Wegwijs in Brugfiguren Handleiding voor scholen

Soms hebben kinderen het moeilijk op school en hebben extra begeleiding nodig. Kom je als school of leerkracht handen tekort voor deze individuele begeleiding? Kan je een helpende hand gebruiken om deze kinderen extra zorg te geven? Lees dan zeker verder: Rode Kruis-Vlaanderen ondersteunt je graag! Inhoud Brugfiguren binnen het Rode Kruis...3 Brugfiguren: wat, voor wie, hoe en waarom?...5 Starten met vrijwilligerswerk in jouw school...7 Wat kunnen vrijwilligers voor jouw school betekenen?...7 Wat kan het Rode Kruis voor jouw school betekenen?... 11 Wat verwacht het Rode Kruis van jouw school?... 12 Brugfiguren opstarten in jouw school?... 14 Wat kan Rode Kruis-Vlaanderen bieden aan kinderen tijdens de vakantie?... 15 Andere sociale Rode Kruisprojecten voor de meest kwetsbaren... 16 1

Een uurtje per week dat een vrijwilliger met de kinderen leest, rekent of speelt, geeft hen extra ontwikkelingsstimulansen en werpt zichtbaar zijn vruchten af in de klas. 2

Brugfiguren binnen de structuur van het Rode Kruis Oorspronkelijk was de taak van het Rode Kruis beperkt tot medische verzorging en noodhulp. Geleidelijk aan heeft Rode Kruis-Vlaanderen zijn werkveld verruimd tot hulp aan kwetsbaren in de breedste zin. De nood aan vrijwillige sociale zorgondersteuning is de laatste decennia alleen maar toegenomen, zeker in stedelijke gebieden. Zorgactiviteiten voor kwetsbare mensen Rode Kruis-Vlaanderen plaatst de zorg voor kwetsbare mensen in onze samenleving op de voorgrond. We verdiepen en verbreden onze zorgactiviteiten voortdurend. Brugfiguren: voor kwetsbare kinderen in een schoolse omgeving Deze brochure stelt de werking van Brugfiguren van Rode Kruis-Vlaanderen voor. Binnen deze werking helpen vrijwilligers kinderen die het moeilijk hebben om de afstand tussen school en thuis te overbruggen. Je leest wat deze werking voor uw school kan betekenen. Wil jouw school Brugfiguren opstarten? Neem gerust contact met ons op. Onze contactgegevens vind je op de achterflap. De dienst Sociale Hulpverlening van Rode Kruis-Vlaanderen zet zich in voor kwetsbare mensen. Deze dienst richt zich met verschillende activiteiten op volgende doelgroepen: ouderen, mensen met een beperking, gezinnen die in armoede leven, kinderen die het moeilijk hebben op school en zieke en herstellende mensen. 3

Je steekt veel tijd en energie in de kinderen, maar je merkt snel vooruitgang. Kinderen zijn zo spontaan. 4

Brugfiguren van het Rode Kruis Wat? Brugfiguren is een vrijwilligerswerking in of verbonden aan een kleuter- of basisschool. Vrijwilligers helpen mee met een professionele kracht om zorg te dragen voor maatschappelijk kwetsbare kinderen en het gezin waarin ze leven. Voor wie? Brugfiguren van het Rode Kruis is een project dat zich richt naar maatschappelijk kwetsbare kinderen in een schoolse omgeving. Kinderen uit kansarme of allochtone gezinnen, maar ook kinderen met een beperking, kinderen van wie een ouder of grootouder overleden is, kinderen van wie de ouders recent gescheiden zijn of anderstalige nieuwkomers, hebben het vaak moeilijk op school en kunnen wat extra begeleiding goed gebruiken. Rode Kruisvrijwilligers nemen deze taak graag op zich. Hoe? Een uurtje per week of meer komt een vrijwilliger ondersteuning bieden aan een maatschappelijk kwetsbaar kind of een groepje van kinderen. Deze ondersteuning kan zowel op school als bij het kind thuis gebeuren. Waarom? Onderwijs is een belangrijke hefboom om kinderen betere toekomstkansen te geven. Ondanks de grote inspanningen die scholen leveren, zijn er nog altijd kinderen die moeilijk aansluiting vinden bij ons schoolsysteem. Deze kinderen doen het dan ook minder goed op school. Eén van de belangrijkste oorzaken hiervan blijkt de kloof tussen het thuis- en schoolmilieu. Kinderen die uit een thuismilieu komen dat erg verschilt van het schoolmilieu, starten al met een achterstand die tijdens hun schoolloopbaan vaak nog toeneemt. Voor deze kinderen is er dan ook nood aan een brugfunctie tussen school en thuis. Vrijwilligers kunnen deze kinderen extra ondersteunen en hen helpen om de kloof te verkleinen. 5

Starten met vrijwilligerswerk in jouw school Jouw school doet haar uiterste best om alle kinderen de kans te geven zich zo goed mogelijk te ontwikkelen. Ze doet inspanningen om de leerlingen alle mogelijke ontplooiingskansen te geven. Toch zijn er nog steeds kinderen die zich niet 100% thuis voelen op school of geen volledige aansluiting vinden bij de schoolcultuur. Leerkrachten, medewerkers en directie komen soms handen tekort om deze maatschappelijk kwetsbare kinderen extra aandacht te geven. In samenwerking met jouw school, kunnen vrijwilligers deze extra aandacht, zorg en ondersteuning op zich nemen. Als je wenst te starten met een vrijwilligerswerking in jouw school, wil Rode Kruis-Vlaanderen je daar graag bij helpen. Wat kunnen vrijwilligers voor jouw school betekenen? Vrijwilligers kunnen verschillende taken op zich nemen. Wat ze precies doen, wordt bepaald in samenspraak met de contactpersoon van de school. Een goede samenwerking, werken naar hetzelfde doel, is essentieel! Wetenschappelijke onderbouwing van Brugfiguren Om de school- en ontwikkelingskansen van maatschappelijk kwetsbare kinderen optimaal te verhogen, deed het Centrum voor Evidence-Based Practice (of kortweg CEBaP) van Rode Kruis-Vlaanderen onderzoek naar effectieve activiteiten voor kleuters en lagere schoolkinderen en beschreef dat in een zogenaamde evidence-based richtlijn. CEBaP baseert zich bij het maken van een richtlijn op drie pijlers: wetenschappelijke studies, specialistenadvies & praktijkervaring en voorkeur & belangen van de doelgroep. Zo werd gestart met het zoeken naar wetenschappelijke studies over het effect van 16 activiteiten, bijvoorbeeld: spelen met blokken, verkeerseducatie in de praktijk... In een volgende stap werden deze studies voorgelegd aan personen die op het terrein actief zijn (zoals brugvrijwilligers en leerkrachten) en 7

bijgevolg veel praktijkervaring hebben. Er werd ook steeds rekening gehouden met de voorkeuren van maatschappelijk kwetsbare kinderen. Deze richtlijn bevat met andere woorden aanbevelingen die vrijwilligers van Brugfiguren zullen helpen bij het uitvoeren van hun activiteiten. Mogelijke manieren van ondersteuning door een vrijwilliger zijn: begeleiding van een kind of groepje kinderen binnen de school (bijvoorbeeld: helpen bij niveaulezen, een kind individueel begeleiden bij iets waarmee het het moeilijk heeft). De leerkracht zal de zwakste kinderen bij zich nemen en de kinderen die sterker zijn in bijvoorbeeld het niveaulezen, toevertrouwen aan de vrijwilliger; huiswerkbegeleiding van een kind of groep kinderen op de school zelf; huiswerkbegeleiding bij een kind thuis. De vrijwilliger bezoekt op een vooraf afgesproken dag en tijdstip het kind thuis om het te helpen bij het huiswerk. De vrijwilliger zal daarnaast ook educatieve spelletjes doen met het kind zodat het al spelend kan leren; op een speelse manier Nederlands leren en oefenen met een kind (bijvoorbeeld: met een kind naar de bibliotheek gaan en samen lezen, gezelschapsspelletjes spelen met een kind); ondersteuning van ouders (bijvoorbeeld: ouders betrekken bij het begeleiden van het huiswerk). De vrijwilliger zal de ouders meer proberen te betrekken bij het schoolgebeuren zodat zij hun kind na een tijdje zelf kunnen helpen. De school zelf beslist welke kinderen in aanmerking komen voor ondersteuning en bepaalt ook welke soort ondersteuning het meest geschikt is voor het kind. Het kan gaan over een langdurige ondersteuning, tijdens het volledige schooljaar of het kan gaan over een tijdelijke ondersteuning. Tijdelijke ondersteuning kan nodig zijn voor kinderen die tijdelijk minder goed functioneren omwille van een overlijden in het gezin, een scheiding van de ouders kortom dingen die kinderen emotioneel uit evenwicht kunnen brengen. Kinderen die in armoede leven en anderstalige kinderen hebben vaak langdurige ondersteuning nodig omdat ze meestal taalarm zijn. 8

Wat ik zo fantastisch vind aan Brugfiguren is dat ik kinderen met een taalachterstand en leermoeilijkheden structuur kan geven en hen kan helpen om later een diploma te halen. 9

Wat kan het Rode Kruis voor jouw school betekenen? Het Rode Kruis helpt je Brugfiguren op te starten vanaf het begin. We helpen je bij de rekrutering, zorgen voor de opleiding en begeleiding van de vrijwilligers en sluiten een verzekering voor hen af. We vragen een uittreksel uit het strafregister - model 2. Als je beslist om een vrijwilligerwerking op te starten, rekruteert het Rode Kruis vrijwilligers voor jouw school. Uiteraard gebeurt dit in overleg met jou. Meestal starten we met een klein groepje vrijwilligers (4 tot 5 personen) en zien we het groepje ieder trimester groter worden. Naargelang de nood zal er meer of minder gerekruteerd worden. Dit gebeurt altijd in samenspraak met de school. Het Rode Kruis geeft de vrijwilligers een opleiding als voorbereiding op hun taak. Deze opleiding behandelt onder meer hun plaats als vrijwilliger naast het personeel van de school en naast de ouders, hun rechten en plichten als vrijwilliger en de methodieken die op de school worden gebruikt. De coördinator van de Rode Kruisafdeling, volgt de vrijwilligers op. De coördinator contacteert de vrijwilligers na de start om te kijken of alles goed is verlopen. Hij brengt de vrijwilligers op geregelde tijdstippen bij elkaar zodat zij ervaringen kunnen uitwisselen en nieuwe dingen kunnen leren. Bij een startende groep zijn die bijeenkomsten frequenter dan bij een gevorderde groep. Samen wordt de werking besproken en geëvalueerd. Het is ook de coördinator die de contacten onderhoudt met de contactpersoon van de school. Dit kan de zorgcoördinator zijn of iemand anders die de directie van de school aanduidde als contactpersoon voor Brugfiguren. De vrijwilligers zijn Rode Kruisvrijwilligers. Rode Kruis-Vlaanderen zorgt dan ook voor een verzekering Burgerlijke aansprakelijkheid voor hun vrijwilligersopdracht. 11

Wat verwacht het Rode Kruis van jouw school? Een duidelijke taakomschrijving Voordat jouw school met Brugfiguren start, is het belangrijk dat je bepaalt welke taken vrijwilligers op zich kunnen nemen. Een duidelijke afbakening van het vrijwilligerswerk ten opzichte van het professionele werk is een must. De vrijwilligers moeten op voorhand duidelijk weten welk kind ze zullen begeleiden en welke soort ondersteuning je van hen verwacht. Daarnaast dien je ook te bepalen hoeveel vrijwilligers er in jouw school terechtkunnen en hoe vaak per week je ondersteuning van hen verwacht. Bij de start van Brugfiguren zullen er vermoedelijk maar enkele vrijwilligers zijn. Later zal de werking geleidelijk aan groeien. Je verwachtingen sluiten hier dus best bij aan. Een goed onthaal en professionele ondersteuning Als je het Rode Kruis vraagt om een vrijwilligerswerking te starten, verwachten wij dat het voltallige personeel op de hoogte is en achter dit initiatief staat. Het is immers belangrijk dat de vrijwilligers zich welkom voelen en dat ze met hun vragen steeds bij een professionele kracht terechtkunnen. Het Rode Kruis vraagt dat één personeelslid van jouw school de vaste contactpersoon voor onze vrijwilligers wordt. Deze contactpersoon maakt de vrijwilliger wegwijs in de school en ondersteunt hen inhoudelijk en methodisch. Onze vrijwilligers zijn immers niet per definitie pedagogisch geschoold. Een goede coaching door een professionele kracht binnen de school is dus noodzakelijk. Op die manier kan je er ook voor zorgen dat de vrijwilliger iets op dezelfde manier aanleert als de leerkracht van het kind. We gaan ervan uit dat je de vrijwilligers goed onthaalt in jouw school. Persoonlijk contact is hierbij zeer belangrijk! Vlotte communicatie Een goede en duidelijke communicatie tussen alle betrokkenen is heel belangrijk. 12

We zien dat onze begeleiding het zelfbeeld van heel wat kinderen kan opkrikken. Als je ze bijvoorbeeld kan helpen met het voorbereiden van een spreekbeurt zie je ze helemaal openbloeien. Krijgen ze nadien goede punten? Dan zijn ze terecht heel fier op zichzelf. Dat is waar je zelf voldoening uit haalt. 13

Wanneer een vrijwilliger een kind thuis begeleidt, is er vaak geen rechtstreeks contact met de school. We verwachten echter van de school dat ze ook deze vrijwilligers goed opvolgt en begeleidt. Een mogelijke manier om te communiceren met deze vrijwilligers is werken met een heen-en-weer-boekje of communiceren via de agenda of e-mail. Op deze manier kan de vrijwilliger kenbaar maken welke taken, oefeningen hij met het kind deed en kan de school hierop feedback geven en verwachtingen formuleren. Daarnaast raden wij aan om op geregelde tijdstippen een (evaluatie)gesprek te houden met de vrijwilliger. Idealiter vinden er in de loop van een schooljaar minstens drie gesprekken plaats: één aan het begin van het schooljaar (eventueel samen met de ouders) om de doelstellingen voor het komende jaar te bepalen, één op het einde van het eerste semester als tussentijdse evaluatie en eventuele bijsturing en één op het einde van het schooljaar als evaluatie. Daarnaast verwachten wij ook van de school dat zij de ouders informeert over het feit dat hun kind ondersteuning krijgt van een vrijwilliger. De school communiceert dit duidelijk naar de ouders. Wanneer een vrijwilliger bij een kind aan huis ondersteuning geeft, vragen wij dat iemand van de school de eerste keer meegaat met de vrijwilliger om hem/haar voor te stellen aan de ouders. Brugfiguren opstarten in jouw school? Neem contact op met de dienst Sociale Hulpverlening van Rode Kruis-Vlaanderen. De medewerkers beantwoorden graag je vragen en helpen je bij het opstarten van het project. Contactgegevens vind je achteraan deze brochure. Wanneer de begeleiding van een kind niet kan doorgaan omdat er bijvoorbeeld een daguitstap gepland is, is het evident dat de school de vrijwilliger hiervan tijdig op de hoogte brengt. 14

Wat kan Rode Kruis-Vlaanderen bieden aan maatschappelijk kwetsbare kinderen tijdens de vakantie? Naast het Brugfigurenproject organiseert Rode Kruis-Vlaanderen ook Vakantiekampen voor maatschappelijk kwetsbare kinderen. Samen met leeftijdsgenootjes kunnen deze kinderen dankzij het Rode Kruis genieten van een week vakantie vol spelplezier. Op die manier zorgen we niet alleen voor hen tijdens het schooljaar, maar laten we hen ook tijdens de zomervakantie niet in de kou staan. Dat deze vakanties hard nodig zijn, blijkt uit recente cijfers van het Steunpunt Vakantieparticipatie. Deze tonen aan dat meer dan 19% van de gezinnen in Vlaanderen zich geen vakantie kan permitteren. Maatschappelijk kwetsbare kinderen vinden vaak niet de weg naar het reguliere jeugdwerk en vrijetijdsaanbod. Kinderen in armoede brengen hun vakantie dan ook vaak door in hun (te kleine) huis, soms zonder tuin of in een stressvolle sfeer. Daarnaast organiseert Rode Kruis-Vlaanderen nu ook Aangepaste Vakantiekampen voor maatschappelijk kwetsbare kinderen van 7 t.e.m. 14 jaar met een beperking. Voor hen is het extra moeilijk om op vakantie te kunnen gaan. Deze kinderen kunnen vandaag niet terecht in het aanbod van de Vakantiekampen (ook al zijn ze maatschappelijk kwetsbaar) noch in het aanbod van de Aangepaste vakanties (ook al hebben ze een beperking). Het aanbod van de Aangepaste vakantiekampen is voor velen de enige mogelijkheid om toch op vakantie te kunnen gaan. Samen met leeftijdsgenootjes kunnen de kinderen genieten van een kamp vol speelplezier. Zo kunnen ook zij na de schoolvakantie toffe vakantieverhalen vertellen aan hun klasgenootjes. Deze kinderen hebben meer dan wie ook nood om er eens tussenuit te zijn. Ook voor de ouders doet het deugd om hun kinderen op vakantie te kunnen laten gaan en het even iets rustiger te hebben thuis. 15

Andere sociale Rode Kruisprojecten voor de meest kwetsbaren Rode Kruisvrijwilligers maken graag tijd vrij voor mensen die het wat moeilijker hebben. Hun aandacht gaat vooral naar mensen die door het net van de sociale voorzieningen vallen of die om een of andere reden gescheiden raken van de rest van de samenleving. Het Rode Kruis treedt niet in de plaats van de bestaande sociale diensten, maar biedt een aanvulling op de professionele hulp. Thuis in m n tehuis Vrijwilligers brengen ouderen of zieken een bezoek in het tehuis of ziekenhuis. Ze komen even langs voor een babbel in de cafetaria, ze nemen hen mee voor een wandeling in de tuin, ze gaan samen een terrasje doen of ze begeleiden hen op een feest. Spring eens binnen Ouderen die thuis wonen krijgen regelmatig het bezoek van een vrijwilliger, trekken er samen eens op uit of worden begeleid naar het ziekenhuis. Er wordt aandacht besteed aan het samen zijn. 16

Aangepaste Vakanties Net zoals voor kinderen die in armoede leven, is vakantie ook voor mensen met een beperking niet vanzelfsprekend. Om deze mensen een onbezorgde vakantie te bieden, waarbij ze kunnen rekenen op alle zorg en aandacht die ze nodig hebben, organiseert Rode Kruis-Vlaanderen vakanties voor mensen met een beperking. Uitleendienst Hulpmiddelen Sommige mensen hebben door ziekte of ouderdom tijdelijk een hulpmiddel nodig, zoals een looprek, een rolstoel of een bed. Ze kunnen terecht in meer dan 180 uitleendiensten van Rode Kruis-Vlaanderen voor kwaliteitsvol hulpmateriaal. Zorgbib, meer dan een boek In een ziekenhuis of zorgvoorziening kunnen een goed boek, een cd of dvd wonderen doen. Maar onze vrijwilligers maken vooral tijd voor een kort bezoek of een gesprekje met patiënten en bewoners. Wil je meer informatie over de sociale werking van het Rode Kruis-Vlaanderen? Surf naar www.rodekruis.be of neem contact met ons op. Contactgegevens vind je op de achterflap. 17

Meer info Rode Kruis-Vlaanderen Sociale Hulpverlening Brugfiguren Motstraat 40 2800 Mechelen tel. 015 44 35 68 brugfiguren@rodekruis.be www.rodekruis.be Het Rode Kruis ontvangt structurele steun van: V.u.: Philippe Vandekerckhove, Motstraat 40, 2800 Mechelen Foto s: Ans Brys, Pieter-Jan De Pue, Marc Gysens, istock, Jens Mollenvanger Frank Toussaint, Bob Van Mol, Elisabeth Verwaest 2015_212