Raadsvoorstel Datum vaststelling voorstel door het college 27 mei 2014 Datum raadsvergadering donderdag 10 juli 2014 Nummer raadsvoorstel In te vullen door de griffie Bijbehorend veld van de programmabegroting Veiligheid en handhaving Naam portefeuillehouder college / Initiatiefnemer raad G.F. Naafs Wettelijke basis Gemeentewet APV Onderwerp Vaststellen van het kader Integraal Veiligheidsprogramma 2015-2018 ter voorbereiding op het definitieve Integraal Veiligheidsprogramma (IVP) dat eind 2014 ter besluitvorming aan de raad wordt aangeboden. Samenvatting Omdat het Integraal Veiligheidsprogramma 2011-2014 ten einde loopt, dient er een nieuw kader vastgesteld te worden. Binnen dat kader krijgt het Integraal Veiligheidsprogramma het komende jaar 2015-2018 zijn vorm. De inbreng van inwoners is daarbij essentieel. Het kader wordt gevormd door het participatieproces, de missie, de uitgangspunten, de doelstelling en de prioriteiten. Voorgesteld besluit De raad stelt het kader Integraal Veiligheidsprogramma 2015-2018 vast met inachtneming van de volgende prioriteiten: 1-Overlast door jeugd en kwetsbare doelgroepen 2-Inbraken 3-Veelvoorkomende criminaliteit 4-Huiselijk geweld en veiligheid publieke taak 5-Ondermijning 6-Crisisbeheersing en maatschappelijke onrust en wijzigt dienovereenkomstig de doelenboom binnen programma 2 van de begroting. Financiële consequenties / wijze van dekking Het voorgestelde kader heeft tot gevolg dat de doelenboom in programma 2 van de begroting wijzigt. Op de vraag wat willen we bereiken wordt voorgesteld het volgende antwoord te formuleren: we willen een veilige gemeente zijn en blijven voor onze inwoners en ondernemers. Voorgesteld wordt om dit op onderstaande wijze te operationaliseren.
2 Effectindicatoren Referentiewaarde Streefwaarde Totaal aan geregistreerde 1990 (2013) <1990 (2018) criminaliteit (politiecijfers) Veiligheidsgevoel (leefbaarheidsmonitor) 94% (2007) 94% (2018) Eerdere raadsbesluiten Raadsbesluit Integraal Veiligheidsprogramma 2011-2014 (12 september 2011). Voor de periode 2015-2018 is een raadsprogramma opgesteld. In dit programma is over veiligheid het volgende vastgelegd: de gemeente legt haar lokale prioriteiten op het vlak van openbare orde en veiligheid vast in een integraal veiligheidsplan. Reacties van derden / communicatie Aan professionals en lokale partners is gevraagd om ter voorbereiding op het kader de ontwikkelingen te schetsen. De uitkomsten hiervan zijn opgenomen in bijlage 1 Gebiedsscan Utrechtse Heuvelrug. Participatie Nadat het kader door de gemeenteraad is vastgesteld, zal het college in gesprek gaan met professionals over samenwerking en maatregelen op de benoemde prioriteiten. Het betreft vertegenwoordigers van ondernemers, scholen, buurgemeenten, Openbaar Ministerie, Politie, Veiligheidsregio Utrecht, Halt, corporaties, Veiligheidshuis, Jongerenraad en Welnuh. Inwoners worden na de zomervakantie betrokken via een inwonersforum met 75 tot 100 inwoners. De idee om te komen tot een inwonersforum is door de portefeuillehouder veiligheid gepresenteerd tijdens de afgelopen nieuwjaarstoespraak. Om dit forum te realiseren wordt uit de gemeentelijke basisadministratie per dorp naar rato van het totaal aantal inwoners een steekproefsgewijze selectie gemaakt op grond van geografische spreiding, leeftijdscategorie (18-40, 40-65, 65+) en geslacht. Aan deelnemende inwoners wordt gevraagd of ze zich kunnen vinden in de voorgestelde prioriteiten, welke ideeën ze hebben over de aanpak ervan en welke rol ze voor zichzelf en anderen zien weggelegd. De organisatie van het inwonersforum wordt in samenwerking met het Bureau Regionale Veiligheidsstrategie georganiseerd. Dit bureau levert ondersteuning aan alle 26 gemeenten in de regio op het gebied van veiligheid. De uitkomsten worden verwerkt in het Integraal Veiligheidsprogramma 2015-2018 dat eind 2014 ter besluitvorming aan de raad wordt voorgelegd. De voorgestelde participatie kan leiden tot een wijziging van prioriteiten, ideeën over samenwerking, innovatieve maatregelen of adviezen over waar we met elkaar het accent op moeten leggen. Voorstellen en ideeën kunnen alleen worden overgenomen wanneer ze passen binnen de kaders van de openbare orde wetgeving, het strafrecht en het beschikbare budget voor openbare orde en veiligheid. Vervolgtraject Nadat het kader door de raad is vastgesteld wordt het Integraal Veiligheidsprogramma verder ingevuld en eind december 2014 ter besluitvorming aan de raad voorgelegd. Bijlage(n): - Gebiedsscan Utrechtse Heuvelrug Nadere informatie te verkrijgen bij Martijn Simons, adviseur openbare orde en veiligheid. 0343-565613 / martijn.simons@heuvelrug.nl Leyla Cagli, adviseur openbare orde en veiligheid. 0343-565614 / leyla.cagli@heuvelrug.nl
3 Toelichting op gevraagde beslissing Veiligheid is één van de belangrijkste levensbehoeften van onze inwoners. Veel partijen hebben hier invloed op, zoals ondernemers, maatschappelijke organisaties, Politie, Openbaar Ministerie en natuurlijk eerst en vooral inwoners zelf. Inzet is alleen effectief als alle partijen op een goede manier samenwerken. De regie hierop is de verantwoordelijkheid van de gemeente, maar we kunnen het niet alleen. We vragen van onze professionele partners en inwoners dat ze actief meewerken aan het realiseren van een veilige en leefbare gemeente. Het uiteindelijke Integraal Veiligheidsprogramma zorgt voor een gezamenlijk doel en afspraken waar we elkaar op kunnen aanspreken. Het geeft ook de begrenzing aan. Veiligheid is namelijk een containerbegrip waar je alle kanten mee op kunt. Door in dit kader vooraf helder de missie, de doelstelling, de uitgangspunten en de prioriteiten te benoemen kunnen we focussen op de zaken die het belangrijkst zijn. Hieronder worden deze punten toegelicht. Voorafgaand aan het benoemen van de prioriteiten wordt teruggeblikt op het IVP 2011-2014. Ook worden de belangrijkste ontwikkelingen geschetst. 1 Missie Onze missie is erop gericht een veilige en leefbare gemeente te zijn en te blijven. Veiligheid is geen toeval. 2 Doelstelling In samenwerking met inwoners, politie, Openbaar Ministerie, maatschappelijk middenveld en buurgemeenten het veiligheidsniveau vasthouden en op onderdelen versterken. Voor effectindicatoren: zie financiële consequenties. 3 Uitgangspunten 1 We kiezen voor een dorpsgerichte benadering waarin inwoners centraal staan In het kader van dorpsgericht werken is de afgelopen periode geëxperimenteerd met de werkwijze buurtsignaal. Deze methode heeft inzichtelijk gemaakt dat de overtuiging van gemeenten en politie (vaak gebaseerd op cijfers), afwijkend kan zijn van de werkelijke beleving van inwoners. Om de werkelijke beleving op tafel te krijgen kiezen we voor een dorpsgerichte benadering waarbij we in samenwerking met inwoners en andere partners problemen op het gebied van veiligheid en leefbaarheid adequaat en gezamenlijk aanpakken. 2 We handelen zichtbaar en snel Maatregelen om onveiligheid en overlast aan te pakken moeten niet onnodig lang op zich laten wachten. Ze moeten snel genomen worden en zichtbaar zijn voor inwoners. Vaak gaat het om relatief eenvoudige problematiek die echter maximale ergernis oproept. 3 We werken volgens de veiligheidsketen Voorkomen is beter dan genezen. Daarom kiezen we voor een insteek waarbij we toekomstige situaties van onveiligheid zoveel mogelijk proberen te voorkomen. Dit kan door veelal indirecte oorzaken van onveiligheid aan te pakken. Hierbij kan gedacht worden aan het slim ontwerpen van de openbare ruimte of het vroegtijdig signaleren van risicogedrag bij jeugd. We noemen dit pro-actie. De tweede schakel in de veiligheidsketen betreft preventie. Daarbij gaat het om het beperken van onveiligheid door veelal directe oorzaken van onveiligheid aan te pakken. Een voorbeeld van preventie is het organiseren van toezicht. De derde schakel in de veiligheidsketen wordt gevormd door preparatie. Bij preparatie gaat het om de voorbereiding van acties om de veiligheid te herstellen. Hierbij kan gedacht worden aan de voorbereiding van verblijfsontzeggingen of het organiseren van integrale controles. De vierde schakel heet repressie en gaat over het uitvoeren van geplande acties of iedere vorm van acuut optreden na incidenten, delicten en/of overtredingen. De laatste schakel is nazorg en is erop gericht de oude situatie te herstellen.
4 4 We kiezen voor balans tussen strafrecht en zorg Er moet sprake zijn van een balans tussen strafrecht en zorg. Een strafrechtelijke aanpak is noodzakelijk, maar heeft vaak geen zin wanneer er geen aandacht is voor preventie en zorg. Ter illustratie: 70 tot 80% van alle veelplegers zijn psychiatrische patiënt en/of verslaafd (H. Slijpen, politie Utrecht, 2007). En in een onderzoek naar notoire overlastplegers in Utrecht blijkt dat van de 1836 onderzochte overlastfeiten, 95% werd gepleegd door overlastplegers met een GGZ-probleem (H. Slijpen, 2007 en 2008). Ook blijkt dat de inzet van alleen strafrecht bijdraagt aan hogere recidive, meer gewelddadigheid en minder resocialisatie (Hermanns, 2013). 5 We zijn gezamenlijk verantwoordelijk We willen optimaal inspelen op de maatschappelijke tendens van minder overheid, meer samenleving, gekenmerkt door zelfredzaamheid en saamhorigheid. Dit heeft betrekking op drie niveaus: inwoners, maatschappelijk partners / buurgemeenten en de gemeentelijke organisatie. Veiligheid is een verantwoordelijkheid van ons allemaal. We willen daarom ruim baan bieden aan goede initiatieven van inwoners en bedrijven. Ook willen we samen met maatschappelijke partners, buurgemeenten en bedrijven allianties aangaan waarin ieder vanuit zijn specifieke kracht vormgeeft aan het veilig en leefbaar houden van onze gemeente. 4 Terugblik & Ontwikkelingen 1 Terugblik op het Integraal Veiligheidsprogramma 2011-2014 Sinds 2006 is de criminaliteit in de gemeente Utrechtse Heuvelrug per saldo fors afgenomen met -28%. Deze ontwikkeling is gunstiger dan die in Nederland (-17%) en gelijk aan die in Midden-Nederland. Cijfers over het veiligheidsgevoel zijn nog niet beschikbaar. Hieronder worden de belangrijkste inspanningen en resultaten benoemd van de afgelopen jaren. 1 De aanpak van overlastgevende groepen In 2012 waren er 310 meldingen jongerenoverlast bij de meldkamer van de politie. In 2013 waren dat er 250. Al met al een daling van -19%. Het aantal overlastgevende groepen in de gemeente kwam in 2011 uit op 5. De doelstelling om dit aantal terug te brengen naar 2 is gerealiseerd en berust niet op toeval. Onder regie van openbare orde en veiligheid hebben we met bureau regionale veiligheidsstrategie, lokale politie, veiligheidshuis, Openbaar Ministerie, jongerenwerk en hulpverlening een methodiek uitgewerkt die erop neerkomt dat de kopstukken of aanjagers van overlastgevende groepen worden geïsoleerd en aangepakt. Jongeren die zich wel gedragen en een positieve invloed op een groep kunnen hebben, krijgen positieve aandacht en worden sterker gemaakt. Dit heeft duidelijk effect gehad. Andere afspraken die zijn gemaakt en nagekomen betreffen het standaard afleggen van huisbezoeken door de politie. Jongeren die twee keer door de politie zijn genoteerd vanwege overlast krijgen huisbezoek van de wijkagent. Indien uit deze huisbezoeken blijkt dat er hulpvragen leven, worden deze doorgezet naar de hulpverlenende partners. Ook vindt een goede doorverwijzing naar Halt plaats. 2 Veelvoorkomende criminaliteit en woninginbraken Op het gebied van autokraak is een daling bereikt van -41%. De regionale doelstelling ten aanzien van autokraak (-40%) lijkt daarmee gehaald te worden. De regionale doelstelling voor fietsendiefstal was eveneens -40% en lijkt net niet gehaald te worden. De inzet van de zogenaamde lokfiets heeft wel geleid tot het aanhouden van verdachten die zich op grote schaal bezighielden met fietsendiefstal. Het aantal fietsendiefstallen daalde in 2013 met 32% ten opzichte van 2010. Ook de zogenaamde fietsenacties op de stations waarbij fout gestalde fietsen en weesfietsen worden weggehaald en gecontroleerd dragen mogelijk bij aan minder fietsendiefstallen, al hebben deze acties vooral tot doel de toegankelijkheid, overzichtelijkheid en veiligheid te vergroten. Woninginbraken zijn een hardnekkig probleem gebleven. Het aantal misdrijven woninginbraken bestaat uit het aantal pogingen en het aantal geslaagde woninginbraken. Na een gematigde ontwikkeling tot en met 2008 steeg het aantal woninginbraken in 2009 en 2010 fors. Eind 2013 ligt het aantal woninginbraken 98% hoger dan in 2006. In 2013 was voor het eerst sinds 2009 sprake van een daling. Ook het aantal geslaagde woninginbraken nam af (-19% ten opzichte van 2010). Ter bestrijding van de inbrakenproblematiek hebben wij de afgelopen jaren tientallen
5 inbraakpreventieavonden georganiseerd. Ook hebben we op regionaal niveau afspraken gemaakt met OM en politie om meer prioriteit te geven aan opsporing. Sinds 2012 wordt er in het najaar ook een donkeredagenoffensief georganiseerd waarbij over de hele regio controles, campagnes en voorlichtingsavonden worden georganiseerd. De effecten hiervan zijn niet helemaal duidelijk. Wel is uit een proef in Utrechtse Heuvelrug gebleken dat kentekenscanning bij de op- en afritten leidt tot minder inbraken en een verplaatsingseffect naar andere gemeenten. Ook gaf de lokale politie in 2013 voor het eerst aan dat ze van inwoners steeds meer en steeds sneller duidelijke signalementen ontvangen die de heterdaadkracht verhogen. Mogelijk is de bewustwording bij inwoners vergroot en worden de adviezen van gemeente en politie om sociaal toezicht te organiseren en preventiemaatregelen te nemen, opgevolgd. 3 Burgerparticipatie en vertrouwen De gemeente is in 2010 aangesloten op Burgernet. In de jaren daarna is geïnvesteerd in het vergroten van de betrokkenheid bij Burgernet. We zijn aangehaakt aan landelijke campagnes door de inzet van bekende Nederlanders die binnen onze gemeente woonachtig zijn. De doelstelling uit het IVP, namelijk een deelnamepercentage van 5% in 2014, is ruimschoots behaald. Het aantal Burgernetdeelnemers lag in december 2013 op 4450. Daarnaast heeft de gemeente met politie, maatschappelijke partners en inwoners de pilot Buurtsignaal uitgevoerd. Deze pilot liet zien dat we als overheid vertrouwen krijgen als we samen met andere maatschappelijke organisaties inwoners persoonlijk bevragen, inwoners laten meedenken over oplossingen en inwoners op de hoogte houden van de voortgang van maatregelen. Het vertrouwen in de veiligheidsaanpak van de politie steeg hierdoor van een 6.8 naar een 7.0. Buurtsignaal wordt vanwege het succes dit jaar ingezet als één van de methodes voor dorpsgericht werken. Ook heeft de raad naar aanleiding van de pilot Buurtsignaal ingestemd met de inhuur van een Buitengewoon Opsporingsambtenaar die kan handhaven op veelvoorkomende overtredingen (kleine ergernissen) in de openbare ruimte. Ondermijning In 2011 is de gemeente aangesloten bij het regionaal informatie en expertisecentrum (RIEC). RIEC s zijn door het kabinet in het leven geroepen om te voorkomen dat criminelen door de overheid worden gefaciliteerd, te voorkomen dat vermenging ontstaat tussen onder- en bovenwereld en om economische machtsposities te doorbreken die zijn opgebouwd door het witwassen van geld. De RIEC s zijn opgericht om de samenwerking tussen strafrechtelijke en bestuurlijke partijen in de regio te versterken en te ondersteunen. Sinds 2011 heeft het RIEC de gemeente over meerdere casussen geïnformeerd en geadviseerd. Het betrof casuïstiek waarbij de wet BIBOB moest worden toegepast en situaties waarin gezamenlijk moest worden opgetreden tegen mensenhandel/uitbuiting. Geweld In 2013 hebben we conform de doelstelling uit het IVP voor het eerst inzicht gekregen in het recidivecijfer voor huiselijk geweld. Van de 195 dossiers die in 2012 werden behandeld in het casusoverleg huiselijk geweld, kwamen drie dossiers op tafel die in voorgaande jaren waren afgesloten. Het aantal geregistreerde misdrijven huiselijk geweld varieerde in de afgelopen periode tussen de 50 en 60 per jaar. Het aantal door de burgemeester opgelegde huisverboden kwam in 2013 uit op 10. Hiermee lijkt het aantal huisverboden zich voor het eerst sinds 2009 te stabiliseren. Uit een in 2013 openbaar gemaakte evaluatie van het WODC blijkt dat het huisverbod een effectief instrument is om bij betrokkenen van huiselijk geweld een doorbraak te forceren in het accepteren van professionele hulp. Dit is ook lokaal onze ervaring geweest. Om maatschappelijke onrust en geweld tijdens de jaarwisseling te voorkomen is de afgelopen ingezet op goed georganiseerde vreugdevuren, een feest in de Binder, toezicht door buurtcoaches en een integrale samenwerking met politie, brandweer, jongerenwerk en vrijwilligers. Om geweld tegen overheidspersoneel een halt toe te roepen heeft de gemeente het convenant Veilige Publieke Taak ondertekend. Nazorg ex-gedetineerden / kwetsbare doelgroepen In 2012 is besloten de term nazorg ex-gedetineerden te laten varen en in algemene zin te spreken over kwetsbare doelgroepen. De praktijk liet zien dat zowel ex-gedetineerden, slachtoffers huiselijk geweld, psychiatrisch patiënten etc. niet terechtkwamen in vormen van begeleid wonen, maar in oncontroleerbare vormen van
6 huisvesting (campings, kamerverhuur etc. Naast menselijk leed betekende dit ook extra druk op de openbare orde. In 2013 heeft de raad het daarom geld beschikbaar gesteld voor de opvang en begeleiding van deze kwetsbare doelgroepen. De kern van de aanpak is een balans tussen zorg- en strafrecht creëren. Dat houdt in dat we veel voor deze mensen kunnen betekenen, maar dat het niet nakomen van afspraken en het plegen van strafbare feiten en overlast leidt tot strafrechtelijke vervolging en gedwongen hulpverlening. Crisisbeheersing De gemeente is bij crises en calamiteiten verantwoordelijk voor de zorg voor de bevolking. De afgelopen jaren is de crisisorganisatie meerdere malen actief geweest. Bij de vondst van vliegtuigbommen in Rhenen en Amerongen (2011), de grote asbestbrand bij Schelling Auto s in Maarn (2012), de zoekacties naar de broertjes Ruben en Julian in Zeist (2013). Daarnaast hebben de adviseurs openbare orde en veiligheid en de communicatiemedewerkers bijstand verleend bij een groot asbestincident in Utrecht (2012), de zeer grote brand bij een heftruckbedrijf in Cothen (2013) en bij houthandel van Essen in Veenendaal (2014). Deze incidenten geven aan dat de jaarlijkse opleidingen, oefeningen en trainingen voor (loco)burgemeester en leden van de crisisorganisatie van groot belang zijn. 2 Criminaliteitsontwikkeling Utrechtse Heuvelrug - Sinds 2006 is de criminaliteit in de gemeente Utrechtse Heuvelrug per saldo fors afgenomen met -28%. Deze ontwikkeling is gunstiger dan die in Nederland (-17%) en gelijk aan die in Midden-Nederland. In die periode is autokraak met -44% afgenomen en geweld met -39%. Bij woninginbraken zien we juist een ongunstige ontwikkeling. Eind 2013 ligt het aantal woninginbraken +98% hoger dan in 2006. Wanneer we alleen naar de laatste drie jaar kijken zien we een afname van de totale criminaliteit in Utrechtse Heuvelrug met -19%, en dalingen bij autokraak (-41%), geweld (-39%) en geslaagde woninginbraken (- 19%). - Buiten de daling van de totale criminaliteit zien we landelijk een daling van het percentage bewoners dat criminaliteit als belangrijkste probleem ziet. Dit wordt mede beïnvloed door de economische crisis, waardoor het merendeel van de bewoners het meeste belang hecht aan oplossing van dit probleem boven criminaliteit. - In vergelijking met het landelijk gemiddelde en andere grote gemeenten in Midden-Nederland scoort Utrechtse Heuvelrug vrij hoog wat betreft het aantal woninginbraken per 1000 woningen. Het aantal geweldsdelicten en vernielingen per 1000 inwoners ligt in Utrechtse Heuvelrug in die vergelijking juist zeer laag. - In 2012 waren er 310 meldingen jongerenoverlast bij de meldkamer van de politie. In 2013 waren dat er 250. Al met al een daling van -19%. 3 Veranderd slachtofferschap - Meer ouderen worden slachtoffer van babbeltrucs en (internet)oplichting. - Onder andere door de betere beveiliging van bedrijven is er een verschuiving te verwachten van ram- en plofkraken naar berovingen en (woning)overvallen. - Uit recent onderzoek blijkt dat loverboy-praktijken een groot probleem vormen en nagenoeg iedere gemeente raakt in Midden-Nederland. Om dit aan te pakken hebben zowel slachtoffers, daders en locaties waar uitbuiting plaatsvindt grote aandacht nodig: preventief, repressief en via nazorg. 3 Daders en overlastplegers - Een groot deel van de jeugdige veelplegers heeft te maken (gehad) met kindproblemen (laag IQ, vroegtijdig schoolverlaten, drugs) en/of komt uit een ontwricht gezin. - Tevens is er een hardnekkige groep van berekende jongvolwassen multiplegers die moeilijk te beïnvloeden is. - De daderaanpak is gebaat bij een integrale aanpak: de inzet van alleen strafrecht draagt bij aan hogere recidive, meer gewelddadigheid en minder resocialisatie. - Door de huidige woningmarkt (waardoor scheidende ouders gedwongen zijn om langer onder één dak
7 te blijven wonen) en de toename van het aantal vechtscheidingen wordt een stijging verwacht van het aantal gevallen van huiselijk geweld en het aantal huisverboden. - Als gevolg van de opgetrokken leeftijdsgrens naar 18 jaar om alcohol te nuttigen in de reguliere horeca, bestaat de kans dat jongeren <18 elders in hun drankbehoefte voorzien (bijvoorbeeld in zuipketen e.d.) - Door de afnemende intramurale zorg als gevolg van de decentralisaties is de kans aanwezig dat het aantal kwetsbare en/of zorgmijdende mensen in de buurten toeneemt. - Criminele samenwerkingsverbanden spelen een rol in de lokale delicten op het gebied van diefstal, woninginbraak, voertuigcriminaliteit, berovingen en ram- en plofkraken. Enkele zijn doorgegroeid in de georganiseerde criminaliteit (synthetische drugs/precursoren, hennepteelt, cocaïne en wapens). - Inmiddels raken deze groeperingen verweven met Outlaw Motorcycle Gangs. Leden van deze groepen gebruiken geweld om hun doel te bereiken. - Door de complexiteit van de onderzoeken en het gebruik van facilitators en stromannen waarbij BIBOB procedures worden omzeild, blijft het lastig om deze netwerken op een adequate wijze aan te pakken. 4 Participatie en communicatie - Uit onderzoek blijkt dat het gevoel van veiligheid toeneemt op het moment dat de burger grip heeft op zijn eigen veiligheidssituatie. Belangrijk hierbij is dat er congruentie is tussen publiek probleembesef en beleidsmatige en operationele (zichtbare) aandacht van de overheid. - Om burgers beter en gerichter te benaderen en betrekken bij veiligheid wordt leefstijlgericht communiceren uitgewerkt voor alle gemeenten in Midden-Nederland. 5 Transitie jeugdzorg - Per 1 januari 2015 komt alle jeugdhulp in handen van de gemeenten. Gemeenten moeten plannen maken hoe zij de jeugdzorg effectief gaan inrichten in samenhang met andere beleidsterreinen zoals veiligheid en onderwijs. De verbinding tussen deze beleidsterreinen is cruciaal voor het terugbrengen van problemen bij jongeren. Vanuit veiligheidsoogpunt biedt de transitie mogelijkheden om zorgaanbieders te contracteren of (nieuwe) interventies in te kopen, die bewezen effectief zijn als het gaat om vermindering van overlastgevend of crimineel gedrag. 6 Economische crisis - Jongeren kunnen meer bevattelijk raken voor aantrekkingskracht criminaliteit (criminele rolmodellen met dure merkkleding/mooie auto). Dit mede door verminderd perspectief op de arbeidsmarkt/stijgende werkloosheid. - Verwachte stijging aangiften huiselijk geweld en het aantal huisverboden, door stijging stress in financieel instabiele gezinnen, meer vechtscheidingen en slechte woningmarkt (scheidende ouders zijn gedwongen om langer onder één dak te blijven wonen). - Verwachte stijging van het aantal vermogensdelicten en toename van risico op ambtelijke corruptie. - Toename leegstand van winkels (door de crisis, maar ook door de toename van online winkelen). - Terugtrekken van (veiligheids)partners op hun kerntaken (bezuinigingen) en roep om burgerparticipatie. - Toename van overlast en verloedering in de buurt, o.a. door toename overlast van (individuele) bewoners met een psychische stoornis (bezuinigingen zorg). - Neveneffecten door overheveling taken naar gemeenten (meer fraude, meer klantcontacten en dus meer kans op geweld tegen ambtenaren, sectoren veiligheid en zorg gaan werken op ander schaalniveau). - Burgers zien criminaliteit, openbare orde en drugs minder als belangrijkste probleem.
8 5 De prioriteiten De prioriteiten zijn de maatschappelijke veiligheidsonderwerpen die de komende jaren specifiek onze aandacht vragen. De geformuleerde uitgangspunten lopen hier horizontaal doorheen. 1 Overlast door jeugd en kwetsbare groepen Er was in 2013 sprake van een forse afname van meldingen van overlastgevende jeugd in de hele gemeente, maar vooral in Driebergen, Doorn en Maarn. In Maarn is het door een gedegen aanpak nagenoeg helemaal verdwenen. In Driebergen en Doorn is de jeugdproblematiek echter veel hardnekkiger van aard. In Driebergen zien we ook een ontwikkeling waarbij grote groepen jongere kinderen beneden de 12 jaar overlast op straat veroorzaken. De aanpak van jeugdgroepen moet dan ook hoog op de prioriteitenlijst blijven staan om doorontwikkeling van jongeren naar criminele carrières te voorkomen. In de aanpak moet sprake zijn van het verder ontwikkelen van de plus-min-mee-methode (een methode die erop gericht is de leidende figuren uit een groep te isoleren), het toepassen van een goed bejegeningsprofiel en een combinatie van strafrechtelijke en zorg gerelateerde interventies. Vanuit het dorpsnetwerk en het sociale dorpsteam moet aandacht zijn voor het snel signaleren van problematiek (geen opleiding, geen dagbesteding, overlast, criminaliteit etc.). Behalve een goede jeugdaanpak, is het ook van belang om de huisvesting voor kwetsbare doelgroepen (waaronder ex-gedetineerden) en de bijbehorende interventies vanuit strafrecht en zorg te handhaven zolang de maatschappelijke situatie daar om vraagt. In de gebiedsscan Utrechtse Heuvelrug wordt niet voor niets een verband gelegd tussen een toename van overlast van inwoners met een psychische stoornis en de landelijke bezuinigingen op zorg. 2 Inbraken Na een gematigde ontwikkeling tot en met 2008 steeg het aantal woninginbraken in 2009 en 2010 fors. Eind 2013 lag het aantal woninginbraken +98% hoger dan in 2006. De bedrijfsinbraken zijn in 2013 met 34% toegenomen ten opzichte van 2010. In vergelijking met andere grote gemeenten in Midden-Nederland noteert Utrechtse Heuvelrug hier de grootste stijging. Qua risico (aantal bedrijfsinbraken per 1000 bedrijfsvestigingen) scoort Utrechtse Heuvelrug gunstig ten opzichte van zowel het landelijk gemiddelde als andere grote gemeenten in Midden-Nederland. Slechts 5 gemeenten scoren daar gunstiger. Kijkend naar de kernen springt Amerongen zowel qua ontwikkeling als qua risico er in positieve zin uit. In de periode 2015-2018 is het daarom van belang door te gaan met voorlichting op het gebied van woninginbraken en het stimuleren van inwoners en bedrijven om de beveiliging van hun eigendommen goed te organiseren. Ook is het van belang dat buurtbewoners elkaar vinden in het samen toezicht houden in hun buurt. Gezien de ontwikkeling met betrekking tot bedrijfsinbraken dient bij herontwikkeling van bedrijventerreinen vanaf de beginfase nagedacht te worden over planmatige en organisatorische maatregelen ter voorkoming van criminaliteit. 3 Huiselijk geweld en veiligheid publieke taak Geweld is ten opzichte van 2010 afgenomen met 39%. In vergelijking met de 19 andere grote gemeenten in Midden-Nederland laat Utrechtse Heuvelrug daarmee sinds 2010 op één gemeente na de meest gunstige ontwikkeling zien. Het aantal geweldsmisdrijven per 1000 inwoners is in Utrechtse Heuvelrug met 2,8 zeer laag. Ook hier scoort slechts 1 gemeente beter. Landelijk bedraagt het aantal geweldsmisdrijven per 1000 inwoners 7 geweldsmisdrijven. De afzonderlijke geweldsvormen kennen zeer lage aantallen. Er is dan ook geen reden om geweld in algemene zin tot prioriteit te benoemen. Wel is het belangrijk om regelmatig aandacht te schenken aan voorlichting ter voorkoming van overvallen bij bedrijven en inwoners. Vooral oudere inwoners vormen in dat licht een belangrijke doelgroep. Structureel aandacht dient er te zijn voor huiselijk geweld en Veiligheid Publieke Taak. Er wordt een toename van huiselijk geweld verwacht als gevolg van de nasleep van de economische crisis, sociale spanningen en schulden, vechtscheidingen en problemen met omgangsregelingen. Huiselijk geweld is tevens een belangrijk onderwerp binnen de transitie jeugdzorg. Gemeenten worden verantwoordelijk voor het advies en meldpunt huiselijk geweld en kindermishandeling. Veiligheid Publieke Taak gaat over geweld tegen overheidspersoneel. Het is van groot belang het beleid hiervoor binnen de gemeentelijke organisatie up-to-date te houden.
9 4 Veelvoorkomende criminaliteit Uit de gebiedsscan Utrechtse Heuvelrug komt naar voren dat steeds meer mensen slachtoffer worden van oplichting (bijvoorbeeld babbeltrucs) en cybercriminaliteit. Vooral ouderen vormen een risicodoelgroep, maar ook jongeren die op school meer en meer te maken krijgen met digitaal pesten. In het verleden richten we ons bij veelvoorkomende criminaliteit op fietsendiefstallen, autokraken en vernielingen. Gezien de geschetste ontwikkelingen is het raadzaam die activiteiten zoveel mogelijk te borgen in reguliere werkprocessen en ons te richten op een vernieuwende en aansprekende aanpak om bewustwording bij onze inwoners en organisaties op bovengenoemde risico s te bewerkstelligen. 5 Ondermijning Wanneer we spreken over ondermijning, doelen we vooral op die vormen van criminaliteit die niet zichtbaar zijn voor de gemiddelde inwoner, maar die zich wel degelijk manifesteren. Hierbij moet vooral gedacht worden aan het ongewild faciliteren van witwaspraktijken door het verlenen van vergunningen, de georganiseerde misdaad achter de hennepteelt, uitbuiting en mensenhandel. Voornoemde zaken spelen zich ook af in Utrechtse Heuvelrug. Ondermijningscasuïstiek is zeer complex en langdurig van aard. Naar de toekomst toe verwacht men in de regio een stijging van mensenhandel/prostitutie-criminaliteit, arbeidsuitbuiting, huisvestingscriminaliteit (teveel mensen in een te kleine woning) en fraude als gevolg van geopende grenzen met Roemenië en Bulgarije. Bij de aanpak van ondermijning moet het uitgangspunt zijn: Integraal tenzij als perspectief van waaruit gemeente, Openbaar Ministerie, politie en Belastingdienst samenwerken. Dit houdt in dat bestuurlijke, strafrechtelijke en fiscale interventies vooraf gezamenlijke gewogen worden om te komen tot de beste aanpak van de georganiseerde criminaliteit. Ook is het van belang dat er meerdere keren per jaar aandacht komt voor integrale controles en het herkennen van signalen bij toezichthouders en baliepersoneel. 6 Crisisbeheersing en maatschappelijke onrust De gemeente is in het kader van crisisbeheersing verantwoordelijk voor het onderdeel bevolkingszorg. Hierbij moet gedacht worden aan taken op het gebied van crisiscommunicatie, opvang en verzorging en nafase (maatregelen gericht op herstel en normalisatie). Samen met de Veiligheidsregio Utrecht en de politie is het afgelopen jaar gewerkt aan de doorontwikkeling van de gemeentelijke crisisorganisatie. Het uitgangspunt daarbij is regionaal waar het kan en lokaal waar het moet. Dit houdt in dat gemeenten zich voorbereiden op het werken met regionale expertteams en een relatief kleine groep lokale functionarissen. Een van de belangrijkste aspecten daarbij is het opleiden, trainen en oefenen van bestuur en medewerkers en het zorgen voor een goede bereikbaarheid en beschikbaarheid van het personeel. Ter voorbereiding op maatschappelijke onrust dient er blijvend aandacht te zijn voor een goede voorbereiding op de jaarwisseling, de terugkeer van gewelds- en zedendelinquenten en het omgaan met ingrijpende gebeurtenissen. 6 Vervolg Bovengenoemde prioriteiten vormen het hart van het kader Integraal Veiligheidsprogramma 2015-2018. Nadat het kader door de raad is vastgesteld wordt het Integraal Veiligheidsprogramma in samenwerking met maatschappelijke partners en inwonersforum ingevuld en in december 2014 ter besluitvorming aan de raad voorgelegd. Mocht voor het participatieproces meer tijd noodzakelijk zijn om tot een kwalitatieve en gedragen invulling van het IVP te komen, dan kan dit ertoe leiden dat het IVP begin 2015 aan de raad wordt voorgelegd.