Nieuwe Materialen. Informatie uit octrooiaanvragen van Nederlandse instellingen. Opdrachtgever: SenterNovem. Dit rapport is opgesteld door

Nieuwe Materialen Informatie uit octrooiaanvragen van Nederlandse instellingen Opdrachtgever: SenterNovem Colofon Dit rapport is opgesteld door ing. J.H. (Jan) Knecht DATUM 31 januari 27 KENMERK STATUS KOB/27/Nieuwe Materialen Definitief

Cluster Kennisontwikkeling en Beleidsinteractie (KOB) KOB analyseert octrooi-informatie ter ondersteuning van beleidsontwikkeling op het gebied van innovatie en industrieel eigendom. Door de combinatie van databases met bibliografische gegevens van octrooien, octrooiregisters en bronnen met andere (economische) gegevens is het mogelijk om analyses te maken die beleidsrelevante informatie verschaffen. Vragen die KOB ondermeer kan beantwoorden, zijn: Wie is binnen een bepaald technologiegebied actief en met welke technologie in het bijzonder? Welke bedrijven zijn (in potentie) concurrenten? En welke zijn (in potentie) partners? Wat is de positie van de BV Nederland ten opzichte van de belangrijkste concurrenten op de wereldmarkt? Welke zijn de belangrijkste Nederlandse spelers in een technologiegebied? Welke geografische concentraties (valleys) zijn er te identificeren en wie maken er deel van uit? Wat zijn opkomende technologiegebieden? Wat is de octrooistructuur van een land? Op welk gebied worden naar verhouding veel octrooien aangevraagd en op welk gebied minder? Hoe verhoudt deze situatie zich met die in de EU en die in Nederland? 2

Samenvatting Dit rapport doet verslag van een onderzoek naar de ontwikkelingen op het gebied van Nieuwe materialen, ook wel bekend als Novel materials. Het onderzoek is uitgevoerd op basis van octrooiaanvragen die ingediend zijn binnen een periode die loopt van 1995 t/m 24. Het gaat hierbij om aanvragen die bedrijven en kennisinstellingen 1 via de internationale routes 2 hebben ingediend. De aantallen octrooiaanvragen die via deze routes worden ingediend, gelden als een goede indicator voor innovatie. De bibliografische gegevens uit de octrooiregisters zijn over het algemeen goed te selecteren, te classificeren op een groot aantal criteria (en combinaties daarvan) en in de tijd te plaatsen. Zo hebben we de door Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen ingediende octrooiaanvragen afgebakend en ze geprobeerd te gebruiken als een objectief -doch beperkt- middel om iets te zeggen over de innovatiekracht van Nederland. De ontwikkeling van nieuwe materialen ( novel materials ) is misschien wel één van de beste maatstaven voor de innovatiekracht van een land. Om enigszins structuur aan te brengen in dit onderzoek, zijn 2 deelgebieden onderscheiden: Composites / Hybrids, Adhesives, Engineering plastics, Metals, Thin layers, Coatings, Fibers, Functional materials (in electronics), Membranes, Biomaterials, Nanomaterials, Synthetic materials, Rubber, Superconductors / Magnetic materials, Construction materials, Ceramics / Anorganic polymers, Catalysts, Solar Cells, Selfhealing materials en Special products. Binnen elk van deze gebieden is gezocht naar indicatoren voor de innovatiekracht van Nederland. Gekeken is naar groeipercentages en eventuele specialisaties. De resultaten zijn weergegeven in grafische vorm en in tabellen. De Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen die actief zijn bij het ontwikkelen van nieuwe materialen (347 in totaal) zijn samen goed voor ruim 3.5 octrooiaanvragen op dat terrein, dat is 6,8% van de ruim 5. aanvragen van Nederlandse oorsprong uit de periode 1995-24. 1 Particuliere uitvinders zijn hier buiten beschouwing gebleven. 2 Dit zijn octrooiaanvragen die gedaan zijn via de World Intellectual Property Organisation (de zgn. PCT- of WO-aanvragen) en/of het Europese Octrooibureau (de zgn. Euro-PCT of EP-aanvragen). Zie voor meer details Bijlage 2: Begrippen en methoden. 3

Inhoudsopgave 1. Inleiding...7 2. Nieuwe materialen...8 3. Ontwikkelingen in de nieuwe materialen...9 3.1 Materiaalcomposieten, hybriden en vezelmetaallaminaten ( Composites / Hybrids )...1 Groei in octrooiaanvragen in de Composites / Hybrids...1 Nederlandse aanvragers in Composites / Hybrids...1 3.2 Lijmtechnologie ( Adhesives )...12 Groei in octrooiaanvragen in de Adhesives...12 Nederlandse aanvragers in Adhesives...12 Groei in octrooiaanvragen in Engineering plastics...14 Nederlandse aanvragers in Engineering plastics...14 3.4 Metalen ( Metals )...16 Groei in octrooiaanvragen in Metalen...16 Nederlandse aanvragers in Metalen...16 3.5 Voorbehandeling, hechten en dunne lagen ( Thin layers )...18 3.6 Dunne lagen, verfsystemen ( Coatings )...19 Groei in octrooiaanvragen in Coatings...19 Nederlandse aanvragers in Coatings...19 3.7 Vezels en finishes ( Fibers )...21 Groei in octrooiaanvragen in Fibers...21 Nederlandse aanvragers in Fibers...21 3.8 Functionele materialen t.b.v. elektronica ( Functional materials in electronics )...23 Groei in octrooiaanvragen in Functional materials...23 Nederlandse aanvragers in Functional materials...23 3.9 Scheidingstechnologie ( Membranes )...25 Groei in octrooiaanvragen in Membranen...25 Nederlandse aanvragers in Membranen...25 3.1 Biomaterialen en tissue engineering ( Biomaterials )...27 Groei in octrooiaanvragen in Biomaterials...27 Nederlandse aanvragers in Biomaterials...27 3.11 Ontwerpen van materialen op moleculaire schaal ( Nanomaterials )...3 Groei in octrooiaanvragen in Nanomaterials...3 Nederlandse aanvragers in Nanomaterials...3 3.12 Kunststoffen en de verwerking daarvan ( Synthetic materials )...32 Groei in octrooiaanvragen in Synthetic materials...32 Nederlandse aanvragers in Synthetic materials...32 3.13 Rubber...35 Groei in octrooiaanvragen in Rubber...35 Nederlandse aanvragers in Rubber...35 3.14 Supergeleidende en magnetische materialen ( Superconductors )...37 Groei in octrooiaanvragen in Superconductors...37 Nederlandse aanvragers in Superconductors...37 3.15 Bouwmaterialen ( Construction materials )...38 Groei in octrooiaanvragen in Construction materials...38 Nederlandse aanvragers in Construction materials...38 3.16 Keramische materialen en anorganische polymeren ( Ceramics )...4 Groei in octrooiaanvragen in Ceramics...4 Nederlandse aanvragers in Ceramics...4 4

3.17 Katalysematerialen ( Catalysts )...42 Groei in octrooiaanvragen in Catalysts...42 Nederlandse aanvragers in Catalysts...42 3.18 Zonnecellen ( Solar cells )...44 Groei in octrooiaanvragen in Solar cells...44 Nederlandse aanvragers in Solar cells...44 3.19 Selfhealing materials...46 Groei in octrooiaanvragen in Selfhealing materials...46 Nederlandse aanvragers in Selfhealing materials...46 3.2 Special products...48 Groei in octrooiaanvragen in Special products...48 Nederlandse aanvragers in Special products...48 4. Nederland en Nieuwe Materialen...5 4.1 Nederland in verhouding tot de rest van de Europese Unie (EU-14) en de rest van de wereld...5 4.2 Verdeling Nederlandse aanvragen over de technologiegebieden...57 4.3 Verdeling technologiegebieden binnen de Nederlandse aanvragers...57 5. Conclusies...72 5.1 Algemeen...72 5.2 Per categorie...72 Bijlage 1 Geraadpleegde literatuur...76 Bijlage 2 Begrippen en methoden...77 Bijlage 3 Onderbouwing documentselecties...8 Bijlage 4 Gebruikte afkortingen...81 Bijlage 5 Landcodes...82 5

Figuren Figuur 1: Trendlijn octrooiaanvragen (Nederland en algemeen)...8 Figuur 2: Trendlijn octrooiaanvragen Novel materials in Nederland...8 Figuur 3: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Composites / Hybrids...1 Figuur 4: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Adhesives...12 Figuur 5: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Engineering plastics...14 Figuur 6: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Metals...16 Figuur 7: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Coatings...19 Figuur 8: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Fibers...21 Figuur 9: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Functional materials...23 Figuur 1: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Membranes...25 Figuur 11: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Biomaterials...27 Figuur 12: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Nanomaterials...3 Figuur 13: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Synthetic materials...32 Figuur 14: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Rubber...35 Figuur 15: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Superconductors...37 Figuur 16: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Construction materials...38 Figuur 17: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Ceramics...4 Figuur 18: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Catalysts...42 Figuur 19: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Solar cells...44 Figuur 2: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Selfhealing materials...46 Figuur 21: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Special products...48 Figuur 22: Aandeel Nederland binnen de EU-15...51 Figuur 23: Totaalbeeld "Nieuwe Materialen"...51 Figuur 24: Internationale positionering van Nederland - per technologiegebied...56 Figuur 25: Nieuwe materialen in Nederland...57 Figuur 26: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in de internationale routes...78 Figuur 27: Aandeel van de verschillende nationaliteiten in de internationale routes...79 Tabellen Tabel 1: Nederlandse aanvragers op het gebied van Composites / Hybrids...1 Tabel 2: Octrooiprofiel technologiegebied "Composites / Hybrids"...11 Tabel 3: Nederlandse aanvragers op het gebied van Adhesives...12 Tabel 4: Octrooiprofiel technologiegebied "Adhesives"...13 Tabel 5: Nederlandse aanvragers op het gebied van Engineering plastics...14 Tabel 6: Octrooiprofiel technologiegebied "Engineering plastics"...15 Tabel 7: Nederlandse aanvragers op het gebied van Metals...16 Tabel 8: Octrooiprofiel technologiegebied "Metals"...17 Tabel 9: Nederlandse aanvragers op het gebied van Coatings...19 Tabel 1: Octrooiprofiel technologiegebied "Coatings"...2 Tabel 11: Nederlandse aanvragers op het gebied van Fibers...21 Tabel 12: Octrooiprofiel technologiegebied "Fibers"...22 Tabel 13: Nederlandse aanvragers op het gebied van Functional materials...23 Tabel 14: Octrooiprofiel technologiegebied "Functional materials"...24 Tabel 15: Nederlandse aanvragers op het gebied van Membranes...25 Tabel 16: Octrooiprofiel technologiegebied "Membranes"...26 Tabel 17: Nederlandse aanvragers op het gebied van Biomaterials...28 Tabel 18: Octrooiprofiel technologiegebied "Biomaterials"...29 Tabel 19: Nederlandse aanvragers op het gebied van Nanomaterials...3 Tabel 2: Octrooiprofiel technologiegebied "Nanomaterials"...31 Tabel 21: Nederlandse aanvragers op het gebied van Synthetic materials...33 Tabel 22: Octrooiprofiel technologiegebied "Synthetic materials"...34 Tabel 23: Nederlandse aanvragers op het gebied van Rubber...35 Tabel 24: Octrooiprofiel technologiegebied "Rubber"...36 Tabel 25: Nederlandse aanvragers op het gebied van Superconductors...37 Tabel 26: Octrooiprofiel technologiegebied "Superconductors"...37 Tabel 27: Nederlandse aanvragers op het gebied van Construction materials...38 Tabel 28: Octrooiprofiel technologiegebied "Construction materials"...39 Tabel 29: Nederlandse aanvragers op het gebied van Ceramics...4 Tabel 3: Octrooiprofiel technologiegebied "Ceramics"...41 Tabel 31: Nederlandse aanvragers op het gebied van Catalysts...42 Tabel 32: Octrooiprofiel technologiegebied "Catalysts"...43 Tabel 33: Nederlandse aanvragers op het gebied van Solar cells...44 Tabel 34: Octrooiprofiel technologiegebied "Solar cells"...45 Tabel 35: Nederlandse aanvragers op het gebied van Selfhealing materials...46 Tabel 36: Octrooiprofiel technologiegebied "Selfhealing materials"...47 Tabel 37: Nederlandse aanvragers op het gebied van Special products...48 Tabel 38: Octrooiprofiel technologiegebied "Special products"...49 Tabel 39: Octrooiaanvragen Nieuwe Materialen van Nederlandse oorsprong...5 6

1. Inleiding De projectdirectie Innovatie van SenterNovem is een discussietraject gestart om te komen tot een Materialenprogramma. Een Strategische Adviescommissie (SAC) zal beslissen of een programma voldoende zwaarte heeft en ook focus & massa. Er zal bepaald worden of zo n programma voldoende kansrijk is (economisch perspectief heeft) en of materialenonderzoek en -ontwikkeling voldoende aandacht krijgt (bijvoorbeeld of er gescoord wordt op innovatie en dus ook op octrooien). Aan het cluster Kennisontsluiting en Beleidsinteractie (KOB) van Octrooicentrum Nederland (OCNL) is gevraagd een bijdrage te leveren aan de beslissingsvoorbereiding en een analyse van te maken van de beschikbare octrooi-informatie op dit terrein. De aantallen octrooiaanvragen die via de internationale routes worden ingediend, gelden als een goede indicator voor innovatie. Zo kunnen we de door Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen ingediende octrooien als een indicator zien voor de innovatiekracht van Nederland. Voor de uitvoering van de tellingen is een tijdvak gekozen dat loopt van 1995 tot 24. Na 24 is de octrooi-informatie in de beschikbare databases wegens de geldende geheimhoudings-periode van 18 maanden te beperkt van omvang om er conclusies uit te trekken (zie voor details én toelichting Bijlage 2: Begrippen en methoden). Hoofdstuk 3 geeft een beeld van de technologiegebieden waarbinnen nieuwe materialen ( novel materials ) ontwikkeld zijn en worden. In de verkenning van SenterNovem over materialen voor de toekomst 3, de basis voor deze studie, wordt onderscheid gemaakt in 2 categorieën: 1. Composites / hybrids 2. Adhesives 3. Engineering plastics 4. Metals 5. (Thin layers) 6. Coatings 7. Fibers 8. Functional materials (in electronics) 9. Membranes 1. Biomaterials 11. Nanomaterials 12. Synthetic materials 13. Rubber 14. Superconductors / magnetic materials 15. Construction materials 16. Ceramics / Anorganic polymers 17. Catalysts 18. Solar Cells 19. Selfhealing materials 2. Special products. Deze deelgebieden zijn in afzonderlijke paragrafen uitgewerkt en toegelicht, met behulp van tabellen en grafische voorstellingen. Voorbehandeling, hechten en dunne lagen (Thin layers) is in deze studie samengevoegd met Dunne lagen, verfsystemen (Coatings), omdat we geen onderscheid hebben kunnen maken tussen deze beide categorieën. Details van de gebruikte IPC-codes 4 en de toegepaste clustering zijn te vinden in Bijlage 3: Onderbouwing documentselecties. De selecties voor de zoekopdrachten zijn in het Engels gesteld, omdat de voertaal van de databases Engels is. Hoofdstuk 4 bevat de samenvatting voor Nederland. Hoofdstuk 5 bevat de conclusies. 3 Materialen voor de toekomst, een verkenning, SenterNovem, 19 september 26. 4 International Patent Classification (IPC) van de World Intellectual Property Organisation (WIPO). 7

2. Nieuwe materialen Er zijn in de totale onderzoeksperiode meer dan 5. octrooiaanvragen ingediend door Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen. In de onderstaande grafiek is duidelijk te zien dat vanaf het jaar 2 de groei in octrooiaanvragen van Nederlandse oorsprong in alle technologiegebieden samen boven de totale groei in octrooiaanvragen (WO+EP-aanvragen) is komen te liggen. In 24 was het aantal Nederlandse aanvragen gestegen 226% t.o.v. 1995, terwijl de som van alle WO+EP-aanvragen was gestegen tot 28%. 4 35 Index (1995=1) 3 25 2 15 1 5 1995 2 25 Totaal aanvragen (WO+EP) Totaal Nederlandse aanvragen Figuur 1: Trendlijn octrooiaanvragen (Nederland en algemeen) Om te zien hoe Nederland het doet op het gebied van Nieuwe Materialen (Novel Materials) was het nodig een goede definitie te hebben van wat deze inhouden. Een materiaal is een natuurlijke of kunstmatig geproduceerde stof die bestemd is om verwerkt te worden tot bruikbare producten. Nieuwe materialen zijn materialen met nieuwe eigenschappen; zij zijn bijv. zelfherstellend, biologisch afbreekbaar, hittebestendig, onzichtbaar voor radar, duurzaam, intelligent, antimagnetisch, enz. In de onderzoeksperiode (1995-24) zijn er door Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen meer dan 3.5 octrooien aangevraagd en is er een voortdurende groei zichtbaar. In Figuur 2 wordt de groeilijn in aanvragen van Nederlandse oorsprong in alle technologiegebieden uit Figuur 1 vergeleken met de groei in de rubriek nieuwe materialen ( novel materials ). De groei die de Nederlandse instellingen in zijn algemeenheid manifesteren is niet terug te vinden in de rubriek nieuwe materialen. Sedert het jaar 1998 is de gemiddelde groeilijn in de nieuwe materialen zo goed als horizontaal. In de grafiek hieronder is dit duidelijk waar te nemen. 4 35 Index (1995=1) 3 25 2 15 1 5 1995 2 25 Nederlandse Novel Materials Totaal Nederlandse aanvragen Figuur 2: Trendlijn octrooiaanvragen Novel materials in Nederland De tot nu toe gepubliceerde aanvragen op het gebied van nieuwe materialen vallen op vele manieren onder te verdelen, maar voor de onderhavige studie is het onderscheid aangehouden dat SenterNovem heeft gebruikt in haar verkenning over Materialen voor de toekomst. In hoofdstuk 3: Ontwikkelingen in de nieuwe materialen van dit KOB-rapport worden grote verschillen geconstateerd in de verschillende deelcategorieën. 8

3. Ontwikkelingen in de nieuwe materialen De paragrafen hieronder bevatten statistische gegevens, gebaseerd op onderzoek naar octrooi-informatie. Er is uitgegaan van octrooiaanvragen, in plaats van van verleende octrooien (zie voor meer details over deze en andere afspraken de Bijlagen 2 en 3: Begrippen en methoden en Onderbouwing documentselecties). De World Intellectual Property Organization (WIPO), het Europees Octrooibureau (EOB) en de Nationale Octrooibureaus maken allen gebruik van de International Patent Classification (IPC) om uitvindingen waarop octrooi wordt aangevraagd te classificeren. Deze uitvindingen betreffen in zijn algemeenheid producten èn processen, maar in het concrete geval van nieuwe materialen is geprobeerd onderscheid te maken tussen octrooiaanvragen voor producten en octrooiaanvragen voor processen. Hoewel beide een indicatie zijn voor innovatie, gaat het in dit rapport over producten ( = nieuwe materialen). De hieronder gepubliceerde onderzoeksgegevens omtrent het octrooieergedrag van ondernemingen en kennisinstellingen kan helpen bij het in kaart brengen van innovatie kernen in Nederland De ontwikkeling van het aantal octrooiaanvragen in elk deelgebied is in de grafieken weergegeven in relatie tot het totaal aantal (WO+EP)-aanvragen op het gebied van nieuwe materialen. De tabellen met Nederlandse aanvragers bevatten alleen ondernemingen en kennisinstellingen; privépersonen zijn daar niet in opgenomen. Als gevolg van de door de opdrachtgever geuite behoefte aan een (grofstoffelijk) inhoudelijk component van de geselecteerde octrooien, zijn per technologiegebied octrooiprofielen toegevoegd. Deze profielen geven inzicht naar welke IPC-subklassen (de eerste 4 digits van de IPC-code) de octrooieeractiviteiten van de gezamenlijke Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen) uitgaan. Documenten kunnen meerdere classificatieaanduidingen hebben wanneer een vinding kenmerken van meerdere technologieklassen heeft. De classificatie aanduidingen van een document hebben een gewicht gekregen dat omgekeerd evenredig is met het aantal aanduidingen op dat document. Dus bij drie classificatieaanduidingen krijgt elke aanduiding voor dat document een gewicht van 1/3. De resultaten zijn zonder decimalen weergegeven, zodat optellingen niet altijd precies op 1% uitkomen, ook niet daar waar alle IPC-subklassen in de tabellen zijn opgenomen. Over het algemeen zijn alleen die IPC-codes vermeld, die een aandeel hebben van 2% of meer. 9

3.1 Materiaalcomposieten, hybriden en vezelmetaallaminaten ( Composites / Hybrids ) Op het technologiegebied van de Composites / Hybrids zijn er binnen het tijdvenster 1995-24 131 octrooiaanvragen gevonden van Nederlandse oorsprong. Groei in octrooiaanvragen in de Composites / Hybrids Het aantal octrooiaanvragen op het gebied van Composites / Hybrids vertoont vanaf 1997 een beduidend snellere groei dan het totale aantal aanvragen, zij het met een dip in de jaren 21 en 22. 4 35 Index (1995=1) 3 25 2 15 1 5 1995 2 25 Nederlandse Novel materials Composites Figuur 3: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Composites / Hybrids Nederlandse aanvragers in Composites / Hybrids Binnen het gedefinieerde tijd- en technologievenster zijn 41 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen met 1 of meer octrooiaanvragen gevonden. Philips staat bovenaan de lijst, met 29 aanvragen, gevolgd door DSM met 16. TNO leidt de kennisinstellingen met 18 aanvragen. # Onderneming Aantal # Onderneming Aantal 1 Philips 29 23 Aviplast 1 2 DSM / Gist Brocades 16 24 Biomed Interfaces 1 3 Akzo Nobel 4 25 Bova Autobusfab 1 4 Enigma 4 26 Cicero Dental Systems 1 5 James Hardie Internat Finance 3 27 Colbond 1 6 Lankhorst Indutech 3 28 Cr & Do 1 7 Velcro Ind 3 29 Nottington 1 8 Airborne Dev 2 3 Nutricia 1 9 Alstom Power 2 31 Plato Int Technology 1 1 Basell Technology 2 32 SKF Eng & Res Centre 1 11 Cargill 2 33 Spectralyte Res & Dev 1 12 Corus 2 34 Stichting FMO 1 13 Fokker 2 35 Uponor 1 14 IsoTis 2 36 Volker Rail 1 15 Nedstack 2 16 Shell 2 17 STW 2 Kennisinstelling Aantal 18 Sunstar 2 1 TNO 18 19 Teijin Twaron 2 2 DPI 5 2 Unilever 2 3 ATO 2 21 Aerpac 1 4 Univ Amsterdam 1 22 Arco Chem Tech 1 5 Univ Delft 1 Tabel 1: Nederlandse aanvragers op het gebied van Composites / Hybrids 1

Hieronder het octrooiprofiel (octrooieeractiviteiten van de gezamenlijke Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen) binnen Composites / Hybrids. Voor deze categorie materialen bestaat geen eenduidige IPC-subklasse, reden waarom gekozen is voor het zoeken naar relevante steekwoorden in de titels en/of abstracts van de octrooiaanvragen (zie voor details Bijlage 3: Onderbouwing documentselectiesbijlage 3). IPC-code Beschrijving Aandeel C8K Gebruik van anorganische of niet-macromoleculaire substanties als verbindingsingrediënten 8% C8L Samenstellingen van macromolecualire verbindingen 6% B32B Gelaagde producten, d.w.z. producten die zijn opgebouwd uit lagen met een vlakke of niet-vlakke vorm, bijv. celvormig of honingraatvormig 6% C8J Opwerken; Algemene processen om verbindingen te maken 5% C8F Macromoleculaire verbindingen uit reacties met alleen onverzadigde koolstof-koolstofbindingen 4% B29C Vormen of samenvoegen van kunststoffen; Vormen van plastische substanties in het algemeen; Nabehandelen van gevormde producten, bijv. repareren 3% C1B Niet-metaalelementen; Verbindingen daarvan 3% C4B Kalk; Magnesia; Slakken; Cement; Samenstellingen daarvan, bijv. mortel, beton of soortgelijke bouwmaterialen; Kunststeen; Keramiek; Vuurvastmateriaal; Behandelen van natuursteen 3% C8G Macromoleculaire verbindingen uit andere reacties dan met alleen onverzadigde koolstofkoolstofbindingen 3% C23C Coaten van metaalachtig materiaal; Coaten van materiaal met metaalachtig materiaal; Oppervlaktebehandeling van metaalachtig materiaal door diffunderen in het oppervlak, door chemisch omzetten of door chemsich substitueren; Coaten door vacuümverdampen, verstuiven, ionenimplantatie of chemische dampafzetting in het algemeen 3% G2F Inrichtingen of voorzieningen waarvan de optische werking is aangepast door de optische eigenschappen veranderen van het medium van de inrichtingen of voorzieningen dat de intensiteit, kleur, fase, polarisatie of richting van het licht regelt, bijv. omschakelen, blokkeren, moduleren of demoduleren 3% H4N Beeldcommunicatie, bijv. televisie 3% H1J Electrische ontladingsbuizen of ontladingslampen 2% A61K Preparaten met een medisch, tandheelkundig of cosmetisch doel 2% B1J Chemische of fysische processen, bijv. katalyse of colloïdchemie; Hun relevante apparatuur 2% B27N Door droge processen maken van artikelen, met of zonder organisch bindmiddelen, uit deeltjes of vezels van hout of een ander cellulose-houdend of soortgelijk organisch materiaal 2% E4C Structurele elementen; Bouwmaterialen 2% H1B Kabels; Geleiders; Isolatoren; Kiezen van materialen om hun geleidende, isolerende of diëlectrische eigenschappen 2% Tabel 2: Octrooiprofiel technologiegebied "Composites / Hybrids" 11

3.2 Lijmtechnologie ( Adhesives ) Op het technologiegebied van de Adhesives zijn er binnen het tijdvenster 1995-24 meer dan 21 octrooiaanvragen gevonden van Nederlandse oorsprong. Groei in octrooiaanvragen in de Adhesives Het aantal octrooiaanvragen op het gebied van Adhesives ligt sedert 1995 vrijwel voortdurend boven het totale aantal aanvragen in nieuwe materialen. 4 35 Index (1995=1) 3 25 2 15 1 5 1995 2 25 Nederlandse Novel Materials Adhesives Figuur 4: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Adhesives Nederlandse aanvragers in Adhesives Binnen het gedefinieerde tijd- en technologievenster zijn 44 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen met 1 of meer octrooiaanvragen gevonden. Kraton Polymers, DSM, Shell en Akzo Nobel staan bovenaan de lijst, met 25 of meer aanvragen. De kennisinstellingen hebben samen niet meer dan 4 aanvragen. # Onderneming Aantal # Onderneming Aantal 1 Kraton Polymers 39 24 Beele Eng 1 2 DSM / Gist-Brocades 38 25 Cerestar 1 3 Shell 32 26 Coop Weiproduktenfabriek Borculo 1 4 Akzo Nobel 25 27 Esha Holding 1 5 Avebe 9 28 Eurovite Nederland 1 6 Philips 5 29 Fico 1 7 Sallmetall 4 3 Int Adhesives 1 8 Ligra 3 31 Lantor 1 9 Stahl Int 3 32 Lyondell Chem Tech Nederland 1 1 Unichema Chem 3 33 Nat Starch & Chem 1 11 Atohaas Cv 2 34 Océ Nederland 1 12 Coop Suiker Unie (Cosun) 2 35 Resolution Res Nederland 1 13 DOW Benelux 2 36 Simson 1 14 Hycail 2 37 Techn-O-Tape 1 15 Montell Technology 2 38 Unilever 1 16 Nuplex Resins 2 39 Uni-Sunstar 1 17 Supertape 2 4 Van De Borne 1 18 Tmtape 2 41 Velcro Ind 1 19 3P Licensing 1 2 AMO Groningen 1 # Kennisinstelling Aantal 21 Applied Nanosystems 1 1 ATO-CPRO-DLO 2 22 Arizona Chem 1 2 TNO 1 23 Basell 1 3 Univ Utrecht 1 Tabel 3: Nederlandse aanvragers op het gebied van Adhesives 12

Hieronder het octrooiprofiel (octrooieeractiviteiten van de gezamenlijke Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen) binnen Adhesives. Binnen dit technologiegebied zit één IPC-subklasse met een duidelijk groter aandeel (38%), dan de rest. Dit heeft duidelijk te maken met het feit dat deze code redelijk eenduidig is v.w.b. zijn inhoudelijke component: kleefmiddelen. IPC-code Beschrijving Aandeel C9J Kleefmiddelen; Kleefprocessen in het algemeen (niet-mechanisch); Niet elders ondergebrachte kleefprocessen; Gebruik van materialen als kleefmiddel 38% C8L Samenstellingen van macromolecualire verbindingen 12% C8F Macromoleculaire verbindingen uit reacties met alleen onverzadigde koolstof-koolstofbindingen 9% C8G Macromoleculaire verbindingen uit andere reacties dan met alleen onverzadigde koolstofkoolstofbindingen 8% C9D Coatingsamenstellingen; bijv. verven, vernissen of lakken; Vulpasta s; Chemische verfverwijderaars of inktverwijderaars; Inkten; Correctievloeistoffen; Houtkleurmiddelen; Pasta s of vaste stoffen om te kleuren of te drukken; Gebruik van materialen daarvoor 5% B32B Gelaagde producten, d.w.z. producten die zijn opgebouwd uit lagen met een vlakke of niet-vlakke vorm, bijv. celvormig of honingraatvormig 3% A61L Methoden of apparatuur voor het steriliseren van materialen of objecten in het algemeen; Desinfecteren, steriliseren of reukloos maken van lucht; Chemische aspecten van zwachtels, verbanden, absorberende kussens of chirurgische artikelen; Materialen voor zwachtels, verbanden, absorberende kussens of chirurgische artikelen 2% C8B Polysacchariden; Derivaten daarvan 2% C8K Gebruik van anorganische of niet-macromoleculaire substanties als verbindingsingrediënten 2% C8J Opwerken; Algemene processen om verbindingen te maken; Niet onder de subklassen C8B, C8C, C8F of C8G vallende nabehandeling 2% G11B Opslaan van informatie op basis van de onderlinge beweging tussen gegevensdragers en omvormers 2% Tabel 4: Octrooiprofiel technologiegebied "Adhesives" 13

3.3 Engineering plastics Voor het zoeken naar voor Engineering plastics relevante octrooiaanvragen, is gekozen voor het zoeken op steekwoorden in de titels en/of abstracts van de octrooiaanvragen (zie voor details Bijlage 3: Onderbouwing documentselectiesbijlage 3). Binnen het tijdvenster 1995-24 zijn iets meer dan 15 octrooi-aanvragen gevonden van Nederlandse oorsprong. Groei in octrooiaanvragen in Engineering plastics In 23 was er een piek van 29 aanvragen, maar daarna kwam het aantal aanvragen weer op het eerdere niveau van gemiddeld 13 per jaar. 4 35 Index (1995=1) 3 25 2 15 1 5 1995 2 25 Ne derlandse Novel materials Engineering plastics Figuur 5: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Engineering plastics Nederlandse aanvragers in Engineering plastics Binnen het gedefinieerde tijd- en technologievenster zijn 29 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen met 1 of meer octrooiaanvragen gevonden. DSM staat bovenaan de lijst met 6 aanvragen, gevolgd door Akzo Nobel, Kraton Polymers en Shell, elk met meer dan 1 aanvragen. De kennisinstellingen hebben samen 9 aanvragen op hun naam staan. # Onderneming Aantal # Onderneming Aantal 1 DSM / Gist Brocades 6 17 Reckitt Benckiser 1 2 Akzo Nobel 15 18 Synbra 1 3 Kraton Polymers 11 19 U-Cat 1 4 Shell 1 2 Ubbink 1 5 Unilever 6 21 Uponor 1 6 Draka Comteq 3 22 Velcro 1 7 Montell Technology 3 23 Wavin 1 8 Maro 2 9 Adidas 1 1 Basell Technology 1 # Kennisinstelling Aantal 11 Colbond 1 1 TNO 3 12 Corus 1 2 ATO 2 13 Lankhorst Indutech 1 3 DPI 1 14 Machinefabriek de Rollepaal 1 4 Univ Delft 1 15 Meccano Company 1 5 Univ Eindhoven 1 16 Philips 1 6 Univ Utrecht 1 Tabel 5: Nederlandse aanvragers op het gebied van Engineering plastics 14

Hieronder het octrooiprofiel (octrooieeractiviteiten van de gezamenlijke Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen) binnen Engineering plastics. De eerste zeven IPC-subklassen uit deze ranking (samen goed voor een aandeel van 67%) behoren voornamelijk tot twee IPC-klassen: C8 (organische macromoleculaire verbindingen en B29 (voorbehandelen en bewerken van kunststoffen; bewerken van plastische substanties in het algemeen). Dit heeft, net als bij de kleefmiddelen, te maken met het feit dat deze codes redelijk eenduidig zijn v.w.b. hun inhoudelijke component: kunststoffen. IPC-code Beschrijving Aandeel C8L Samenstellingen van macromolecualire verbindingen 28% C8K Gebruik van anorganische of niet-macromoleculaire substanties als verbindingsingrediënten 11% C8J Opwerken; Algemene processen om verbindingen te maken; Niet onder de subklassen C8B, C8C, C8F of C8G vallende nabehandeling 1% B29C Vormen of samenvoegen van kunststoffen; Vormen van plastische substanties in het algemeen; Nabehandelen van gevormde producten, bijv. repareren 7% B32B Gelaagde producten, d.w.z. producten die zijn opgebouwd uit lagen met een vlakke of niet-vlakke vorm, bijv. celvormig of honingraatvormig 5% B29B Bereiden of voorbehandelen van het te vormen materiaal; Maken van korrels of voorvormen; Terugwinnen van kunststoffen of andere bestanddelen uit afvalmateriaal dat kunststoffen bevat 4% C8F Macromoleculaire verbindingen uit reacties met alleen onverzadigde koolstof-koolstofbindingen 3% A61K Preparaten met een medisch, tandheelkundig of cosmetisch doel 2% B65D Containers voor het opslaan of vervoeren van artikelen of materialen, bijv. tassen, trommels, flessen, dozen, blikken, kartons, kratten, vaten, potten, tanks, trechters of vrachtcontainers; Accessoires, sluitingen of toebehoren daarvoor; Verpakkingselementen; Verpakkingen 2% C8G Macromoleculaire verbindingen uit andere reacties dan met alleen onverzadigde koolstofkoolstofbindingen 2% C11D Wasmiddelsamenstellingen; Gebruik van substanties op zich als wasmiddel; Zeep of het maken van zeep; Harszepen; Terugwinnen van glycerol 2% D6M Niet elders in klasse D6 ondergebracht behandelen van vezels, draden, garens, doek of veren, of van vezelgoed dat is gemaakt uit dergelijke materialen 2% Tabel 6: Octrooiprofiel technologiegebied "Engineering plastics" 15

3.4 Metalen ( Metals ) Op het technologiegebied van Metalen zijn er binnen het tijdvenster 1995-24 iets meer dan 1 octrooiaanvragen gevonden van Nederlandse oorsprong. Groei in octrooiaanvragen in Metalen Vanaf 1997 is de groei in het aantal aanvragen op het gebied van Metalen beduidend groter geweest dan in zijn algemeenheid bij de nieuwe materialen. Sinds 22 is deze groei verminderd, maar nog steeds groter dan het gemiddelde. 45 4 Index (1995=1) 35 3 25 2 15 1 5 1995 2 25 Nederlandse Novel Materials Metals Figuur 6: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Metals Nederlandse aanvragers in Metalen Binnen het gedefinieerde tijd- en technologievenster zijn 19 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen met 1 of meer octrooiaanvragen gevonden. Corus / Hoogovens staat bovenaan de lijst, met 51 aanvragen. De kennisinstellingen hebben samen 1 aanvragen op hun naam staan. # Onderneming Aantal # Onderneming Aantal 1 Corus / Hoogovens 51 12 Sidmar 1 2 SKF Eng & Res Centre 1 13 Urenco Nederland 1 3 Philips 6 14 Van Doornes Transmissie 1 4 DSM 4 5 Alstom Power 3 6 Shell 3 # Kennisinstelling Aantal 7 Elephant Dental 2 1 TNO 4 8 Bammens Groep 1 2 Univ Delft 2 9 Fuji Photo Film 1 3 Univ Groningen 2 1 Implico 1 4 NIMR 1 11 Rexnord Flattop Europ 1 5 UMC Erasmus 1 Tabel 7: Nederlandse aanvragers op het gebied van Metals 16

Hieronder het octrooiprofiel (octrooieeractiviteiten van de gezamenlijke Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen) binnen Metals. De aan de octrooiaanvragen meest toegekende IPC-subklassen (in deze ranking samen goed voor een aandeel van 73%) betreffen legeringen; het modificeren van de fysische structuur; verbindingen (lagen) en de oppervlaktebehandeling (coaten) van metalen. Het maken en bewerken van metaalpoeder en medische preparaten maken eveneens een belangrijk onderdeel uit van het technologiegebied van de metalen. IPC-code Beschrijving Aandeel C22C Legeringen 36% B23K Solderen of lossolderen; Lassen; Bekleden of plateren door solderen of lassen; Snijden door het plaatselijk toepassen van warmte, bijv. vlamsnijden; Bewerken met een laserstraal 1% C21D Modificeren van de fysische structuur van ferrometalen; Algemene inrichtingen voor het met warmte behandelen van ferrometalen of ferrolegeringen, of van non-ferrometalen of non-ferrolegeringen; Smeedbaar maken van metaal door ontkolen, temperen of op een andere wijze behandelen 9% B32B Gelaagde producten, d.w.z. producten die zijn opgebouwd uit lagen met een vlakke of niet-vlakke vorm, bijv. celvormig of honingraatvormig 7% C22F Veranderen van de fysische structuur van non-ferrometalen of non-ferrolegeringen 5% C23C Coaten van metaalachtig materiaal; Coaten van materiaal met metaalachtig materiaal; 4% C25D Processen voor het electrolytisch of electroforetisch maken van coatings; Electrovormen; Apparatuur daarvoor 3% F16C Assen; Flexibele assen; Elementen van krukasmechanismen; Andere rotatielichamen dan elementen van tandwieloverbrengingen 2% F28F Details van algemeen toepasbare warmte-uitwisselingsapparatuur of warmte-overdrachtsapparatuur 2% C22B Maken of zuiveren van metalen; Voorbehandelen van ruwe materialen 2% F16H Overbrengingen 2% A61K Preparaten met een medisch, tandheelkundig of cosmetisch doel 2% Tabel 8: Octrooiprofiel technologiegebied "Metals" 17

3.5 Voorbehandeling, hechten en dunne lagen ( Thin layers ) Voorbehandeling, hechten en dunne lagen (thin layers) is in deze studie samengevoegd met Dunne lagen, verfsystemen (Coatings), omdat we geen onderscheid hebben kunnen maken tussen beide categorieën. Zie verder paragraaf 3.6: Dunne lagen, verfsystemen ( Coatings ). 18

3.6 Dunne lagen, verfsystemen ( Coatings ) Op het technologiegebied van (Thin layers en) Coatings zijn er binnen het tijdvenster 1995-24 niet minder dan 22 octrooiaanvragen gevonden van Nederlandse oorsprong. Groei in octrooiaanvragen in Coatings Vanaf 1998 is de groei van het aantal aanvragen op het gebied van Coatings groter geweest dan in zijn algemeenheid bij nieuwe materialen. In 21 was er een kleine dip, maar de groei herstelde zich in 22. Er lijkt zich nu een daling te hebben ingezet, maar de groeilijn ligt nog steeds boven het gemiddelde. 4 Index (1995=1) 35 3 25 2 15 1 5 1995 2 25 Nederlandse Novel Materials Coatings Figuur 7: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Coatings Nederlandse aanvragers in Coatings Binnen het gedefinieerde tijd- en technologievenster zijn 47 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen met 1 of meer octrooiaanvragen gevonden. Philips staat bovenaan de lijst, met 44 aanvragen. TNO leidt de kennisinstellingen met 17 aanvragen. # Onderneming Aantal # Onderneming Aantal 1 Philips 44 26 Vacumetal 2 2 Hauzer Holding 17 27 Xycarb Ceramics 2 3 ASM Int 13 28 Yalestown Corp 2 4 Odme Int / OTB Group 11 29 ADW Chem Prod 1 5 DSM / Gist-Brocades 7 3 Alcatel 1 6 Akzo Nobel 6 31 Bekaert Sa 1 7 ASML 6 32 Chromalloy Holland 1 8 Hitachi Netherlands 6 33 Drukker Int 1 9 Corus / Hoogovens 6 34 Galva Solutions 1 1 ABB Alstom Power 5 35 Inventum 1 11 Draka Fibre Technology 4 36 IsoTis 1 12 Bammens Groep 3 37 Lionix 1 13 Fuji Photo Film 3 38 Montell Technology 1 14 Indigo 3 39 Nedcoat Group 1 15 Interturbine 3 4 Sidmar 1 16 Scheuten Glasgroep 3 41 Unilever 1 17 SKF Eng & Res Cent 3 42 Wavin 1 18 Sulzer Metco Coatings 3 19 U-Cat 3 2 Basell 2 # Kennisinstelling Aantal 21 Enthone-Omi Benelux 2 1 TNO 17 22 Od & Me 2 2 Univ Utrecht 5 23 Plasma Optical Fibre 2 3 Univ Eindhoven 3 24 Stork Veco 2 4 ECN 2 25 Te Strake Surface Technology 2 5 STW 2 Tabel 9: Nederlandse aanvragers op het gebied van Coatings 19

Hieronder het octrooiprofiel (octrooieeractiviteiten van de gezamenlijke Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen) binnen Coatings. In onderstaand profiel zijn IPC-subklassen opgenomen die een aandeel hebben van 1% of meer, omdat anders bepaalde elementen, zoals bijv. verven, niet zichtbaar zouden zijn. De grootste aandacht gaat uit naar het coaten van metaalachtig materiaal (een aandeel van 55%). IPC-code Beschrijving Aandeel C23C Coaten van metaalachtig materiaal; Coaten van materiaal met metaalachtig materiaal; Oppervlaktebehandeling van metaalachtig materiaal door diffunderen in het oppervlak, door chemisch omzetten of door chemsich substitueren; Coaten door vacuümverdampen, verstuiven, ionenimplantatie of chemische dampafzetting in het algemeen 55% H1L Halfgeleiderinrichtingen; Niet elders ondergebrachte electrische vaststofelectronenschakels 9% H1J Electrische ontladingsbuizen of ontladingslampen 4% C3B Groei van losse kristallen; Alzijdig stollen van eutectisch materiaal of alzijdig ontmengen van eutectoïdisch materiaal; Zuiveren van materiaal door zonesmelten; Maken van een homogeen polykristallijn materiaal met een goed-gedefinieerde structuur; Losse kristallen of homogeen polykristallijn materiaal met een goed-gedefinieerde structuur; Nabehandelen van losse kristallen of van een homogeen polykristallijn materiaal met een goed-gedefinieerde structuur; Apparatuur daarvoor 2% C22C Legeringen 2% B5D Processen voor het aanbrengen van vloeistoffen of andere vloeibare materialen op oppervlakken in 2% C21D Modificeren van de fysische structuur van ferrometalen; Algemene inrichtingen voor het met warmte behandelen van ferrometalen of ferrolegeringen, of van non-ferrometalen of non-ferrolegeringen; Smeedbaar maken van metaal door ontkolen, temperen of op een andere wijze behandelen B26B Niet elders ondergebracht handsnijgereedschap 1% C25D Processen voor het electrolytisch of electroforetisch maken van coatings; Electrovormen; Apparatuur daarvoor 1% B32B Gelaagde producten, d.w.z. producten die zijn opgebouwd uit lagen met een vlakke of niet-vlakke vorm, bijv. celvormig of honingraatvormig 1% C8J Opwerken; Algemene processen om verbindingen te maken; Niet onder de subklassen C8B, C8C, C8F of C8G vallende nabehandeling 1% H5H Plasmatechniek; Produceren van versnelde electrisch geladen deeltjes of van neutronen; Produceren of versnellen van neutrale moleculaire of atomaire bundels 1% C3C Chemische samenstelling van glas, glazuur of email; Oppervlaktebehandeling van glas; Oppervlaktebehandeling van vezels of filamenten van glas, mineralen of slakken; Verbinden van glas met glas of met andere materialen 1% C9D Coatingsamenstellingen; bijv. verven, vernissen of lakken; Vulpasta s; Chemische verfverwijderaars of inktverwijderaars; Inkten; Correctievloeistoffen; Houtkleurmiddelen; Pasta s of vaste stoffen om te kleuren of te drukken; Gebruik van materialen daarvoor 1% Tabel 1: Octrooiprofiel technologiegebied "Coatings" 1% 2

3.7 Vezels en finishes ( Fibers ) Op het technologiegebied van Fibers zijn er binnen het tijdvenster 1995-24 precies 125 octrooiaanvragen gevonden van Nederlandse oorsprong. Groei in octrooiaanvragen in Fibers Sedert 1997 ligt de groeilijn op het gebied van Fibers ver onder die van de nieuwe materialen in zijn algemeenheid. Wellicht is het niveau van 24 (na een dieptepunt in 23) een aanduiding dat daarin een kentering is gekomen. 4 35 Index (1995=1) 3 25 2 15 1 5 1995 2 25 Nederlandse Novel Materials Fibers Figuur 8: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Fibers Nederlandse aanvragers in Fibers Binnen het gedefinieerde tijd- en technologievenster zijn 27 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen met 1 of meer octrooiaanvragen gevonden. Akzo Nobel staat bovenaan de lijst, met 43 aanvragen, gevolgd door DSM / Gist-Brocades, met 3 aanvragen. De kennisinstellingen hebben samen 2 aanvragen op hun naam staan. # Onderneming Aantal # Onderneming Aantal 1 Akzo Nobel 43 16 Arco Chem 1 2 DSM / Gist-Brocades 3 17 Camelot Superabsorbents 1 3 Shell 14 18 Dex Plastomers Vof 1 4 Teijin Twaron 11 19 Medev 1 5 Lankhorst Indutech 5 2 Montell Technology 1 6 Acordis Ind Fibers 4 21 Nizo Food Res 1 7 Basell 3 22 R-R & D Cent 1 8 Kraton Polymers 3 23 STW 1 9 Novolen Technology Holdings Cv 3 24 U-Cat 1 1 Colbond 2 25 Vepetex 1 11 Diolen Ind Fibers 2 12 Philips 2 13 Tapijtfabriek Desseaux H 2 # Kennisinstelling Aantal 14 Ten Cate Thiolon 2 1 Univ Eindhoven 1 15 Actis Ind Fiber 1 2 Univ Utrecht 1 Tabel 11: Nederlandse aanvragers op het gebied van Fibers 21

Hieronder het octrooiprofiel (octrooieeractiviteiten van de gezamenlijke Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen) binnen Fibers. In onderstaand profiel zijn IPC-subklassen opgenomen die een aandeel hebben van 1% of meer, omdat anders bepaalde vezels niet zichtbaar zouden zijn. Binnen dit technologiegebied zit één IPC-subklasse met een duidelijk groter aandeel (46%), dan de rest. Dit heeft te maken met het feit dat deze code redelijk eenduidig is v.w.b. zijn inhoudelijke component: kunstvezels. De eerste twee codes in deze ranking (beide uit de IPC-klasse D1 (Natuurdraden, natuurvezels, kunstdraden of kunstvezels), hebben samen een aandeel van 58%. IPC-code Beschrijving Aandeel D1F Chemische kenmerken bij het maken van kunstfilamenten, kuntdraden, kunstvezels, kunstharen of kunstlinten; Speciaal aangepaste apparatuur voor het maken van koolstoffilamenten 46% D1D Mechanische methoden af apparatuur voor het maken van kunstfilamenten, kunstdraden, kunstvezels, kunstharen of kunstlinten 12% C8G Macromoleculaire verbindingen uit andere reacties dan met alleen onverzadigde koolstofkoolstofbindingen 8% C8L Samenstellingen van macromolecualire verbindingen 5% C8K Gebruik van anorganische of niet-macromoleculaire substanties als verbindingsingrediënten 3% C8F Macromoleculaire verbindingen uit reacties met alleen onverzadigde koolstof-koolstofbindingen 2% D4H Maken van textieldoek, bijv. van vezels of filamentmateriaal; Doek dat is gemaakt door dergelijke processen of met dergelijke apparatuur, bijv. vilt of non-wovens; Watten; Vullingen 2% B1D Scheiden 2% C8J Opwerken; Algemene processen om verbindingen te maken; Niet onder de subklassen C8B, C8C, C8F of C8G vallende nabehandeling 2% B29C Vormen of samenvoegen van kunststoffen; Vormen van plastische substanties in het algemeen; Nabehandelen van gevormde producten, bijv. repareren 1% B1J Chemische of fysische processen, bijv. katalyse of colloïdchemie; Hun relevante apparatuur 1% D6P Verven of drukken van textiel; Verven van leer, bont of vaste macromoleculaire substanties in elke vorm 1% C8B Polysacchariden; Derivaten daarvan 1% E1C Constructie van of oppervlakken voor wegen, sportvelden en dergelijke; Machines of hulpgereedschap ten behoeve van het construeren of repareren 1% D6M Niet elders in klasse D6 ondergebracht behandelen van vezels, draden, garens, doek of veren, of van vezelgoed dat is gemaakt uit dergelijke materialen 1% D2G Krimpen of krullen van vezels, filamenten, garens of draden; Garens of draden 1% B29D Maken van specifieke artikelen uit kunststoffen of plastische substanties 1% Tabel 12: Octrooiprofiel technologiegebied "Fibers" 22

3.8 Functionele materialen t.b.v. elektronica ( Functional materials in electronics ) Op het technologiegebied van Functional materials zijn er binnen het tijdvenster 1995-24 een kleine 13 octrooiaanvragen gevonden van Nederlandse oorsprong. Groei in octrooiaanvragen in Functional materials De groei van het aantal aanvragen op het gebied van Functional materials ligt in de buurt van de nieuwe materialen in zijn algemeenheid, maar lijkt sedert 21 enigszins te dalen. Sedert 22 is zij zelfs onder de algemene trend terecht gekomen. 4 35 Index (1995=1) 3 25 2 15 1 5 1995 2 25 Nederlandse Novel Materials Functional materials Figuur 9: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Functional materials Nederlandse aanvragers in Functional materials Binnen het gedefinieerde tijd- en technologievenster zijn 33 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen met 1 of meer octrooiaanvragen gevonden. Philips voert de lijst aan met 36 aanvragen, op de voet gevolgd door Shell en DSM. De kennisinstellingen samen hebben 11 aanvragen. # Onderneming Aantal # Onderneming Aantal 1 Philips 36 19 Montell Technology 1 2 Shell 27 2 Océ Nederland 1 3 DSM / Gist-Brocades 18 21 Stockhausen 1 4 Akzo Nobel 1 22 Tecnotion 1 5 Resolution Res Nederland 1 23 U-Cat 1 6 Beele Eng 3 24 Vepetex 1 7 Blydestein-Willink 3 8 Fuji Photo Film 2 9 Holland Settling Scheme Res 2 # Kennisinstelling Aantal 1 Nedstack Holding 2 1 ECN 3 11 Nooren Afdichtingssystemen, Frans 2 2 DPI 1 12 Beltone Netherlands 1 3 Rijksuniv Groningen 1 13 Berg Electronics Mfg 1 4 SON 1 14 Connector Systems Technology 1 5 STW 1 15 Enthone-Omi Benelux 1 6 Univ Delft 1 16 Kema 1 7 Univ Eindhoven 1 17 Kloeckner Pentaplast 1 8 Univ Leiden 1 18 Kraton Polymers 1 9 Univ Utrecht 1 Tabel 13: Nederlandse aanvragers op het gebied van Functional materials 23

Hieronder het octrooiprofiel (octrooieeractiviteiten van de gezamenlijke Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen) binnen Functional materials. De spreiding over de IPC-subklassen binnen dit technologiegebied is van dien aard, dat nauwelijks sprake is van eenduidigheid of specialisatie. IPC-code Beschrijving Aandeel C1B Niet-metaalelementen; Verbindingen daarvan 11% C8G Macromoleculaire verbindingen uit andere reacties dan met alleen onverzadigde koolstofkoolstofbindingen 11% H1M Processen of middelen, bijv. batterijen, voor het direct omzetten van chemische energie in electrische energie 8% C8L Samenstellingen van macromolecualire verbindingen 7% H1L Halfgeleiderinrichtingen; Niet elders ondergebrachte electrische vaststofelectronenschakels 7% C8K Gebruik van anorganische of niet-macromoleculaire substanties als verbindingsingrediënten 6% H1B Kabels; Geleiders; Isolatoren; Kiezen van materialen om hun geleidende, isolerende of diëlectrische eigenschappen 5% C8J Opwerken; Algemene processen om verbindingen te maken; Niet onder de subklassen C8B, C8C, C8F of C8G vallende nabehandeling 5% B1J Chemische of fysische processen, bijv. katalyse of colloïdchemie; Hun relevante apparatuur 4% C9K Niet elders ondergebrachte materialen voor diverse toepassingen 3% C8F Macromoleculaire verbindingen uit reacties met alleen onverzadigde koolstof-koolstofbindingen 2% H5B Electrische verwarmen; Niet elders ondergebracht electrisch verlichten 2% C9D Coatingsamenstellingen; bijv. verven, vernissen of lakken; Vulpasta s; Chemische verfverwijderaars of inktverwijderaars; Inkten; Correctievloeistoffen; Houtkleurmiddelen; Pasta s of vaste stoffen om te kleuren of te drukken; Gebruik van materialen daarvoor 2% H1J Electrische ontladingsbuizen of ontladingslampen 2% H5H Plasmatechniek; Produceren van versnelde electrisch geladen deeltjes of van neutronen; Produceren of versnellen van neutrale moleculaire of atomaire bundels 2% Tabel 14: Octrooiprofiel technologiegebied "Functional materials" 24

3.9 Scheidingstechnologie ( Membranes ) Op het technologiegebied van Membranen zijn er binnen het tijdvenster 1995-24 een kleine 6 octrooiaanvragen gevonden van Nederlandse oorsprong. Groei in octrooiaanvragen in Membranen Door het geringe aantal octrooiaanvragen op het gebied van Membranen is weinig met zekerheid te zeggen over een eventuele trend in de groei van het aantal aanvragen. In 2 was er een piek(je) van 9 aanvragen, maar daarna kwam het aantal aanvragen weer op het oude niveau van gemiddeld een kleine 6 per jaar. 4 35 Index (1995=1) 3 25 2 15 1 5 1995 2 25 Ne derlandse Novel Materials Membranes Figuur 1: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Membranes Nederlandse aanvragers in Membranen Binnen het gedefinieerde tijd- en technologievenster zijn 23 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen met 1 of meer octrooiaanvragen gevonden. Akzo Nobel voert de lijst aan met 17 aanvragen. TNO leidt de kennisinstellingen met 1 aanvragen, op enige afstand gevolgd door de universiteiten van Twente. # Onderneming Aantal # Onderneming Aantal 1 Akzo Nobel 17 14 U-Cat 1 2 DSM / Gist-Brocades 4 15 Unichema Chem 1 3 Shell 4 16 X-Flow 1 4 Aquamarijn Holding 2 5 Flexsys 2 6 Paques 2 # Kennisinstelling Aantal 7 Unilever 2 1 TNO 1 8 Fluxxion 1 2 Univ Twente 5 9 Friesland Brands 1 3 Univ Delft 2 1 Grolsch 1 4 Univ Utrecht 2 11 Onstream Holding 1 5 ATO-CPRO-DLO 1 12 Pervatech 1 6 ECN 1 13 Stork Friesland 1 7 STW 1 Tabel 15: Nederlandse aanvragers op het gebied van Membranes 25

Hieronder het octrooiprofiel (octrooieeractiviteiten van de gezamenlijke Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen) binnen Membranes. In onderstaand profiel zijn IPC-subklassen opgenomen die een aandeel hebben van 1% of meer, omdat anders bepaalde filters niet zichtbaar zouden zijn. Het scheiden of juist doorlaten van stoffen (permeabiliteit) is de belangrijkste eigenschap van membranen. Dat IPCklasse B1D een aandeel heeft van 58% moge ons dus niet verbazen. IPC-code Beschrijving Aandeel B1D Scheiden 58% C1G Kraken van koolwaterstofoliën; Maken van vloeibare koolwaterstofmengsels uit andere materialen dan koolwaterstoffen, bijv. door destructief hydrogeneren; Terugwinnen van koolwaterstofoliën uit olieschalie, oliezand of gassen; Zuiveren van mengsels met in hoofdzaak koolwaterstoffen; Reformeren van nafta; Aardwassen 5% B1J Chemische of fysische processen, bijv. katalyse of colloïdchemie; Hun relevante apparatuur 4% C7C Acyclische of carbocyclische verbindingen 4% C1B Niet-metaalelementen; Verbindingen daarvan 2% B29C Vormen of samenvoegen van kunststoffen; Vormen van plastische substanties in het algemeen; Nabehandelen van gevormde producten, bijv. repareren 2% C8J Opwerken; Algemene processen om verbindingen te maken; Niet onder de subklassen C8B, C8C, C8F of C8G vallende nabehandeling 2% C12M Apparaten voor de microbiologie of de enzymologie 2% B5B Sproei-apparatuur; Verstuivingsapparatuur; Spuitmonden 2% D6M Niet elders in klasse D6 ondergebracht behandelen van vezels, draden, garens, doek of veren, of van vezelgoed dat is gemaakt uit dergelijke materialen 2% C8G Macromoleculaire verbindingen uit andere reacties dan met alleen onverzadigde koolstofkoolstofbindingen 1% H1M Processen of middelen, bijv. batterijen, voor het direct omzetten van chemische energie in electrische energie 1% C8K Gebruik van anorganische of niet-macromoleculaire substanties als verbindingsingrediënten 1% A61M Inrichtingen om media in het lichaam in of op het lichaam aan te brengen; Inrichtingen om media te veranderen of uit het lichaam af te voeren; Inrichtingen voor het bevorderen of beëindigen van slaap of bedwelming 1% G1N Onderzoeken of analyseren van materialen door het bepalen van hun chemische of fysische eigenschappen 1% F28F Details van algemeen toepasbare warmte-uitwisselingsapparatuur of warmte-overdrachtsapparatuur 1% B22F Bewerken van metaalpoeder; Maken van artikelen uit metaalpoeder; Maken van metaalpoeder 1% C8L Samenstellingen van macromolecualire verbindingen 1% C12H Pasteuriseren; Steriliseren; Preserveren; Zuiveren; Klaren; Rijpen 1% C12N Micro-organismen of enzymen; Samenstellingen daarvan; Voortplanten, preserveren of in standhouden van micro-organismen; Mutatie of genetische manipulatie; Kweekmedia 1% C4B Kalk; Magnesia; Slakken; Cement; Samenstellingen daarvan, bijv. mortel, beton of soortgelijke bouwmaterialen; Kunststeen; Keramiek; Vuurvastmateriaal; Behandelen van natuursteen 1% B5D Processen voor het aanbrengen van vloeistoffen of andere vloeibare materialen op oppervlakken in het algemeen 1% D1D Mechanische methoden af apparatuur voor het maken van kunstfilamenten, kunstdraden, kunstvezels, kunstharen of kunstlinten 1% Tabel 16: Octrooiprofiel technologiegebied "Membranes" 26

3.1 Biomaterialen en tissue engineering ( Biomaterials ) Op het technologiegebied van Biomaterials zijn er binnen het tijdvenster 1995-24 bijna 6 octrooiaanvragen gevonden van Nederlandse oorsprong. Groei in octrooiaanvragen in Biomaterials Vanaf 1997 is de groei van het aantal aanvragen op het gebied van Biomaterials beduidend groter geweest dan in zijn algemeenheid bij nieuwe materialen. Na 21 was deze groei er een beetje uit, maar nog steeds groter dan het gemiddelde. 4 35 Index (1995=1) 3 25 2 15 1 5 1995 2 25 Nederlandse Novel Materials Biomaterials Figuur 11: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Biomaterials Nederlandse aanvragers in Biomaterials Binnen het gedefinieerde tijd- en technologievenster zijn 13 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen met 1 of meer octrooiaanvragen gevonden. IsoTis en Avebe staan bovenaan de lijst, met ieder meer dan 4 aanvragen, op de voet gevolgd door Akzo Nobel, met 37 aanvragen. TNO leidt de kennisinstellingen met 35 aanvragen. # Onderneming Aantal # Onderneming Aantal 1 IsoTis 46 67 Duphar Int Res 1 2 Avebe 44 68 Elephant Dental 1 3 Akzo Nobel 37 69 Feva 1 4 Pharmacia & Upjohn Groningen 26 7 Fondel Finance 1 5 Cerestar 24 71 Future Diagnostics 1 6 DSM / Gist-Brocades 22 72 Galapagos Genomics 1 7 Unilever 19 73 Glaxowellcome 1 8 Crucell Holland / Introgene 18 74 Hermon 1 9 Sca Hygiene Prod Zeist 16 75 Ibis Technologies 1 1 Coop Suiker Unie (Cosun) 14 76 Ingeny Holding 1 11 ARS Applied Res Systems 11 77 Innocore Technologies 1 12 Pamgene 11 78 Kemira Chem 1 13 Shell 11 79 Leja Prod 1 14 Philips 7 8 Medev 1 15 AMO Groningen 6 81 Medeva Holdings 1 16 Avantium Int 6 82 Micronit Microfluidics 1 17 Chienna 6 83 Nizo Food Res 1 18 Kraton Polymers 6 84 Nutricia 1 19 Polyganics 4 85 Ophtec 1 2 Trespa Int 4 86 Orteq 1 21 Farmac Nederland 3 87 Orthofix Int 1 22 Flexsys 3 88 Photobiochem 2 23 Fornix Biosciences 3 89 Future Diagnostics 1 24 Loders-Croklaan 3 9 Plato Int Technology 1 25 Matrix Medical 3 91 Plomp en Zonen 1 27

26 Quest Int 3 92 Pluimvee Kombinatie Nederland Plukon 1 27 Sci Seed Capital Investments 3 93 PV Ind 1 28 AM-Pharma 2 94 Rigitec 1 29 Biovelop Int 2 96 Rodaal Beheer 1 3 CAM Implants 2 97 Rodenburg 3 31 Cedi Diagnostics 2 98 Schlumberger Technologie 1 32 CSM Nederland 2 99 Sigma Coatings 1 33 Diocom 2 1 Solutia Euro /Sa 1 34 Fuji Photo Film 2 11 Target Quest 1 35 GHO Holding 2 12 Teijin Twaron 1 36 Holland Biomaterials Group 2 13 Upither 1 37 Implico 2 38 Koemans Beheer Mij G M 2 39 Lac Holding 2 # Kennisinstelling Aantal 4 Leadd 2 1 TNO 35 41 Octoplus 2 2 ATO-CPRO-DLO 16 42 Plant Res Int 2 3 Univ Leiden 11 43 Tiense Suikerraffinaderij 2 4 LUMC 1 44 U-Bisys 2 5 STW 8 45 2QR Research 1 6 Univ Wageningen 6 46 Accis 1 7 AMC Amsterdam 5 47 Agrotechnology & Food Innovations 1 8 DPI 4 48 Aquamarijn Holding 1 9 Staat der Nederlanden 4 49 Arco Chem 1 1 Univ Amsterdam 3 5 Arizona Chem 1 11 Univ Nijmegen 3 51 Basell 1 12 Univ Twente 3 52 Beele Eng 1 13 NIOB 2 53 Bioceros 1 14 Univ Groningen 2 54 Biomed Interfaces 1 15 UMC St Radboud 2 55 Boston Clinics Pdt 1 16 UMC Erasmus 2 56 Broockeville Corp 1 17 Univ Delft 2 57 BYK-Cera 1 18 Univ Eindhoven 2 58 Campina 1 19 Univ Nijmegen 2 59 Cargill 1 2 Univ Utrecht 2 6 Chay 13 Medical Res Group 1 21 Stichting voor de Bloedtransfusie 1 61 Chicura Coop Ua 1 22 Stichting Hyppomedics 1 62 Chromagenics 1 23 Stichting Skeletal Tissue Eng Group Amst 1 63 CRB Nederland 1 24 UMC Groningen 1 64 Dadtco Dev 1 25 Univ Erasmus 1 65 Delta Onroerend Goed 1 26 VU Amsterdam 1 66 Deltacell 1 27 Ver Christelijk Wetensch Onderwijs 1 Tabel 17: Nederlandse aanvragers op het gebied van Biomaterials 28

Hieronder het octrooiprofiel (octrooieeractiviteiten van de gezamenlijke Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen) binnen Biomaterials. Micro-organismen en enzymen spelen een belangrijke rol bij het maken van een groot aantal producten, maar de kweek daarvan staat desondanks niet op de eerste plaats in de ranking. De conclusie zou kunnen zijn dat het preserveren, instandhouden of genetisch manipuleren niet of slechts beperkt nodig is. IPC-code Beschrijving Aandeel C8B Polysacchariden; Derivaten daarvan 23% A61L Methoden of apparatuur voor het steriliseren van materialen of objecten in het algemeen; Desinfecteren, steriliseren of reukloos maken van lucht; Chemische aspecten van zwachtels, verbanden, absorberende kussens of chirurgische artikelen; Materialen voor zwachtels, verbanden, absorberende kussens of chirurgische artikelen 2% C12N Micro-organismen of enzymen; Samenstellingen daarvan; Voortplanten, preserveren of in standhouden van micro-organismen; Mutatie of genetische manipulatie; Kweekmedia 16% A61K Preparaten met een medisch, tandheelkundig of cosmetisch doel 13% C8L Samenstellingen van macromolecualire verbindingen 1% C7K Peptiden; Proteïnen 5% G1N Onderzoeken of analyseren van materialen door het bepalen van hun chemische of fysische eigenschappen 5% B1L Chemische of fysische laboratoriumapparatuur voor algemeen gebruik 4% A23L Voedsel, voedingsmiddelen of niet-alcoholische dranken, voorzover niet vallend onder de subklassen A23B tot A23J; Hun bereiding of behandeling, bijv. koken, aanpassen van voedingswaarden of fysisch behandelen; Conserveren van voedsel of voedingsmiddelen in het algemeen A61F C8G 4% Filters die in bloedvaten kunnen worden geïmplanteerd; Prothesen; Orthopedische toebehoren of verpleegtoebehoren; Voorbehoedmiddelen; Warme omslagen; Behandelen of beschermen van ogen of oren; Zwachtels, verbanden of absorberende kussens; Eerstehulpkoffers 3% Macromoleculaire verbindingen uit andere reacties dan met alleen onverzadigde koolstofkoolstofbindingen 3% B1J Chemische of fysische processen, bijv. katalyse of colloïdchemie; Hun relevante apparatuur 2% D21H Pulpsamenstellingen; Niet onder de subklassen D21C of D21D vallend maken daarvan; Impregneren of coaten van papier; Niet onder klasse B31 of subklasse D21G vallend behandelen van afgewerkt papier; Niet elders ondergebracht papier 2% C9D Coatingsamenstellingen; bijv. verven, vernissen of lakken; Vulpasta s; Chemische verfverwijderaars of inktverwijderaars; Inkten; Correctievloeistoffen; Houtkleurmiddelen; Pasta s of vaste stoffen om te kleuren of te drukken; Gebruik van materialen daarvoor 2% A61P Therapeutische werking van chemische verbindingen of medicinale preparaten 2% C7H Suikers; Derivaten daarvan; Nucleosiden; Nucleotiden; Nucleïnezuren 2% Tabel 18: Octrooiprofiel technologiegebied "Biomaterials" 29

3.11 Ontwerpen van materialen op moleculaire schaal ( Nanomaterials ) Op het technologiegebied van Nanomaterials zijn er binnen het tijdvenster 1995-24 bijna 25 octrooiaanvragen gevonden van Nederlandse oorsprong. Groei in octrooiaanvragen in Nanomaterials De groei van het aantal aanvragen op het gebied van Nanomaterials ligt ver boven de nieuwe materialen in zijn algemeenheid en is spectaculair sedert het jaar 2; we hebben de schaal van onderstaande grafiek moeten aanpassen. Vanaf 22 lijkt er echter een zekere stabilisatie te hebben plaatsgevonden. 1. 9 Index (1995=1) 8 7 6 5 4 3 2 1 1995 2 25 Nederlandse Novel Materials Nanomaterials Figuur 12: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Nanomaterials Nederlandse aanvragers in Nanomaterials Binnen het gedefinieerde tijd- en technologievenster zijn 31 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen met 1 of meer octrooiaanvragen gevonden. Philips voert de lijst aan met 136 aanvragen, op enige afstand gevolgd door ASML. De TU Delft staat met 7 aanvragen bovenaan de lijst van de kennisinstellingen. # Onderneming Aantal # Onderneming Aantal 1 Philips 136 18 Yamaha Motor Euro 1 2 ASML 4 3 Hitachi Netherlands 15 4 DSM 8 # Kennisinstelling Aantal 5 Mapper Lithography 8 1 Univ Delft 7 6 Akzo Nobel 4 2 Stichting FMO 3 7 Albemarle 2 3 STW 3 8 Odme Int / OTB Group 2 4 Univ Leiden 3 9 Shell 2 5 DPI 2 1 Dutch Space 1 6 TNO 2 11 Flexgen Technologies 1 7 Univ Utrecht 2 12 Indigo 1 8 UMC Leiden 1 13 Pamgene 1 9 Inst Dierhouderij en Diergezondheid 1 14 Schlumberger Technologie 1 1 Rijksuniv Groningen 1 15 Singulus Mastering 1 11 Stichting DLO 1 16 Teijin Twaron 1 12 Univ Amsterdam 1 17 U-Cat 1 13 Univ Eindhoven 1 Tabel 19: Nederlandse aanvragers op het gebied van Nanomaterials 3

Het octrooiprofiel (octrooieeractiviteiten van de gezamenlijke Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen) binnen Nanomaterials is gebaseerd op IPC-subklassen, maar de selectie van de octrooidocumenten is gedaan op basis van de interne classificatie van het EOB (ECLA), die labelling toestaat van nanotechnologie (het manipuleren, plaatsen, meten, vormgeven of fabriceren van materialen op sub-1 nanometerschaal). Het EOB maakt intern onderscheid tussen zes aandachtsgebieden: 1. Nanobiotechnology (Biotech); 2. Nanotechnology for information processing, storage and transmission (ICT); 3. Nanotechnology for materials and surface science (Materials); 4. Nanotechnology for interacting, sensing or actuating (Sensing); 5. Nanooptics (Optics); 6. Nanomagnetics (Magnetics). Deze onderverdeling is echter niet terug te vinden in de structuur van de International Patent Classification (IPC), het classificatie systeem dat wereldwijd wordt gebruikt om octrooiaanvragen te classificeren en dat hieronder is weergegeven. Nanotechnologie omvat een diversiteit aan technologieën en dit interdisciplinaire karakter blijkt wel uit de verdeling hieronder. Toch hebben technieken als informatie-opslag, halfgeleiders en oppervlaktebewerking in zijn algemeenheid samen een aandeel van 43%. IPC-code Beschrijving Aandeel G11B Opslaan van informatie op basis van de onderlinge beweging tussen gegevensdragers en omvormers 15% H1L Halfgeleiderinrichtingen; Niet elders ondergebrachte electrische vaststofelectronenschakels 14% G3F Fotomechanisch produceren van textuuroppervlakken of patroonoppervlakken, bijv. om te bedrukken of voor het verwerken van halfgeleiderinrichtingen; Materialen daarvoor; Originelen daarvoor; Speciaal daarvoor aangepaste apparatuur 14% H1J Electrische ontladingsbuizen of ontladingslampen 7% G1R Meten van electrische variabelen; Meten van magnetische variabelen 7% G2B Optische elementen, systemen of apparatuur 3% H1F Magneten; Inducties; Transformatoren; Kiezen van materialen om hun magnetische eigenschappen B1J Chemische of fysische processen, bijv. katalyse of colloïdchemie; Hun relevante apparatuur 3% G21K Niet elders ondergebrachte technieken voor het hanteren van deeltjes of electromagnetische straling; Bestralingsinrichtingen; Gammamicroscopen of röntgenmicroscopen 3% G1N Onderzoeken of analyseren van materialen door het bepalen van hun chemische of fysische eigenschappen 3% H1S Inrichtingen waarbij sprake is van geïnduceerde emissie 3% G11C Statisch opslaan 2% H5G Röntgentechniek 2% C1B Niet-metaalelementen; Verbindingen daarvan 2% C8K Gebruik van anorganische of niet-macromoleculaire substanties als verbindingsingrediënten 2% G6N Computersystemen op basis van specifieke rekenmodellen 2% G2F Inrichtingen of voorzieningen waarvan de optische werking is aangepast door de optische eigenschappen veranderen van het medium van de inrichtingen of voorzieningen dat de intensiteit, kleur, fase, polarisatie of richting van het licht regelt, bijv. omschakelen, blokkeren, moduleren of demoduleren; Technieken of procedures voor de werking daarvan; Veranderen van frequenties; Nietlineaire optica; Optische logische elementen; Optische analoog/digitaal-omvormers Tabel 2: Octrooiprofiel technologiegebied "Nanomaterials" 3% 2% 31

3.12 Kunststoffen en de verwerking daarvan ( Synthetic materials ) Op het technologiegebied van Synthetic materials zijn er binnen het tijdvenster 1995-24 ruim 92 octrooiaanvragen gevonden van Nederlandse oorsprong. Groei in octrooiaanvragen in Synthetic materials De groei van het aantal aanvragen op het gebied van Synthetic materials ligt in de buurt van de nieuwe materialen in zijn algemeenheid, maar lijkt sedert 1998 enigszins te dalen en is zelfs onder de algemene trend terecht gekomen. 4 35 Index (1995=1) 3 25 2 15 1 5 1995 2 25 Nederlandse Novel Materials Synthetic materials Figuur 13: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Synthetic materials Nederlandse aanvragers in Synthetic materials Binnen het gedefinieerde tijd- en technologievenster zijn 92 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen met 1 of meer octrooiaanvragen gevonden. DSM, Shell en Akzo Nobel voeren de lijst aan met elk meer dan 1 aanvragen. TNO staat met 21 aanvragen op de eerste plaats bij de kennisinstellingen. # Onderneming Aantal # Onderneming Aantal 1 DSM / Gist-Brocades 267 48 Bennet Intellectual 1 2 Shell 117 49 BYK-Cera 1 3 Akzo Nobel 11 5 Cavex Holland 1 4 Kraton Polymers 71 51 Convenience Food Systems 1 5 Unilever 66 52 Corell Resin Technology 1 6 Basell 4 53 Coty 1 7 Montell Technology 3 54 Draka Comteq 1 8 Resolution Res Nederland 2 55 Efka Additives 1 9 Sigmakalon / Sigma Coatings 13 56 Esha Holding 1 1 Philips 11 57 Fuji Photo Film 1 11 Avebe 1 58 Genimedical 1 12 Arco Chem 9 59 Holland Biomaterials Group 1 13 Atohaas Cv 9 6 Infineum Holdings 1 14 Avecia 9 61 JDS Uniphase Photonics Cv 1 15 Cerestar 8 62 Lanxess 1 16 Uni-Sunstar 6 63 Ludvig Svensson Int 1 17 Akros Chem 5 64 Meccano Co 1 18 Corus / Hoogovens 5 65 Medical Technology Transfer Holding 1 19 Teijin Twaron 5 66 Meho/Eco Mach 1 2 Quest Int 4 67 Océ Nederland 1 21 Synbra Technology 4 68 Octoplus 1 22 Unichema Chem 4 69 PFW Aroma Chem 1 23 DOW Benelux 3 7 Plomp en Zonen 1 24 Pharmacia & Upjohn Groningen 3 71 Prod Ontwikkeling Beheer 1 25 Rodenburg 3 72 Reckitt Benckiser 1 32

26 Vertis 3 73 Resin Nuclear Power Ind 1 27 Coop Suiker Unie (Cosun) 2 74 Rockwool Lapinus 1 28 CSM Nederland 2 75 Royal Packaging Ind Van Leer 1 29 Flexsys 2 76 Sca Hygiene Prod Zeist 1 3 Gen Electric Plastic 2 77 Solutions Res 1 31 Holland Settling Scheme Res 2 78 Stahl Int 1 32 Hycail 2 79 Supertape 1 33 Indigo 2 8 Svensson Int Ludvig 1 34 IsoTis 2 81 Trisoplast Int 1 35 Lac Holding 2 82 U-Cat 1 36 Lyondell Chem Techn Nederland 2 83 Walk Pak Holding 1 37 Novolen Technology Holdings Cv 2 38 Nuplex Resins 2 # Kennisinstelling Aantal 39 Paragon Prod 2 1 TNO 21 4 Paramelt 2 2 ATO-CPRO-DLO 8 41 Sabic Polypropylenes 2 3 DPI 6 42 Trespa Int 2 4 Univ Utrecht 3 43 Zeneca Resins 2 5 Univ Groningen 2 44 Adidas 1 6 STW 2 45 Alcatel 1 7 ECN 1 46 Beele Eng 1 8 Stichting Glass For Health 1 47 Beltone Netherlands 1 9 Univ Twente 1 Tabel 21: Nederlandse aanvragers op het gebied van Synthetic materials 33

Hieronder het octrooiprofiel (octrooieeractiviteiten van de gezamenlijke Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen) binnen Synthetic materials. In onderstaand profiel zijn IPC-subklassen opgenomen die een aandeel hebben van 1% of meer. Synthetische materialen zijn blijkbaar terug te vinden op veel plaatsen, zoals moge blijken uit de tellingen van de IP-classificaties van de gevonden octrooiaanvragen. IPC-code Beschrijving Aandeel H4N Beeldcommunicatie, bijv. Televisie 4% A61K Preparaten met een medisch, tandheelkundig of cosmetisch doel 4% G6F Digitale computers waarin tenminste een deel van de berekening electrisch wordt uitgevoerd; Voorzieningen voor het hanteren van digitale data 4% G11B Opslaan van informatie op basis van de onderlinge beweging tussen gegevensdragers en omvormers 3% H1L Halfgeleiderinrichtingen; Niet elders ondergebrachte electrische vaststofelectronenschakels 3% H4L Zenden van digitale informatie, bijv. telegrafische informatie 2% C11D Wasmiddelsamenstellingen; Gebruik van substanties op zich als wasmiddel; Zeep of het maken van zeep; Harszepen; Terugwinnen van glycerol 2% H1J Electrische ontladingsbuizen of ontladingslampen 2% C7C Acyclische of carbocyclische verbindingen 2% G1N Onderzoeken of analyseren van materialen door het bepalen van hun chemische of fysische eigenschappen 2% B65D Containers voor het opslaan of vervoeren van artikelen of materialen, bijv. tassen, trommels, flessen, dozen, blikken, kartons, kratten, vaten, potten, tanks, trechters of vrachtcontainers; Accessoires, sluitingen of toebehoren daarvoor; Verpakkingselementen; Verpakkingen 2% C12N Micro-organismen of enzymen; Samenstellingen daarvan; Voortplanten, preserveren of in standhouden van micro-organismen; Mutatie of genetische manipulatie; Kweekmedia 1% A61B Diagnostiek; Chirurgie; Identificeren 1% H4B Zenden 1% G2B Optische elementen, systemen of apparatuur 1% C7D Heterocyclische verbindingen 1% G1R Meten van electrische variabelen; Meten van magnetische variabelen 1% C8G Macromoleculaire verbindingen uit andere reacties dan met alleen onverzadigde koolstofkoolstofbindingen 1% G3F Fotomechanisch produceren van textuuroppervlakken of patroonoppervlakken, bijv. om te bedrukken of voor het verwerken van halfgeleiderinrichtingen; Materialen daarvoor; Originelen daarvoor; Speciaal daarvoor aangepaste apparatuur 1% G6T Beeldgegevensverwerking of beeldgegevensopwekking in het algemeen 1% Tabel 22: Octrooiprofiel technologiegebied "Synthetic materials" 34

3.13 Rubber Op het technologiegebied van Rubber zijn er binnen het tijdvenster 1995-24 precies 6 octrooiaanvragen gevonden van Nederlandse oorsprong. Groei in octrooiaanvragen in Rubber Door het geringe aantal octrooiaanvragen op het gebied van Rubber is weinig met zekerheid te zeggen over een eventuele trend in de groei van het aantal aanvragen, maar er lijkt zich na 22 een zekere daling in te zetten. 4 35 Index (1995=1) 3 25 2 15 1 5 1995 2 25 Nederlandse Novel Materials Rubber Figuur 14: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Rubber Nederlandse aanvragers in Rubber Binnen het gedefinieerde tijd- en technologievenster zijn 17 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen met 1 of meer octrooiaanvragen gevonden. DSM voert de lijst aan met 29 aanvragen. TNO en STW zijn de enige kennisinstellingen die een octrooiaanvraag hebben ingediend op dit technologiegebied. # Onderneming Aantal # Onderneming Aantal 1 DSM 29 11 Beele Eng 1 2 Shell 7 12 Bennet Intellectual 1 3 Flexsys 6 13 Esha Holding 1 4 Adidas 2 14 Teijin Twaron 1 5 Akzo Nobel 2 15 Unilever 1 6 Bracco Int 2 7 Dutch Polymer Institute 2 8 Kraton Polymers 2 # Kennisinstelling Aantal 9 Latexfalt 2 1 TNO 1 1 Basell 1 2 STW 1 Tabel 23: Nederlandse aanvragers op het gebied van Rubber 35

Hieronder het gehele octrooiprofiel (octrooieeractiviteiten van de gezamenlijke Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen) binnen Rubber. Binnen dit technologiegebied zijn we niet veel octrooiaanvragen tegengekomen, maar de hoofdgroep bleek dusdanig amorf dat het ons beter leek alle IPC-subklassen en hun aandeel laten zien. De laatste drie subklassen hebben we van een decimaal voorzien omdat % toch iets minder zegt dan,3%. IPC-code Beschrijving Aandeel C8L Samenstellingen van macromolecualire verbindingen 5% C8K Gebruik van anorganische of niet-macromoleculaire substanties als verbindingsingrediënten 17% C8J Opwerken; Algemene processen om verbindingen te maken; Niet onder de subklassen C8B, C8C, C8F of C8G vallende nabehandeling 1% C8C Behandelen of chemisch modificeren van rubbers 5% D1F Chemische kenmerken bij het maken van kunstfilamenten, kuntdraden, kunstvezels, kunstharen of kunstlinten; Speciaal aangepaste apparatuur voor het maken van koolstoffilamenten C8F Macromoleculaire verbindingen uit reacties met alleen onverzadigde koolstof-koolstofbindingen 2% B6C Voertuigbanden, Opblazen van banden; Verwisselen van banden; Verbinden van kleppen met opblaasbare elastische lichamen in het algemeen; Inrichtingen of voorzieningen met betrekking tot banden 2% C9K Niet elders ondergebrachte materialen voor diverse toepassingen 2% G3F Fotomechanisch produceren van textuuroppervlakken of patroonoppervlakken, bijv. om te bedrukken of voor het verwerken van halfgeleiderinrichtingen; Materialen daarvoor; Originelen daarvoor; Speciaal daarvoor aangepaste apparatuur 2% B29C Vormen of samenvoegen van kunststoffen; Vormen van plastische substanties in het algemeen; Nabehandelen van gevormde producten, bijv. repareren 1% A61J Speciaal aangepaste containers met een medisch of farmaceutisch doel; Speciaal aangepaste inrichtingen of methoden om farmaceutische producten in een speciale fysische vorm of toedieningsvorm te brengen; Inrichtingen voor het oraal toedienen van voedsel of medicijnen; Fopspenen; Inrichtingen voor het opvangen van speeksel 1% B32B Gelaagde producten, d.w.z. producten die zijn opgebouwd uit lagen met een vlakke of niet-vlakke vorm, bijv. celvormig of honingraatvormig 1% B65D Containers voor het opslaan of vervoeren van artikelen of materialen, bijv. tassen, trommels, flessen, dozen, blikken, kartons, kratten, vaten, potten, tanks, trechters of vrachtcontainers; Accessoires, sluitingen of toebehoren daarvoor; Verpakkingselementen; Verpakkingen 1% C8G Macromoleculaire verbindingen uit andere reacties dan met alleen onverzadigde koolstofkoolstofbindingen 1% C9D Coatingsamenstellingen; bijv. verven, vernissen of lakken; Vulpasta s; Chemische verfverwijderaars of inktverwijderaars; Inkten; Correctievloeistoffen; Houtkleurmiddelen; Pasta s of vaste stoffen om te kleuren of te drukken; Gebruik van materialen daarvoor 1% D6M Niet elders in klasse D6 ondergebracht behandelen van vezels, draden, garens, doek of veren, of van vezelgoed dat is gemaakt uit dergelijke materialen 1% C1B Niet-metaalelementen; Verbindingen daarvan 1% B29D Maken van specifieke artikelen uit kunststoffen of plastische substanties 1% B3B Persen in het algemeen 1% C11D Wasmiddelsamenstellingen; Gebruik van substanties op zich als wasmiddel; Zeep of het maken van zeep; Harszepen; Terugwinnen van glycerol 1% E1C Constructie van of oppervlakken voor wegen, sportvelden en dergelijke; Machines of hulpgereedschap ten behoeve van het construeren of repareren 1% A43B Kenmerken van schoeisel; delen van schoeisel,3% B29B Bereiden of voorbehandelen van het te vormen materiaal; Maken van korrels of voorvormen; Terugwinnen van kunststoffen of andere bestanddelen uit afvalmateriaal dat kunststoffen bevat,3% C9C Behandelen van andere anorganische materialen dan vezelachtige vulmiddelen ten behoeve van het verbeteren van hun pigmenteereigenschappen of hun vuleigenschappen; Maken van roet,3% Tabel 24: Octrooiprofiel technologiegebied "Rubber" 2% 36

3.14 Supergeleidende en magnetische materialen ( Superconductors ) Op het technologiegebied van Superconductors zijn er binnen het tijdvenster 1995-24 slechts 14 octrooiaanvragen gevonden van Nederlandse oorsprong. Groei in octrooiaanvragen in Superconductors Van een trend in het aantal aanvragen op het gebied van Superconductors valt niet te spreken, gelet op het zeer geringe aantal aanvragen (14 aanvragen in 1 jaar tijd). Wèl is te zien dat er een piek was van 6 stuks in het jaar 2. 6 5 Absolute aant 4 3 2 1 1995 2 25 Figuur 15: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Superconductors Nederlandse aanvragers in Superconductors Binnen het gedefinieerde tijd- en technologievenster zijn octrooiaanvragen aangetroffen van slechts 3 Nederlandse ondernemingen en geen enkele kennisinstelling. Philips voert de lijst aan met 14 aanvragen en het moge duidelijk zijn dat VA Tech het co-inventor -schap deelt met Philips. # Onderneming Aantal 1 Philips 14 2 VA Tech 2 Tabel 25: Nederlandse aanvragers op het gebied van Superconductors Binnen het technologiegebied Superconductors zijn we zeer weinig octrooiaanvragen tegengekomen en ook zeer weinig IPC-subklassen, zodat we deze allemaal -samen met hun aandeel- laten zien. IPC-code Beschrijving Aandeel H1F Magneten; Inducties; Transformatoren; Kiezen van materialen om hun magnetische eigenschappen 39% G1R Meten van electrische variabelen; Meten van magnetische variabelen 35% H2H Noodstroomcircuits 7% H1L Halfgeleiderinrichtingen; Niet elders ondergebrachte electrische vaststofelectronenschakels 4% A61B Diagnostiek; Chirurgie; Identificeren 4% F25D Koelkasten; Koelruimten; Ijskasten; Niet onder een andere subklasse vallende koelapparatuur of 4% H2M vriesapparatuur Apparatuur voor het omzetten van wisselstroom in wisselstroom, wisselstroom in gelijkstroom of gelijkstroom in gelijkstroom, en ten behoeve van hoofdenergietoevoersystemen en dergelijke; Omzetten van ingevoerde gelijkstroomenergie of wisselstroomenergie in maximaal uitgangsvermogen; Regelen daarvan 3% F17C Vaten voor het bewaren of opslaan van gecomprimeerde, vloeibare of vaste gassen; Gashouders met een vaste capaciteit; Vullen van vaten met, of uit vaten verwijderen van, gecomprimeerde, vloeibare of vaste gassen 2% H1B Kabels; Geleiders; Isolatoren; Kiezen van materialen om hun geleidende, isolerende of diëlectrische eigenschappen 1% G5F Systemen voor het regelen van electrische of magnetische variabelen 1% H5B Electrische verwarmen; Niet elders ondergebracht electrisch verlichten 1% Tabel 26: Octrooiprofiel technologiegebied "Superconductors" 37

3.15 Bouwmaterialen ( Construction materials ) Op het technologiegebied van Construction materials zijn er binnen het tijdvenster 1995-24 een kleine 12 octrooiaanvragen gevonden van Nederlandse oorsprong. Groei in octrooiaanvragen in Construction materials De groei van het aantal aanvragen op het gebied van Construction materials ligt ver boven de nieuwe materialen in zijn algemeenheid en is spectaculair sedert het jaar 1999; we hebben de schaal van onderstaande grafiek moeten aanpassen. Vanaf 2 lijkt er echter een zekere stabilisatie te hebben plaatsgevonden. 1. 9 Index (1995=1) 8 7 6 5 4 3 2 1 1995 2 25 Nederlandse Novel Materials Construction materials Figuur 16: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Construction materials Nederlandse aanvragers in Construction materials Binnen het gedefinieerde tijd- en technologievenster zijn 41 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen met 1 of meer octrooiaanvragen gevonden. Schlumberger Technologie BV voert de lijst aan met 22 aanvragen. Geo Delft en TNO zijn de enige kennisinstellingen, elk met 2 aanvragen. # Onderneming Aantal # Onderneming Aantal 1 Schlumberger Technologie 22 23 Du Mat Trade 1 2 Sofitech 17 24 Durisol Raalte 1 3 James Hardie Int Finance 12 25 Elephant Dental 1 4 DSM 11 26 Esha Holding 1 5 Akzo Nobel 8 27 Handl De Keerkring 1 6 Prad Res & Dev 6 28 Harex Nederland 1 7 Shell 6 29 Implico 1 8 Arco Chem 4 3 Insulinde Recycling 1 9 Modina 3 31 Intron 1 1 Afvalzorg 2 32 Kobato Polytechnologie 1 11 Avebe 3 33 Lyondell Chem Technologie Ned 1 12 Cdem Holland 2 34 Philips 1 13 Duos 2 35 Rigitec 1 14 HBG Civiel 2 36 Stramproy Dev & Licensing 1 15 Mega Tech Holding 2 37 Thermoform Nederland 1 16 Murk & Murk Holding 2 38 Van Hattum en Blankevoort 1 17 Alstom Power 1 39 Wegenbouw Stevin 1 18 Applinnovation 1 19 Ballast Nedam 1 2 Caral 1 # Kennisinstelling Aantal 21 Case Compounds 1 1 Stichting Geo Delft 2 22 Cementbouw Betonmortel 1 2 TNO 2 Tabel 27: Nederlandse aanvragers op het gebied van Construction materials 38

Hieronder het octrooiprofiel (octrooieeractiviteiten van de gezamenlijke Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen) binnen Construction materials. Verreweg het grooste aandeel in bouwmaterialen wordt geleverd door de enige IPC-subklasse (C4B) binnen IPC-klasse C4 (61%), dat gaat over bekende bouwmaterialen als bijv. cement, beton, kunststeen en vuurvast materiaal. Keramiek wordt apart behandeld, in paragraaf 3.16: Keramische materialen en anorganische polymeren. IPC-code Beschrijving Aandeel C4B Kalk; Magnesia; Slakken; Cement; Samenstellingen daarvan, bijv. mortel, beton of soortgelijke bouwmaterialen; Kunststeen; Keramiek; Vuurvastmateriaal; Behandelen van natuursteen 61% E21B Grondboren, bijv. diepboren; Winnen van olie, gas, water, oplosbare of smeltbare materialen of een slurrie van mineralen uit bronnen 6% C8F Macromoleculaire verbindingen uit reacties met alleen onverzadigde koolstof-koolstofbindingen 3% C9K Niet elders ondergebrachte materialen voor diverse toepassingen 3% C8L Samenstellingen van macromolecualire verbindingen 3% C1B Niet-metaalelementen; Verbindingen daarvan 3% C8G Macromoleculaire verbindingen uit andere reacties dan met alleen onverzadigde koolstofkoolstofbindingen 2% G1N Onderzoeken of analyseren van materialen door het bepalen van hun chemische of fysische eigenschappen 2% C8K Gebruik van anorganische of niet-macromoleculaire substanties als verbindingsingrediënten 2% B32B Gelaagde producten, d.w.z. producten die zijn opgebouwd uit lagen met een vlakke of niet-vlakke vorm, bijv. celvormig of honingraatvormig 1% C9J Kleefmiddelen; Kleefprocessen in het algemeen (niet-mechanisch); Niet elders ondergebrachte kleefprocessen; Gebruik van materialen als kleefmiddel 1% E4C Structurele elementen; Bouwmaterialen 1% Tabel 28: Octrooiprofiel technologiegebied "Construction materials" 39

3.16 Keramische materialen en anorganische polymeren ( Ceramics ) Op het technologiegebied van Ceramics zijn er binnen het tijdvenster 1995-24 een kleine 6 octrooiaanvragen gevonden van Nederlandse oorsprong. Groei in octrooiaanvragen in Ceramics Door het geringe aantal octrooiaanvragen op het gebied van Ceramics is weinig met zekerheid te zeggen over een eventuele trend in de groei van het aantal aanvragen, maar er lijkt zich na 21 een lichte daling in te zetten. 4 35 Index (1995=1) 3 25 2 15 1 5 1995 2 25 Nederlandse Novel Materials Ceramics Figuur 17: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Ceramics Nederlandse aanvragers in Ceramics Binnen het gedefinieerde tijd- en technologievenster zijn 17 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen met 1 of meer octrooiaanvragen gevonden. Philips voert de lijst aan met 47 aanvragen. De kennisinstellingen samen hebben 7 aanvragen. # Onderneming Aantal # Onderneming Aantal 1 Philips 47 11 Ferro Holland 1 2 Implico 4 12 Haiku Tech Holding 1 3 Akzo Nobel 3 13 Phycomp Holding 1 4 Corus / Hoogovens 2 5 DMC2 Electronic Materials 2 6 IsoTis 2 # Kennisinstelling Aantal 7 3C-Carbon & Ceramic Co 1 1 TNO 3 8 Carbon Technologies 1 2 ECN 2 9 Cicero Dental Systems 1 3 STW 1 1 Elephant Dental 1 4 Univ Twente 1 Tabel 29: Nederlandse aanvragers op het gebied van Ceramics 4

Hieronder het volledige octrooiprofiel (octrooieeractiviteiten van de gezamenlijke Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen) binnen Ceramics. De laatste vijf IPC-subklassen hebben we van een decimaal voorzien omdat % toch iets te weinig zegt. De eerste 4 subklassen hebben samen een aandeel van 59%. IPC-code Beschrijving Aandeel C4B Kalk; Magnesia; Slakken; Cement; Samenstellingen daarvan, bijv. mortel, beton of soortgelijke bouwmaterialen; Kunststeen; Keramiek; Vuurvastmateriaal; Behandelen van natuursteen 33% H1G Condensatoren; Electrolytische condensatoren, gelijkrichters, detectoren, schakelinrichtingen of lichtgevoelige inrichtingen 16% H1L Halfgeleiderinrichtingen; Niet elders ondergebrachte electrische vaststofelectronenschakels 7% B32B Gelaagde producten, d.w.z. producten die zijn opgebouwd uit lagen met een vlakke of niet-vlakke vorm, bijv. celvormig of honingraatvormig 4% H1J Electrische ontladingsbuizen of ontladingslampen 3% H3H Impedantienetwerken, bijv. resonantiecircuits; Resonatoren 3% H1C Weerstanden 3% H5B Electrische verwarmen; Niet elders ondergebracht electrisch verlichten 3% H1B Kabels; Geleiders; Isolatoren; Kiezen van materialen om hun geleidende, isolerende of diëlectrische eigenschappen 2% A61L Methoden of apparatuur voor het steriliseren van materialen of objecten in het algemeen; Desinfecteren, steriliseren of reukloos maken van lucht; Chemische aspecten van zwachtels, verbanden, absorberende kussens of chirurgische artikelen; Materialen voor zwachtels, verbanden, absorberende kussens of chirurgische artikelen 2% B28B Vormen van klei of andere keramische samenstellingen, slakken of mengsels met cementeus materiaal, bijv. Gips 2% G1N Onderzoeken of analyseren van materialen door het bepalen van hun chemische of fysische eigenschappen 2% H1F Magneten; Inducties; Transformatoren; Kiezen van materialen om hun magnetische eigenschappen 2% A61K Preparaten met een medisch, tandheelkundig of cosmetisch doel 1% C1B Niet-metaalelementen; Verbindingen daarvan 1% C3C Chemische samenstelling van glas, glazuur of email; Oppervlaktebehandeling van glas; Oppervlaktebehandeling van vezels of filamenten van glas, mineralen of slakken; Verbinden van glas met glas of met andere materialen 1% C1F Verbindingen van de metalen beryllium, magnesium, aluminium, calcium, strontium, barium, radium of thorium, of van de zeldzame aardmetalen 1% B22F Bewerken van metaalpoeder; Maken van artikelen uit metaalpoeder; Maken van metaalpoeder 1% C23C Coaten van metaalachtig materiaal; Coaten van materiaal met metaalachtig materiaal; Oppervlaktebehandeling van metaalachtig materiaal door diffunderen in het oppervlak, door chemisch omzetten of door chemsich substitueren; Coaten door vacuümverdampen, verstuiven, ionenimplantatie of chemische dampafzetting in het algemeen 1% B1D Scheiden 1% A61C Tandheelkunde; Mondhygiëne of tandhygiëne 1% A61F Filters die in bloedvaten kunnen worden geïmplanteerd; Prothesen; Orthopedische toebehoren of verpleegtoebehoren; Voorbehoedmiddelen; Warme omslagen; Behandelen of beschermen van ogen of oren; Zwachtels, verbanden of absorberende kussens; Eerstehulpkoffers 1% B23K Solderen of lossolderen; Lassen; Bekleden of plateren door solderen of lassen; Snijden door het plaatselijk toepassen van warmte, bijv. vlamsnijden; Bewerken met een laserstraal 1% C9K Niet elders ondergebrachte materialen voor diverse toepassingen 1% H1M Processen of middelen, bijv. batterijen, voor het direct omzetten van chemische energie in electrische energie 1% C1G Verbindingen met niet onder de subklassen C1D of C1F vallende metalen 1% C8L Samenstellingen van macromolecualire verbindingen 1% B23B Draaien; Boren 1% F16C Assen; Flexibele assen; Elementen van krukasmechanismen; Andere rotatielichamen dan elementen van tandwieloverbrengingen 1% A61Q Toepassing van cosmetica of soortgelijke verzorgende preparaten,5% C11D Wasmiddelsamenstellingen; Gebruik van substanties op zich als wasmiddel; Zeep of het maken van zeep; Harszepen; Terugwinnen van glycerol,5% B1J Chemische of fysische processen, bijv. katalyse of colloïdchemie; Hun relevante apparatuur,4% B29C Vormen of samenvoegen van kunststoffen; Vormen van plastische substanties in het algemeen;,4% H5K Gedrukte circuits; Ommantelingen of constructiedetails van electrische apparatuur; Maken of monteren van electrische bestanddelen,3% Tabel 3: Octrooiprofiel technologiegebied "Ceramics" 41

3.17 Katalysematerialen ( Catalysts ) Op het technologiegebied van Catalysts zijn er binnen het tijdvenster 1995-24 niet minder dan 57 octrooiaanvragen gevonden van Nederlandse oorsprong. Groei in octrooiaanvragen in Catalysts De groei van het aantal aanvragen op het gebied van Catalysts ligt onder de nieuwe materialen in zijn algemeenheid en vertoont sedert 1996 een constante daling, om in 24 uit te komen op 79% van het jaar 1995. 4 Index (1995=1) 35 3 25 2 15 1 5 1995 2 25 Ne derlandsel Novel Materials Catalysts Figuur 18: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Catalysts Nederlandse aanvragers in Catalysts Binnen het gedefinieerde tijd- en technologievenster zijn 44 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen met 1 of meer octrooiaanvragen gevonden. Shell voert de lijst aan met 196 aanvragen, gevolgd door Akzo Nobel met 117 aanvragen. De kennisinstellingen worden aangevoerd door de TU Delft, met 9 aanvragen. # Onderneming Aantal # Onderneming Aantal 1 Shell 196 24 DSW IP Assets 1 2 Akzo Nobel 117 25 Dupont Sabanci Polyester Euro 1 3 DSM / Gist-Brocades 81 26 Mosaic Systems 1 4 Albemarle 49 27 Nijmaprobe 1 5 Arco Chem 23 28 Elf Atochem Vlissingen 1 6 Unilever 9 29 Novolen Technology Holdings Cv 1 7 Avantium Int 7 3 Odme Int / OTB Group 1 8 Lyondell Chem Techn Nederland 6 31 Philips 1 9 Gastec 5 32 Process Design Cent 1 1 Montell Technology 5 11 Stork 5 # Kennisinstelling Aantal 12 Basell 3 1 Univ Delft 9 13 Jacobs Nederland 3 2 Univ Utrecht 5 14 KTI Group 3 3 ECN 4 15 Resolution Res Nederland 3 4 DPI 3 16 U-Cat 3 5 ATO-CPRO-DLO 2 17 Cerestar 2 6 STW 2 18 Engelhard De Meern 2 7 Univ Amsterdam 2 19 Quest Int 2 8 Univ Twente 2 2 Rossmark van Wijk en Boerma Waterbeh 2 9 UMC Groningen 1 21 Sabic Polyethylenes / Polypropylenes 2 1 TNO 1 22 Advansa 1 11 Univ Eindhoven 1 23 Atofina Vlissingen 1 12 Univ Leiden 1 Tabel 31: Nederlandse aanvragers op het gebied van Catalysts 42

Hieronder het octrooiprofiel (octrooieeractiviteiten van de gezamenlijke Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen) binnen Catalysts. In onderstaand profiel zijn IPC-subklassen opgenomen die een aandeel hebben van 1% of meer. Veel fysische of chemische processen maken gebruik van katalysatoren om bepaalde reacties te versnellen of te vertragen en binnen het kader van dit onderzoek is het prettig dat er een IPC-subklasse (B1J) aan dit fenomeen is gewijd. Die subklasse is danook goed voor een aandeel van 44%. IPC-code Beschrijving Aandeel B1J Chemische of fysische processen, bijv. katalyse of colloïdchemie; Hun relevante apparatuur 44% C7C Acyclische of carbocyclische verbindingen 19% C1G Kraken van koolwaterstofoliën; Maken van vloeibare koolwaterstofmengsels uit andere materialen dan koolwaterstoffen, bijv. door destructief hydrogeneren; Terugwinnen van koolwaterstofoliën uit olieschalie, oliezand of gassen; Zuiveren van mengsels met in hoofdzaak koolwaterstoffen; Reformeren van nafta; Aardwassen 8% C7D Heterocyclische verbindingen 5% C1B Niet-metaalelementen; Verbindingen daarvan 5% C7F Acyclische, carbocyclische of heterocyclische verbindingen met andere elementen dan koolstof, waterstof, halogenen, zuurstof, stikstof, zwavel, selenium of tellurium 4% C8F Macromoleculaire verbindingen uit reacties met alleen onverzadigde koolstof-koolstofbindingen 2% C8G Macromoleculaire verbindingen uit andere reacties dan met alleen onverzadigde koolstofkoolstofbindingen 2% B1D Scheiden 2% C1F Verbindingen van de metalen beryllium, magnesium, aluminium, calcium, strontium, barium, radium of thorium, of van de zeldzame aardmetalen 2% C1G Verbindingen met niet onder de subklassen C1D of C1F vallende metalen 1% C7B Algemene methoden in de organische chemie; Apparatuur daarvoor 1% C11D Wasmiddelsamenstellingen; Gebruik van substanties op zich als wasmiddel; Zeep of het maken van zeep; Harszepen; Terugwinnen van glycerol 1% Tabel 32: Octrooiprofiel technologiegebied "Catalysts" 43

3.18 Zonnecellen ( Solar cells ) Op het technologiegebied van Solar cells zijn er binnen het tijdvenster 1995-24 iets meer dan 5 octrooiaanvragen gevonden van Nederlandse oorsprong. Groei in octrooiaanvragen in Solar cells Door het geringe aantal octrooiaanvragen op het gebied van Solar cells is weinig met zekerheid te zeggen over een eventuele trend in de groei van het aantal aanvragen, maar het lijkt erop dat er een stabilisatie heeft plaatsgevonden op een niveau van 15% t.o.v. 1995. 4 35 Index (1995=1) 3 25 2 15 1 5 1995 2 25 Nederlandsel Novel Materials Solar cells Figuur 19: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Solar cells Nederlandse aanvragers in Solar cells Binnen het gedefinieerde tijd- en technologievenster zijn 21 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen met 1 of meer octrooiaanvragen gevonden. Akzo Nobel voert de lijst aan met 8 aanvragen. Bij de kennisinstellingen staat ECN op de eerste plaats, met 11 aanvragen. # Onderneming Aantal # Onderneming Aantal 1 Akzo Nobel 8 13 Odme Int / OTB Group 1 2 Dutch Space / Fokker Space 5 14 Scheuten Glasgroep 1 3 Coop Adv en Onderzoeksburo Ua Ecofys 4 15 Stork 2 4 Philips 3 16 Stroomwerk Energy 1 5 Ubbink Nederland 3 6 Econcern 2 7 Alcoa Nederland 1 # Kennisinstelling Aantal 8 Beheermij Groeneveld H D 1 1 ECN 11 9 Energy Systems Int 1 2 Univ Utrecht 2 1 Enthone-Omi Benelux 1 3 STW 1 11 Jazo Zevenaar 1 4 Univ Delft 1 12 Mastervolt Solar 1 5 Univ Eindhoven 1 Tabel 33: Nederlandse aanvragers op het gebied van Solar cells 44

Hieronder het volledige octrooiprofiel (octrooieeractiviteiten van de gezamenlijke Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen) binnen Solar cells. Zonnecellen zijn lichtgevoelige inrichtingen die zonlicht en -warmte omzetten in elektrische energie. Binnen de IP-classificatie worden deze cellen blijkbaar meer gezien als halfgeleiders, schakelaars en energie-omzetters, want daar vinden we de hoogste tellingen terug. De laatste drie subklassen hebben we van een decimaal voorzien omdat % minder zegt dan een naar boven afgeronde,5%. IPC-code Beschrijving Aandeel H1L Halfgeleiderinrichtingen; Niet elders ondergebrachte electrische vaststofelectronenschakels 65% F24J Produceren of gebruiken van niet elders ondergebrachte warmte 1% B64G Ruimtevaart; Voertuigen of uitrusting daarvoor 5% H1G Condensatoren; Electrolytische condensatoren, gelijkrichters, detectoren, schakelinrichtingen of lichtgevoelige inrichtingen 5% E4D Dakbedekkingen; Dakramen; Goten; Dakdekkersgereedschap 3% H2J Circuits of circuitsystemen voor het toevoeren of distribueren van electrische energie; Systemen voor het opslaan van electrische energie 2% D6P Verven of drukken van textiel; Verven van leer, bont of vaste macromoleculaire substanties in elke vorm 2% G5F Systemen voor het regelen van electrische of magnetische variabelen 2% G2F Inrichtingen of voorzieningen waarvan de optische werking is aangepast door de optische eigenschappen veranderen van het medium van de inrichtingen of voorzieningen dat de intensiteit, kleur, fase, polarisatie of richting van het licht regelt, bijv. omschakelen, blokkeren, moduleren of demoduleren; Technieken of procedures voor de werking daarvan; Veranderen van frequenties; Nietlineaire optica; Optische logische elementen; Optische analoog/digitaal-omvormers 1% F16M Frames, ommantelingen of bedden voor motoren of andere machines of apparatuur, die niet specifiek horen bij een elders ondergebrachte motor, machine of apparaat; Standaards of steunen 1% G1R Meten van electrische variabelen; Meten van magnetische variabelen 1% H2M Apparatuur voor het omzetten van wisselstroom in wisselstroom, wisselstroom in gelijkstroom of gelijkstroom in gelijkstroom, en ten behoeve van hoofdenergietoevoersystemen en dergelijke; Omzetten van ingevoerde gelijkstroomenergie of wisselstroomenergie in maximaal uitgangsvermogen; Regelen daarvan 1% H5B Electrische verwarmen; Niet elders ondergebracht electrisch verlichten 1% E4B Algemene bouwconstructies; Wanden, bijv. afscheidingen; Daken; Vloeren; Plafonds; Isoleren of op,5% E4C Structurele elementen; Bouwmaterialen,5% G1N Onderzoeken of analyseren van materialen door het bepalen van hun chemische of fysische eigenschappen,5% Tabel 34: Octrooiprofiel technologiegebied "Solar cells" 45

3.19 Selfhealing materials Voor het zoeken naar voor Selfhealing materials relevante octrooiaanvragen, is gekozen voor het zoeken op steekwoorden in de titels en/of abstracts van de octrooiaanvragen omdat er geen eenduidige IPC-subklasse voor bestaat (zie voor details Bijlage 3: Onderbouwing documentselectiesbijlage 3). Op dit technologiegebied zijn er op deze manier binnen het tijdvenster 1995-24 23 octrooiaanvragen gevonden van Nederlandse oorsprong. Groei in octrooiaanvragen in Selfhealing materials In de figuur hieronder zijn, in tegenstelling tot de overige technologiegebieden, de absolute aantallen aanvragen weergegeven en niet de geïndexeerde. Dit in verband met het geringe aantal aanvragen van 23 in totaal. De groei van het aantal aanvragen op het gebied van Selfhealing materials lijkt sedert 21 enigszins toe te nemen, maar voorspellingen daarover zijn met deze cijfers nauwelijks te maken. 6 5 Absolute aanta 4 3 2 1 1995 2 25 Figuur 2: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Selfhealing materials Nederlandse aanvragers in Selfhealing materials Binnen het gedefinieerde tijd- en technologievenster zijn 1 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen met 1 of meer octrooiaanvragen gevonden. Philips voert de lijst aan met 6 aanvragen. De kennisinstellingen samen hebben 3 aanvragen. # Onderneming Aantal # Onderneming Aantal 1 Philips 6 7 Biomat 1 2 KPN 5 8 Velcro Ind 1 3 Orthofix Int 3 4 Schlumberger Technologie 3 # Kennisinstelling Aantal 5 Shell 3 1 Univ Twente 2 6 Sofitech 3 2 STW 1 Tabel 35: Nederlandse aanvragers op het gebied van Selfhealing materials 46

Hieronder het volledige octrooiprofiel (octrooieeractiviteiten van de gezamenlijke Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen) binnen Selfhealing materials. Binnen deze categorie zijn ook de SMA s (shape memory alloys) meegenomen, omdat deze zich de hun gegeven vorm herinneren. Voor geen van beide soorten materialen bestaat een eenduidige IPC-subklasse, reden waarom gekozen is voor het zoeken naar relevante steekwoorden in de titels en/of abstracts van de octrooiaanvragen. IPC-code Beschrijving Aandeel A61B Diagnostiek; Chirurgie; Identificeren 28% E21B Grondboren, bijv. diepboren; Winnen van olie, gas, water, oplosbare of smeltbare materialen of een 15% A61K Preparaten met een medisch, tandheelkundig of cosmetisch doel 9% A44B Speldjes of buttons, pinnen, gespen, schuifsluitingen en dergelijke 6% C4B Kalk; Magnesia; Slakken; Cement; Samenstellingen daarvan, bijv. mortel, beton of soortgelijke bouwmaterialen; Kunststeen; Keramiek; Vuurvastmateriaal; Behandelen van natuursteen 4% D3D Weefsels; Weefmethoden; Weefgetouwen 4% H4B Zenden 4% F16L Pijpen; Verbindingen of toebehoren voor pijpen; Steunen voor pijpen, kabels of beschermbuizen; Middelen voor het thermisch isoleren in het algemeen 3% F16B Inrichtingen voor het aan elkaar bevestigen of vastzetten van constructie-elementen of machineonderdelen, bijv. spijkers, bouten, veerringen, klampen, klemmen of wiggen; Verbindingen of het maken daarvan 3% A41D Bovenkleding; Beschermende kleding; Accessoires 2% A45C Portemonnees; Reistassen of reismanden; Koffers 2% A61M Inrichtingen om media in het lichaam in of op het lichaam aan te brengen; Inrichtingen om media te veranderen of uit het lichaam af te voeren; Inrichtingen voor het bevorderen of beëindigen van slaap of bedwelming 2% G2F Inrichtingen of voorzieningen waarvan de optische werking is aangepast door de optische eigenschappen veranderen van het medium van de inrichtingen of voorzieningen dat de intensiteit, kleur, fase, polarisatie of richting van het licht regelt, bijv. omschakelen, blokkeren, moduleren of demoduleren; Technieken of procedures voor de werking daarvan; Veranderen van frequenties; Nietlineaire optica; Optische logische elementen; Optische analoog/digitaal-omvormers 2% G6F Digitale computers waarin tenminste een deel van de berekening electrisch wordt uitgevoerd; Voorzieningen voor het hanteren van digitale data 2% H4H Radiocommunicatie 2% H4L Zenden van digitale informatie, bijv. telegrafische informatie 2% H4Q Kiezen 2% G1N Onderzoeken of analyseren van materialen door het bepalen van hun chemische of fysische eigenschappen 1% G2B Optische elementen, systemen of apparatuur 1% G21K Niet elders ondergebrachte technieken voor het hanteren van deeltjes of electromagnetische straling; Bestralingsinrichtingen; Gammamicroscopen of röntgenmicroscopen 1% B29C Vormen of samenvoegen van kunststoffen; Vormen van plastische substanties in het algemeen; Nabehandelen van gevormde producten, bijv. Repareren 1% Tabel 36: Octrooiprofiel technologiegebied "Selfhealing materials" 47

3.2 Special products Op het technologiegebied van Special products zijn er binnen het tijdvenster 1995-24 12 octrooiaanvragen gevonden van Nederlandse oorsprong. Groei in octrooiaanvragen in Special products De groei van het aantal aanvragen op het gebied van Special products ligt in de buurt van de nieuwe materialen in zijn algemeenheid, maar lijkt sedert 21 enigszins boven de algemene trend uit te komen. 4 35 Index (1995=1) 3 25 2 15 1 5 1995 2 25 Nederlandsel Novel Materials Special products Figuur 21: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in Special products Nederlandse aanvragers in Special products Binnen het gedefinieerde tijd- en technologievenster zijn 16 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen met 1 of meer octrooiaanvragen gevonden. Philips voert de lijst aan met 66 aanvragen. TNO is de enige kennisinstellingen, met 1 aanvraag. # Onderneming Aantal # Onderneming Aantal 1 Shell 66 1 Flexsys 1 2 Akzo Nobel 8 11 Phares Pharm Res 1 3 DSM 5 12 Prad Res & Dev 1 4 Unichema Chem 5 13 Schlumberger Technologie 1 5 Unilever 5 14 Twaron Prod 1 6 Infineum Holdings 3 15 Van Doornes Transmissie 1 7 Te Strake Surface Technology 3 8 SKF Eng & Res Cent 2 # Kennisinstelling Aantal 9 Teijin Twaron 2 1 TNO 1 Tabel 37: Nederlandse aanvragers op het gebied van Special products 48

Hieronder het octrooiprofiel (octrooieeractiviteiten van de gezamenlijke Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen) binnen Special products. Speciale producten bestaan voor een deel uit niet elders ondergebrachte materialen, maar het grootste deel (71%) heeft wél een code, en wel in IPC-klasse C1 (Petroleum; Gasindustrie of kooksindustrie; Technische gassen met koolmonoxide; Brandstoffen; Smeermiddelen; Turf). IPC-code Beschrijving Aandeel C1M Smeermiddelsamenstellingen; Gebruik van chemische substanties op zich of als smeermiddelingrediënt in een smeermiddelsamenstelling 56% C1G Kraken van koolwaterstofoliën; Maken van vloeibare koolwaterstofmengsels uit andere materialen dan koolwaterstoffen, bijv. door destructief hydrogeneren; Terugwinnen van koolwaterstofoliën uit olieschalie, oliezand of gassen; Zuiveren van mengsels met in hoofdzaak koolwaterstoffen; Reformeren van nafta; Aardwassen 15% C7C Acyclische of carbocyclische verbindingen 5% C8F Macromoleculaire verbindingen uit reacties met alleen onverzadigde koolstof-koolstofbindingen 4% C1L Niet elders ondergebrachte brandstoffen; Aardgas; Synthetisch aardgas uit niet onder de subklassen C1G of C1K vallende processen; Vloeibaar benzinegas (LPG); Toevoegen van materialen aan brandstoffen of vuren om rook of ongewenste afzettingen te verminderen of om roet te kunnen verwijderen 4% C9K Niet elders ondergebrachte materialen voor diverse toepassingen 2% D6M Niet elders in klasse D6 ondergebracht behandelen van vezels, draden, garens, doek of veren, of van vezelgoed dat is gemaakt uit dergelijke materialen 2% C8G Macromoleculaire verbindingen uit andere reacties dan met alleen onverzadigde koolstofkoolstofbindingen 1% G1N Onderzoeken of analyseren van materialen door het bepalen van hun chemische of fysische eigenschappen 1% C8L Samenstellingen van macromolecualire verbindingen 1% C7F Acyclische, carbocyclische of heterocyclische verbindingen met andere elementen dan koolstof, waterstof, halogenen, zuurstof, stikstof, zwavel, selenium of tellurium 1% F16C Assen; Flexibele assen; Elementen van krukasmechanismen; Andere rotatielichamen dan elementen van tandwieloverbrengingen 1% F16G Riemen, kabels of touwen die in hoofdzaak worden gebruikt voor aandrijving; Kettingen; In hoofdzaak daarvoor gebruikt toebehoren 1% B1D Scheiden 1% F15D Stromingsdynamiek, d.w.z. methoden of middelen voor het beïnvloeden van de stroming van gassen of vloeistoffen 1% C7D Heterocyclische verbindingen 1% C9D Coatingsamenstellingen; bijv. verven, vernissen of lakken; Vulpasta s; Chemische verfverwijderaars of inktverwijderaars; Inkten; Correctievloeistoffen; Houtkleurmiddelen; Pasta s of vaste stoffen om te kleuren of te drukken; Gebruik van materialen daarvoor 1% Tabel 38: Octrooiprofiel technologiegebied "Special products" 49

4. Nederland en Nieuwe Materialen 4.1 Nederland in verhouding tot de rest van de Europese Unie (EU-14) en de rest van de wereld Sedert 1995 zijn er 1.456.658 octrooiaanvragen 5 ingediend via de internationale routes, waarvan 51.877 van Nederlandse oorsprong, d.w.z. ingediend door Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen. Dit betekent 3,6% gemiddeld over een periode van iets meer dan 1 jaar. De zoektocht naar octrooiaanvragen van Nederlandse oorsprong leverde per technologiegebied (in dit geval per categorie nieuwe materialen) een aantal hits op die geaccumuleerd een niet-ontdubbeld 6 totaal gaven van 3.982. Nieuwe Materialen Hits Materiaalcomposieten, hybriden en vezelmetaallaminaten (Composites / hybrids) 131 Lijmtechnologie (Adhesives) 211 Engineering plastics 151 Metalen (Metals) 19 Voorbehandeling, hechten en dunne lagen (Thin layers) - Dunne lagen, verfsystemen (Coatings) 22 Vezels en finishes (Fibers) 125 Functionele materialen t.b.v. elektronica (Functional materials in electronics) 129 Scheidingstechnologie (Membranes) 59 Biomaterialen en tissue engineering (Biomaterials) 586 Ontwerpen van materialen op moleculaire schaal (Nanomaterials) 242 Kunststoffen en de verwerking daarvan (Synthetic materials) 921 Rubber 6 Supergeleidende en magnetische materialen (Superconductors / magnetic materials) 14 Bouwmaterialen (Construction materials) 115 Keramische materialen en anorganische polymeren (Ceramics / Anorganic polymers) 58 Katalysematerialen (Catalysts) 57 Zonnecellen (Solar Cells) 51 Selfhealing materials 23 Special products 12 Niet ontdubbeld: 3.96 Tabel 39: Octrooiaanvragen Nieuwe Materialen van Nederlandse oorsprong Dit is echter niet het precieze aantal octrooiaanvragen, want daarvoor moeten we dit cijfer eerst nog ontdubbelen. Met andere woorden, één octrooiaanvraag mag in dit totaal maar éénmaal voorkomen. Na deze ontdubbeling bleven er 3.545 octrooiaanvragen over; dat is 6,8% van de 51.877 Nederlandse aanvragen die we hadden geteld tot half november 26. Het totaal aantal aanvragen in de wereld (WO+EP) omtrent nieuwe materialen is 112.858 en dat betekent 7,7% van het totaal generaal van 1.456.658. Nederland blijft daar met 6,8% van de aanvragen van Nederlandse oorsprong dus net iets onder. 5 6 Stand van zaken op 26/1/27. Niet-ontdubbeld betekent dat één octrooiaanvraag op meer dan één technologiegebied van toepassing kan zijn en dus meerder malen geteld zou kunnen worden; ontdubbeld betekent dat één aanvraag slechts éénmaal geteld wordt. 5

In Figuur 22 is de positie van Nederland binnen de EU-15 gevisualiseerd. Het gemiddelde aandeel van Nederland binnen de Europese Unie is 8,9% maar dat komt voornamelijk door Solar Cells, waarin Nederland zeer markant aanwezig is, met een aandeel van maar liefst 9%. In Engineering plastics, Fibers, Bbiomaterials, Nanomaterials, Synthetic materials, Catalysts en Special products heeft Nederland binnen de EU-15 een groter aandeel dan gemiddeld (d.w.z. > 8,9 %). Aantal aanvragen EU-15 landen 9. 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1. Composites Adhesives Engineering Metals Coatings Fibers Functional Membranes Biomaterials Nanomaterials Synthetic Rubber Superconductors Construction Ceramics Catalysts Solar cells Selfhealing Special products 1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % Aandeel Nederland Totaal EU-15 Aandeel Nederland Figuur 22: Aandeel Nederland binnen de EU-15 De internationale positionering van Nederland is weergegeven in Figuur 23. De kolom voor de Europese Unie (EU-14) in elk van de technologiegebieden bevat de som van de aanvragen van de 14 landen die gedurende de onderzoeksperiode -buiten Nederland- deel uitmaakten van de Unie en staat vrijwel constant achter de Verenigde Staten, maar vóór Japan; Nederland heeft een eigen kolom in de Figuren 23 en 24. 45 Totaalbeeld "Novel Materials" 4 35,7 35 28,7 Percentage 3 25 2 23,9 15 1 5 2,8 2,5 1,5 1,2,6,4,4 2,5 US EU-14 JP NL CH KR CA AU IL CN Rest Figuur 23: Totaalbeeld "Nieuwe Materialen" In Figuur 24 wordt het aandeel en de positie van de Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen in alle behandelde technologiegebieden getoond. De Europese Unie van de 15 lidstaten (EU-15) kan zich goed meten met de Verenigde Staten en Japan. De Verenigde Staten, Japan en de Europese Unie wisselen elkaar soms af op de eerste drie plaatsen in de rangorde van octrooiaanvragende partijen. Nederland vertoont, zoals al uit Figuur 22 reeds is gebleken, een beeld dat nogal varieert per technologiegebied. 51

Percentage 4 35 3 25 2 15 1 5 38,1 32,5 16,4 3,6 Composites 1,9 1,5,7,7,4, 4,1 Bij Materiaalcomposieten, hybriden en vezelmetaallaminaten (Composites / hybrids) zijn verbazingwekkend weinig Japanse ondernemingen en kennisinstellingen te vinden. Het aantal octrooien van Nederlandse oorsprong is eveneens gering (slechts 1½ %), maar dat zegt op zich weinig over het strategisch belang dat ze (kunnen) hebben. Daarbij denken we bijvoorbeeld aan één van de meest bekende composieten, Glare. US EU-14 JP CH CA NL AU IL KR CN Rest Percentage 45 4 35 3 25 2 37,7 31,3 21,9 Adhesives Bij Lijmtechnologie (Adhesives), is het aandeel van Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen bijna 3% van alle aanvragen op het terrein van de Nieuwe materialen die in de wereld worden gedaan via de internationale routes. 15 1 2,9 2,8 5,9,5,5,2,1 1,4 US EU-14 JP NL CH KR CA AU CN IL Rest Percentage 45 4 35 3 25 2 36,5 33,2 14,4 Engineering Plastics Op het technologiegebied Engineering Plastics is Nederland goed voor bijna 6% van de aanvragen, dat dus ver boven het gemiddelde van 3,6% ligt dat Nederland haalt in de wereld van de internationale octrooiaanvragen. De EU-15 doet het uitstekend op dit terrein, want zelfs zonder Nederland staat de Unie (EU-14) met ruim 36% op de eerste plaats. 15 1 5 5,9 3,7 3,5 1,4,5,5,2,2 EU-14 US JP NL CH CA KR CN AU IL Rest Percentage 45 4 35 3 25 2 29,9 29,5 23,7 Metals In Metalen (Metals) heeft de EU-15 -zelfs zonder Nederland- een aandeel van bijna 3% en komt daarmee hoger uit dan Japan en de Verenigde Staten. Nederland speelt op dit terrein nauwelijks mee, met slechts 2% van de aanvragen op naam van Nederlandse bedrijven en kennis-instellingen. 15 1 5 4, 5,3 3,1 2,5 2,,9,2, EU-14 JP US CA CH AU NL KR CN IL Re st 52

Percentage 45 4 35 3 25 2 36,5 27,3 26,9 Coatings In Voorbehandeling, hechten en dunne lagen (Thin layers) en Dunne lagen, verfsystemen (Coatings) doet Nederland het nauwelijks beter dan bij Metals en scoort eveneens relatief laag, met iets meer dan 1%. De Europese Unie heeft hier Nederland nodig om Japan voor te blijven. 15 1 5 2,2 1,6 1,2,9,4,3,2 2,5 US JP EU-14 CH KR NL CA AU IL CN Rest Percentage 45 4 35 3 25 2 35,5 26,3 25,1 Fibers Voor wat betreft Vezels en finishes (Fibers) doet Nederland het niet slecht met een aandeel van ruim 4% van de internationale octrooiaanvragen. Dit aandeel ligt iets boven het gemiddelde van 3,6% ligt dat Nederland in zijn algemeenheid haalt. 15 1 5 4,1 2,8 2,2 2,8,5,4,2,1 US EU-14 JP NL KR CH CN CA AU IL Rest Percentage 45 4 35 3 25 2 36,8 33,2 2,5 Functional Materials Op het gebied van Functionele materialen t.b.v. elektronica (Functional materials in electronics) is de score van de Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen lager dan verwacht, en ligt net onder de 1½ %. Japan laat hier een betere score zien dan de Verenigde Staten. 15 1 5 2,1 1,8 1,5 1,4 1,8,4,3,2 JP US EU-14 KR CH CA NL AU IL CN Rest Percentage 45 4 35 3 25 2 34,7 33,3 19,4 Membranes Bij Scheidingstechnologie (Membranes) scoort Nederland weer duidelijk beter, met ruim 3%, maar nog wel beneden het gemiddelde van 3,6% die Nederland haalt in de wereld. De EU-15 (inclusief Nederland dus) staat op plaats nummer één, vóór de Verenigde Staten en Japan. 15 1 5 3,2 2,1 1,9 2,8,9,7,7,4 US EU-14 JP NL CA KR AU CH IL CN Re st 53

Percentage 45 4 35 3 25 2 44,4 27,4 Biomaterials Op het gebied van Biomaterialen en tissue engineering (Biomaterials) scoort Nederland rond de 3% over alle octrooiaanvragen op dat terrein. Japan scoort hier lager dan in de andere deelgebieden van de Nieuwe materialen. 15 12,4 1 5 3,6 3, 2,2 2,7 1,5 1,2 1,1,5 US EU-14 JP CH NL CA AU KR IL CN Rest Percentage 45 4 35 3 25 2 39,3 25,2 22,6 Nanomaterials Voor wat betreft het Ontwerpen van materialen op moleculaire schaal (Nanomaterials) haalt Nederland een score van bijna 3% en de EU-14 samen met Nederland doet het nét iets beter dan Japan. 15 1 5 2,8 2,7 2,4 1,5 1,5,8,7,5 US JP EU-14 NL KR CH CA IL AU CN Rest Percentage 45 4 35 3 25 2 33,4 29,4 26,9 Synthetic materials Bij Kunststoffen en de verwerking daarvan (Synthetic materials) doen de Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen het iets beter dan in enkele andere deelgebieden en scoren iets hoger dan 3%. 15 1 5 3,3 2,6 1,4 1,7,6,3,2,1 US EU-14 JP NL CH KR CA AU CN IL Rest Percentage 45 4 35 3 25 2 32,4 32,1 24,3 Rubber Bij octrooiaanvragen op het gebied van Rubber doet Nederland het niet zo goed en haalt slechts een aandeel van 2% op alle aanvragen in de wereld. Japan doet het nét iets beter dan de Verenigde Staten. 15 1 5 3,9 2,1 2, 1, 1,6,4,2, JP US EU-14 CH CA NL KR CN IL AU Rest 54

Percentage 45 4 35 3 25 2 33, 28,2 25,5 Superconductors Bij Supergeleidende en magnetische materialen (Superconductors / magnetic materials) haalt Nederland slechts een score van iets meer dan 2%, maar de Europese Unie doet het (zelfs zonder Nederland) beter dan de Verenigde Staten of Japan. 15 1 5 4,1 3,7 2,1 1,3,8,8,3,2 EU-14 US JP CH NL KR AU IL CA CN Rest Percentage 45 4 35 3 25 2 45,7 23,3 Construction materials Voor wat betreft Bouwmaterialen (Construction materials) is de situatie voor Nederland iets beter, met een score van bijna 3%. De Europese Unie doet het buitengewoon goed en laat de Verenigde Staten en Japan ver achter zich. 15 1 5 11, 4,5 6,6 2,9 2,2 1,8 1,2,4,4 EU-14 US JP CH NL CA AU KR IL CN Rest Percentage 45 4 35 3 25 2 35,2 29,5 26,7 Ceramics Keramische materialen en Anorganische polymeren (Ceramics / Anorganic polymers) krijgen kennelijk veel aandacht in Japan, maar ook de Europese Unie staat hier vóór de Verenigde Staten, ondanks de geringe bijdrage (1,3%) van Nederland. 15 1 5 1,3 3,4 1,1,8,8,4,4,3 JP EU-14 US NL KR CA CH AU CN IL Rest 45 4 35 3 36,1 3,7 Catalysts Bij Katalysematerialen (Catalysts) staat de Europese Unie vóór de Verenigde Staten en Japan en haalt ook Nederland een relatief hoge score, met 4,4%. Percentage 25 2 2, 15 1 5 4,4 1,9 3,7 1,2,9,8,3,2 EU-14 US JP NL CH KR CN CA AU IL Re st 55

Percentage 45 4 35 3 25 2 15 1 5 Solar Cells 87,7 1,5 1,8,,,,,,,, NL EU-14 US JP CH KR CA AU IL CN Re st Nederland heeft een indrukwekkend aandeel in de octrooiaanvragen op het gebied van Zonnecellen (Solar Cells), maar we moeten ons wél realiseren dat het om een zeer gering aantal aanvragen gaat. Van de 57 aanvragen in de wereld hebben Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen er 5 op hun naam staan en komen er 6 uit de rest van de Europese Unie. Vanuit de Verenigde Staten is er slechts één octrooi in de internationale routes terecht gekomen. Percentage 45 4 35 3 25 2 46,8 31,4 Selfhealing materials Voor wat betreft Selfhealing materials is de Nederlandse score enigszins aan de lage kant, met maar net iets meer dan 2%. Het aandeel van Japan is ook lager dan normaal bij andere rubrieken uit de wereld van de Nieuwe materialen. 15 1 7,5 5 2,1 2,1 2,1 1,9 1,6 1, 1, 2,4 US EU-14 JP NL CH IL KR CA AU CN Rest 45 4 35 44,3 Special products Bij Special products is de score voor Nederland (3,5%) vergelijkbaar met het gemiddelde aandeel in de wereld van 3,6%. 3 26,3 Percentage 25 2 15 21,3 1 5 3,5 1,7 2,,6,1,1,1,1 US EU-14 JP NL CH CA KR AU IL CN Rest Figuur 24: Internationale positionering van Nederland - per technologiegebied 56

4.2 Verdeling Nederlandse aanvragen over de technologiegebieden Er zijn verschillende manieren om naar de octrooi-informatie te kijken. In het vorige hoofdstuk is gekeken naar de ontwikkeling in de tijd van de aantallen octrooiaanvragen en naar het aandeel dat bepaalde Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen daarin hebben. In de vorige paragraaf hebben we gekeken naar de verhoudingen binnen de Europese Unie en in de wereld; in deze paragraaf kijken we naar de Nederlandse aanvragers in zijn algemeenheid en naar hun bijdragen aan de diverse deelgebieden van de Nieuwe materialen. Zoals te zien is in de verdeling uit Figuur 25, is Nederland het meest actief in synthetische materialen. Daarna volgen biomaterialen en katalysatoren. Samen zijn ze goed voor 53% van de aanvragen. Tellen we alle deelgebieden mee met meer dan 5% aandeel, dan brengen nanomaterials, coatings en adhesives het totaal op bijna 7%. Aantallen aanvragen kunnen we goed meten en daarmee iets zeggen over de innovativiteit van de (Nederlandse) ondernemingen en kennisinstellingen, maar over de acceptatie van een bepaald materiaal of de impact die een bepaalde vinding kan hebben valt vooraf weinig te zeggen. Wèl zijn er voorbeelden van nieuwe materialen te vinden die met groot succes zijn doorgedrongen in de keten van producent tot consument, denk bijvoorbeeld maar aan Glare bij de composieten, Twaron bij de fibers, plastic transistor circuits in de elektronica, synthetische membranen, biopolymeren, nanobuisjes, biologisch afbreekbare polymeren, synthetisch rubber en glasvezels. Synthetic materials Biomaterials Catalysts Nanomaterials Coatings Adhesives Functional materials Fibers Engineering plastics Construction materials Composites Special products Metals Ceramics Membranes Rubber Solar Cells Selfhealing materials Superconductors 1,6 1,3,7,4 3,5 3,5 3,4 3,3 3,3 2,7 2,4 1,9 1,6 6,4 5,3 5,1 14,6 14,3 23,7, 5, 1, 15, 2, 25, Verdeling in procenten van het totaal Figuur 25: Nieuwe materialen in Nederland 4.3 Verdeling technologiegebieden binnen de Nederlandse aanvragers Hieronder staan 315 in Nederland gedomicilieerde ondernemingen en 32 kennisinstellingen die elk (op grond van de gevonden technologieclassificaties) in één of meer van de deelgebieden actief zijn. In deze tabel kunnen dubbeltellingen voorkomen doordat een octrooiaanvraag in meer dan één technologiegebied geclassificeerd kan zijn. De lijst is in afnemende volgorde gesorteerd op het totaal, zodat van een ranking gesproken zou kunnen worden. Bovenaan staan 6 ondernemingen met ieder meer dan 1 octrooiaanvragen: DSM, Shell, Akzo Nobel, Philips, Kraton Polymers en Unilever. TNO leidt de kennisinstellingen, met eveneens meer dan 1 aanvragen. 57

# Onderneming Composites Adhesives Engineering plastics Metals Coatings Fibers Functional materials Membranes Biomaterials Nanomaterials Synthetic materials Rubber Superconductors Construction materials Ceramics Catalysts Solar Cells Selfhealing materials Special products Totaal 1 DSM / Gist-Brocades 16 38 6 4 7 3 18 4 22 8 267 29 11 81 5 6 2 Shell 2 32 1 3 14 27 4 11 2 117 7 6 196 3 66 5 3 Akzo Nobel 4 25 15 6 43 1 17 37 4 11 2 8 3 117 8 8 48 4 Philips 29 5 1 6 44 2 36 7 136 11 14 1 47 1 3 6 349 5 Kraton Polymers 39 11 3 1 6 71 2 133 6 Unilever 2 1 6 1 2 19 66 1 9 5 112 7 Corus / Hoogovens 2 1 51 6 5 2 67 8 Avebe 9 44 1 3 66 9 Basell Tecnology 2 1 1 2 3 1 4 1 3 54 1 IsoTis 2 1 46 2 2 53 11 Albemarle 2 49 51 12 ASML 6 4 46 13 Montell Technology 2 3 1 1 1 3 5 43 14 Arco Chem 1 1 1 9 4 23 39 15 Cerestar 1 24 8 2 35 16 Resolution Res Nederland 1 1 2 3 34 17 Pharmacia & Upjohn Groningen 26 3 29 18 Schlumberger Technologie 1 1 22 3 1 28 19 Teijin Twaron 2 11 1 1 5 1 3 24 2 Hitachi Netherlands 6 15 21 21 Sofitech 17 3 2 22 Coop Suiker Unie (Cosun) 2 14 2 18 23 Crucell Holland / Introgene 18 18 24 SKF Eng & Res Cent 1 1 3 4 18 25 Hauzer Holding 17 17 26 Sca Hygiene Prod Zeist 16 1 17 27 James Hardie Int Finance 3 12 15 58

# Onderneming Composites Adhesives Engineering plastics Metals Coatings Fibers Functional materials Membranes Biomaterials Nanomaterials Synthetic materials Rubber Superconductors Construction materials Ceramics Catalysts Solar Cells Selfhealing materials Special products Totaal 28 Odme Int / OTB Group 11 2 1 1 15 29 Flexsys 2 3 2 6 1 14 3 Sigmakalon / Sigma Coatings 1 13 14 31 ASM Int 13 13 32 Avantium Int 6 7 13 34 Unichema Chem 3 1 4 5 13 35 Pamgene 11 1 12 33 U-Cat 1 3 1 1 1 1 1 3 12 36 Alstom Power 2 3 5 1 11 37 ARS Applied Res Systems 11 11 38 Atohaas Cv 2 9 11 4 Lyondell Chem Technologie Nederland 1 2 1 6 1 41 Stork 2 1 5 2 1 39 Avecia 9 9 42 Fuji Photo Film 1 3 2 2 1 9 43 Lankhorst Indutech 3 1 5 9 46 Quest Int 3 4 2 9 51 Draka Comteq 3 4 1 8 45 Dutch Space / Fokker Space 2 1 5 8 47 Implico 1 2 1 4 8 44 Mapper Lithography 8 8 49 AMO Groningen 1 6 7 5 Beele Eng 1 3 1 1 1 7 52 Prad Res & Dev 6 1 7 48 Uni-Sunstar 1 6 7 53 Chienna 6 6 54 Indigo 3 1 2 6 59

# Onderneming Composites Adhesives Engineering plastics Metals Coatings Fibers Functional materials Membranes Biomaterials Nanomaterials Synthetic materials Rubber Superconductors Construction materials Ceramics Catalysts Solar Cells Selfhealing materials Special products Totaal 55 Novolen Technology Holdings Cv 3 2 1 6 56 Rodenburg 3 3 6 57 Trespa Int 4 2 6 59 Velcro Ind 3 1 1 1 6 6 Akros Chem 5 5 61 DOW Benelux 2 3 5 62 Elephant Dental 2 1 1 1 5 63 Gastec 5 5 64 KPN 5 5 65 Synbra Technology 1 4 5 66 Te Strake Surface Technology 2 3 5 58 Acordis Ind Fibers 4 4 67 Adidas Int 1 1 2 4 68 Bammens Groep 1 3 4 69 Colbond 1 1 2 4 7 Coop Advies en Onderzoeksburo Ua Ecofys 4 4 71 CSM Nederland 2 2 4 72 Enigma 4 4 73 Enthone-Omi Benelux 2 1 1 4 74 Esha Holding 1 1 1 1 4 75 Holland Settling Scheme Res 2 2 4 76 Hycail 2 2 4 77 Infineum Holdings 1 3 4 78 Lac Holding 2 2 4 79 Nuplex Resins 2 2 4 8 Orthofix Int 1 3 4 6

# Onderneming Composites Adhesives Engineering plastics Metals Coatings Fibers Functional materials Membranes Biomaterials Nanomaterials Synthetic materials Rubber Superconductors Construction materials Ceramics Catalysts Solar Cells Selfhealing materials Special products Totaal 81 Polyganics 4 4 82 Sabic Polyethylenes / Polypropylenes 2 2 4 83 Sallmetall 4 4 84 Scheuten Glasgroep 3 1 4 85 Staat der Nederlanden 4 4 86 Stahl Int 3 1 4 87 Ubbink Nederland 1 3 4 88 Aquamarijn Holding 2 1 3 89 Blydestein-Willink 3 3 9 Cargill 2 1 3 91 Farmac Nederland 3 3 92 Fornix Biosciences 3 3 93 Holland Biomaterials Group 2 1 3 94 Interturbine 3 3 95 Jacobs Nederland 3 3 96 KTI Group 3 3 97 Ligra 3 3 98 Loders-Croklaan 3 3 99 Matrix Medical 3 3 1 Modina 3 3 11 Océ Nederland 1 1 1 3 12 Octoplus 2 1 3 13 Sci Seed Capital Investments 3 3 14 Sulzer Metco Coatings 3 3 15 Supertape 2 1 3 16 Vertis 3 3 17 Afvalzorg 2 2 61

# Onderneming Composites Adhesives Engineering plastics Metals Coatings Fibers Functional materials Membranes Biomaterials Nanomaterials Synthetic materials Rubber Superconductors Construction materials Ceramics Catalysts Solar Cells Selfhealing materials Special products Totaal 18 Airborne Dev 2 2 19 Alcatel 1 1 2 11 AM-Pharma 2 2 111 Arizona Chem 1 1 2 112 Beltone Netherlands 1 1 2 113 Bennet Intellectual 1 1 2 114 Biomed Interfaces 1 1 2 115 Biovelop Int 2 2 116 Bracco Int 2 2 117 BYK-Cera 1 1 2 118 CAM Implants 2 2 119 Cdem Holland 2 2 12 Cedi Diagnostics 2 2 121 Cicero Dental Systems 1 1 2 122 Diocom 2 2 123 Diolen Ind Fibers 2 2 124 DMC2 Electronic Materials 2 2 125 Duos 2 2 126 Econcern 2 2 127 Engelhard De Meern 2 2 128 Gen Electric Plastic 2 2 129 GHO Holding 2 2 13 HBG Civiel 2 2 131 Koemans Beheer Mij G M 2 2 132 Latexfalt 2 2 133 Leadd 2 2 62

# Onderneming Composites Adhesives Engineering plastics Metals Coatings Fibers Functional materials Membranes Biomaterials Nanomaterials Synthetic materials Rubber Superconductors Construction materials Ceramics Catalysts Solar Cells Selfhealing materials Special products Totaal 134 Maro 2 2 135 Meccano Company 1 1 2 136 Medev 1 1 2 137 Mega Tech Holding 2 2 138 Murk & Murk Holding 2 2 139 Nedstack 2 2 14 Nizo Food Res 1 1 2 141 Nooren Afdichtingssystemen Frans 2 2 142 Nutricia 1 1 2 143 Od & Me 2 2 144 Paques 2 2 145 Paragon Prod 2 2 146 Paramelt 2 2 147 Photobiochem 2 2 148 Plant Res Int 2 2 149 Plasma Optical Fibre 2 2 15 Plato Int Technology 1 1 2 151 Plomp En Zonen 1 1 2 152 Reckitt Benckiser 1 1 2 153 Rigitec 1 1 2 154 Rossmark van Wijk en Boerma Waterbeh 2 2 155 Sidmar 1 1 2 156 Sunstar 2 2 157 Tapijtfabriek Desseaux H 2 2 158 Ten Cate Thiolon 2 2 159 Thales Nederland / Hollandse Signaal 2 16 Tiense Suikerraffinaderij 2 2 63

# Onderneming Composites Adhesives Engineering plastics Metals Coatings Fibers Functional materials Membranes Biomaterials Nanomaterials Synthetic materials Rubber Superconductors Construction materials Ceramics Catalysts Solar Cells Selfhealing materials Special products Totaal 161 Tmtape 2 2 162 U-Bisys 2 2 163 Uponor 1 1 2 164 VA Tech 2 2 165 Vacumetal 2 2 166 Van Doornes Transmissie 1 1 2 167 Vepetex 1 1 2 168 Wavin 1 1 2 169 Xycarb Ceramics 2 2 17 Yalestown Corp 2 2 171 Zeneca Resins 2 2 172 2QR Research 1 1 173 3C-Carbon & Ceramic Co 1 1 174 3P Licensing 1 1 175 Accis 1 1 176 Actis Ind Fiber 1 1 177 Advansa 1 1 178 ADW Chem Prod 1 1 179 Aerpac 1 1 18 Agrotechnology & Food Innovations 1 1 181 Alcoa Nederland 1 1 182 Applied Nanosystems 1 1 183 Applinnovation 1 1 184 Atofina Vlissingen 1 1 185 Aviplast 1 1 186 Ballast Nedam 1 1 64

# Onderneming Composites Adhesives Engineering plastics Metals Coatings Fibers Functional materials Membranes Biomaterials Nanomaterials Synthetic materials Rubber Superconductors Construction materials Ceramics Catalysts Solar Cells Selfhealing materials Special products Totaal 187 Beheermij Groeneveld H D 1 1 188 Bekaert Sa 1 1 189 Berg Electronics Mfg 1 1 19 Bioceros 1 1 191 Biomat 1 1 192 Boston Clinics Pdt 1 1 193 Bova Autobusfabriek 1 1 194 Broockeville Corp 1 1 195 Camelot Superabsorbents 1 1 196 Campina 1 1 197 Caral 1 1 198 Carbon Technologies 1 1 199 Case Compounds 1 1 2 Cavex Holland 1 1 21 Cementbouw Betonmortel 1 1 22 Chay 13 Medical Res Group 1 1 23 Chicura Coop Ua 1 1 24 Chromagenics 1 1 25 Chromalloy Holland 1 1 26 Connector Systems Technology 1 1 27 Convenience Food Systems 1 1 28 Coop Weiproduktenfabriek Borculo W A 1 1 29 Corell Resin Technology 1 1 21 Coty 1 1 211 Cr & Do 1 1 212 CRB Nederland 1 1 65

# Onderneming Composites Adhesives Engineering plastics Metals Coatings Fibers Functional materials Membranes Biomaterials Nanomaterials Synthetic materials Rubber Superconductors Construction materials Ceramics Catalysts Solar Cells Selfhealing materials Special products Totaal 213 Dadtco Dev 1 1 214 Delta Onroerend Goed 1 1 215 Deltacell 1 1 216 Dex Plastomers Vof 1 1 217 Drukker Int 1 1 218 DSW IP Assets 1 1 219 Du Mat Trade 1 1 22 Duphar Int Res 1 1 221 Dupont Sabanci Polyester Euro 1 1 222 Durisol Raalte 1 1 223 Ecotherm Beheer 1 1 224 Ectium 1 1 225 Efka Additives 1 1 226 Elf Atochem Vlissingen 1 1 227 Energy Systems Int 1 1 228 Eurovite Nederland 1 1 229 Ferro Holland 1 1 23 Feva 1 1 231 Fico 1 1 232 Flexgen Technologies 1 1 233 Fluxxion 1 1 234 Fondel Finance 1 1 235 Friesland Brands 1 1 236 Future Diagnostics 1 1 237 Galapagos Genomics 1 1 238 Galva Solutions 1 1 239 Genimedical 1 1 66

# Onderneming Composites Adhesives Engineering plastics Metals Coatings Fibers Functional materials Membranes Biomaterials Nanomaterials Synthetic materials Rubber Superconductors Construction materials Ceramics Catalysts Solar Cells Selfhealing materials Special products Totaal 24 Glaxowellcome 1 1 241 Grolsch 1 1 242 Haiku Tech Holding 1 1 243 Handl De Keerkring 1 1 244 Harex Nederland 1 1 245 Hermon 1 1 246 Ibis Technologies 1 1 247 Ingeny Holding 1 1 248 Innocore Technologies 1 1 249 Inst Dierhouderij en Diergezondheid 1 1 25 Insulinde Recycling 1 1 251 Int Adhesives 1 1 252 Intron 1 1 253 Inventum 1 1 254 Jazo Zevenaar 1 1 255 JDS Uniphase Photonics Cv 1 1 256 Kema 1 1 257 Kemira Chem 1 1 258 Kloeckner Pentaplast 1 1 259 Kobato Polytechnologie 1 1 26 Lantor 1 1 261 Lanxess 1 1 262 Leja Prod 1 1 263 Lionix 1 1 264 Ludvig Svensson Int 1 1 265 Machinefabriek de Rollepaal 1 1 266 Mastervolt Solar 1 1 67

# Onderneming Composites Adhesives Engineering plastics Metals Coatings Fibers Functional materials Membranes Biomaterials Nanomaterials Synthetic materials Rubber Superconductors Construction materials Ceramics Catalysts Solar Cells Selfhealing materials Special products Totaal 267 Medeva Holdings 1 1 268 Medical Technology Transfer Holding 1 1 269 Meho/Eco Mach 1 1 27 Micronit Microfluidics 1 1 271 Mosaic Systems 1 1 272 Nat Starch & Chem 1 1 273 Nedcoat Group 1 1 274 Nijmaprobe 1 1 275 Nottington Holding 1 1 276 Onstream Holding 1 1 277 Ophtec 1 1 278 Orteq 1 1 279 Pervatech 1 1 28 PFW Aroma Chem 1 1 281 Phares Pharm Res 1 1 282 Phycomp Holding 1 1 283 Pluimvee Kombinatie Nederland Plukon 1 1 284 Process Design Cent 1 1 285 Prod Ontwikkeling Beheer 1 1 286 PV Ind 1 1 287 Resin Nuclear Power Ind 1 1 288 Rexnord Flattop Euro 1 1 289 Rockwool Lapinus 1 1 29 Rodaal Beheer 1 1 291 Royal Packaging Ind Van Leer 1 1 292 R-R & D Cent 1 1 293 Simson 1 1 68

# Onderneming Composites Adhesives Engineering plastics Metals Coatings Fibers Functional materials Membranes Biomaterials Nanomaterials Synthetic materials Rubber Superconductors Construction materials Ceramics Catalysts Solar Cells Selfhealing materials Special products Totaal 294 Singulus Mastering 1 1 295 Solutia Euro /Sa 1 1 296 Solutions Res 1 1 297 Spectralyte Res & Dev 1 1 298 Stockhausen 1 1 299 Stramproy Dev & Licensing 1 1 3 Stroomwerk Energy 1 1 31 Svensson Int Ludvig 1 1 32 Target Quest 1 1 33 Techn-O-Tape 1 1 34 Tecnotion 1 1 35 Thermoform Nederland 1 1 36 Trisoplast Int 1 1 37 Upither 1 1 38 Urenco Nederland 1 1 39 Van De Borne 1 1 31 Van Hattum en Blankevoort 1 1 311 Volker Rail 1 1 312 Walk Pak Holding 1 1 313 Wegenbouw Stevin 1 1 314 X-Flow 1 1 315 Yamaha Motor Euro 1 1 Totaal Ondernemingen: 11 2 125 86 181 136 128 42 457 227 9 58 16 127 67 539 36 25 17 3.56 69

# Kennisinstelling Composites Adhesives Engineering plastics Metals Coatings Fibers Functional materials Membranes Biomaterials Nanomaterials Synthetic materials Rubber Superconductors Construction materials Ceramics Catalysts Solar Cells Selfhealing materials Special products Totaal 1 TNO 18 1 3 4 17 1 35 2 21 1 2 3 1 1 119 2 ATO-CPRO-DLO 2 2 2 1 16 1 8 2 34 3 Univ Delft 1 1 2 1 2 2 7 9 1 26 4 STW 2 2 1 1 1 8 3 2 1 1 2 1 25 5 DPI 5 1 1 4 2 6 2 3 24 6 ECN 2 3 1 1 2 4 11 24 7 Univ Utrecht 1 1 5 1 1 1 2 2 3 5 2 24 8 Univ Leiden 1 11 3 1 16 9 Univ Twente 5 3 1 1 2 2 14 1 LUMC 1 1 11 11 Univ Eindhoven 1 3 1 1 2 1 1 1 11 12 Univ Groningen 2 1 2 1 2 8 13 Univ Amsterdam 1 3 1 2 7 14 Univ Wageningen 6 6 15 AMC Amsterdam 5 5 16 Univ Nijmegen 5 5 17 Stichting FMO 1 3 4 18 UMC Erasmus 1 2 3 19 NIOB 2 2 2 Stichting Geo Delft 2 2 21 UMC Groningen 1 1 2 22 UMC St Radboud 2 2 23 NIMR 1 1 24 Stichting Glass For Health 1 1 25 Stichting Hogeschool Van Utrecht 1 1 26 Stichting Hyppomedics 1 1 7

# Kennisinstelling Composites Adhesives Engineering plastics Metals Coatings Fibers Functional materials Membranes Biomaterials Nanomaterials Synthetic materials Rubber Superconductors Construction materials Ceramics Catalysts Solar Cells Selfhealing materials Special products Totaal 27 Stichting Skeletal Tissue Eng Group Amst 1 1 28 Stichting SON 1 1 29 Stichting voor de Bloedtransfusie 1 1 3 Univ Erasmus 1 1 31 Ver Christelijk Wetensch Onderwijs 1 1 32 VU Amsterdam 1 1 Totaal Kennisinstellingen: 3 4 9 1 29 3 11 22 127 27 45 4 4 7 33 16 2 1 384 71

5. Conclusies 72 5.1 Algemeen Van het totale aantal octrooiaanvragen dat wordt ingediend via de internationale routes, nemen de Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen 3,6% voor hun rekening. Van het totale aantal octrooiaanvragen van Nederlandse oorsprong, heeft 7% betrekking op Nieuwe materialen. Het gemiddelde aandeel van Nederland binnen de Europese Unie is 8,4%. De EU-15 (de 15 lidstaten van de Europese Unie gedurende de onderzoeksperiode) kan zich goed meten met de Verenigde Staten en Japan en plaatst zich in 7 van de 19 deelgebieden (Engineering plastics, Metals, Membranes, Superconductors, Construction materials, Solar Cells en Catalysts) vooraan in de ranking. Bij de rest neemt de EU-15 een tweede plaats in, behalve bij Functional Materials en Rubber, waar een derde plaats bereikt wordt. Er zijn in totaal 315 in Nederland gedomicilieerde ondernemingen en 32 kennisinstellingen actief in één of meer van de deelgebieden. Er zijn 6 ondernemingen die ver uitsteken boven de rest v.w.b. aantallen: DSM / Gist-Brocades (6), Shell (5), Akzo Nobel (48), Philips (349), Kraton Polymers (133) en Unilever (112). TNO leidt de kennisinstellingen, met 119 aanvragen. 5.2 Per categorie De aantallen aanvragen per categorie lopen uiteen van even over de 1 tot ver boven de 9. Aantallen aanvragen kunnen we goed meten en daarmee iets zeggen over de innovativiteit van de (Nederlandse) ondernemingen en kennisinstellingen. Over de impact die een bepaalde vinding kan hebben valt vooraf echter weinig te zeggen. Er zijn voorbeelden bekend van nieuwe materialen, die -in tegenstelling tot vele andere- met groot succes zijn doorgedrongen in de keten van producent tot consument, denk daarbij aan Glare bij de composieten, plastic transistor circuits in de elektronica en Twaron bij de vezels (dit laatste in tegenstelling tot bijv. Carilon). Composites / Hybrids Het aantal octrooiaanvragen op het gebied van Composites / Hybrids vertoont tot het jaar 2 een snellere groei dan het totale aantal aanvragen en vanaf 22 ligt de groeilijn boven de lijn van het totale aantal aanvragen. Philips (29 aanvragen), DSM / Gist-Brocades (16 aanvragen) en TNO (18 aanvragen) zijn de belangrijkste spelers in dit technologiegebied, dat in totaal 131 aanvragen omvat. De resultaten zijn gebaseerd op een zoektocht naar relevante steekwoorden in de titels en/of abstracts van de octrooiaanvragen. De spreiding over de IPC-subklassen is groot, waardoor er geen eenduidig technologieprofiel is op te maken. Adhesives Het aantal octrooiaanvragen op het gebied van Adhesives ligt sedert 1995 vrijwel constant boven het totale aantal aanvragen in nieuwe materialen. Kraton Polymers, DSM / Gist-Brocades, Shell en Akzo Nobel staan bovenaan de lijst, met 25 of meer aanvragen van het totaal van 211. De kennisinstellingen spelen nauwelijks mee met niet meer dan 4 aanvragen. De IPC-subklasse kleefmiddelen heeft een duidelijk groter aandeel (38%), dan de rest. Dit heeft te maken met het feit dat deze code redelijk algemeen is v.w.b. zijn inhoudelijke component, en wel kleefmiddelen. Engineering plastics Op het technologiegebied van Engineering plastics zijn er binnen het tijdvenster 1995-24 iets meer dan 15 octrooiaanvragen gevonden van Nederlandse oorsprong. In 23 was er een piek van 29 aan-vragen, maar daarna kwam het aantal aanvragen weer op het eerdere niveau van gemiddeld 13 per jaar. Binnen het gedefinieerde tijd- en technologievenster zijn 29 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen met 1 of meer octrooiaanvragen gevonden. DSM staat bovenaan de lijst met 6 aanvragen, gevolgd door Akzo Nobel, Kraton Polymers en Shell, elk met meer dan 1 aanvragen. De kennisinstellingen hebben samen 9 aanvragen op hun naam staan. De eerste zeven IPC-subklassen hebben samen een aandeel van 67% en behoren voornamelijk tot twee IPC-klassen: C8 (organische macro-moleculaire verbindingen en B29 (voorbehandelen en bewerken van kunststoffen; bewerken van plastische substanties in het algemeen). Dit heeft, net als bij de kleefmiddelen, te maken met het feit dat deze codes redelijk generiek zijn v.w.b. hun inhoudelijke component: kunststoffen. Metals Vanaf 1997 is de groei in het aantal aanvragen op het gebied van Metalen beduidend groter geweest dan in zijn algemeenheid bij de nieuwe materialen. Sinds 22 is deze groei verminderd, maar nog steeds groter dan het gemiddelde. Er zijn 19 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen actief op dit technologiegebied, die samen 16 aanvragen hebben ingediend. Corus / Hoogovens is de grootste aanvrager, met 51 aanvragen. De kennisinstellingen hebben samen 1 aanvragen op hun naam staan. De aan de octrooiaanvragen meest toegekende IPC-subklassen (in deze ranking samen goed voor een aandeel van 73%) betreffen legeringen; het modificeren van de fysische structuur; verbindingen (lagen) en de oppervlaktebehandeling (coaten) van metalen. Het maken en bewerken van metaalpoeder en medische preparaten maken eveneens een belangrijk onderdeel uit van het technologiegebied van de metalen.

(Thin layers en) Coatings Vanaf 1998 is de groei van het aantal aanvragen op het gebied van Coatings groter geweest dan in zijn algemeenheid bij nieuwe materialen. In 21 was er een kleine dip, maar de groei herstelde zich in 22. Er lijkt zich nu een daling te hebben ingezet, maar de groeilijn ligt nog steeds boven die van het gemiddelde. Er zijn 47 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen actief op dit technologiegebied, die samen 22 aanvragen hebben ingediend. Philips is de grootste aanvrager, met 44 aanvragen en TNO leidt de kennisinstellingen met 17 aanvragen. In het profiel zijn IPC-subklassen opgenomen die een aandeel hebben van 1% of meer, omdat anders bepaalde elementen, zoals bijv. verven, niet zichtbaar zouden zijn. De grootste aandacht gaat uit naar het coaten van metaalachtig materiaal (een aandeel van 55%). Fibers Sedert 1997 ligt de groeilijn op het gebied van Fibers ver onder die van de nieuwe materialen in zijn algemeenheid. Wellicht is het niveau van 24 (na een dieptepunt in 23) een aanduiding dat daarin een kentering is gekomen. Er zijn 27 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen actief op dit technologiegebied, die samen 125 aanvragen hebben ingediend. Akzo Nobel is de grootste aanvrager, met 43 aanvragen, gevolgd door DSM / Gist-Brocades, met 29 aanvragen. De kennis-instellingen hebben samen slechts 3 aanvragen op hun naam staan. In het profiel zijn IPC-subklassen opgenomen die een aandeel hebben van 1% of meer, omdat anders bepaalde vezels niet zichtbaar zouden zijn. Binnen dit technologiegebied zit één IPC-subklasse met een duidelijk groter aandeel (46%), dan de rest. Dit heeft te maken met het feit dat deze code redelijk eenduidig is v.w.b. zijn inhoudelijke component: kunstvezels. De eerste twee codes in deze ranking (beide uit de IPC-klasse D1 (Natuurdraden, natuurvezels, kunstdraden of kunstvezels), hebben samen een aandeel van 58%. Functional materials (in electronics) De groei van het aantal aanvragen op het gebied van Functional materials ligt in de buurt van de nieuwe materialen in zijn algemeenheid, maar lijkt sedert 21 enigszins te dalen. Sedert 22 is zij zelfs onder de algemene trend terecht gekomen. Er zijn 33 Nederlandse ondernemingen en kennis-instellingen actief op dit technologiegebied, die samen 129 aanvragen hebben ingediend. Philips leidt met 36 aanvragen, op de voet gevolgd door Shell (27 aanvragen) en DSM / Gist-Brocades (18 aanvragen). De kennisinstellingen samen hebben 12 aanvragen. De spreiding over de IPC-subklassen binnen dit technologiegebied is van dien aard, dat nauwelijks sprake is van eenduidigheid of specialisatie in het profiel. Membranes Door het geringe aantal octrooiaanvragen op het gebied van Membranen is weinig met zekerheid te zeggen over een eventuele trend in de groei van het aantal aanvragen. In 2 waren er 9 aanvragen, maar daarna kwam het aantal aanvragen weer op het oude niveau van gemiddeld een kleine 6 per jaar, tot een totaal van 59 in 1 jaar tijd. Er zijn 23 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen actief op dit technologiegebied. Akzo Nobel voert de lijst aan met 17 aanvragen. TNO leidt de kennisinstellingen met 1 aanvragen. In het profiel zijn IPC-subklassen opgenomen die een aandeel hebben van 1% of meer, omdat anders bepaalde filters niet zichtbaar zouden zijn. Het scheiden of juist doorlaten van stoffen (permeabiliteit) is de belangrijkste eigenschap van membranen. Dat IPCklasse B1D een aandeel heeft van 58% moge ons dus niet verbazen. Biomaterials Vanaf 1997 is de groei van het aantal aanvragen op het gebied van Biomaterials beduidend groter geweest dan in zijn algemeenheid bij nieuwe materialen. Na 21 was deze groei er een beetje uit, maar nog steeds groter dan het gemiddelde. Er zijn 13 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen actief op dit technologiegebied, die samen 586 aanvragen hebben ingediend. IsoTis en Avebe staan bovenaan de lijst, met ieder meer dan 4 aanvragen, op de voet gevolgd door Akzo Nobel, met 37 aanvragen. TNO leidt de kennisinstellingen met 35 aanvragen. Micro-organismen en enzymen spelen een belangrijke rol bij het maken van een groot aantal producten, maar de kweek daarvan staat desondanks niet op de eerste plaats in de ranking. De conclusie zou kunnen zijn dat het preserveren, instandhouden of genetisch manipuleren niet of slechts beperkt nodig is. Nanomaterials De groei van het aantal aanvragen op het gebied van Nanomaterials ligt ver boven de nieuwe materialen in zijn algemeenheid en is spectaculair sedert het jaar 2. Vanaf 22 lijkt er echter een zekere stabilisatie te hebben plaatsgevonden. Er zijn 31 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen actief op dit technologiegebied, die samen 242 aanvragen hebben ingediend. Philips voert de lijst aan met 136 aanvragen, op enige afstand gevolgd door ASML, met 4 aanvragen. De TU Delft staat met 7 aanvragen bovenaan de lijst van de kennisinstellingen. Nanotechnologie omvat een diversiteit aan technologieën en dit inter-disciplinaire karakter blijkt wel uit de verdeling over het profiel. Toch hebben technieken als informatie-opslag, halfgeleiders en oppervlaktebewerking in zijn algemeenheid samen een aandeel van 43%. 73

Synthetic materials De groei van het aantal aanvragen op het gebied van Synthetic materials ligt in de buurt van de nieuwe materialen in zijn algemeenheid, maar lijkt sedert 1998 enigszins te dalen en is zelfs onder de algemene trend terecht gekomen. Er zijn 92 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen actief op dit technologiegebied, die samen 921 aanvragen hebben ingediend. DSM, Shell en Akzo Nobel voeren de lijst aan met samen meer dan 48 aanvragen. TNO staat met 21 aanvragen op de eerste plaats bij de kennisinstellingen. In het profiel zijn IPC-subklassen opgenomen die een aandeel hebben van 1% of meer. Synthetische materialen zijn blijkbaar terug te vinden op veel plaatsen, zoals moge blijken uit de tellingen van de IP-classificaties van de gevonden octrooiaanvragen. Rubber Door het geringe aantal octrooiaanvragen op het gebied van Rubber is weinig met zekerheid te zeggen over een eventuele trend in de groei van het aantal aanvragen, maar er lijkt zich na 22 een zekere daling in te zetten. Er zijn 17 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen actief op dit technologiegebied, die samen 6 aanvragen hebben ingediend. DSM voert de lijst aan met bijna de helft daarvan, 29 aanvragen. TNO en STW zijn de enige kennisinstellingen die een octrooiaanvraag hebben ingediend op dit technologiegebied. Binnen dit technologiegebied zijn we niet veel octrooiaanvragen tegengekomen, maar deze bleken dusdanig amorf dat het ons beter leek alle IPCsubklassen en hun aandeel laten zien. Superconductors / magnetic materials Op het technologiegebied van Superconductors zijn er slechts 14 octrooiaanvragen gevonden van Nederlandse oorsprong. Van een trend in het aantal aanvragen op dit gebied valt daardoor niet te spreken. Wèl was er een piek was van 6 stuks in het jaar 2. Philips is de (hoofd)aanvrager van alle 14 aanvragen. Binnen het technologiegebied Superconductors zijn we zeer weinig octrooiaanvragen tegengekomen en ook zeer weinig IPC-subklassen, zodat we deze allemaal -samen met hun aandeel- laten zien. Construction materials De groei van het aantal aanvragen op het gebied van Construction materials ligt ver boven de nieuwe materialen in zijn algemeenheid en is spectaculair sedert het jaar 1999. Vanaf 2 lijkt er echter een zekere stabilisatie te hebben plaatsgevonden. Er zijn 41 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen actief op dit technologiegebied, die samen 115 aanvragen hebben ingediend. Schlumberger Technologie BV voert de lijst aan met 22 aanvragen. Geo Delft en TNO zijn de enige kennisinstellingen, met elk 2 aanvragen. Verreweg het grooste aandeel in bouwmaterialen wordt geleverd door de enige IPC-subklasse (C4B) binnen IPC-klasse C4 (61%), dat gaat over bekende bouwmaterialen als bijv. cement, beton, kunststeen en vuurvast materiaal. Ceramics / Anorganic polymers Door het geringe aantal octrooiaanvragen op het gebied van Ceramics is weinig met zekerheid te zeggen over een eventuele trend in de groei van het aantal aanvragen, maar er lijkt zich na 21 een lichte daling in te zetten. Er zijn 17 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen actief op dit technologiegebied, die samen 58 aanvragen hebben ingediend. Philips voert de lijst aan met 47 aanvragen. De kennisinstellingen samen hebben 7 aanvragen. De eerste 4 subklassen uit het profiel hebben samen een aandeel van 59%. Catalysts De groei van het aantal aanvragen op het gebied van Catalysts ligt onder de nieuwe materialen in zijn algemeenheid en vertoont sedert 1996 een constante daling, om in 24 uit te komen op 79% van het jaar 1995. Er zijn 43 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen actief op dit technologiegebied, die samen 57 aanvragen hebben ingediend. Shell voert de lijst aan met 196 aanvragen, gevolgd door Akzo Nobel met 117 aanvragen. De kennisinstellingen worden aangevoerd door de TU Delft, met 9 aanvragen. In het profiel zijn IPC-subklassen opgenomen die een aandeel hebben van 1% of meer. Veel fysische of chemische processen maken gebruik van katalysatoren om bepaalde reacties te versnellen of te vertragen en binnen het kader van dit onderzoek is het prettig dat er een IPC-subklasse (B1J) aan dit fenomeen is gewijd. Die subklasse is danook goed voor een aandeel van 44%. Solar Cells Door het geringe aantal octrooiaanvragen op het gebied van Solar cells is weinig met zekerheid te zeggen over een eventuele trend in de groei van het aantal aanvragen, maar het lijkt erop dat er een stabilisatie heeft plaatsgevonden op een niveau van 15% t.o.v. 1995. Er zijn 21 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen actief op dit technologiegebied, die samen 51 aanvragen hebben ingediend. Akzo Nobel voert de lijst aan met 8 aanvragen. Bij de kennisinstellingen staat ECN op de eerste plaats, met 11 aanvragen. Zonnecellen zijn lichtgevoelige inrichtingen die zonlicht en -warmte omzetten in elektrische energie. Binnen de IP-classificatie worden deze cellen blijkbaar meer gezien als halfgeleiders, schakelaars en energie-omzetters, want daar vinden we de hoogste tellingen terug. 74

Selfhealing materials De groei van het aantal aanvragen op het gebied van Selfhealing materials lijkt sedert 21 enigszins toe te nemen, maar we spreken over zeer geringe aantallen, waardoor voorspellingen daarover nauwelijks te maken zijn. Er zijn 1 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen actief op dit technologiegebied, die samen 23 aanvragen hebben ingediend. Philips voert de lijst aan met 6 aanvragen. De kennisinstellingen samen hebben 3 aanvragen. Binnen deze categorie zijn ook de SMA s (shape memory alloys) meegenomen, omdat deze zich de hun gegeven vorm herinneren. Voor beide soorten materialen bestaat geen eenduidige IPC-subklasse, reden waarom gekozen is voor het zoeken naar relevante steekwoorden in de titels en/of abstracts van de octrooiaanvragen. Special products De groei van het aantal aanvragen op het gebied van Special products ligt in de buurt van de nieuwe materialen in zijn algemeenheid, maar lijkt sedert 21 enigszins boven de algemene trend uit te komen. Er zijn 16 Nederlandse ondernemingen en kennisinstellingen actief op dit technologiegebied, die samen 12 aanvragen hebben ingediend. Philips voert de lijst aan met meer dan de helft daarvan, 66 aanvragen. TNO is de enige kennisinstellingen, met 1 aanvraag. Speciale producten bestaan voor een deel uit niet elders ondergebrachte materialen, maar het grootste deel (71%) heeft wél een code, en wel in IPC-klasse C1 (Petroleum; Gasindustrie of kooksindustrie; Technische gassen met koolmonoxide; Brandstoffen; Smeermiddelen; Turf). 75

Bijlage 1 Geraadpleegde literatuur 1. Materialen voor de toekomst, een verkenning, SenterNovem, 19 september 26. 2. Response to the study by the RCEP by the Royal Society of Chemistry (RSC), Londen, June 26. 3. Effects of novel materials and applications, Announcement of a study by the Royal Commission on Environmental Pollution (RCEP), Londen, January 24. 4. European Whitebook on Fundamental Research in Materials Science by Max-Planck Institut für Metallforschung, Stuttgart, November 21. 76

Bijlage 2 Begrippen en methoden Octrooi Een octrooi, of met een ander woord een patent, is een volgens de wet verleend monopolie op de exploitatie van een uitvinding. De maximale wettelijke duur van een octrooi is in bijna alle landen 2 jaar. Octrooiwetgeving beoogt de (technologische) vooruitgang te stimuleren. Deze stimulatie is tweeërlei. Enerzijds beschermt een octrooi de uitvinders en aanvragers (particulieren, bedrijven, instellingen) tegen concurrentie, waardoor investeringen in innovatief onderzoek terug verdiend kunnen worden. Anderzijds worden octrooien en aanvragen gepubliceerd en vormen de octrooipublicaties een inspiratiebron voor verdere innovatie. Een mogelijke maat voor het innovatievermogen van een bepaald land is het aantal octrooiaanvragen per jaar op naam van aanvragers of uitvinders met overeenkomstige nationaliteit. Octrooiaanvragen / -verleningen / -publicaties Een octrooi wordt volgens nationale wet- en regelgeving aangevraagd, beoordeeld, verleend en in stand gehouden. Een octrooiaanvrage wordt na een periode van doorgaans 18 maanden geheimhouding gepubliceerd, terwijl verlening en publicatie van het eventuele uiteindelijke octrooi nog jaren op zich kunnen laten wachten. Een octrooi dat niet wordt verleend wordt niet gepubliceerd, maar de publicatie van de aanvrage blijft bestaan. Er zijn daarom meer octrooiaanvragen dan octrooien in de databases van octrooipublicaties beschikbaar. Bij statistisch octrooionderzoek gaat men voor het samenstellen van indicatoren bij voorkeur uit van octrooiaanvragen in plaats van van verleende octrooien. Er zijn er meer en ook al wordt een aanvrage geen octrooi, er ligt toch een innovatieve actie aan ten grondslag. Bovendien zijn aanvragen van recenter datum beschikbaar en ligt de indieningsdatum van een aanvrage dichter bij het 'tijdstip van uitvinding' dan de verleningsdatum van een octrooi. Door uit te gaan van aanvragen wordt daarom een reeëler beeld gekregen van de mate waarin innovatie plaats heeft. Internationale procedures Om een octrooi in meerdere landen te verkrijgen moet in elk land afzonderlijk een octrooiprocedure worden gestart. Omwille van de harmonisatie van wetgeving en voor het gemak van de aanvrager van een octrooi in meerdere landen zijn een aantal internationale overeenkomsten gesloten. De belangrijkste zijn het Patent Cooperation Treaty (PCT), dat door praktisch alle landen van de wereld is ondertekend en het Europees Octrooi Verdrag (EOV) waarbij momenteel 31 landen uit Europa zijn aangesloten. Het PCT-verdrag wordt uitgevoerd door de World Intellectual Property Organisation (WIPO) en het EOV door het Europees Octrooi Bureau (EOB). Met één aanvraag kan nu in meerdere landen tegelijk een octrooi worden aangevraagd. De desbetreffende instantie beoordeelt de aanvrage en stuurt deze dan door naar de aangewezen landen (of regio's) voor de vervolgprocedure. Ter onderscheiding van de verschillende soorten aanvragen en octrooien worden verschillende voorvoegsels bij de registratienummers gebruikt. Een aanvrage ingediend bij de WIPO ontvangt de aanduiding WO, een aanvraag bij het EOB krijgt EP als voorvoegsel en een nationale aanvraag in bijvoorbeeld de Verenigde Staten krijgt US toegevoegd aan zijn unieke nummer. Al naar gelang de gevolgde weg spreekt men van de PCT-route, de EP-route of een nationale route. Een aanvraag die via de WIPO bij het EOB wordt ingediend wordt ook Euro-PCT genoemd. Oudste prioriteit Bij verlening van internationale aanvragen voor de aangewezen landen ontstaan meerdere octrooien voor dezelfde uitvinding in verschillende landen. Deze octrooien behoren dan tot één zogenaamde octrooifamilie. Aan al deze octrooien ligt een en dezelfde aanvrage ten grondslag. Deze aanvrage is het oudste lid van de familie en wordt aangeduid met de term oudste prioriteit. De indieningsdatum van deze aanvrage staat bekend als de oudste prioriteitsdatum. De oudste prioriteitsdatum is van belang op het moment dat een uitvinding op nieuwheid moet worden getoetst aangezien zij het tijdstip waarop de uitvinding is gedaan het dichtst benaderd. Ook het land van indiening van de oudste prioriteit is van belang. Meestal is dat het land van vestiging of herkomst van de uitvinder of de aanvrager. In dit onderzoek wordt voor de datum van indiening de oudste prioriteitsdatum gebruikt en niet de datum waarop de aanvraag bij de WIPO, het EOB of (bijv.) het United States Patent and Trademark Office (USPTO) is ingediend. Periode van onderzoek Wegens de gehanteerde geheimhoudingsperiodes (18 maanden vanaf indiening) zijn gegevens over aantallen octrooiaanvragen voor de meest recente jaren onvolledig. Dit geldt in nog sterkere mate voor verleningen. In Figuur 26 zijn de jaarlijkse aantallen WO- en EP-aanvragen vanaf 1995 weergegeven. De EP aanvragen zijn in deze grafiek ontdubbeld, d.w.z. ontdaan van de zgn. Euro-PCT s. Tussen 2 en 22 is de groei in het aantal octrooiaanvragen vrijwel constant gebleven, maar daarna is de groei weer aan het toenemen. De meest waarschijnlijke uitleg voor dit verschijnsel zou de economische recessie in die periode kunnen zijn. 77

14 Aantallen (in duizenden) 12 1 8 6 4 2 1995 2 25 WO (PCT-aanvragen) EP (EOV-aanvragen) Figuur 26: Ontwikkeling in aantallen octrooiaanvragen in de internationale routes Technologiegebied De (nationale) octrooibureaus hanteren een classificatiesysteem om een uitvinding onder te brengen in een technologiegebied. Dit vergemakkelijkt het zoeken naar soortgelijke octrooien bij het beoordelen van de nieuwheid van een octrooiaanvraag. Dit classificatiesysteem is de zogenaamde International Patent Classification (IPC), die momenteel uit ongeveer 7. ingangen bestaat. In dit onderzoek is bij het zoeken in de databases gebruik gemaakt van de IPC en van de European Classification (ECLA), de wat meer gedetailleerde Europese pendant van de IPC. Nationaliteit van de aanvrager De aanvrager van een octrooi is degene die het octrooi kan gaan exploiteren. De aanvrager is niet noodzakelijkerwijs ook de uitvinder en kan ook een andere nationaliteit dan de uitvinder hebben. Een octrooiaanvrage kan op naam staan van meerdere uitvinders en meerdere aanvragers van uiteenlopende nationaliteiten. De aanvrager kan echter ook een landcode (= domicilie) voeren die niet noodzakelijkerwijs overeenkomt met het land waarin een uitvinding is gedaan. Dit is vooral het geval bij grote Internationals, waarbij het hoofdkantoor de registratie van de octrooiaanvragen centraliseert in speciaal opgezette units (Voorbeelden hiervan zijn IP Holdings als: DSM IP Assets BV en Philips Intellectual Property and Standards (IP&S)) Indicatoren Octrooien worden wereldwijd al lange tijd nauwkeurig geregistreerd en zijn momenteel grotendeels via computerbestanden toegankelijk. Dit heeft er toe bijgedragen dat de belangstelling voor indicatoren op basis van octrooien is toegenomen. De nationaliteit van aanvragers van octrooien geeft bijvoorbeeld een beeld van de innovatieve capaciteit van het bedrijfsleven van het betreffende land, terwijl de nationaliteit van de uitvinder als indicator voor (de innovativiteit van) het onderzoeksklimaat in een bepaald land wordt beschouwd. Om landen onderling met elkaar te vergelijken kunnen aantallen aanvragen/octrooien per land genormeerd worden naar bijvoorbeeld het aantal inwoners, het bruto nationaal product, de nationale onderzoeksbestedingen enzovoort. Niettemin blijft het lastig om landen onderling te vergelijken vanwege verschillen in gewoonten, wetgeving en procedures. In dit onderzoek wordt onder andere gerefereerd aan de octrooipositie van verschillende landen op grond van het aandeel dat (aanvragers uit) verschillende landen hebben in het totaal aantal aanvragen in de periode van onderzoek. In Figuur 27 zijn deze aandelen uitgezet. Het betreft hier de aanvragen die bij het Europese Octrooibureau direct (EP s) of indirect (Euro-PCT s) zijn ingediend en die daarmee een goede afbeelding geven van wat er zich in de octrooiwereld afspeelt. Nederlandse aanvragers nemen met 3,8% van de aanvragen een zesde positie in; absolute koplopers zijn de Verenigde Staten, Duitsland en Japan. 78

JP 18,% FR 7,% GB 4,4% NL 3,8% CH 3,5% IT 3,4% SE 2,2% KR 1,6% DE 19,6% Overig 11,3% CA 1,4% FI 1,3% Rest 4,9% US 29,% Figuur 27: Aandeel van de verschillende nationaliteiten in de internationale routes 7 7 Zie Bijlage 5 voor de betekenis van de Landcodes. 79