1.20 Fysieke belasting in de bouw In de bouw wordt veel getild. Een opperman bijvoorbeeld tilt vaak 12.000 kg aan stenen per dag en daarbij nog andere materialen. Tillen is echter niet de enige vorm van fysieke belasting die kan leiden tot gezondheidsschade. Werkhouding en bepaalde bewegingen (bijvoorbeeld trekken, duwen en repeterende bewegingen) kunnen ook hun steentje bijdragen. Overmatige fysieke belasting is de belangrijkste oorzaak van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid in de bouw. De aanpak daarvan draagt direct bij aan het vergroten van de duurzame inzetbaarheid van medewerkers. Door een te hoge fysieke belasting kunnen aandoeningen van het houdings- en bewegingsapparaat ontstaan. Het gaat meestal om spieren, pezen, banden, zenuwen of gewrichten. De klachten hierbij zijn: - rugklachten; de meest voorkomende klacht in de bouw; - schouderklachten; gevolg van veelvuldig werken boven het hoofd bij bijvoorbeeld stucadoors, lassers en werken in kleine besloten ruimten; - elleboogklachten (tenniselleboog); na overbelasting door bijvoorbeeld veelvuldig herhaalde bewegingen of verkeerde houding; - nekklachten; bij bijvoorbeeld typewerk of beeldschermwerk door veelvuldig op en neer bewegen en draaien van het hoofd, of het lang in één houding werken; - hand- en polsklachten; door bijvoorbeeld herhaalde en draaiende bewegingen van de pols, vaak in scheve toestand; - heup- en knieklachten; door bijvoorbeeld bepaalde werkhoudingen als langdurig staand werken of op de knieën zitten. Te grote fysieke belasting kan ook aanleiding geven voor ongevallen. De pijn en het ongemak in delen van het lichaam kunnen zo groot worden dat men een object niet meer kan vasthouden. Dit kan leiden tot de gevaren struikelen, uitglijden, vallen en getroffen worden door vallende voorwerpen. Normen en regels Arbowet Bedrijven zijn, volgens art. 5 van de Arbowet, verplicht een op schrift gestelde risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) uit te voeren. Deze mag in het algemeen globaal zijn, maar voor de fysieke belasting moet de RI&E specifiek zijn. Dit betekent dat er per activiteit of functie moet worden bekeken of er fysiek belastende factoren zijn en zo ja, wat hieraan wordt gedaan. Dit laatste door middel van een concreet plan van aanpak. Een en ander beperkt zich niet alleen tot bouwwerken, ook werkzaamheden in werkplaatsen, magazijnen en op werven moeten hierbij worden betrokken. Relevante aspecten hierbij zijn: - de organisatie van het werk; - de inrichting van de werkplek; - de productie- en werkmethoden; - de inzet van hulpmiddelen. Arbobesluit In Arbobesluit hoofdstuk 5 Fysieke belasting worden de wettelijke verplichtingen nader omschreven. Verder zijn in dit verband twee bepalingen uit het Arbobesluit afdeling bouwproces relevant: - de verplichting voor de opdrachtgever om ervoor te zorgen dat bij het ontwerpen van een bouwwerk de algemene veiligheids- en gezondheidsuitgangspunten uit de Arbowet tijdens de uitvoeringsfase worden gehanteerd. Dit betreft artikel 2.26 van het Arbobesluit en betekent onder meer dat materialen en werkmethoden moeten worden gekozen die niet (of het minst) schadelijk zijn voor de mens. Bovendien moet rekening worden gehouden met de stand van de techniek (wat is de norm, hoe doen anderen het); - de verplichting voor ieder uitvoerend bedrijf om gericht op het project zijn risico-inventarisatie en evaluatie op te stellen; het bedrijf is verplicht tot naleving van en medewerking aan het V&G-plan van de coördinerende aannemer (art. 2.35 van het Arbobesluit). Arbocatalogi Het Arbobesluit is een nadere invulling van de bepalingen uit de Arbowet. Maar dit is niet altijd voldoende. Voorheen stond in Beleidsregel 5.3 Tillen op bouwplaatsen beschreven hoe aan deze verplichtingen kon Blad 1 van 7 Abomafoon 1.20
worden voldaan. De voormalige beleidsregels zijn echter vervangen door arbocatalogi, waarin werkgevers en werknemers afspraken hebben gemaakt onder andere op het gebied van beperking van de fysieke belasting. Onderstaande praktische regels uit de beleidsregel zijn opgenomen in de Arbocatalogi Bouwnijverheid met name in het A-blad Tillen: 1. Handmatig tillen wordt zoveel als redelijkerwijs mogelijk is vermeden of beperkt. 2. Het maximale gewicht dat door één persoon met de hand mag worden getild bedraagt 25 kg. 3. Het maximale gewicht dat door twee personen samen mag worden getild is 50 kg. 4. Dakrollen of andere dakbedekkingsmaterialen zwaarder dan 25 kg worden mechanisch getransporteerd. 5. Straatstenen zwaarder dan 4 kg worden niet handmatig verwerkt. 6. Stoeptegels zwaarder dan 9,5 kg worden niet handmatig verwerkt. 7. Er wordt alleen zonder mechanische tilhulpmiddelen gemetseld en gelijmd als: - de vrije werkruimte ten minste 0,60 m bedraagt; - de elementen lichter zijn dan 14 kg; - de elementen van 4 tot 14 kg tweehandig worden getild en verwerkt tot maximaal 1,50 m boven en niet beneden het stavlak, met uitzondering van het van binnenuit metselen of lijmen direct onder en vanaf een verdiepingsvloer of het metselen of lijmen vanaf het maaiveld; - de elementen lichter dan 4 kg worden verwerkt tot maximaal 1,70 m en vanaf ten minste 0,20 m boven het stavlak, met uitzondering van het van binnenuit metselen of lijmen direct onder en vanaf een verdiepingsvloer, balkon of overstek of het metselen of lijmen vanaf het maaiveld; - om veelvuldig ombouwen van de steigerwerkplek te voorkomen mag een beperkt deel van de tijd (maximaal ⅓ van de metseltijd) tussen enkel- en kniehoogte (20-50 cm) en tussen schouder- en ooghoogte (150-170 cm) worden gewerkt. 8. Betonstaal en gereedschap voor de verwerking hiervan: - zwaarder dan 17 kg worden niet met één hand getild; - zwaarder dan 20 kg worden niet getild lager dan 50 cm met twee handen. 9. Steigerelementen zwaarder dan 23 kg worden niet door 1 persoon handmatig getild en getransporteerd. 10. Tegels van meer dan 6 kg, worden niet door één persoon getild. Ook geldt dat tegelpakketten zwaarder dan 18 kg niet handmatig door één persoon worden verplaatst. In de bijlage bij deze Abomafoon is een uitgebreider overzicht opgenomen van afspraken uit de Arbocatalogi Bouwnijverheid per taak. Het niet nakomen van deze afspraken wordt in de Beleidsregel Boeteoplegging als een overtreding aangemerkt, waarvoor een directe boete kan worden gegeven. Mechanisch straatwerk De CROW-publicatie 324 Mechanisch aanbrengen elementenverharding - Verantwoorde afweging tussen handmatig en mechanisch straatwerk bevat een keuzematrix, die aangeeft wanneer handmatig straten nog kan. De Arbocatalogus Bouw en Infra heeft deze norm overgenomen (onder Straatmaker ). In grote lijnen komt het erop neer dat mechanisch straten verplicht is, als de ruimte: - niet is ingesloten door bebouwing en breder is dan 1,5 m, of - aan één zijde wordt begrensd door bebouwing en breder is dan 4 m, of - aan beide zijden wordt begrensd door bebouwing en breder is dan 6 m. De eis voor mechanisch straten geldt niet voor kantstenen, figuratie, waaiers, sierstraatwerk, drempels, stroken, strepen, aansluitingen, molgoten en rollagen. Het is aan te raden om voorafgaande aan het werk de keuze tussen handmatig of mechanisch straten vast te leggen in een straatwerkplan, waarvan een model in de CROW-publicatie is bijgevoegd. NIOSH-formule Echter veel belastende tilwerkzaamheden zijn nog niet concreet beschreven. In de ministeriële toelichting op het Arbobesluit wordt doorverwezen naar de zogenaamde NIOSH-formule (National Institute for Occupational Safety and Health). Deze methode gaat ervan uit dat in een optimale situatie slechts 23 kg mag worden getild. Dit geldt bij onderstaande situaties: - de last bevindt zich recht voor de tiller; - de last bevindt zich maximaal 25 cm van de tiller vandaan, in het horizontale vlak; - de last staat op een hoogte van 75 cm; - de last wordt maximaal 25 cm omhoog getild; - er wordt maximaal 1 keer per 5 minuten getild. Blad 2 van 7 Abomafoon 1.20
Als het niet lukt om de tilomstandigheden te optimaliseren, is het aan te raden niet meer dan 25 kg te tillen. De juiste gewichten kunnen met behulp van de NIOSH-formule worden berekend. Bij lasten tot 3 kg is er geen gezondheidsrisico, behalve bij een hoog tempo, gecombineerd met belastende werkomstandigheden. De volgende tabel geeft naast optimale ook af te raden tilsituaties weer. Situatie Optimaal Af te raden 1. Gewicht Zo min mogelijk gewicht tillen 2. Horizontale afstand tussen tiller en last 3. Hoogte waarop de last zich bevindt Minder dan 25 cm 4. Frequentie van tillen Minder dan 1 keer per 5 minuten 5. Hoek tussen tiller en last Last bevindt zich recht voor het lichaam (0 ) Meer dan 25 kg tillen Meer dan 63 cm 75 cm boven de vloer Hoger dan 175 cm boven de vloer of lager dan de vloer Meer dan 15 keer tillen per minuut Last bevindt zich schuin achter het lichaam (135 ) 6. Verticale afstand Minder dan 25 cm Meer dan 175 cm Tabel 1 Optimale en af te raden handmatige tilsituaties CAO Bouwnijverheid De CAO Bouwnijverheid kent de volgende bepalingen voor het beperken van fysieke belasting: - verpakkingseenheden van cement of andere grondstoffen mogen niet zwaarder zijn dan 25 kg; - metsel- en lijmblokken van 14 kg of meer mogen slechts worden verwerkt met behulp van mechanische hulpmiddelen; - als de hoogstgelegen verdiepingsvloer zich meer dan 15 m boven het aansluitend terrein bevindt, moet een personenlift worden ingezet (behoudens enkele uitzonderingen); - bij het zetten van glooiingsstenen langer dan 30 cm dient een hijsinstallatie (driepoot) te worden ingezet; - torenkranen die een klimhoogte tot de cabine hebben van 30 m of meer, moeten zijn voorzien van een machinistenlift. Dit is niet nodig indien: het technisch niet mogelijk is een machinistenlift aan te brengen of de kraan korter dan 2 maanden wordt geplaatst of de periode dat er 30 m of meer moet worden geklommen korter is dan 2 maanden. - bouwkranen van 15 ton-meter of meer dienen voorzien te zijn van een cabine. Praktische invulling Organisatorische aanwijzingen - Denk aan het vooropperen van bouwmaterialen in de ruwbouwcyclus. - Gebruik zoveel mogelijk mechanische hulpmiddelen, zoals hijskraan, heftruck, (bouw)lift, hefsteiger, hangbrug en dergelijke. Betrek hierbij ook de onderaannemers en leveranciers (bijvoorbeeld van zware blokken). Kijk op www.arbovriendelijkehulpmiddelen.nl voor een overzicht van arbeidsmiddelen, die het werk in de bouwnijverheid verlichten. - Deel het kraanwerk zodanig in dat ook minder spectaculaire zaken als vloerliggertjes, lateien, kozijnen en dergelijke met de kraan worden geplaatst. - Zorg waar mogelijk voor passende hijsvoorzieningen aan materieel of onderdelen, bijvoorbeeld kopschotten en sparingen van bekistingen. - Bepaal tijdig de plaats voor opslag van materialen en materieel, zodat deze niet onnodig verplaatst moeten worden. Zet handmatig te verplaatsen materialen op een verhoging (50-75 cm). Blad 3 van 7 Abomafoon 1.20
- Zorg bij sta- of zitwerkzaamheden (bijvoorbeeld kraanmachinisten) voor een ergonomisch verantwoorde werkplek (onder andere stoel, bedieningsmiddelen). - Aanvoer van materiaal in bulkhoeveelheden betekent minder tillen dan de aanvoer in zakken (bijvoorbeeld specie). - Automatisch palletiseren is minder belastend dan handmatig stapelen (bijvoorbeeld van stenen). - Maak bij zwaar gereedschap zoveel mogelijk gebruik van ondersteuningen en statieven. - Zorg dat handgereedschap is voorzien van goede handvatten (Ø 25-40 mm, lengte 90-120 mm). Het handvat moet met twee handen kunnen worden vastgehouden. - Organiseer het werk zo dat men regelmatig van houding kan wisselen en zelf het tempo kan bepalen. Pauzes inpassen moet mogelijk zijn. - Verdeel fysiek belastende werkzaamheden over meer personen of voer ze uit met meer mensen. - Beperk de tilhoogte; til zoveel mogelijk tussen heup- en ellebooghoogte; zet dus moeilijk te verplaatsen materialen op een verhoging (50-75 cm); - Beperk de reikafstand tot 40 cm. Aanwijzingen voor tillen - Kracht doelmatig gebruiken, met de beenspieren tillen, de rug zoveel mogelijk sparen, geen draaiende rugbewegingen maken. - Zwaartepunt van de last zo dicht mogelijk bij het lichaam. - Goede grip op de last en tillen met rechte armen. - Bij tillen de voeten licht spreiden, om de last heen. - Lange objecten door oplopen omhoog brengen (eerst een zijkant omhoog en doorlopen). - Bij verplaatsen, duwen en trekken zoveel mogelijk lichaamsgewicht gebruiken. - In etappes tillen, om houding en greep tussentijds te verbeteren. - Zorg voor een voldoende conditie door functionele training, rust en een goed eetpatroon. Verwijzing - Arbowet, art. 5. - Arbobesluit, art. 2.26, 2.35, 5.1 t/m 5.6. - Beleidsregel boeteoplegging arbowetgeving (onder andere voetnoot 85 in de bijlage). - Arbocatalogi Bouwnijverheid: A-blad Tillen (op dit moment in revisie bij Volandis Harderwijk). A-blad Bestratingsmateriaal. A-blad Steigerbouw. A-blad Kozijnen stellen. A-blad Betonstaal verwerken. A-blad Glaszetten. A-blad Metselen en lijmen. - Website www.arbovriendelijkehulpmiddelen.nl, Arbouw (nu Volandis) Harderwijk. - CAO Bouwnijverheid art. 70a en 70b. - CROW-publicatie 324 Mechanisch aanbrengen elementenverharding - Verantwoorde afweging tussen handmatig en mechanisch straatwerk. Datum: September 2016 Wijzigingen ten opzichte van vorige uitgave - Uitzonderingen toegevoegd bij het metselen van stenen en blokken (tot 14 kg) boven 170 resp. 150 cm. Uitgave: Aboma bv Maxwellstraat 49 a Postbus 141 6710 BC Ede tel. 0318 69 19 20 www.aboma.nl Heeft u naar aanleiding van deze informatie vragen, opmerkingen of verbetersuggesties, geef het aan ons door via Abomafoon@aboma.nl Wij helpen u graag! Blad 4 van 7 Abomafoon 1.20
Bijlage Afspraken uit de Arbocatalogi Bouwnijverheid over fysieke belasting * ) Blokkenstellen ruwbouw - Blokken van 14 kg of meer hanteren met een elementenstelselmachine. - Mechanisch opperen (met hulpmiddelen als kraan, verreiker, ladderlift of elementenstelmachine). - Blokken en lijmkuip op een verhoging van minimaal 20 cm plaatsen. - Blokkenstellen tot maximaal 150 cm, met uitzondering van de binnenmuren net onder de verdiepingsvloer. - Geen blokkenstellen onder staoppervlak, met uitzondering van het vloer- en funderingsniveau. Betonstaalvlechten - Per persoon maximaal 25 kg handmatig tillen of zwaarder dan 50 kg met twee of meer personen. - Niet boven schouderhoogte binden/knippen. - Handmatig knippen van rond 8 mm alleen met een handschaar van minimaal 75 cm. - Handmatig knippen van meer dan 8 mm alleen met een handschaar van minimaal 90 cm. - Niet meer dan 10 mm handmatig knippen. - Werken met werktafel of alternatieve verhoging voor voormontage, waar dit mogelijk is. Metselen - Metselen met een verhoogde plaatsing van de te verwerken metselstenen en speciekuip op 20 cm hoogte. - Bovengrens voor metselen: 170 cm, met uitzondering van de binnenmuren onder de verdiepingsvloer. - Ondergrens voor metselen: 20 cm, met uitzondering van het vloer- en funderingsniveau. - Een stenentang alleen met twee handen gebruiken. - Een kruiwagen (inclusief de last) van niet meer dan 25 kg aan de handvatten hanteren. - Eenhandig pakken van stenen met een maximale steenbreedte van 105 mm. Monteren van metalen dak- en gevelelementen - Platen niet handmatig lostrekken of omklappen, maar kraan of ander toegestaan hulpmiddel gebruiken. - Platen van 118 kg of meer mechanisch/machinaal op montageplek in het werk brengen. - Platen onder de 118 kg handmatig verslepen met een daartoe aangewezen hulpmiddel. - Platen onder 118 kg niet verder dan gemiddeld 8 m handmatig verslepen. - Geen platen boven 118 kg verslepen. - Bij handmatig verslepen een geschikt hulpmiddel gebruiken. Glaszetten - Maximaal 25 kg handmatig tillen/plaatsen/transporteren van glas per werknemer. - Met twee of meer personen maximaal 50 kg glas handmatig tillen/plaatsen/transporteren. - Mechanische hulpmiddelen inzetten bij het tillen/plaatsen van glas boven de 50 kg. - 50 tot 100 kg glas alleen handmatig tillen onder de volgende randvoorwaarden: minimaal 4 personen, alleen bij reparatie/renovatie, als mechanische hulpmiddelen na Taak-Risico-Analyse niet mogelijk blijken, de TRA schriftelijk op de locatie aanwezig, één persoon geeft de commando s, voldoende bewegingsruimte voor iedereen, goede begaanbaarheid, geen op- en afstapjes > 30 cm, goede grip op het glas bij voorkeur met glaszuigers, maximaal 2 ruiten per dag. - Voor het (ver)plaatsen van glas van 25 kg of meer gebruik maken van transportmiddelen. - Gebruik maken van persoonsgebonden hulpmiddelen voor het plaatsen van glas. Dakdekken van platte daken - Niet meer dan 25 kg handmatig tillen. - Dakrollen en andere lasten van 25 kg of meer worden mechanisch getransporteerd. - Gereedschap gebruiken met een verlengde of instelbare steel, zodat rechtop gewerkt kan worden. - Hulpmiddelen zoals een kraan, lift, ladderlift en (steek)wagentje voor het op en over het dak verplaatsen van materialen, verstrekken en gebruiken. Dakdekken (pannendekken) - Hulpmiddelen inzetten voor het op het dak (ver)plaatsen van materialen, apparatuur en gereedschap. - Gebruik maken van hulpmiddelen zoals stortkoker en container bij het handmatig afvoeren van oude materialen. Blad 5 van 7 Abomafoon 1.20
Gipsblokkenstellen - Maximaal 25 kg handmatig tillen. - Mechanisch opperen. - Elementen van 18 kg of meer mechanisch/machinaal verwerken. - Geen verpakkingseenheden gips, cement, granietkorrels, marmerkorrels of andere grondstoffen van meer dan 25 kg op het werk voorhanden hebben. - De blokken en de lijmmortelkuip op een verhoging van minstens 20 cm plaatsen (bij verticaal geopperde gipsblokken en een pakhoogte van tenminste 20 cm is een verhoging niet verplicht). - Niet onder de gestelde werkhoogte van 20 cm werken (met uitzondering van de eerste laag). Wandplatenstellen - Per persoon maximaal 25 kg handmatig tillen, plaatsen of transporteren. - Met meer personen maximaal 50 kg handmatig tillen, plaatsen of transporteren. - Hulpmiddelen (zoals materialenlift, kraan en/of verreiker, platenkar) voor het verticaal en horizontaal transport van materialen, apparatuur en gereedschap inzetten. - Wandplaten in verticale positie aanleveren en monteren. - Wandplaten niet vanaf horizontale opslag op de grond verwerken. Plafondplaten stellen - Per persoon maximaal 25 kg handmatig tillen of transporteren. - Met meer personen maximaal 50 kg handmatig tillen of transporteren. - Hulpmiddelen (zoals materialenlift, kraan en/of verreiker, platenkar) voor het verticaal en horizontaal transport van materialen, apparatuur en gereedschap inzetten. - Gebruik maken van een platenlift bij plaatsen plafondplaten. - Plafondplaten in horizontale positie aanleveren en monteren. - Plafondplaten niet vanaf horizontale opslag op de grond verwerken. Stukadoren - Maximaal 25 kg traditioneel/mechanisch tillen. - Gebruik maken van (mechanische) hulpmiddelen bij het opperwerk. - Gebruik maken van een bordes, stukadoorstrapje of rolsteiger voor het aanbrengen van de stuc op hogere delen van de wand. - Gebruik maken van een mixer op statief, dan wel een mixer met 2 handvatten, dit ter voorkoming van het met de hand omsteken. - Gebruik maken van een (verrijdbare) mortelkuip op een verhoging van 20 cm of meer. Leggen van zandcementdekvloeren - Gebruikmaken van een mechanische rei/robot, als dit mogelijk is. - Bij gebruik van mechanische rei/robot: maximaal 80 m 2 per persoon per dag aanmaken bij semi-machinaal mengen. maximaal 50 m 2 per persoon per dag aanmaken bij handmatig vullen van een vloerenpomp. - Bij het handmatig leggen van zandcementdekvloeren (bij uitzondering, als mechanische rei/robot technisch niet mogelijk is): maximaal 60 m 2 per persoon per dag aanmaken bij machinaal aanmaken, mengen en transporteren van de specie; maximaal 50 m 2 per persoon per dag aanmaken bij semi-machinaal mengen. - Bij het handmatig vullen van een vloerenpomp: maximaal 40 m 2 per persoon per dag aanmaken; maximaal 20 m 2 per persoon per dag aanmaken bij volledig handmatig mengen en transporteren met een maximum van 40 m 2 op een locatie. - Maximaal 10 liter per emmer handmatig water toevoegen. - De grondstof maximaal 2 m handmatig rondom de driepoot verspreiden. - Gebruik maken van een vlindermachine (aangedreven door middel van benzine, elektriciteit of gas) bij het afwerken van de smeervloer. - Aluminium rei (of lichter materiaal) gebruiken bij het afreien. - Een rei gebruiken, waarvan de lengte is afgestemd op de ruimte waarin gewerkt wordt (gangbaar is een rei van 2,5 m). Blad 6 van 7 Abomafoon 1.20
Betonboren / betonzagen - Mechanisch/machinaal transporteren van materialen en apparatuur zwaarder dan 25 kg (horizontaal transport) of zwaarder dan 10 kg (verticaal transport). - Gebruik maken van hulpmiddelen om boven het hoofd werken te voorkomen. Koppensnellen - Paalkoppen met behulp van een fysiek minder belastende techniek verwijderen (bijvoorbeeld hydraulisch kraken, pneumatisch knippen, waterhakken of machinaal hakken). - Werken met sloophamers van maximaal 15 kg. Stellen van kozijnen en deuren - Maximaal 25 kg handmatig tillen per werknemer of maximaal 50 kg per twee werknemers of meer. - Kozijnen en elementen zwaarder dan 50 kg machinaal/mechanisch plaatsen. - Transport- en tilhulpen voor horizontaal en verticaal transport gebruiken of verstrekken. (De)monteren van steigers - Hulpmiddelen inzetten voor verticaal en horizontaal transport van materialen, apparatuur en gereedschap. - Maximaal 25 kg handmatig tillen per werknemer of maximaal 50 kg per twee werknemers of meer. - Bij het op de schouder verplaatsen van materialen gebruik maken van schouderbescherming, zoals specifieke werkkleding met schoudervulling. - Handmatige opbouw van rolsteigers met een werkvloerhoogte hoger dan 2,5 m: met minimaal twee personen opbouwen. Installatiewerkzaamheden (CV en klimaattechniek) - (Transport-)hulpmiddelen verstrekken of gebruiken om het tillen en sturen van zware materialen te beperken. - Maximaal 25 kg handmatig tillen per werknemer of maximaal 50 kg per twee werknemers of meer. Stratenmaken - Stenen van maximaal 4 kg en tegels van maximaal 9,5 kg handmatig tillen en leggen. - Betonnen trottoirbanden, inritblokken, putten en kolken niet handmatig tillen en plaatsen. - Gewicht van de kruiwagen bij de handvatten maximaal 25 kg. * ) Het niet nakomen van deze afspraken uit de Arbocatalogi Bouwnijverheid wordt in de Beleidsregel boeteoplegging arbeidsomstandighedenwetgeving als een overtreding aangemerkt, waarvoor een directe boete kan worden gegeven. Blad 7 van 7 Abomafoon 1.20