EINDELIJK EEN HUURTOELAGE VOOR DE THUISLOZEN!

EINDELIJK EEN HUURTOELAGE VOOR DE THUISLOZEN! De huidige VIHT De verhuis-, installatie- en huurtoelage (VIHT) is een gewestelijke steunmaatregel voor gezinnen met lage inkomens die een ongezonde woning verlaten of een woning die onaangepast is (aan leeftijd, handicap of grootte van het gezin) om een geschikte woning te betrekken. De toelage bestaat uit een forfaitaire tussenkomst in de verhuis- en installatiekosten en een maandelijkse huurtoelage die minstens voor 5 jaar wordt betaald en wordt berekend op basis van het verschil tussen de oude en de nieuwe huurprijs. Op 1 januari 2012 bedroeg het maximale bedrag van de huurtoelage 150 euro, eventueel te vermeerderen met 10% per persoon ten laste. De VIHT heeft als doel om de woonomstandigheden van gezinnen te verbeteren, maar biedt paradoxaal genoeg geen oplossing biedt voor personen die geen woning hebben. Thuislozen kunnen geen gebruik maken van de VIHT, ondanks aandringen van tal van Brusselse verenigingen om de VIHT uit te breiden. De voorziene uitbreiding Het was dan ook met veel hoop en enthousiasme dat we in het Brusselse regeerakkoord lazen dat de regering de VIHT wou uitbreiden tot personen die een onthaalhuis of transitwoning verlaten. Vanaf 2010 hebben we ons met dit dossier beziggehouden, met de bedoeling om concrete pistes aan te reiken voor een verbetering van het VIHT-systeem en een hervorming die rekening zou houden met de verscheidenheid onder thuislozen. Bijna een jaar hebben we samengewerkt met verschillende organisaties uit de thuislozensector : La Strada, het Steunpunt thuislozenzorg Brussel ; AMA, de franstalige federatie van onthaalhuizen en diensten voor thuislozen ; de onthaalhuizen Talita en Foyers d Acceuil als vertegenwoordigers van de BICO-federatie, die de bicommunautaire instellingen voor thuislozenzorg verenigt. Onze belangrijkste vragen waren : Een geschikte definitie gebruiken van thuislozen De VIHT uitbreiden tot thuislozen die een onthaalhuis of transitwoning verlaten was een voorstel dat getuigde van goede bedoelingen en een zeker pragmatisme, maar was tegelijkertijd veel te beperkend en zelfs discriminerend. De thuislozen hebben immers niet altijd toegang tot een BBRoW, dossier herhuisvestingstoelage 21/03/2013 pg. 1

opvangstructuur. De sociale werkers getuigen dat een verblijf in een opvangstructuur niet de eerste oplossing is die mensen zoeken, maar wel familie of vrienden. Het was dan ook belangrijk om een ruimere definitie van thuislozen te hanteren, met name alle personen die niet over een woning beschikken, en de passage via een instelling niet te verplichten. Daarom schoven we de definitie naar voor die de OCMW s gebruiken om de installatiepremie toe te kennen 1 : de persoon die niet over een eigen woongelegenheid beschikt, die niet de middelen heeft om daar op eigen krachten voor te zorgen en daardoor geen verblijfplaats heeft. Dit zijn dus ook personen die op straat leven of bij vrienden verblijven, die de gevangenis verlaten, die in noodopvang of een onthaalhuis verblijven. Het huidige systeem, dat veel mankementen vertoont, verbeteren Voor ons was het ook belangrijk om er tegelijkertijd voor te zorgen dat de huidige problemen van de VIHT werden aangepakt : een veel te lange procedure (9 tot 12 maand) vooraleer de eerste betaling plaatsvindt, uitsluiting van grote gezinnen door het beperkte bedrag van de toelage, geen mogelijkheid om in beroep te gaan, In mei 2011 hebben we al onze voorstellen, samen met een financiële raming van de uitbreiding die wij voorstelden, overgemaakt aan de Staatssecretaris voor huisvesting en de andere leden van de Brusselse regering, Een nieuw ontwerpbesluit : VIHT wordt verhuistoelage Meer dan een jaar later, kunnen we eindelijk zeggen dat het werk van de verenigingen resultaten heeft opgeleverd. De Brusselse regering heeft in februari 2013 in eerste lezing een ontwerpbesluit goedgekeurd, waarover de Adviesraad voor Huisvesting zich onlangs heeft uitgesproken. Binnen een paar weken wordt het besluit over de herhuisvestingstoelage definitief aangenomen. De tekst bevat een aantal goede punten, maar andere eisen van ons werden (tot nu toe?) nog niet ingevuld. We hopen dat de regering alsnog een aantal aanpassingen zal doorvoeren. Goede punten voor 1. Een ruime definitie van thuislozen Het nieuwe ontwerpbesluit van Christos Doulkeridis gaat veel verder dan het regeerakkoord. Het idee om een toelage te geven enkel aan thuislozen die in een onthaalhuis of transitwoning verblijven is weggevallen en is vervangen door een verhuistoelage voor de personen en gezinnen die de federale installatiepremie ontvangen. Bovendien wordt voorzien dat voor thuislozen die geen federale installatiepremie ontvangen het OCMW een eenvoudig attest kan afleveren om te bevestigen dat de betrokken persoon wel degelijk thuisloos is. Dit opent veel mogelijkheden. Laat ons nu hopen dat de OCMW s aan deze verruiming zullen meewerken en de nodige attesten zullen afleveren. 1 De installatiepremie is een federale steunmaatregel die de OCMW s toekennen aan een persoon die zijn/haar hoedanigheid van dakloze verliest door een woning te betrekken die hem/haar als hoofdverblijfplaats dient. BBRoW, dossier herhuisvestingstoelage 21/03/2013 pg. 2

2. Een nieuwe berekening van de huurtoelage Tot nu toe wordt het bedrag van de huurtoelage berekend op basis van het verschil tussen de huurprijs van de ongeschikte woning en de huurprijs van de geschikte woning. Die berekening is om 2 redenen problematisch. In de eerste plaats kan ze niet worden toegepast voor thuislozen die immers geen ongeschikte woning verlaten. Bovendien houdt dit systeem geen rekening met het inkomen van de huurders en de huurprijs die ze kunnen dragen. Daarom heeft de regering een nieuwe berekeningswijze goedgekeurd die is gebaseerd op de inkomsten van de huurder. Ons voorstel trouwens. Het bedrag van de herhuisvestingtoelage zal voortaan gelijk zijn aan het verschil tussen de (geplafonneerde) huurprijs en een derde van het inkomen van de huurder. Enkel de gezinnen die meer dan 33% van hun inkomen besteden aan de nieuwe (geplafonneerde) huurprijs zullen dus een herhuisvestingstoelage krijgen. Dit lijkt ons een veel rechtvaardiger systeem. Momenteel zijn er bijvoorbeeld zelfs sociale huurders die ook een VIHT ontvangen en dus twee keer gesubsidieerd worden. Ondertussen betalen andere personen zich blauw op de privéhuurmarkt. 3. Meer samenwerking tussen de gewestelijke administraties Wanneer vandaag een inspecteur van de dienst VIHT een ongezonde woning tegenkomt, wordt deze informatie zelden doorgespeeld aan de Gewestelijke Huisvestingsinspectie die nochtans als taak heeft om de eigenaars van ongezonde woning aan te zetten hun woning te renoveren en die boetes kan opleggen aan kwaadwillige eigenaars. Gevolg is dat de ongezonde woningen die zijn onderzocht door de inspecteurs van de VIHT opnieuw kunnen verhuurd worden zonder enige sanctie en zelfs aanleiding kunnen zijn voor een andere aanvraag voor VIHT. Een straf staaltje van weinig efficiënte aanpak. Die situatie zal in de toekomst veranderen. Het ontwerpbesluit voorziet dat de VIHT-ambtenaren de Huisvestingsinspectie moeten verwittigen wanneer ze vermoeden dat de woning ongezond is. 4. Invoering van een beroepsprocedure Momenteel moet een persoon die het niet eens is met een beslissing van de administratie zich tot de Raad van State wenden. Een procedure die niet meteen voor iedereen is weggelegd. Het ontwerpbesluit voorziet nu een administratieve beroepsprocedure. 5. Voorfinanciering van de toelage De wachttijd tussen het indienen van een dossier en de betaling van de eerste toelage bedraagt tussen de 9 à 12 maanden. Een periode die voor veel gezinnen met lage inkomens niet gemakkelijk te overbruggen is. Momenteel zijn er slechts een paar Brusselse OCMW s die de huurtoelage voorschieten en nadien het voorschot recupereren bij de VIHT-administratie. Het ontwerpbesluit voorzien nu een financiële tegemoetkoming voor de OCMW s die de herhuisvestingstoelage willen voorschieten. Hopelijk zal dit meer OCMW s overhalen. BBRoW, dossier herhuisvestingstoelage 21/03/2013 pg. 3

Ontgoocheld in. 1. De grote gezinnen zijn opnieuw vergeten! De maandelijkse herhuisvestingstoelage mag, volgens het ontwerpbesluit, niet hoger zijn dan 155, plus 10% (15 ) per persoon ten laste (met een maximum van plus 78 ). Het besluit voorziet ook maximale huurprijzen voor de berekening van de huurtoelage. Een appartement 2 kamers : 652 ; 3 kamers : 796 en 4 kamers : 939 Deze bedragen houden te weinig rekening met de huidige huurprijzen op de private huurmarkt en verhinderen grote gezinnen om beroep te doen op de herhuisvestingstoelage. 15 extra volstaat echt niet om het verschil in huur tussen een appartement met 2 slaapkamers en een appartement met 3 slaapkamers op te vangen. In Brussel zijn er te weinig appartementen met 3 slaapkamers die aan de kwaliteitscriteria beantwoorden onder de 800 euro. De cijfers van het Observatorium van de Huurprijzen 2011 bevestigen dit. 2 De gemiddelde huurprijzen van recente huurovereenkomsten zijn hoger dan de plafonds die worden gebruikt voor de herhuisvestingstoelage. Om gezinnen met een laag inkomen echt te helpen een geschikte woning te vinden, zou de herhuisvestingstoelage tot 200 euro moeten gaan, verhoogd met 100 euro, niet per persoon ten laste, maar wel per extra kamer die nodig is volgens de bezettingsnormen van de herhuisvestingstoelage. Uiteraard moeten ook de maximale huurprijzen worden verhoogd. 2. De huurtoelage is beperkt in de tijd en wordt na 5 jaar met de helft verminderd De herhuisvestingtoelage zal, net zoals de VIHT vandaag, worden toegekend voor een periode van 5 jaar, met mogelijkheid tot verlenging met 5 jaar maar dan wel met een gehalveerde toelage. Bejaarden en gehandicapten zullen nog altijd voor onbepaalde duur van de toelage kunnen genieten. In de huidige economische context vrezen we, zonder overdreven pessimisme, dat het voor gezinnen in kansarmoede niet eenvoudig is om op een termijn van 5 jaar hun inkomens sterk te zien stijgen. De huurtoelage na 5 jaar met de helft verminderen en na 10 jaar volledig schrappen, komt voor veel gezinnen neer op opnieuw terugkeren naar een ongeschikte woning. Dat kan toch niet de bedoeling zijn. Wij pleiten voor een huurtoelage van onbeperkte duur, maar dan wel met een regelmatiger controle van de inkomens. De nieuwe berekeningswijze van de huurtoelage (in functie van het inkomen) leent zich daartoe uitstekend. 3. Geen bijkomend personeel voorzien! Een van de voornaamste problemen van het huidige VIHT-systeem is de ontzettend lange administratieve/technische procedure die ervoor zorgt dat betalingen vaak meer dan een jaar op zich laten wachten, zodat veel gezinnen afzien van de toelage. 2 Zie tabel in bijlage BBRoW, dossier herhuisvestingstoelage 21/03/2013 pg. 4

De regering voorziet verschillende maatregelen om die periode te verkorten : - Inkorting van de termijn om de aanvraag in te dienen : 3 maand in plaats van 6 maand na de ondertekening van de nieuwe huurovereenkomst ; - Onmiddellijke controle of het dossier wel volledig is ; - Toegang tot de Kruispuntbank van de sociale zekerheid Dit zijn goede punten, maar ze beperken zich wel tot de administratieve aspecten. Een andere oorzaak van de ernstige vertraging is het technische luik, dat bestaat uit de inspectie van de ongeschikte en de geschikte woning. Die inspectiebezoeken moeten worden afgelegd door een beperkt team van 5 inspecteurs. Nochtans lezen we in de toelichting bij het ontwerpbesluit dat de hervorming geen nieuw personeel vereist. Dat is helemaal niet ons standpunt. De verruiming naar een nieuw doelpubliek lijkt ons niet haalbaar zonder bijkomend personeel. Dit is een van de zwakke punten van de hervorming. 4. Een besparingsoperatie!? Volgens de berekeningen van het cabinet van de Staatssecretaris zou de hervorming van de VIHT het mogelijk maken om te besparen! Zodra het nieuwe systeem op kruissnelheid zou zijn (in 2017) zou de uitbreiding naar de thuislozen zo n 850.000 euro kosten, maar zouden de andere aanpassingen een besparing opleveren van 1 miljoen euro. We vragen ons echt af hoe het mogelijk is om zoveel te besparen, terwijl het aantal nieuwe personen (volgens onze raming ongeveer 400 personen per jaar wanneer het systeem op kruissnelheid komt) toch toeneemt. De voorziene aanpassingen lijken ons niet voldoende om 1 miljoen te besparen. 5. Slechts in voege in 2014 Het ontwerpbesluit zal binnenkort definitief worden goedgekeurd door de regering. Maar toch is de inwerkingtreding van de nieuwe herhuisvestingstoelage pas voorzien voor 1 januari 2014. Nog maar eens wachten voor de thuislozen. En welke reden wordt hiervoor gegeven : de aanpassing van het verouderde informaticasysteem van de administratie! CONCLUSIE We feliciteren de Staatssecretaris voor Huisvesting en de leden van de regering voor de speciale aandacht die ze met deze hervorming aan de thuislozen geven, maar we zijn wel van mening dat de hervorming nog verder had kunnen gaan en dat de bedragen van de toelage hoger zouden moeten liggen. We hopen dat de regering, vooraleer ze tekst van het besluit binnen een paar weken definitief zal goedkeuren, nog een aantal aanpassingen zal doorvoeren. We danken de sector van de thuislozen en onze leden-verenigingen voor hun inzet. Het loonde de moeite. BBRoW, dossier herhuisvestingstoelage 21/03/2013 pg. 5