN HR (TWIN PEAKS MODEL) 7
RECHTSEENHEID IN HET BESTUURSRECHT (II) HR (BELASTINGKAMER?) GAAT OORDELEN OVER ALLE CRvB ZAKEN: SOCIALE ZEKERHEIDS, AMBTENAREN, STUDIEFINANCIERINGS, PENSIOEN EN TOESLAGZAKEN COMMISSIE VAN DESKUNDIGEN MOET VOORSTEL DOEN VOOR RECHTSEENHEIDSVOORZIENING: GEMENGD SAMENGESTELDE KAMERS VAN ABRvS EN HR OF RECHTSEENHEIDSKAMER VAN LEDEN HR EN ABRvS, WAARAAN ABRvS EN HR PREJUDICIËLE VRAGEN KUNNEN VOORLEGGEN DAARNAAST ZOU COMMISSIE RECHTSEENHEID BESTUURSRECHT MOETEN BLIJVEN BESTAAN, ALS OVERLEGORGAAN VAN ABRvS EN HR 8
RECHTSEENHEID IN HET BESTUURSRECHT (III) ONZE VOORKEUR: WETTELIJKE VERANKERING RECHTSEENHEIDSVOORZIENING IN PLAATS VAN INFORMELE WERKWIJZE VAN COMMISSIE RECHTSEENHEID BESTUURSRECHT (VANWEGE TRANSPARANTIE RECHTSEENHEIDSPROCES EN MOGELIJKHEID VAN INBRENG VAN PARTIJEN) DOOR ONS ONDERZOCHT EN VERWORPEN: CASSATIE M.B.T. UITSPRAKEN ABRvS; PREJUDICIËLE VRAGEN ABRvS AAN HR (MOTIE RECOURT/TAVERNE) ONZE VOORKEUR: GEMENGD SAMENGESTELDE KAMERS VAN ABRvS EN HR, WAARNAAR ABRvS EN HR DE ZAAK VERWIJZEN OF WAARAAN ABRvS EN HR PREJUDICIËLE VRAGEN STELLEN, INDIEN DE RECHTSEENHEID OF DE RECHTSONTWIKKELING DAARTOE NOOPT 9
RECHTSEENHEID IN HET BESTUURS RECHT (IV) PRINCIPIEEL NOG BETER MAAR VERMOEDELIJK NIET HAALBAAR: RECHTSEENHEIDSKAMER VAN LEDEN ABRvS EN HR (AFZONDERLIJK INSTITUUT DAT DE RECHTSEENHEID TUSSEN ABRvS EN HR BEWAAKT) WAARNAAR ABRvS EN HR DE ZAAK VERWIJZEN, OF WAARAAN ABRvS EN HR PREJUDICIËLE VRAGEN STELLEN ÉÉN PARKET VAN DE P G VOOR HR EN ABRvS? 10
GEVOLGEN VOOR DE BELASTINGKAMER HR VAN CASSATIE M.B.T. CRVB ZAKEN WERKLAST STIJGT MET MEER DAN 200% (NAAR 3000 ZAKEN) BELASTINGKAMER GAAT BESTUURSKAMER WORDEN UITBREIDING MET RAADSHEREN MET NIET FISCALE SIGNATUUR GAAT HET TEN KOSTE VAN DE KWALITEIT VAN DE FISCALE RECHTSPRAAK VAN DE HR? NIEUWE AFDELING C VAN DE BELASTINGKAMER VOOR CRvB ZAKEN? WAARSCHIJNLIJK IS SUBSTANTIËLE UITBREIDING BELASTINGKAMER ONHAALBAAR ART. 80A EN 81 RO ZOUDEN NIET ALS PANACEE MOETEN WORDEN AANGEGREPEN 11
PUNTEN TER VERBETERING EN VERSTERKING (I) VOLGENS ONS IS HET BIEDEN VAN RECHTSBESCHERMING EVEN BELANGRIJK ALS DE OVERIGE TAKEN VAN DE HR (RECHTSEENHEID, RECHTSONTWIKKELING EN RECHTSZEKERHEID) ZEKER IN HET BELASTINGRECHT IS ER GEZIEN HET BEPERKTE ZAAKSAANBOD GEEN DWINGENDE REDEN OM DE RECHTSBESCHERMENDE TAAK VAN DE HR IN TE PERKEN WIJ ZIJN DAAROM GEEN VOORSTANDER VAN HET INVOEREN VAN VERPLICHTE PROCESVERTEGENWOORDIGING OF VAN EEN VERLOFSTELSEL 12
PUNTEN TER VERBETERING EN VERSTERKING (II) WEL IS ER HET PROBLEEM DAT PRINCIPIËLE RECHTSVRAGEN DE HR NIET DAN WEL PAS ZEER LAAT BEREIKEN OM DAT PROBLEEM OP TE LOSSEN STELLEN WIJ VOOR DE MOGELIJKHEDEN TE OPENEN DAT DE FEITENRECHTER PREJUDICIËLE VRAGEN AAN DE HR STELT, EN DAT DE INSPECTEUR EEN VOOR CASSATIE VATBARE BESCHIKKING NEEMT 13
PREJUDICIËLE VRAGEN (I) BIEDT KANS OP HANTEERBARE, IN EEN VROEG STADIUM DUIDELIJKHEID BIEDENDE RECHTSPRAAK, OOK VOOR VERGELIJKBARE GEVALLEN (REFLEXWERKING) LEIDT TOT VERSTERKING VAN DE RECHTSVORMENDE ROL VAN DE HR GEEN AFHANKELIJKHEID VAN DE BEREIDHEID VAN PARTIJEN OM CASSATIE IN TE STELLEN NIET DE NADELEN VAN SPRONGCASSATIE (PAS MOGELIJK NA UITSPRAAK VAN DE RECHTBANK, ALLEEN ZINVOL BIJ ZUIVERE RECHTSVRAAG, AFHANKELIJK VAN INSTEMMING WEDERPARTIJ, LEIDT TOT VERLIES TWEEDE FEITELIJKE INSTANTIE) 14
PREJUDICIËLE VRAGEN (II) KOSTENBESPARING VOOR PARTIJEN EN RECHTERLIJKE MACHT COMMISSIE AL INGEHAALD DOOR DE WETGEVER; ZIE WETSVOORSTEL OVERIGE FISCALE MAATREGELEN 2016, DAT NOG RUIMERE MOGELIJKHEDEN BIEDT DAN ONS VOORSTEL (NIET IS VEREIST DAT HET ANTWOORD OP DE VRAAG VAN BELANG IS VOOR TALRIJKE ANDERE GEVALLEN) 15
VOOR CASSATIE VATBARE BESCHIKKING (I) BIEDT EVENEENS KANS OP HANTEERBARE, IN EEN VROEG STADIUM DUIDELIJKHEID BIEDENDE RECHTSPRAAK, OOK VOOR VERGELIJKBARE GEVALLEN (REFLEXWERKING) LEIDT EVENEENS TOT VERSTERKING VAN DE RECHTSVORMENDE ROL VAN DE HR VEREIST NIET EEN AL UITGEVOERDE RECHTSHANDELING PARTIJEN HEBBEN HET (TEZAMEN) GEHEEL IN EIGEN HAND, GEEN AFHANKELIJKHEID VAN DE FEITENRECHTER 16
VOOR CASSATIE VATBARE BESCHIKKING (II) VOLGENS ONS GEWENSTE KENMERKEN VAN DEZE BESCHIKKING VAN DE INSPECTEUR: ZWAARWEGEND OF ZAAKSOVERSTIJGEND BELANG BIJ DE BEANTWOORDING VAN EEN RECHTSVRAAG OOK M.B.T. VOORGENOMEN RECHTSHANDELINGEN, MITS FEITELIJK KADER VAST OMLIJND INITIATIEF GAAT UIT VAN DE BELASTINGPLICHTIGE TOESTEMMING VAN MINISTERIE VAN FINANCIËN RECHTSVRAAG DIRECT VOOR TE LEGGEN AAN DE HR OOK ANDEREN DAN PARTIJEN KUNNEN HUN ZIENSWIJZE INBRENGEN 17
VERPLICHTE PROCESVERTEGENWOORDIGING? WIJ ZIEN DE VOORDELEN (ZEEFFUNCTIE, DE ZAAK WORDT BETER AANGEBRACHT), MAAR ACHTEN HET NIETTEMIN ONNODIG EN ONGEWENST: UIT HET OOGPUNT VAN RECHTSBESCHERMING IS EEN LAGE DREMPEL VOOR DE TOEGANG TOT DE HOOGSTE BELASTINGRECHTER VAN BELANG MAATSCHAPPELIJKE VERSPILLING VAN GELD EN TALENT KAN MET TOEPASSING VAN ART. 80A EN 81 RO WORDEN VOORKOMEN ADVOCATUUR IS ONVOLDOENDE TOEGERUST VOOR CASSATIE IN BELASTINGZAKEN DE NADELEN VAN OVERHEIDSREGULERING VAN HET BEROEP VAN BELASTINGADVISEUR (VERSTORENDE WERKING, ADMINISTRATIEVE LASTEN EN KOSTEN) WEGEN NIET OP TEGEN DE VOORDELEN 18
STUKKENWISSELING EN NIEUWE GRIEVEN BIJ REPLIEK DE PRAKTIJK HEEFT BEHOEFTE AAN DE MOGELIJKHEID DAT OOK NOG BIJ REPLIEK NIEUWE MIDDELEN OF KLACHTEN KUNNEN WORDEN AANGEVOERD OOK NA REPLIEK EN DUPLIEK ZOU HET MOGELIJK MOETEN ZIJN NOG TE VRAGEN OM EEN MONDELINGE OF SCHRIFTELIJKE TOELICHTING DE TERMIJN VAN TWEE WEKEN VOOR DE ZOGENOEMDE BORGERSBRIEF (REACTIE OP DE CONCLUSIE VAN DE A G) WORDT IN DE PRAKTIJK ALS TE KORT ERVAREN 19
HET PLEIDOOI HET PLEIDOOI (DE MONDELINGE TOELICHTING) GEVOLGD DOOR EEN GEDACHTEWISSELING TER ZITTING KAN EEN NUTTIGE FUNCTIE VERVULLEN HET PLEITMONOPOLIE VAN ADVOCATEN ZOU MOETEN WORDEN AFGEZWAKT MET: EEN VAN DE ADVOCAAT AFGELEID SPREEKRECHT TER ZITTING VOOR DE PROCESPARTIJEN EN ANDERE RECHTSBIJSTANDSVERLENERS DAN DE ADVOCAAT EEN VERLOFSTELSEL VOOR HET GEVAL DE PROCESPARTIJ ZELF ZIJN ZAAK WIL BEPLEITEN OF WIL LATEN BEPLEITEN DOOR EEN ANDER DAN EEN ADVOCAAT 20
DE CONCLUSIE VAN DE A G (I) OMDAT DE CONCLUSIE FACULTATIEF IS, ZOU DE A G ZICH MET NAME MOETEN RICHTEN OP VRAGEN VAN RECHTSEENHEID EN RECHTSONTWIKKELING DAAROM IS HET NIET NODIG DAT UITPUTTEND VERSLAG WORDT GEDAAN VAN ALLE FEITEN, HET PROCESVERLOOP, DE UITSPRAKEN VAN DE FEITENRECHTERS EN DE CASSATIEMIDDELEN EVENTUEEL VOLSTAAN MET DEELCONCLUSIES (VGL. BIJLAGE BIJ CONCLUSIES) 21
DE CONCLUSIE VAN DE A G (II) ORDENING IN PLAATS VAN UITPUTTENDE WEERGAVE (ONTSLUITING) VAN ALLE RELEVANTE WETSGESCHIEDENIS, JURISPRUDENTIE EN LITERATUUR IN EIGEN BESCHOUWING ALLE MOGELIJKE ANTWOORDEN OP DE RECHTSVRAAG BEHANDELEN EIGEN ONDERZOEK NAAR RELEVANTE ALGEMENE ERVARINGSREGELS EN FEITEN VAN ALGEMENE BEKENDHEID, OVER BIJVOORBEELD MAATSCHAPPELIJKE IMPACT VAN EEN BEPAALD RECHTSOORDEEL 22
DESKUNDIGEN EN AMICI CURIAE (I) AAN AD HOC A G S KLEVEN PRINCIPIËLE EN PRAKTISCHE BEZWAREN: ONVOLDOENDE ZEKERHEID VAN ONAFHANKELIJKHEID ROMPSLOMP TIJDELIJKE BENOEMING DE HR KAN NU AL DESKUNDIGEN INSCHAKELEN, BIJVOORBEELD OP DE TERREINEN VAN HET JAARREKENINGENRECHT, DE BEDRIJFSECONOMIE EN DE ACTUARIËLE WETENSCHAP AMICI CURIAE ZOUDEN DE HR KUNNEN VOORLICHTEN OVER (JURIDISCHE) GEZICHTSPUNTEN DIE DOOR PARTIJEN NOG NIET NAAR VOREN ZIJN GEBRACHT 23
DESKUNDIGEN EN AMICI CURIAE (II) INITIATIEF TOT INSCHAKELING AMICUS CURIAE ZOU BIJ DE HR MOETEN LIGGEN IN BEPAALDE GEVALLEN ZOU EENIEDER DE GELEGENHEID MOETEN KRIJGEN EEN AMICUSBRIEF IN TE DIENEN, OF EENIEDER ZOU IN BEPAALDE GEVALLEN DE GELEGENHEID MOETEN KRIJGEN OP EEN BLOG VAN DE HR OPVATTINGEN OVER DE TE BESLISSEN RECHTSVRAAG WEER TE GEVEN 24
MOTIVERING VAN DE ARRESTEN EEN UITVOERIGE MOTIVERING HEEFT DE VOORKEUR BOVEN EEN KORTE, GEDECIDEERDE MOTIVERING, WANT: LEIDT TOT MEER INZICHT IN DE GEDACHTEGANG VAN DE HR, EN DAARMEE TOT MEER RECHTSZEKERHEID EN VOORSPELBAARHEID VAN DE JURISPRUDENTIE BIEDT MEER HOUVAST VOOR DE BETROKKENEN (PARTIJEN, VERWIJZINGSHOF, HvJ EU) MAAKT DE BESLISSING BETER TOETSBAAR OP CONSISTENTIE, ZOWEL VOOR DE HR ZELF ALS VOOR DE DOCTRINE 25