Stap voor stap naar een duurzaam Ede Verslag van duurzame initiatieven in 2013 Met beleid naar een leefbare toekomst
2
Stap voor stap naar een duurzaam Ede Verslag van duurzame initiatieven in 2013 Inhoudsopgave Inleiding: Op weg naar een leefbare toekomst 5 Duurzaam bouwen 7 Duurzame energie en klimaat 11 Duurzame mobiliteit 15 Duurzame gemeente 19 3
4
Inleiding Op weg naar een leefbare toekomst Voor u ligt het eerste jaarverslag Duurzaam Ede, het jaarverslag over 2013. Dit verslag geeft aan hoe wij werken aan realisatie van onze duurzaamheidambities. Een duurzame wereld is van belang voor mensen nu en in de toekomst. We hebben te maken met problematiek op het gebied van grondstoffen, klimaat, economie en financiën. Verspilling van grondstoffen en aantasting van ons leefklimaat raken onze gezondheid en economie. Met een duurzame aanpak kunnen we de kwaliteit van leven voor onze inwoners en ondernemers verbeteren. Daarbij is de Kadernota Duurzaam Ede 2013-2016 de leidraad bij de uitwerking van duurzaamheid op de diverse gemeentelijke beleidsterreinen. In voorgaande jaren stelden wij jaarlijks de milieurapportage op, die bestond uit het verslag over het voorgaande jaar en het programma voor het komende jaar. Deze milieurapportage over de wettelijke milieutaken van de gemeente legden wij aan de gemeenteraad voor. In 2013 is de wettelijke verplichting hiertoe komen te vervallen. Om u op hoofdlijnen te informeren over de activiteiten van het afgelopen jaar hebben wij de milieurapportage oude stijl vervangen door dit beknopte en leesbare duurzaamheidverslag in een aantrekkelijke vormgeving. In dit duurzaamheidverslag 2013 richten wij ons op de fysieke duurzaamheid, dat wil zeggen op de P van Planet. Het begrip duurzaamheid wordt soms ruimer opgevat, waarbij dan ook gekeken wordt naar de P van People en van Profit. Deze aspecten van duurzaamheid komen in dit jaarverslag beperkt aan de orde. Wij zullen het jaarverslag Duurzaam Ede aan het begin van het kalenderjaar vaststellen en het verslag ter kennisneming aan de gemeenteraad voorleggen. Breunis van de Weerd Wethouder Milieu Gemeente Ede 5
6
De gemeente Ede hecht groot belang aan een leefbare omgeving voor haar inwoners en ondernemers met respect voor moeder aarde. Duurzaamheid en hergebruik verbeteren ons milieu en de kwaliteit van leven. In de kadernota Duurzaam Ede 2013 2016 hebben wij hebben ons duurzaamheidbeleid vastgelegd. In dit verslag leest u over de activiteiten en resultaten in 2013 van de gemeente Ede. Duurzaam bouwen Duurzame woningen en gebouwen zijn vaak gezonder voor bewoners en gebruikers. Ook zijn ze energiezuiniger en beter voor het milieu dan traditionele woningen. Duurzaam bouwen bespaart ook grondstoffen. De gemeente Ede bevordert het duurzaam bouwen met stimulerende maatregelen. Energiekwaliteit huurwoningen Door stijgende energieprijzen zullen de energiekosten een steeds groter onderdeel gaan uitmaken van onze woonlasten. Daarom is het belangrijk te investeren in energiebesparing door het isoleren van woningen. Een groot deel van het Edese woningbestand zijn huurwoningen in eigendom van woningcorporatie Woonstede. Daarom heeft de gemeente afspraken gemaakt met Woonstede en met de Huurdersbond over het verbeteren van de energiekwaliteit van woningen. In 2013 is het aantal woningen van Woonstede met een goede energiekwaliteit (label A t/m C) met ca. 350 toegenomen. Het aantal woningen met een minder goede energiekwaliteit (label D t/m G) is met ca. 275 afgenomen. 7
Pilot duurzaam bouwen Kazerneterreinen In 2013 hebben wij besloten voor het deelgebied Maurits-noord (start bouw in 2014) een pilot duurzaam bouwen uit te voeren. Wij maken daarbij gebruik van de Gemeentelijke Praktijk Richtlijnen (GPR). De GPR biedt een meetinstrument om de duurzaamheid van gebouwen te meten. Voor deze pilot hebben wij gekozen voor het ambitieniveau GPR 7, waarbij we de wettelijke duurzaamheideisen voor gebouwen met ongeveer 10% aanscherpen. Wij evalueren deze pilot in 2015. Water en klimaatverandering Ook binnen het Waterplan hebben wij ons duurzaamheidbeleid geformuleerd. Wij nemen dit voortvarend ter hand, waarbij doelmatigheid in de waterketen en duurzaam omgaan met schoon water centraal staan. Eén van de concrete uitdagingen, waarvoor de waterketen staat, is het veranderende klimaat. De winters worden gemiddeld natter en extreme 8 neerslag komt vaker voor. In de zomer neemt de hevigheid van buien toe, maar dit gaat dan weer gepaard met een langere periode van droogte. De capaciteit van het watersysteem (grondwater en oppervlaktewater) en de waterketen (riolering en zuivering) is beperkt. Als we niets doen, ontstaat er kans op toename van wateroverlast en waterschade. Opvang van extreme neerslag vraagt om oplossingen in de openbare ruimte en in het watersysteem. Het aanpassen van het watersysteem en de openbare ruimte om aan deze ontwikkelingen op termijn het hoofd te bieden, wordt adaptatie genoemd.
Afkoppelen van hemelwater Een belangrijke duurzaamheidmaatregel binnen de waterketen is het afkoppelen van hemelwater, zodat het hemelwater niet meer in het rioolstelsel terecht komt. Het schone hemelwater infiltreert in de bodem of stroomt naar oppervlaktewater. Wij volgen daarbij het principe vasthouden, bergen en dan pas afvoeren. Het afkoppelen van het hemelwater levert ondermeer een bijdrage aan een natuurlijker functionerend systeem, minder hydraulische belasting van het rioolstelsel en het aantal overstortingen van vuilwater op oppervlaktewater wordt teruggebracht. 9
10
Wij bevorderen de opwekking en het gebruik van duurzame energie. Dat doen we omdat de slinkende voorraden fossiele energie (olie en gas) de groeiende vraag binnenkort waarschijnlijk niet meer kunnen bijhouden. Daarnaast willen we bijdragen aan vermindering van het broeikasgas CO2, dat bij de verbranding van fossiele brandstoffen vrijkomt. Duurzame energie en klimaat Bio-energiecentrale De Vallei (BDV) Na vijf jaar voorbereiding is eind 2013 de bio-energiecentrale van Bio-energie De Vallei (BDV) gerealiseerd aan de Dwarsweg in Ede. Dit is een particulier initiatief. De gemeente is hierbij nauw betrokken. De centrale produceert duurzame warmte door verbranding van knip- en snoeihout. Ook de gemeente Ede levert hout aan de centrale, o.a. prunushout uit de gemeentelijke bossen. Vanuit de centrale aan de Dwarsweg is in 2013 een warmtenet aangelegd van ongeveer vijf kilometer naar de wijken Veldhuizen en Kernhem. Inmiddels zijn ongeveer 3000 woningen op het warmtenet aangesloten en het zwembad De Peppel. Het is de bedoeling dat het warmtenet de komende jaren wordt uitgerold naar andere delen van Ede. Wij onderzoeken momenteel de haalbaarheid hiervan. Wij verwachten dat ongeveer 15.000 adressen worden aangesloten, zowel woningen, bedrijven als andere gebouwen. 11
Betrouwbaar, betaalbaar en duurzaam warmtenet Een warmtenet, zoals dat van BVD, is betrouwbaar, betaalbaar en duurzaam. Inmiddels zijn er in Nederland en ook in de wijk Kernhem A in Ede ervaringen met betrouwbare warmtelevering via een warmtenet. Op termijn is de warmtevoorziening op aardgas onzeker, omdat Nederland over een jaar of 10 aardgas moet gaan importeren uit bijvoorbeeld Rusland. De betaalbaarheid van de warmte is sinds 1 januari 2014 geborgd via de Warmtewet. Deze wet bepaalt, dat de warmteprijs niet hoger is dan de prijs van aardgas. Warmte uit biomassa is duurzaam, omdat het om hernieuwbare energie gaat. Subsidie voor woningisolatie De afgelopen jaren hebben ongeveer 1200 Edenaren hun woning geïsoleerd. Daarbij hebben zij gebruik gemaakt van de gemeentelijke subsidieregeling. De provincie Gelderland heeft circa 500.000,-- voor deze subsidieregeling aan de gemeente Ede beschikbaar 12 gesteld in de afgelopen jaren en de gemeente heeft 115.000,-- toegevoegd. Dit betekent dat de Edese woningbezitters gezamenlijk voor minimaal anderhalf miljoen euro hebben geïnvesteerd in verbetering van de energetische kwaliteit van hun woning. Dit is niet alleen goed voor het milieu, maar ook voor de portemonnee en het wooncomfort. Daarnaast hebben deze investeringen positief effect gehad voor lokale ondernemers. De gemeente stimuleert deze energiebesparingsmaatregelen door inwoners. Zij kunnen onder meer via de gemeente een duurzaamheidlening afsluiten tegen een gunstig rentetarief. Groene stroom en gas De gemeente Ede heeft vanaf 1 januari 2010 een inkoopcontract met Eneco. Er wordt alleen nog maar groene stroom ingekocht voor de gemeentelijke kantoorgebouwen, openbare verlichting, verkeersregelinstallaties, pompen en gemalen.
Dit contract loopt tot eind 2014. In 2013 is de inkoop van stroom opnieuw aanbesteed, in regionaal verband met 20 gemeenten. Uitkomst van deze aanbesteding is dat Greenchoice onze gemeente na 2014 de groene stroom levert. Naast inkoop van duurzame energie werkt de gemeente Ede ook aan eigen opwekking van duurzame energie. Op het dak van het raadhuis staat al 150m 2 aan PV-panelen. In 2013 is ongeveer 250 m 2 extra PV-panelen op het dak van kantoorpand De Vleugel geplaatst. Vanaf 1 januari 2014 koopt de gemeente gas in via Greenchoice. De gemeente Ede heeft Greenchoice opgedragen de CO2-uitstoot, als gevolg van de verbranding van dit gas, honderd procent te compenseren door de aankoop van CO2- emissierechten. Eén procent van het totale volume aan gas wordt geleverd met groen gas, dat wil zeggen gas uit hernieuwbare energiebronnen. 13
14
Schoon vervoer verbetert de luchtkwaliteit en vermindert de uitstoot van CO2. In 2013 is een nieuw gemeentelijk verkeers- en vervoerplan (GVVP) opgesteld. Dit plan is begin 2014 vastgesteld. Duurzaamheid is binnen het plan een belangrijk thema. Het plan bevat ambities over het veranderen van vervoerwijze en het verduurzamen van voertuigen. Duurzame mobiliteit De Bereikbare Vallei stimuleert elektrisch vervoer bij bedrijven en particulieren Bij het event FoodValley rijdt groen, dat op 21 november 2013 is gehouden bij Plantion in Ede, stond het rijden op elektriciteit en groengas centraal. Kostenbesparing en bijdragen aan een beter milieu zijn de belangrijkste voordelen van duurzaam vervoer voor zowel ondernemers als particulieren. De Bereikbare Vallei organiseerde het event in opdracht van de regio FoodValley als onderdeel van het NSL-project Stimulering elektrisch vervoer FoodValley. De website van De Bereikbare Vallei geeft een overzicht van alle weetjes en (subsidie)regelingen over duurzame mobiliteit. Op deze manier probeert de gemeente Ede bedrijven te stimuleren over te stappen op duurzame alternatieven voor mobiliteit. 15
Elektrisch rijden in opmars Het elektrisch rijden is bezig met een succesvolle opmars. Eind 2013 is het aantal hybride en volledig elektrische auto s in Nederland toegenomen tot bijna 20.000. De stichting e-laad, een initiatief van de samenwerkende netwerkbeheerders in Nederland, neemt geen nieuwe aanvragen voor oplaadpunten in de openbare ruimte meer in behandeling. De markt is nu aan zet om het opladen op straat mogelijk te maken. Een marktpartij kan straks inspelen op een verzoek van particulieren of werknemers met een elektrische auto om openbare laadpalen te plaatsen. De deelnemende gemeenten bepalen de randvoorwaarden voor plaatsing, zoals het gebruik van groene stroom. Na de gunning sluiten gemeenten een contract af met de winnende marktpartij. De komende jaren worden ook enkele gemeentelijke auto s vervangen door elektrische varianten. Aanbesteding laadpalen voor elektrische auto s in de openbare ruimte Met het NSL-project Stimulering Elektrisch Vervoer FoodValley maken de Regio FoodValley en Stadsregio Arnhem Nijmegen het opladen van elektrische auto s op straat mogelijk voor alle regio s van Gelderland. Er is een tienjarige concessie voorbereid om oplaadpalen voor elektrische auto s te plaatsen en exploiteren. Deze concessie is onlangs gepubliceerd op de aanbestedingskalender door de provincie Gelderland. Bedrijven die belangstelling hebben, kunnen op de concessie inschrijven. Het gaat om het opladen voor elektrische auto s van particulieren of bedrijven die niet op hun eigen terrein kunnen opladen. De eerste laadpalen worden in het voorjaar van 2014 geplaatst. De aanbesteding wordt deels bekostigd door het Rijk, onder andere vanuit het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL). Minimaliseren van stops Ook gaat Ede de komende jaren aan de slag met het verbeteren van de vormgeving van kruispunten op momenten waarop een forse efficiencyslag is te maken (werk met werk maken). Het is gunstig voor energie, klimaat en de lokale luchtkwaliteit als gemotoriseerd verkeer zo min mogelijk volledige stops hoeft te maken. Dit is één van de motivaties om bij een deel van de kruispunten met verkeersregelinstallaties onderzoek te gaan doen naar een reconstructie in de vorm van een rotonde. Ook zullen bij toekomstige ontwerpen andere duurzame oplossingen in ogenschouw worden genomen, zoals zogenaamde LARGAS (Langzaam Rijden Gaat Sneller) kruispunten. Het is de bedoeling deze oplossingen te realiseren op het noordelijk deel van de Parklaan. 16
Focus op de fiets De gemeente Ede streeft naar schoner vervoer en bevordert daarom het fietsgebruik. De komende jaren wil Ede aan de slag met het verder ontwikkelen en verknopen van fietsroutes. Een belangrijk onderdeel zijn de zogenaamde fietssnelwegen. Dit zijn lange afstandsroutes waar de fietser met hoge snelheid (elektrisch) kan doorrijden en zo min mogelijk conflicterend verkeer tegenkomt. Belangrijk voor deze routes zijn de aan te leggen spoortunnel ten westen van de Kerkweg (Westelijke Spoorzone) en de gewenste spoortunnel ter hoogte van de Marconistraat. 17
18
De gemeente Ede neemt duurzaamheid in haar eigen bedrijfsvoering uiterst serieus. Daar waar mogelijk investeert de gemeente in duurzame alternatieven. Recycling van grondstoffen en groene energie met respect voor mens en milieu. De duurzame gemeente Energiebesparing op openbare verlichting In 2013 heeft de gemeente verder geïnvesteerd in het vervangen van gewone armaturen door LED-armaturen van de openbare verlichting. In totaal zijn ongeveer 1000 LED-armaturen geplaatst. De meeste hiervan staan op industrieterreinen en bij nieuwbouwprojecten, zoals Kernhem B. Niet alleen zijn de armaturen zuiniger in gebruik en neemt de lichtvervuiling enorm af. Ook de zuivere witte lichtkleur zorgt voor een betere herkenbaarheid en verbetert zo de sociale veiligheid. De afgelopen jaren heeft de gemeente praktijkonderzoek gedaan naar de beste LED-armaturen voor de hoofdwegen. Gekeken is zowel naar de energiezuinigheid en de spreiding en sterkte van het licht, als naar de gegarandeerde levensduur. 19
Grasraffinage voor duurzaam groenonderhoud De techniek om gras te ontleden (raffineren) in grondstoffen ontwikkelt zich snel. Bij grasraffinage wordt het gras ontleed in onder andere sap en vezels, die op hun beurt een hogere economische waarde kennen dan vergisting van gras. De investering voor de machines die hiervoor nodig zijn, vormden een belemmering om aan deze ontwikkeling mee te doen. Inmiddels is er een regionaal bedrijf dat deze aanvangsinvestering en ontwikkeling van de machines voor haar rekening neemt. Dit biedt de mogelijkheid voor de gemeente om samen met (eventueel regionale) aannemers de wijze van bermen maaien aan te passen en voor de verwerking de machines te huren. Zo is een afvalstroom om te buigen in een grondstoffenstroom die, naast verduurzaming van het beheerproces, na een aantal jaren een aanzienlijke besparing oplevert. De gemeente overweegt of zij nu in dit ontwikkelingstraject instapt of op een later moment als de markt verder ontwikkeld is. Biomassa-inzameling Gemeente Ede heeft een biomassa-coördinator aangesteld. Die heeft de opdracht om de inzet van het gemeentelijke snoeiafval als grondstof voor duurzame verbranding structureel uit te breiden. Naast de biomassastroom uit de bossen kunnen we ook snoeiafval uit het landschapsbeheer benutten. De gemeente onderzoekt eveneens de mogelijkheden voor inzet van bladafval voor biomassa. 20
Bomen met een toekomst De gemeenteraad heeft op 19 december 2013 het Bomenbeleidsplan vastgesteld. Het doel is te komen tot een duurzaam bomenbestand. Bomen met toekomstwaarde krijgen waar mogelijk een goede standplaats, waardoor ze langer hun functie voor de omgeving kunnen vervullen. Probleemsituaties worden omgevormd. Een duurzaam bomenstand heeft duidelijk minder correctief onderhoud nodig en dat betekent reductie van transport en arbeid. Afval als grondstof voor energie De gemeente Ede streeft er naar ingezamelde afvalstoffen zo duurzaam mogelijk te verwerken en te benutten. In 2014 heeft de gemeente Ede de uitstoot van CO2 met ruim 17 miljoen kilogram beperkt onder meer door sturing op hoogwaardige afvalverwerking. Een goed voorbeeld van duurzame verwerking is het vergisten en daarna composteren van groente-, fruiten klein tuinafval. Na een Europese aanbesteding heeft de gemeente Ede aan Twence uit Hengelo (O) de opdracht gegeven om het Edese GFT te verwerken. De vergistinginstallatie produceert biogas uit organisch afval en zet het om in circa 15.000 MWh elektriciteit en 15.000 MWh warmte per jaar. Dit is genoeg stroom voor ruim 3.500 huishoudens en warmte voor ongeveer 1.000 huishoudens. De energie uit het geproduceerde biogas wordt hiermee optimaal benut. Het restmateriaal uit de vergistinginstallatie verwerken we tot compost. Zo gebruiken we dit residu ook op een hoogwaardig manier. De vergistinginstallatie heeft een capaciteit van circa 50.000 ton gft en ander organisch afval per jaar. De installatie produceert 100-150 Nm 3 biogas per ton organisch afval. Dat komt neer op ongeveer 6,8 miljoen m 3 biogas per jaar. 21
22
Road2work leidt tot milieuwinst en werk In samenwerking met de vier deelnemende gemeenten heeft de ACV samen met een lokale ondernemer een recycling- en re-integratie bedrijf opgezet genaamd Road2work B.V. Medewerkers van Road2work sorteren al het elektronische afval, dat in Ede, Renkum, Wageningen en Veenendaal wordt ingezameld. In het verleden stuurde ACV dit afval uit de regio direct door naar een landelijke verwerker. Daarnaast was de belading van de container bij de milieustraat verre van optimaal. Road2work zorgt er nu voor, dat de totale hoeveelheid elektronisch afval van de milieustraat in het begin van de afvalketen wordt gescheiden. Daarna sorteren de medewerkers zeven hoofdstromen, die direct naar de eindverwerker worden vervoerd. Bij een deel van de stroom (o.a. het witgoed & ICT) loont het om met de hand te demonteren, waardoor er een schone monostroom ontstaat die direct als grondstof hergebruikt kan worden. Road2work wil ook helpen om de stap naar een baan te verkleinen. Door de aard van de werkzaamheden is er voor iedereen wat te doen, van sorteren tot demontage, van staand tot zittend werk. De afgelopen anderhalf jaar heeft Road2work 75 deelnemers gehad, waarvan 48 zijn uitgestroomd. Van deze 48 uitgestroomde deelnemers is maar liefst 42 % doorgestroomd naar een baan in het reguliere arbeidsproces. Dat is een heel mooi resultaat, want bij de meeste leerwerkbedrijven ligt het percentage, dat doorstroomt naar regulier werk lager. Door in het begin van de keten te sorteren, besparen we meer dan 50 % op transportkilometers. Dit verbetert de luchtkwaliteit en vermindert de uitstoot van CO2. Door handmatige demontage stijgt het hergebruikpercentage van de afvalstroom witgoed en ICT van ongeveer 75 % naar ruim 95 %. Road2work is een oplossing, waarbij het mes aan twee kanten snijdt. Re-integratie mogelijkheden en milieuwinst. 23
Colofon: Gemeente Ede, Postbus 9022, 6710 HK Ede telefoon 14 0318 e-mail info@ede.nl www.ede.nl 24