SCHOLIERENONDERZOEK E-MOVO GEMEENTE BEVERWIJK SOCIAAL WELBEVINDEN SOCIAAL WELBEVINDEN SOCIAAL WELBEVINDEN WELBEVINDEN SOCIAAL WELBEVINDEN
SCHOLIERENONDERZOEK E-movo GEMEENTE BEVERWIJK Een onderzoek naar de gezondheid, het welzijn en de leefstijl van tweede- en vierdeklassers van het voortgezet onderwijs. HET ONDERZOEK In het najaar van 09 hebben ruim 7.600 scholieren woonachtig in de Kennemerland meegedaan aan een vragenlijstonderzoek van de GGD, ook wel E-movo onderzoek genoemd. Leerlingen van klas 2 en 4 van het voortgezet onderwijs beantwoordden tijdens een lesuur op school via internet vragen over hun gezondheid, thuissituatie, leefstijl en vrije tijd. Het doel van het onderzoek is om gemeenten, scholen en de GGD inzicht te geven in de gezondheid en leefstijl van de jeugd. De Kennemerland omvat tien gemeenten:, Bloemendaal, Haarlem, Haarlemmerliede en Spaarnwoude, Haarlemmermeer, Heemskerk, Heemstede, Uitgeest, Velsen en Zandvoort. Deze factsheet bespreekt de resultaten van de deelnemende scholieren die wonen in. Ook voor de andere negen gemeenten en voor de in zijn geheel zijn factsheets opgesteld, die zijn te downloaden vanaf de website van GGD Kennemerland. Deelnemende scholieren In totaal hebben 601 scholieren die in wonen een bruikbare vragenlijst ingevuld. Geschat wordt dat dit 6% is van alle tweede- en vierdeklassers die in deze gemeente wonen. De scholieren zijn afkomstig van verschillende scholen binnen en buiten. Tabel 1 toont de achtergrondgegevens van de scholieren uit en de. In vergelijking met de hebben in relatief veel 2-vmbo-leerlingen aan het onderzoek meegedaan. Ook het percentage niet-westerse allochtonen is onder de deelnemers uit hoger dan naal. Tabel 1. Achtergrondgegevens deelnemende scholieren en 601 scholieren (%) Regio 7.674 scholieren (%) Geslacht Jongens 46 50 Meisjes 54 50 Klas Klas 2 56 54 Klas 4 44 46 Onderwijstype Vmbo 56 42 Havo/vwo 44 5 Onderwijstype Vmbo klas 2 33 24 naar klas Vmbo klas 4 23 19 Havo/vwo klas 2 23 31 Havo/vwo klas 4 21 27 Gezinssamenstelling Twee ouders (beide eigen ouders) Twee ouders (van wie één stiefouder) Co-ouders (twee huizen) Eén ouder Anders 76 3 12 1 75 6 5 12 1 Etniciteit Autochtoon 7 1 Westers allochtoon 7 Niet-westers allochtoon 16 11
Van de scholieren uit vindt 1% zijn gezondheid goed of heel goed, 16% antwoordt gaat wel en 3% ervaart zijn gezondheid niet zo best of slecht. Dit wijkt weinig af van de nale percentages. Jongens uit oordelen positiever over hun eigen gezondheid dan meisjes. Chronische aandoeningen en allergieën De door de scholieren meest genoemde ziekten en/of aandoeningen in het jaar voorafgaand aan het onderzoek zijn: migraine of regelmatige ernstige hoofdpijn (14%), astma of bronchitis (eveneens 14%), chronische vermoeidheid (11%) en eczeem (%). Het gaat hier om ziekten en/of aandoeningen die al dan niet zijn vastgesteld door een arts. Zeventien procent van de scholieren uit is allergisch voor pollen en/of stuifmeel (hooikoorts), 12% voor huisdieren en 11% voor huisstof/huismijt. Ongevallen In de drie maanden voorafgaand aan het onderzoek heeft een derde (33%) van de scholieren uit een verwonding, vergiftiging of blessure opgelopen waarvoor medische behandeling nodig was ( 35%). Van deze scholieren heeft 57% het letsel opgelopen tijdens het sporten en 9% in het verkeer. (Mental Health Inventory-5: MHI-5). Van de scholieren in voelt 1% zich psychisch ongezond ( eveneens 1%). Het gaat om meer meisjes (25%) dan jongens (9%). Psychosociale problematiek De psychosociale problematiek is gemeten met de SDQ (Strengths and Difficulties Questionnaire). In figuur 1 staat de totaalscore weergegeven en de uitkomsten op vier deelgebieden van de SDQ. De figuur geeft tevens leerlingen weer die in het grensgebied zitten, in de tekst wordt op deze groep verder niet ingegaan. Van de scholieren heeft 5% psychosociale problematiek. Psychosociale problematiek komt meer voor bij vmboscholieren (7%) dan bij havo/vwo-scholieren (2%). Over de vier deelgebieden van de SDQ kan het volgende worden opgemerkt. Emotionele problemen komen meer voor bij meisjes (9%) dan bij jongens (2%). Gedragsproblemen komen meer voor bij vmbo- (%) dan bij havo/vwoscholieren (minder dan 1%) en meer bij jongens (%) dan bij meisjes (4%). Hyperactiviteit komt meer voor bij vierde- (19%) dan bij tweedeklassers (13%). Figuur 1. Psychosociale problematiek volgens de SDQ vergeleken met de (%) 30 grensgebied psychosociale problematiek Kwaliteit van leven Kwaliteit van leven is een belangrijke maat om een indruk te krijgen van de totale gezondheid en het welbevinden. Kwaliteit van leven wordt gedefinieerd als de eigen mening van een persoon over zijn functioneren op fysiek, psychisch en sociaal gebied. Van de scholieren uit ervaart 26% een hoge kwaliteit van leven, 45% een gemiddelde kwaliteit en 30% een lage kwaliteit. Dit komt grotendeels overeen met de nale percentages. Een hoge kwaliteit van leven komt meer voor bij jongens (36%) dan bij meisjes (17%), meer bij tweede- (30%) dan bij vierdeklassers (%) en meer bij vmbo-leerlingen (2%) dan bij havo/vwo-leerlingen (23%). Psychische gezondheid De psychische gezondheid is gemeten aan de hand van vijf vragen naar verschillende gevoelens: zenuwachtigheid, rustig voelen, neerslachtigheid, gelukkig voelen en in de put zitten 0 5 4 totaalscore psychosociale problematiek 16 16 hyperactiviteit 3 4 Mishandeling en ongewenste seksuele ervaring Van de scholieren uit geeft 5% aan op dit moment wel eens geestelijk mishandeld te worden, dit wil zeggen getreiterd, gekleineerd of uitgescholden ( eveneens 5%). Dit gebeurt relatief vaak door een medescholier. Twee procent van de se scholieren geeft aan op dit moment wel emotionele problemen 13 9 6 5 3 2 problemen met leeftijdsgenoten 7 6 6 7 gedragsproblemen
eens lichamelijk te worden mishandeld ( eveneens 2%). Zeven procent heeft wel eens zonder het te willen een seksuele ervaring met iemand gehad ( eveneens 7%). Onder seksuele ervaring wordt verstaan: alles van zoenen, intiem betasten tot naar bed gaan. Van de scholieren uit wilde 3-5% bovenstaande vragen niet beantwoorden ( 3-4%). bovenstaande uitkomsten niet de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB) weer. Twee derde van de scholieren uit (66%) sport in verenigingsverband; 34% sport niet bij een sportvereniging ( 2%). Het betreft meer leerlingen van het vmbo (41%) dan van het havo/vwo (25%). Suïcidegedachten In de twaalf maanden voorafgaand aan het onderzoek heeft 19% van de scholieren uit er wel eens serieus over gedacht een eind te maken aan zijn leven ( 17%). In heeft 13% er een enkele keer aan gedacht, 4% af en toe, 1% vaak en eveneens 1% heel vaak. SOCIAAL WELBEVINDEN Pesten op school Van de scholieren uit wordt 9% regelmatig op school gepest ( 7%). Meer jongens (11%) dan meisjes (7%) worden gepest en meer vmbo- (12%) dan havo/vwoleerlingen (5%). Tien procent pest zelf regelmatig andere leerlingen op school ( 9%). Meer jongens (12%) dan meisjes (%) geven aan regelmatig te pesten en meer vmbo-leerlingen (12%) dan havo/vwo-leerlingen (7%). Spijbelen Tien procent van de scholieren uit heeft minimaal één lesuur gespijbeld in de vier weken voorafgaand aan het onderzoek ( 13%). Spijbelen gebeurt meer door vierde- (14%) dan door tweedeklassers (7%) en meer door vmbo- (13%) dan door havo/vwo-leerlingen (7%). De figuren 2 tot en met 4 geven voor een aantal leefstijlonderwerpen de resultaten weer van scholieren uit en die van de. Lichamelijke (in)activiteit Van de scholieren uit beweegt 7% minder dan 3 uur, 36% tussen de 3-7 uur, en 57% meer dan 7 uur. De nale cijfers bedragen respectievelijk 7%, 2% en 66%. Minder dan 7 uur bewegen komt meer voor bij meisjes (50%) dan bij jongens (34%) en meer bij vierde- (4%) dan bij tweedeklassers (39%). Hierbij is niet gekeken naar de verdeling van lichaamsbeweging over de week en de intensiteit van de lichaamsbeweging. Daarmee geven Voeding Negentien procent van de scholieren uit ontbijt minder dan vijf keer en voldoet daarmee niet aan de ontbijtnorm ( 16%). Meer meisjes (24%) dan jongens (13%) voldoen niet aan de ontbijtnorm, meer vierde- (26%) dan tweedeklassers (14%) en meer leerlingen van het vmbo (22%) dan van het havo/vwo (15%). Zeventig procent van de scholieren uit eet niet elke dag groente ( 62%) en 63% eet niet elke dag fruit ( 62%). De fruitnorm van minstens twee stuks fruit per dag wordt door 5% niet gehaald ( 4%). Roken Vijftien procent van de scholieren uit rookt wekelijks (minstens één keer ). Dit is ongeveer gelijk aan het nale percentage (14%). In roken meer vmboleerlingen (%) dan havo/vwo-leerlingen (%) wekelijks, meer vierde- (22%) dan tweedeklassers (9%) en meer meisjes (17%) dan jongens (12%).
Figuur 2. Leefstijl vmbo-scholieren vergeleken met de (%) vmbo Kennemerland vmbo 90 0 70 60 50 30 0 42 22 22 21 47 49 37 37 11 3 4 22 25 beweegt < 7 uur ontbijt < 5 dagen rookt wekelijks alcohol gedronken binge-drinken hasj of wiet gebruikt ooit harddrugs gebruikt geslachtsgemeenschap gehad Alcohol In de maand voorafgaand aan het onderzoek heeft 45% van de scholieren uit alcohol gedronken ( actuele drinkers ) en is % van alle scholieren dronken/aangeschoten geweest. Dit wijkt weinig af van de nale cijfers, die respectievelijk 44% en 21% bedragen. Actueel drinken gebeurt meer door vierde- (66%) dan door tweedeklassers (2%) uit. Een derde van de scholieren uit (33%) heeft in de maand vóór het onderzoek tenminste eenmaal vijf of meer drankjes gedronken bij één gelegenheid. Dit wordt binge-drinken genoemd. In de is gemiddeld 29% van de scholieren een binge-drinker. Binge-drinken komt meer voor bij vierde- (49%) dan bij tweedeklassers (%) uit en meer bij leerlingen van het vmbo (37%) dan van het havo/vwo (27%). Van de binge-drinkers uit vindt een grote meerderheid (6%) van zichzelf dat hij/zij niet teveel drinkt. De scholieren die in de maand vóór het onderzoek alcohol hebben gedronken noemen als locaties of gelegenheden waar ze alcohol drinken het meest: in een discotheek (53%), bij anderen thuis (52%) en thuis, met anderen (44%). Vier op de tien actuele drinkers uit (41%) zeggen dat hun ouders het goed vinden dat ze alcohol drinken. Figuur 3. Leefstijl havo/vwo-scholieren vergeleken met de (%) havo/vwo Kennemerland havo/vwo 90 0 70 60 50 30 0 44 31 15 11 9 41 27 24 3 6 1 2 12 12 beweegt < 7 uur ontbijt < 5 dagen rookt wekelijks alcohol gedronken binge-drinken hasj of wiet gebruikt ooit harddrugs gebruikt geslachtsgemeenschap gehad
Figuur 4. Leefstijl scholieren naar geslacht (%) jongens meisjes 90 0 70 60 50 30 0 34 50 24 13 12 17 43 46 32 33 7 2 2 1 17 beweegt < 7 uur ontbijt < 5 dagen rookt wekelijks alcohol gedronken binge-drinken hasj of wiet gebruikt ooit harddrugs gebruikt geslachtsgemeenschap gehad Eén procent van de scholieren uit gebruikte ooit ghb ( eveneens 1%) en 2% heeft ooit harddrugs gebruikt ( 3%). In dit onderzoek zijn nagevraagd: xtc, cocaïne, amfetaminen, heroïne en lsd. Naast het gebruik van drugs is het aangeboden krijgen van drugs nagevraagd. Van de scholieren uit heeft 2% ooit hasj/wiet aangeboden gekregen ( 30%). Als plaats waar men hasj/wiet kreeg aangeboden is het meest genoemd op straat, in een park of bij een hangplek (16% van alle se scholieren). Vier procent heeft ooit harddrugs aangeboden gekregen ( 6%). Ook harddrugs kreeg men het vaakst aangeboden op straat, in een park of bij een hangplek (2% van alle se scholieren). Drugs Zeven procent van de scholieren uit gebruikte hasj/ wiet in de maand voorafgaand aan het onderzoek ( recente gebruikers ), dit is ongeveer evenveel als het nale gemiddelde (%). Recent gebruik van hasj/wiet komt meer voor bij vmbo-leerlingen (11%) dan bij leerlingen van het havo/ vwo (3%) en meer bij vierde- (11%) dan bij tweedeklassers (5%). Het grootste deel van de recente gebruikers (76%) komt meestal aan hasj/wiet via vrienden. Vijfentachtig procent van de recente gebruikers gebruikt hasj/wiet meestal op straat, in een park of een andere plek buiten, 24% gebruikt bij vrienden. Seksualiteit Bijna een vijfde van de scholieren uit (1%) heeft geslachtsgemeenschap gehad ( 17%). Het gaat om meer vierde- (31%) dan tweedeklassers (%) en om meer vmbo- (22%) dan havo/vwo-leerlingen (12%). Van de scholieren die wel eens geslachtsgemeenschap hebben gehad, heeft 46% niet altijd een condoom gebruikt ( 45%). Van deze groep denkt de meerderheid (5%) dat ze geen risico hebben gelopen op een soa. Regionaal is dit 4%. Naast het eigen seksuele gedrag is naar de houding ten opzichte van homoseksualiteit gevraagd. Aan de scholieren is gevraagd wat ze ervan vinden als twee meisjes/vrouwen of twee jongens/mannen verliefd op elkaar zijn: 11% vindt dit erg raar of verkeerd, meer jongens (19%) dan meisjes (4%), meer vierde- (14%) dan tweedeklassers (9%) en meer vmbo- (13%) dan havo/vwo-leerlingen (9%).
Vrije tijd Een derde (32%) van de scholieren uit vindt dat er in de buurt voldoende leuke dingen voor jongeren georganiseerd worden, 55% vindt van niet en 13% weet het niet. De nale cijfers zijn respectievelijk 35%, 53% en 13%. Op de vraag welke plekken men in zijn/haar buurt mist antwoordt 42% van de se scholieren dat hij/zij niets mist. Drie op de tien scholieren (30%) missen hangplekken, % mist pleintjes, 16% een jeugdhonk, 15% een voetbalveld, 14% een grasveld, 12% een skatebaan en 7% een buurthuis. Criminaliteit en veiligheid Van zeven strafbare feiten is gevraagd of de scholieren er slachtoffer van zijn geworden in de 12 maanden voorafgaand aan het onderzoek. Bij 31% van de scholieren uit is dit het geval ( eveneens 31%). Het meest werd genoemd: er zijn spullen van mij vernield (13% van alle se scholieren), er zijn spullen van mij gestolen (11%) en er is geld van mij gestolen (9%). Veertig procent van de scholieren voelt zich wel eens onveilig ( eveneens %). De meest genoemde plekken waar men zich wel eens onveilig voelt zijn op het station (trein, bus, metro) (15% van alle se scholieren), op straat buiten mijn eigen woonbuurt (13%) en in de trein, tram, bus, metro (9%). Risicogroepen in de Onderzocht is welke (achtergrond)kenmerken in de samenhangen met een negatieve gezondheidsbeleving. Uit deze analyse blijkt dat een matig tot slecht ervaren gezondheid significant vaker voorkomt bij leerlingen die (in volgorde van belangrijkheid): zich psychisch ongezond voelen, onvoldoende bewegen, wekelijks roken, meisje zijn en binge-drinken. Zich psychisch ongezond voelen komt significant vaker voor bij leerlingen die (in volgorde van belangrijkheid): psychosociale problematiek hebben, een matig tot slechte gezondheid ervaren, gepest worden, meisje zijn, zich wel eens onveilig voelen, bij twee ouders wonen van wie één stiefouder is of bij één ouder wonen, onvoldoende bewegen, niet-westers allochtoon zijn of gespijbeld hebben.
VERGELIJKING 05 EN 09 Tabel 2 vergelijkt voor een aantal onderwerpen de resultaten van 09 met die van 05, het jaar waarin de GGD het vorige scholierenonderzoek E-movo heeft uitgevoerd. Uit de tabel is af te lezen dat het alcoholgebruik is afgenomen. De psychische ongezondheid, roken en hasj/wietgebruik zijn niet veel veranderd. Tabel 2. Vergelijking tussen 05 en 09 In % psychisch ongezond (MHI-5) rookt wekelijks afgelopen maand alcohol gedronken binge-drinken afgelopen maand Totaal 09 1 15 45 33 7 Klas en jaar Klas 2, 05 Klas 4, 05 Klas 2, 09 Klas 4, 09 17 22 1 1 21 9 22 41 72 2 66 29 56 49 afgelopen maand hasj of wiet gebruikt 6 13 5 11 BEVERWIJK IN DE REGIO KENNEMERLAND In de factsheet Scholierenonderzoek E-movo Regio Kennemerland zijn de resultaten van de te vinden. Deze nale factsheet is te downloaden vanaf de website van de GGD (www.ggdkennemerland.nl). Daar is tevens een document te vinden met achtergrondinformatie over het onderzoek. ONDERZOEKEN IN DE REGIO De GGD voert regelmatig onderzoeken uit in de. Rapporten en factsheets zijn te downloaden vanaf de website van de GGD. COLOFON Uitgave GGD Kennemerland, december, www.ggdkennemerland.nl Tekst en figuren Resi Cluitmans, Regina Overberg, Jolanda ten Brinke en Saskia Mérelle (epidemiologen) Contact GGD Kennemerland, Epidemiologie Postbus 5514, 00 GM Haarlem E: epi@ggdkennemerland.nl T: +31 (0)23 79 176 Vormgeving en drukwerk Sixtyseven,