N EU - Crowdfunding A2 Brussel, 27 maart 2014 MH/EDJ/AS 713-2013 ADVIES over EEN RAADPLEGING VAN DE EUROPESE COMMISSIE OVER CROWDFUNDING IN DE EU MOGELIJKE TOEGEVOEGDE WAARDE VOOR DE EU EN DE BELGISCHE BELEIDSMAATREGELEN TER ONDERSTEUNING VAN CROWDFUNDING (goedgekeurd door het bureau op 18 december 2013, bekrachtigd door de Hoge Raad op 27 maart 2014) Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO WTC III (17 e verd.) - Simon Bolivarlaan 30-1000 Brussel Tel.: 02 277 90 15 - Fax: 02 277 90 28 cs.hr@economie.fgov.be - www.hrzkmo.fgov.be
Situering van de Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO De Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO is een Belgische federale adviesraad opgericht bij de wetten betreffende de organisatie van de Middenstand, gecoördineerd op 28 mei 1979. Hij groepeert meer dan 170 door de Belgische overheid erkende nationale interprofessionele en beroepsfederaties die de belangen van de zelfstandigen en de kleine en middelgrote ondernemingen (KMO) verdedigen. De Hoge Raad bestaat in zijn huidige vorm reeds meer dan 50 jaar. Hij kan beschouwd worden als het sociaal en economisch "parlement" van de zelfstandigen en de KMO. De Hoge Raad treedt op als spreekbuis van de Belgische zelfstandigen, vrije beroepen en KMO. Volgens de Belgische definitie zijn KMO die ondernemingen die in het kader van de Europese KMO-definitie worden aangeduid als micro- en kleine ondernemingen. De Hoge Raad vervult die rol voornamelijk door het geven van formele adviezen en dit in de eerste plaats aan de betrokken Ministers van de Belgische federale regering maar ook aan het Belgische Parlement en aan de Europese instanties. De adviezen van de Hoge Raad bestrijken alle mogelijke facetten van het beroepsleven van zelfstandigen en KMO: het algemeen KMO-beleid, de beroepsreglementeringen, de handelspraktijken, de problematiek van de betalingsachterstand, administratieve vereenvoudiging, enz. De Hoge Raad heeft ook een vertegenwoordigende bevoegdheid in die zin dat hij vertegenwoordigers afvaardigt naar beheers- of raadgevende organen van diverse socioeconomische instanties. Aldus duidt de Hoge Raad in een dertigtal officiële instanties de vertegenwoordigers van de zelfstandigen en de KMO aan. De Hoge Raad is opgenomen in het gemeenschappelijk transparantieregister van het Europees Parlement en de Europese Commissie onder het registratienummer 59919253482-83. 2
De Europese Commissie bracht op 3 oktober 2013 een consultatie uit over crowdfunding in de EU - Mogelijke toegevoegde waarde voor de EU. De Hoge Raad maakt van de gelegenheid gebruik om ook kort in te gaan op het Belgisch reglementair kader en het gewenste regionale beleid ter ondersteuning van crowdfunding. Na een vergadering op 4 december 2013 van de Commissie ad hoc Crowdfunding, heeft het bureau van de Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO op 18 december 2013 volgend advies op eigen initiatief uitgebracht, dat werd bekrachtigd door de Hoge Raad op 27 maart 2014. CONTEXT Crowdfunding is een alternatieve wijze om een project te financieren zonder dat er financiële intermediairs worden betrokken. Het idee erachter is dat veel particulieren een klein bedrag investeren en dat deze kleine investeringen bij elkaar het project volledig of gedeeltelijk financieren. In de mededeling van de Europese Commissie over het actieplan ondernemerschap 2020 dat de ondernemingsgeest in Europa nieuw leven wil inblazen en in haar groenboek over langetermijnfinanciering van de Europese economie werd door de Commissie reeds aangekaart dat crowdfunding een rol kan spelen om de toegang tot financiering voor startende ondernemingen en kmo's te bevorderen en kan bijdragen tot het creëren van duurzame en inclusieve groei. Daarbij werd aangehaald dat er onderzocht moet worden in hoeverre het noodzakelijk is dat de huidige nationale wetgeving inzake financiering gewijzigd moet worden. De Europese Commissie wenst nu via deze raadpleging te vernemen welke de voordelen en de risico s van crowdfunding zijn en hoe Europese initiatieven, inclusief soft-law maatregelen, crowdfunding in Europa kan aanmoedigen. De Hoge Raad is ervan overtuigd dat crowdfunding een toegevoegde waarde betekent in de Europese Unie en in het bijzonder een goede aanvulling is voor het verkrijgen van financiering voor kmo s ook al blijven kmo nog steeds in grote mate afhankelijk van bancaire leningen. Crowdfunding blijft fors groeien. In 2012 werd in Noord-Amerika meer dan 1,2 miljard EUR opgehaald via crowdfunding wat een stijging van 105% is ten opzichte van 2011. In Europa werd in 2012 meer dan 700 miljoen EUR opgehaald wat een stijging is van 65 % ten opzichte van vorig jaar. Beide continenten zijn goed voor het overgrote deel van de markt en bereiken samen 95% van de totale markt. 1 Er wordt voorspeld dat crowdfunding platforms wereldwijd in 2013 meer dan 3, 7 miljard EUR zullen ophalen waarbij er een grotere verschuiving zal zijn naar financiering van startende kmo s in plaats van financiering van sociale projecten die momenteel de populairste categorie zijn. Het aantal crowdfunding platforms die reeds bestaan of opgestart zullen worden wordt wereldwijd op meer dan 800 geschat. 2 In Europa waren er in 2011 meer dan 200 crowdfunding platforms actief. 3 1 Oliver Gajda and James Walton, Review of Crowdfunding for Development Initiatives, July 2013, page 1 2 http://www.reuters.com/article/2013/04/08/us-crowdfunding-data-idusbre9370qy20130408 3 K. De Buysere, O. Gajda, R. Kleverlaan en D. Marom, A framework for European crowdfunding, page 6. 3
De Hoge Raad reageert in het eerste deel van haar advies op de voor hem relevante vragen uit de raadpleging over crowdfunding van de Europese Commissie. In het tweede deel van het advies wenst de Hoge Raad van de gelegenheid gebruik te maken om kort in te gaan op de complexiteit van het Belgisch reglementair kader en welk beleid er op de verschillende niveaus gevoerd moet worden ter ondersteuning van crowdfunding. STANDPUNTEN DEEL 1: raadpleging van de Europese commissie In dit advies wordt enkel geantwoord op volgende vragen uit de raadpleging namelijk : wat is de definitie en wat zijn de mogelijke vormen van crowdfunding, welke zijn de voordelen en de risico s, welke wetgevende acties moet de Europese Unie nemen, hoe moet de regelgeving inzake financiële vormen van crowdfunding (winstdeling, equity, debt, lening) eruit zien en hoe moet de toegang tot de markt en bescherming van de investeerders geregeld worden. De indeling van het raadplegingsdocument wordt gevolgd. Definitie en vormen van crowdfunding 1. Wat is crowdfunding? Welke elementen moeten altijd voorkomen in een crowdfunding campagne? De Hoge Raad is van mening dat in een campagne altijd aan bod moet komen dat crowdfunding een alternatieve wijze van financiering is, waarbij individuen of ondernemingen via een internet-platform zich richten tot het publiek om gedurende een specifieke termijn een deel of alle noodzakelijke financiering te verkrijgen voor de oprichting of verdere ontwikkeling van een specifiek beschreven project. 2. Welke (toekomstige) elementen moeten crowdfunding definiëren? De Hoge Raad is van mening dat volgende omschrijving van crowdfunding als voorbeeld gebruikt kan worden om crowdfunding te definiëren4: Crowdfunding is een alternatieve wijze van financiering waarbij men zich richt tot het publiek, meestal via het Internet, om financiële middelen te verkrijgen in de vorm van een donatie of in ruil voor een toekomstig product of voor een vorm van vergoeding om initiatieven te ondersteunen voor specifieke doeleinden. Bij een definiëring voor het invoeren van reglementering voor crowdfunding moet er volgens de Hoge Raad rekening gehouden worden met een onderscheid tussen crowdfunding die verleend wordt in de vorm van sponsoring of liefdadigheid, crowdfunding die verleend wordt tegen een materiële vergoeding en crowdfunding die verleend wordt tegen een financiële vergoeding. 4 European Financial Law Clinic K.U. Leuven Tapping into the crowd: legal boundaries to crowdfunding, Presentation P. Belleflamme en P. Belleflamme, T. Lambert en A. Schwienbacher, Crowdfunding: Tapping the right crowd Journal of business Venturing, blz. 8. 4
3. Moet crowdfunding voorbehouden worden voor projecten met kleinere financiële behoeften? De Hoge Raad is van mening dat crowdfunding niet voorbehouden moet worden voor projecten met kleinere behoeften. Investeerders geven naarvolgens hun goeddunken relatief kleine bedragen die samen een behoorlijk resultaat kunnen opleveren voor de eigenaar van het project. In de Verenigde Staten wordt in de Jumpstart Our Business Startups Act (JOBS Act) bepaald dat bedrijven in de VS maximaal 1.000.000 $ per jaar mogen ophalen via crowdfunding in de vorm van equity. De Hoge Raad wenst geen maximaal bedrag in Europa in te voeren. Ook projecten met een aanzienlijk bedrag moeten in Europa gefinancierd kunnen worden via crowdfunding. Geldophaling bij de crowd gaat bovendien soms ook gepaard met een investering in het project door professionele investeerders/business Angels waardoor de eigenaar van het project deels via de crowd en deels via deze professionele investeerders een groot bedrag kunnen ophalen. Echter bij crowdfunding in de vorm van beleggingsinstrumenten (equity, obligaties ) moet rekening gehouden worden met de financiële regelgeving die zorgt voor een evenwicht tussen de bescherming van investeerders en het vergemakkelijken van financiering van projecten in de EU. De Hoge Raad is voorstander om op pan- Europees niveau dit evenwicht in regelgeving vast te leggen waarbij de drempel bepaald wordt waarbij er een vrijstelling geldt voor het ophalen van geld via crowdfunding en er in een aangepaste (light) regelgeving voorzien wordt voor bedragen boven deze drempel. 4. Gelieve een maximum bedrag in te vullen. De Hoge Raad wenst geen maximum bedrag op te leggen die geldt voor alle vormen van crowdfunding. 5. Categorieën. Crowdfunding kan verschillende vormen aannemen, afhankelijk van wat de investeerders terugkrijgen voor hun investering. Welke van deze vormen kent u? De Hoge Raad stelt vast dat volgende vormen van crowdfunding bekend zijn: donaties, rewards, voorverkoop, profit- or royalty sharing, lening, debt (bonds), equity (shares) en hybride modellen. In België wordt momenteel voornamelijk gebruik gemaakt van reward-based (inclusief voorverkoop), donaties, lening, equity (shares) en hybride modellen. 6. Welke categorisering zou u voorstellen? Welke zijn uw opmerkingen? De Hoge Raad stelt volgende 4 types van crowdfunding vast, de verschillende vormen kunnen gecombineerd worden: Donation based crowdfunding: de motivatie van de crowd hierbij is om een donatie te geven of om aan liefdadigheid te doen Equity based: in ruil verkrijgt de crowd een financiële vergoeding, het betreft een investering in alle instrumenten die een belegging van het financiële type toelaten 5
(Social) lending based crowdfunding: in ruil verkrijgt de crowd een financiële vergoeding in de vorm van een interest voor het verstrekken van kapitaal. Reward based crowdfunding: in ruil verkrijgt de crowd een materiële vergoeding 7. Welke vormen moeten beschouwd worden als één categorie en waarom? De vormen van rewards en voorverkoop kunnen samen als één categorie beschouwd worden indien er in ruil materiële vergoedingen worden verstrekt. Een aanbieding van aandelen, obligaties of andere schuldinstrumenten, zelfs van het contractuele type (winstdeling) is een aanbieding van beleggingsinstrumenten en behoort volgens de Hoge Raad onder de categorie van equity-based crowdfunding. 8. Naast donaties, bestaat er ook crowdfunding door middel van het verstrekken van een lening of door middel van een investering die gericht is op het bereiken van een sociale doelstelling. Moet deze verschillend behandeld worden dan een lening of investeringscampagnes die gericht is op het realiseren van winst? De Hoge Raad is van mening dat het verstrekken van een sociale lening niet verschillend behandeld moet worden dan het verstrekken van een lening voor een project die louter het realiseren van winst beoogt. De motivatie voor het verstrekken van financiële middelen door een individu is bij een sociale lening eerder gericht op sociale of emotionele dan financiële overwegingen. Het financieel rendement op basis van het ingeschatte risico dat een individu dan ook verwacht voor een sociaal project (indien deze gevraagd wordt) verschilt van het rendement dat de investeerder verwacht voor het genomen risico in een project die zich louter op winst focust. Ondanks de verschillende motivering en rendementsverwachtingen wenst de Hoge Raad geen verschil in regelgeving in te voeren voor bv. de bescherming van investeerders. Voordelen van crowdfunding 1. Voordelen van crowdfunding. Hoe groot zijn de potentiële voordelen voor crowdfunding voor de volgende categorieën. KMO s: bijzonder hoog De potentiële voordelen voor crowdfunding zijn volgens de Hoge Raad bijzonder hoog voor kmo s. De beschikbaarheid van bancaire leningen en de bereidheid van banken om te lenen zijn de afgelopen jaren sterk gedaald. Bovendien zullen de banken in de Europese Unie door de Basel III normen (CRD IV package) nog minder leningen verstrekken aan KMO s. Crowdfunding kan dan ook door elke onderneming gebruikt worden als een alternatief voor het financieren van projecten die het noodzakelijke kapitaal niet of slechts gedeeltelijk via de traditionele kanalen kunnen ophalen. De Hoge Raad wenst dat banken een ophaling van financiële middelen d.m.v. crowdfunding in aanmerking nemen als een positief element om een aanvraag tot een lening goed te keuren. Sociale ondernemers (sociale projecten en goede doelen): bijzonder hoog Voor projecten van sociale ondernemers is de Hoge Raad van mening dat de voordelen van het gebruik van crowdfunding voor sociale projecten en goede doelen waar betrokkenheid en sympathie een grote rol spelen bijzonder hoog zijn. 6
Innovatie: bijzonder hoog Verschillende vormen van innovatie namelijk zowel technische innovatie (bv. productinnovatie) als niet-technische innovatie (marketinginnovatie) zullen in de EU door crowdfunding aangemoedigd worden. Het grote voordeel is dat projecthouders innovaties en nieuwe creatieve ideeën kunnen aftoetsen met de crowd toekomstige gebruikers en feedback kunnen krijgen ter verbetering van het project. Small retail investeerders: bijzonder hoog Small retail investeerders kunnen via kleine bedragen winst generen en kunnen hun risico spreiden door kleine bedragen te investeren in diverse projecten. Werkgelegenheid en R&D: hoog De Hoge Raad is ervan overtuigd dat er dankzij crowdfunding meer groei, werkgelegenheid en R&D zal zijn in de EU. 2. Voordelen van crowdfunding voor de eigenaar van het project. Crowdfunding kan verschillende voordelen verschaffen aan eigenaars van het project. Hoe zou u deze beoordelen? De Hoge Raad is van mening dat volgende voordelen van crowdfunding voor eigenaars van het project zeer hoog zijn, namelijk: het testen van de markt en markt validatie, de mogelijkheid om meer individuen te bereiken, vlugger geld ophalen, minder afhankelijk zijn van traditionele vormen van financiering, verlaagde financiële kosten, flexibel systeem, men verwerft feedback, advies en andere niet-financiële voordelen van de investeerders. 3. Voordelen van crowdfunding voor investeerders. Welke kenmerken van crowdfunding zijn aantrekkelijk voor investeerders? De Hoge Raad is van mening dat volgende kenmerken voor de investeerder heel aantrekkelijk zijn: het is een investeringsopportuniteit, directe betrokkenheid in het project, goede doelen mee helpen realiseren, de lokale gemeenschap helpen, een vriend kunnen helpen, de projecten die je zelf selecteert financieren, het is ook een nieuw cool fenomeen waar voornamelijk early adopters momenteel in investeren. 4. Zijn er andere voordelen van crowdfunding? De voordelen werden al beschreven. 7
5. Welke specifieke voordelen hebben de financiële vormen van crowdfunding? (winstdeling, leningen, equity en debt). Indien er verschillende categorieën werden voorgesteld, gelieve de voordelen ervan te beschrijven. Profit-sharing: Het voordeel is dat de winstdeling afhankelijk is van hoeveel winst de onderneming jaarlijks gerealiseerd heeft. De onderneming bezit hierdoor over financiële middelen waarbij er slechts in het geval van winst een bedrag uitbetaald moet worden. (Social) lending: De investeerders zullen in groep een lening verschaffen aan een project waarbij de investeerders na een afgesproken periode de geleende middelen terugkrijgen inclusief de mogelijke afgesproken intresten. De lening kan zowel verstrekt worden vanuit een combinatie van intrinsieke, sociale en financiële motivatie. Wanneer niet enkel de financiële motivatie een rol speelt kan de lening door zijn sociale waarde creatie voor de maatschappij verstrekt worden aan een interest die lager uitvalt dan de reële markt interestvoet of kan zelfs geen interestvoet gevraagd worden. In het geval van zuiver financiële overwegingen beoordeelt de crowd over het risico waarbij zij niet gebonden zijn aan richtlijnen vanuit de banksector waardoor de mededinging voluit kan spelen. Investeerders zullen deze vorm ook gebruiken wanneer zij slechts over weinig zekerheden bezitten. Leners zullen dan een hogere interestvoet krijgen dan dat zij voor vergelijkbare financiële producten zouden krijgen. Deze voordelen gelden ook voor de uitgifte van een obligatie. Equity: Bij een belegging in de vorm van aandelen krijgen aandeelhouders het recht op het verkrijgen van dividenden en na een bepaalde termijn op een mogelijke meerwaarde van de aandelen. Door te investeren onder de vorm van aandelen zijn de investeerders echter blootgesteld aan het ondernemingsrisico en kunnen zij desgevallend delen in de verliezen van de onderneming. Het voordeel van deze vorm voor de eigenaars van projecten is dat de crowd om het ondernemingsrisico te beperken vooraleer het kapitaal wordt opgehaald zal oordelen of het idee al dan niet realistisch is en of de ondernemer de geschikte persoon is voor de uitvoering ervan. De crowd kan hierbij feedback geven en advies geven die de zwakke punten uit het project kunnen halen. Eenmaal het geld opgehaald is kan de crowd nog steeds in de vorm van stemrecht de onderneming adviseren. Risico s van crowdfunding 6. Risico van crowdfunding (alle crowdfunding vormen). Hoe beoordeel je de volgende risico s. Denkt u dat enige van deze risico s te hoog zijn en gereduceerd moeten worden opdat de bevolking vertrouwen zouden hebben in crowdfunding? De Hoge Raad denkt dat volgende risico s aanvaardbaar zijn: Fraude de project eigenaar of het platform gebruikt het geld niet voor de meegedeelde doelstelling Faling van het project de project eigenaar probeert maar het project faalt en geeft niet wat werd beloofd. Misleidende reclame: het project wordt als te rooskleurig voorgesteld en de investeerders investeren zonder op de hoogte te zijn van de risico s. Investeerders krijgen niet het geld terug die ze zouden kunnen terugvorderen in het geval van een onsuccesvolle campagne. 8
7. Zijn er andere risico s verbonden aan crowdfunding in de vorm van donatie, beloning of voorverkoop? Nee, momenteel kunnen er geen andere risico s vastgesteld worden. 8. Kan een schandaal de investeerder zijn vertrouwen ondermijnen? Door een schandaal kan het vertrouwen van aandeelhouders en andere belangengroepen ernstig beschaamd worden. Een schandaal toont meestal het tekort van regelgeving aan. Om het vertrouwen te herstellen zullen er (wereldwijd) regels (hard en soft law) opgesteld moeten worden die meer eisen stellen aan crowdfunding en aan de manier waarop crowdfundingsplatformen geleid moeten worden. De Hoge Raad is voorstander om nu reeds soft law regelgeving bv. gedragscodes op te stellen, daar deze het vlugst kunnen verwezenlijkt worden, om mogelijke schandalen ex-ante te vermijden. 9. Crowdfunding door middel van aandelenvermogen (investeerders die aandelen kopen) - risico s en complexiteit. Hoe beoordeel je de volgende risico s en de complexiteit van crowdfunding wanneer investeerders aandelen van een bedrijf krijgen. De Hoge Raad is van mening dat volgende risico s en complexiteit aanvaardbaar zijn, namelijk: Investeerders overwaarderen het project (betalen te veel voor de aandelen dan dat zij waard zijn). Het project faalt en investeerders verliezen het kapitaal dat zij geïnvesteerd hebben De onderneming brengt nieuwe aandelen uit en vermindert de investeringswaarde van de andere investeerders. De investering is niet winstgevend (zelfs als het project niet faalt, kan de betaling van dividenden uitblijven) Complexiteit, namelijk de moeilijkheid voor een investeerder om deze vorm van crowdfunding te begrijpen in vergelijking met andere vormen. Volgende risico s acht de Hoge Raad redelijk hoog, namelijk: Investeerders zijn niet in staat om hun aandeelhouderschapsrechten uit te oefenen. Gebrek aan opties om eruit te stappen (investeerders zijn niet in staat om de aandelen verder te verkopen) De Hoge Raad is van mening dat de hierboven beschreven risico s opgevangen kunnen worden door samen te werken met professionele investeerders. Sommige platforms passen reeds deze methode toe waarbij het eerst de crowd is die de projecten van ondernemers selecteren en waarbij vervolgens deze projecten aan professionele investeerders voorgesteld worden om de investeringsopportuniteit te analyseren. De professionals en de particulieren investeren samen aan dezelfde voorwaarden in het bedrijf en de professionele investeerder spreekt met één stem voor de hele investeerdergemeenschap. Bovendien zou de professionele investeerder kunnen beslissen over de uitstap van de investering waarbij aan de crowd eveneens de mogelijkheid geboden wordt om samen met de professionele investeerder uit het project te stappen. De Hoge Raad beveelt deze methode en mogelijke varianten erop sterk aan om de risico s en complexiteit voor investeerders te minimaliseren. 9
10. Lenen risico s en complexiteit. Hoe zou je de volgende risico s beoordelen en de complexiteit van crowdfunding wanneer investeerders geld lenen. De Hoge Raad is van mening dat volgende risico s en complexiteit aanvaardbaar zijn, namelijk: Ontleners kennen niet het krediet-risico van de lener. Het project faalt en de leners krijgen het geld niet terug die zij geleend hebben. Ontleners verkrijgen niet de beloofde interest. Complexiteit, namelijk de moeilijkheid voor de investeerder om deze vorm van crowdfunding te begrijpen en te beheren in vergelijking met andere vormen. 11. Ziet u andere risico s inzake de financiële vormen van crowdfunding (winstdeling, leningen, effecten)? Nee, momenteel kunnen er geen andere risico s vastgesteld worden. De rol van de Europese Unie 1. Welke EU actie zou nuttig zijn? Welke EU actie zou helpen om de voordelen van crowdfunding aan te kaarten. Voor welke vormen van crowdfunding zouden deze acties nuttig zijn? Belangstelling wekken Publieke financiering en crowdfunding combineren Zelf-regulering coördineren Nationale expertise combineren & beste praktijken Gemakkelijkere toegang voorzien voor alle EU-landen Investeerders beschermen tegen risico s Donatie Reward Voorverkoop Winstdeling Lening Equity/ Debt 2. Wat zijn de belemmeringen voor de toegang tot de markt voor campagnes/platforms inzake donatie, reward of voorverkoop Behalve dat voor elk platform die deze vormen aanbiedt zal moeten nagegaan worden of bij de uitvoering van deze operaties geen betalingsdienst wordt verricht kunnen er geen andere belemmeringen vastgesteld worden. 10
3. Denkt u aan andere gebieden waarin de EU actie kan ondernemen om de voordelen van crowdfunding aan te kaarten? De Hoge Raad stelt voor om op Europees niveau een overkoepelend platform op te richten die de nodige informatie omvat over de voordelen en risico s van crowdfunding en andere relevante publicaties en linken bevat. 4. Moeten crowdfunding platforms aan bepaalde verplichtingen voldoen De Hoge Raad is van mening dat crowdfunding platforms volgende aspecten verplicht moeten meedelen of naleven: De project eigenaars en de investeerders informeren over de gevraagde vergoeding De legitimiteit van de voorgestelde projecten nagaan. 5. Welke andere maatregelen zouden de investeerders beschermen, in het bijzonder wanneer er gebruik wordt gemaakt van directe crowdfunding campagnes die niet gebruik maken van een platform. Er worden geen andere maatregelen vastgesteld. Financiële vormen van crowdfunding (winstdeling, eigen vermogen, vreemd vermogen, lening) 12. Wat denkt u van EU regelgeving over financiële diensten zoals deze vandaag de dag wordt toegepast op crowdfunding? Financiële vormen van crowdfunding kunnen onderworpen zijn aan de EU regelgeving inzake banken en kapitaalmarkten en kunnen daardoor worden beperkt in zowel het ophalen van financiële middelen, op geografisch vlak als inzake het marketingbeleid. Doordat de financiële wetgeving niet voorziet in een aangepaste omkadering voor crowdfunding bestaat er ruimte per lidstaat voor het aanhouden van een andere interpretatie van de Europese regelgeving en ontstaat er per land een verschil inzake aanvaardbare crowdfundingstructuren. Er moet volgens de Hoge Raad vermeden worden dat in een bepaald land het model van transactie door een platform mag uitgeoefend worden terwijl in een andere lidstaat hetzelfde model niet uitgeoefend mag worden zonder de noodzakelijke vergunningen. De regelgeving moet volgens de Hoge Raad dan ook beter aangepast worden. Een nieuw op maat gemaakt wetgevend raamwerk is nodig. 13. Welke specifieke maatregelen moeten er aangepast worden en hoe moet dit gebeuren? De Hoge Raad is voorstander om op termijn een specifieke Richtlijn over Crowdfunding uit te vaardigen die de rol van een crowdfunder provider bepaalt en de nodige vrijstellingen en light regelgeving vaststelt. De regelgeving zou moeten voorzien in een Europees paspoort waardoor grensoverschrijdend gewerkt kan worden zonder nalevingskosten. 11
De Hoge Raad stelt voor om volgende problemen in de huidige EU richtlijnen over financiële diensten aan te passen: Richtlijn 2003/71/EG betreffende het prospectus dat gepubliceerd moet worden wanneer effecten aan het publiek worden aangeboden of tot de handel worden toegelaten. Momenteel wordt in de richtlijn voorzien dat deze niet van toepassing is op effecten die deel uitmaken van een aanbieding waarbij de totale tegenwaarde van de aanbieding in de Unie minder dan 5 000 000 EUR bedraagt, hetgeen wordt berekend over een periode van twaalf maanden. De Hoge Raad vraagt om in plaats van deze aanbieding vrij te stellen via de Prospectus wetgeving (art. 1, 2 (h) RL) een pan-europees geharmoniseerde regelgeving te creëren voor een aanbieding van minder dan 5 miljoen EUR. De geharmoniseerde regelgeving kan daarbij voorzien in een volledige vrijstelling van reglementering onder een bepaalde gemeenschappelijke Europese drempel en in een light regulering voor een aanbieding boven deze drempel maar onder de 5 miljoen EUR. Wanneer er sprake is van een light reglementering moet ook een Europees paspoort voor de aanbieding ingevoerd worden. Bemiddeling Crowdfundingplatformen hebben geen structuur die er op gericht is om te bemiddelen en kunnen dan ook niet beschouwd worden als bemiddelaars. Richtlijn 2006/48/EG betreffende de toegang tot en de uitoefening van de werkzaamheden van kredietinstellingen en Richtlijn 2009/110/EG betreffende de toegang tot de uitoefening van en het prudentieel toezicht op de werkzaamheden van instellingen voor elektronisch geld. De Hoge Raad vraagt dat er in een specifieke Richtlijn een vrijstelling of light reglementering wordt voorzien voor het in ontvangst nemen van terugbetaalbare gelden gezien het specifieke karakter namelijk het in ontvangst nemen van kleine fondsen van het publiek, er niet vrij over deze fondsen beschikt kan worden en deze niet voor eigen rekening kunnen strekken. Het gebruik van een derderekening voorkomt bovendien misbruik van de platformhouder. Crowdfundingsplatformen mogen echter wel geen kredieten verlenen uit de geldmiddelen die zij ontvangen of aanhouden voor de uitgifte van elektronisch geld tenzij zij over het wettelijk bepaald statuut beschikken. 14. Welk Europees wetgevend raamwerk is nodig voor financiële vormen voor crowdfunding De Hoge Raad is voorstander dat in een aparte Richtlijn over Crowdfunding bepaalde gemeenschappelijke minimumstandaarden voor elke campagne/platform die financiële vormen van crowdfunding promoot of aanbiedt vastgelegd worden. De drempel voor het bepalen van de volledige vrijstelling zou maximaal geharmoniseerd moeten worden. 12
15. Gelieve te specifiëren welk ander ontwerp optimaal zou zijn voor een EU raamwerk (u kan de specifieke regelgeving later uitwerken) Indien geen aparte Richtlijn over Crowdfunding ingevoerd kan worden moeten crowdfundingplatforms met grensoverschrijdend bereik optioneel de mogelijkheid hebben om onder een Europese regelgeving over crowdfunding te vallen (29 ste regime) waardoor zij niet noodzakelijk moeten voldoen aan de verschillende nationale regelgevingen. Toegang tot de markt en bescherming van de investeerders 16. Crowdfunding platforms hun verantwoordelijkheden financiële vormen. Moeten verantwoordelijkheden van platformen die campagnes verzorgen met betrekking tot leningen of equity/debt (aandelen/obligaties) op Europees niveau geharmoniseerd worden? Investeerders informeren over het investeringsrisico of het kredietrisico Het profiel inschatten van de investeerder (risico profiel, inkomen, rijkdom, opleiding, enz.) Gepaste zorgvuldigheid nastreven / kredietrisico evaluatie van de projecten Monitoring van de prestatie van de projecten na een succesvolle campagne Zich voordoen als de voorgedragen aandeelhouder of als de investeerder zijn vertegenwoordiger in wettelijke handelingen met betrekking tot het project Belangenconflicten beheersen binnen het platform Eventuele verliezen dekken voor de investeerders door vergoedingsschema s of via een verzekering Geen harmonisatie Ja voor leningen Ja voor aandelen/ obligaties 17. Welke andere verplichtingen moeten financiële crowdfunding platforms hebben? Er kunnen momenteel geen andere verplichtingen vastgesteld worden. 18. Moeten investeerders geadviseerd worden om hun investering in crowdfunding te diversifiëren? Ja, de Hoge Raad meent dat het in het voordeel is van elke investeerder om hun portefeuille te beheren volgens het beginsel van risicospreiding. De Hoge Raad is voorstander dat er aan elke investeerder aanbevolen wordt om hun investering in crowdfunding te diversifiëren. 13
19. Moet er een minimum of een maximum bedrag zijn per investeerder? In de Verenigde Staten werd de Jumpstart Our Business Startups Act (JOBS Act) ingevoerd die specifieke regelgeving bevat voor crowdfunding. In de regelgeving wordt voorzien dat een maximaal bedrag per persoon wordt vastgesteld. Personen met een inkomen (en vermogen) onder de $100.000 mogen maximaal $2.000 per jaar investeren of 10% van hun vermogen of jaarlijks inkomen. Personen met een inkomen of vermogen boven de $100.000 mogen maximaal 10% van hun vermogen of jaarlijks inkomen jaarlijks investeren via crowdfunding. De Hoge Raad is van mening dat het Amerikaans voorbeeld best niet wordt gevolgd. Elke individu investeert naarvolgens zijn of haar mogelijkheden bijgevolg moet er geen minimum noch maximum bedrag per investeerder vastgelegd worden. 20. Welk minimum bedrag voor welke crowdfunding vormen? Niet van toepassing. 21. Welk maximumbedrag voor welk crowdfunding vorm? Niet van toepassing. 22. Welke andere maatregelen zijn er nodig om de toegang tot de markt te garanderen maar die ook de risico s voor de financiële vormen van crowdfunding behandelt? Zelfregulering door de sector: Er wordt door de sector momenteel al door middel van overkoepelende organisaties al onderzoek verricht naar crowdfunding en naar best-practices. 23. Welk raamwerk zou geschikt zijn voor crowdfunding die zich richt op sociale doelstellingen? Hoe de sociale doelstellingen en de impact ervan evalueren? Welk niveau van investeringsbescherming is vereist? De Hoge Raad heeft hier geen mening over. 24. Heeft u enige andere opmerkingen? Er zijn geen andere opmerkingen. DEEL 2: de belgische beleidsmaatregelen ter ondersteuning van crowdfunding Crowdfunding staat in België nog in haar kinderschoenen. Momenteel wordt geschat dat slechts 10 crowdfundingplatformen in België actief zijn. De omvang in 2012 voor de Belgische markt bedraagt minder dan 1 miljoen wat weinig is in vergelijking met de Nederlandse markt waar de omvang 14 miljoen bedraagt. 5 De huidige markt bevindt zich nog in een ontwikkelingsfase en moet verder gestimuleerd worden. 5 Onderzoek door KPMG en Stibbe in opdracht van de Vlaamse Overheid- Agentschap Ondernemen over het stimuleren van crowdfunding als financieringswijze van (startende) ondernemingen, pag. 85-86. 14
Naast de Europese Unie meent de Hoge Raad dat er ook een rol voor het bevorderen van crowdfunding is weggelegd voor de federale en de regionale overheden. Hierna worden kort een paar acties opgesomd die ondernomen kunnen worden op de verschillende niveaus Federaal niveau Regelgeving over financiële diensten behoort tot de federale bevoegdheden. Specifiek heeft de FSMA reeds in 2012 een nota opgemaakt over het reglementair kader voor crowdfunding waardoor crowdfundingplatforms inzicht verwerven over de relevante reglementeringen die op hun van toepassing kunnen zijn. De Hoge Raad is van mening dat het regelgevingskader over financiële diensten op Europees niveau moet aangepakt worden. In het eerste deel werd beschreven op welke manier inhoud gegeven moet worden aan een specifieke Europese Richtlijn over crowdfunding. In het geval er geen specifieke Richtlijn of geen maximale harmonisatie van de bestaande financiële regelgeving bereikt kan worden op Europees niveau wenst de Hoge Raad dat de nationale regelgevers via het bestuderen van best-practices streven naar een convergentie tussen de lidstaten. Federaal en regionaal niveau De Hoge Raad meent dat inzake promotie en op onderzoeksvlak er uitgebreide mogelijkheden zijn voor de federale overheid en in het bijzonder voor de regionale overheden. Op initiatief van de Vlaamse Overheid - Agentschap Ondernemen werd een studie 6 over crowdfunding gevoerd die de waaier aan mogelijkheden onderzocht die de Vlaamse Overheid kan inzetten om crowdfunding in Vlaanderen te stimuleren. De Hoge Raad wijst hierna op de belangrijkste voorstellen uit deze studie die volgens hem op zowel federaal als op regionaal niveau ingevoerd zouden moeten worden. De federale en in het bijzonder de regionale overheden moeten volgens de Hoge Raad een actieve begeleider worden op het gebied van onderzoek, promotie en sensibilisering van crowdfunding en wenst dat volgende aanbevelingen gevolgd zullen worden: 1. Aanmoediging van de oprichting en uitbouw van een onafhankelijke koepelorganisatie vanuit de crowdfunding sector. Er is duidelijk nood aan één overkoepelende organisatie die de belangen van de crowdfunding sector eventueel per regio vertegenwoordigt en die de gesprekspartner vormt. De verschillende regionale koepelorganisaties kunnen samen optreden als één stem om de belangen voornamelijk inzake financiële regelgeving op het federale niveau te verdedigen en desgevallend deze op Europees en op internationaal niveau te verkondigen. De Hoge Raad beveelt aan dat deze overkoepelende organisaties een kwaliteitslabel en zelfregulering (bv. gedragscode) zullen uitwerken. De Hoge Raad verwacht van elke regio actieve steun bij het oprichten van een koepelplatform maar vraagt niet dat de overheden zelf een koepelorganisatie opstarten. 6 In uitvoering van het bankenplan van de Vlaamse Regering onderzocht KPMG en Stibbe in opdracht van de Vlaamse Overheid - Agentschap Ondernemen het stimuleren van crowdfunding als financieringswijze van (startende) ondernemingen 15
2. Het verstrekken van nodige stimulansen. De Hoge Raad wenst dat de federale overheid en de regionale overheden de mogelijkheden nagaan om belastingverminderingen toe te kennen aan de investeerder. Bovendien zou crowdfunding moeten aangevuld worden met andere bronnen van financiering. Specifiek voor de regio s stelt de Hoge Raad voor om het principe van belastingverminderingen voor het verstrekken van leningen door particulieren aan kmo s (Win-win leningen) ook te gebruiken voor het stimuleren van crowdfunding. 3. Het uitbouwen van een communicatiestrategie De Hoge Raad wenst dat de overheid via eigen inbreng sensibiliserings- en informatiecampagnes voert en de kwaliteitslabels helpt te visualiseren bij het publiek. De overheid kan ook nagaan hoe er samenwerking kan ontstaan met strategische partners zoals bv. het Business Angels Network. 4. Het ondersteunen van opleidingen of opleidingsmodules die zich richten op crowdfunding. Er zouden opleidingen voorzien moeten worden (bv. hoe men aan crowdfunding doet, uitlegging van de relevante regelgeving, wat je kan doen om de slaagkansen te verhogen ) 5. Het verder voeren van onderzoek over crowdfunding. 16