Preek van martijn Piet d.d. 26 oktober 2008 Don t Worry be happy (2) Vorige week zijn we met een kleine serie van twee preken begonnen, waarin we nadenken over hoe wij als Christen om zouden moeten gaan met de berichten die ons continue bereiken m.b.t. een grootschalige crisis in het financiële stelstel. Het wordt steeds duidelijker dat die creditcrisis ook onze reële economie gaat raken en dat, dat gevolgen zou kunnen hebben voor onze koopkracht. In Amerika zijn al 2.000.000 mensen uit hun huis gezet, omdat ze niet instaat zijn om de hypotheek te betalen. De problemen op de financiële markten zijn reëel en kunnen ook ons treffen. Ik wil dat in het geheel niet bagatelliseren en toch heb ik deze serie de titel geven Don t worry be happy. Daarmee wil ik niet zeggen dat het niet zo n vaart zal lopen. Dat weet ik eenvoudigweg niet, maar ik weet wel dat economische tegenslag of een teruggang in welvaart, ons geluk niet in de weg hoeft te staan. Ik geloof ook dat dit ons getuigenis is en zal zijn. De vreugde van de Heer is onze kracht en die is niet afhankelijk van welke omstandigheid dan ook. Vandaag wil ik kijken naar het onderwijs van Jezus over dit onderwerp en welke belemmering er kunnen zijn waardoor we onze vrede en vreugde kwijt raken. We gaan naar Lucas 12 en dan gaan we vers 13 t/m 28 vers voor vers bestuderen. Laten gaan lezen in Lucas 12:13 Iemand uit de menigte zei tegen hem: Meester, zeg tegen mijn broer dat hij de erfenis met mij moet delen! Maar Jezus antwoordde: Wie heeft mij als rechter of bemiddelaar over jullie aangesteld? Hij zei tegen hen: Pas op, hoed je voor iedere vorm van hebzucht, want iemands leven hangt niet af van zijn bezittingen, zelfs niet wanneer hij die in overvloed heeft. De eerste belemmering om in Gods vreugde en vrede te blijven is: Hebzucht Jezus is bezig met het geven van onderwijs. Hij vertelt in de verzen ervoor, dat de mensen niet bang hoeven te zijn als ze voor de rechter worden gesleept, wanneer de zover Jezus spreken. Ze hoeven zich geen zorgen te maken over wat ze dan moeten zeggen, want - zo vertelt Hij hen - de Heilige Geest zal hen op dat moment ingeven wat ze moeten zeggen. En dan is daar iemand in de menigte die het woord rechter hoort en denkt: Oh ja, verrek, ik heb nog een broer die de erfenis niet met mij wil delen. En meteen roept hij out of the blue: Jezus, zeg tegen mijn broer dat hij de erfenis met mij moet delen. Schijnbaar was het woord rechter voldoende aanleiding om al het ongenoegen over de erfenis weer boven te brengen. Misschien zijn hier ook wel mensen die problemen hebben, of hebben gekend met de verdeling van een erfenis. Die dingen gebeuren. Jezus grijpt de vraag -die de man zomaar stelt- aan om ons een belangrijke les te leren. En die les is: - We moeten oppassen voor alle vormen van hebzucht. Dus niet alleen maar het meer willen hebben van geld of spullen. Nee, Jezus waarschuwt ons voor alle vormen van hebzucht. Hebzucht is niets anders dan het steeds maar meer willen hebben. Niet tevreden kunnen zijn met dat wat je heb, en steeds verlangen naar meer. Dat kan zijn meer geld zijn of spullen zoals in dit voorbeeld. Maar ook naar meer: - Macht, wijsheid en aanzien (Denk aan Eva die bereid was om van de vrucht van de boom te eten, waarvan God gezegd had dat ze dat niet mochten doen, maar de slang beloofde haar macht, als ze het wel zou doen), - Zekerheid en aandacht van anderen (Denk aan Jacob die z n vader en broer bedroog om te verkrijgen wat eigenlijk z n oudere broer toekwam), 1
- Seks of vrouwen (Denk aan David die niet genoeg had aan zijn eigen vrouwen en ook bij zijn achterbuurvrouw Batseba een kind verwekt), - Verlangen naar meer plezier en vertier (Denk aan Demas in 2 Tim. 4:10 vertelt Paulus aan Timotheüs dat Demas hem heeft verlaten. Hij heeft deze wereld lief gekregen, vertelt Paulus ons). Hebzucht is die stem die ons wijsmaakt dat we meer moeten hebben. Meer, meer, meer. Nooit is het genoeg altijd moet er meer komen, meer zijn, meer en beter of groter. De bijbel laat ons zien dat we hebzucht totaal moeten uitbannen. 2 Richt u op wat boven is, niet op wat op aarde is. 3 U bent immers gestorven, en uw leven ligt met Christus verborgen in God. 4 En wanneer Christus, uw leven, verschijnt, zult ook u, samen met hem, in luister verschijnen. 5 Laat dus wat aards in u is afsterven: ontucht, zedeloosheid, hartstocht, lage begeerten en ook hebzucht hebzucht is afgoderij, 6 want om deze dingen treft Gods toorn degenen die hem ongehoorzaam zijn. Col. 2:5-6 Wij moeten alle hebzucht uitbanen. Maar waarom eigenlijk. Waarom maakt hebzucht dat we niet kunnen genieten van de vrede en de vreugde van God? Jezus geeft twee reden. Hij zegt: Want iemands leven hangt niet af van zijn bezittingen, zelfs niet wanneer hij die in overvloed heeft. Lucas 12:15b Jezus laat ons hier zien dat het leven en je bezittingen niet één en hetzelfde zijn. Dat het leven niet af hangt van je bezit. De vertaling van Het boek zegt het heel treffend. Daar staat: Verlang niet steeds naar dingen die u niet hebt. Want het leven bestaat niet uit het hebben van veel spullen Het probleem met hebzucht is dat je verlangt naar dingen die je niet hebt. Het is dat gevoel dat je pas kunt genieten als die spullen, dat ding, of die positie er zijn die je nu nog niet hebt. Maar als die spullen, dat ding, die positie er dan eenmaal is, dan is daar ook meteen weer iets nieuws wat je nog niet hebt en dan krijg je opnieuw dat gevoel dat je pas écht kunt genieten als je ook dat hebt. De tweede belemmering om in Gods vreugde en vrede te blijven is: uitgesteld genieten En omdat duidelijk te maken vertelde Jezus een verhaal, een gelijkenis. Jezus gaat verder en zegt: En hij vertelde hun de volgende gelijkenis: Het landgoed van een rijke man had veel opgebracht, en daarom vroeg hij zich af: Wat moet ik doen? Ik heb geen ruimte om mijn voorraden op te slaan. Toen zei hij bij zichzelf: Wat ik zal doen is dit: ik breek mijn schuren af en bouw grotere, waar ik al mijn graan en goederen kan opslaan, en dan zal ik tegen mezelf zeggen: Je hebt veel goederen in voorraad, genoeg voor vele jaren! Neem rust, eet, drink en [geniet] vermaak je. Maar God zei tegen hem: Dwaas, nog deze nacht zal je leven van je worden teruggevorderd. Voor wie zijn dan de schatten die je hebt opgeslagen? Zo vergaat het iemand die schatten verzamelt voor zichzelf, maar niet rijk is bij God. Lucas 12:16-21 Hier zien we het verhaal van een man voor wie veel nog niet genoeg was. Jezus vertelt dat de man al rijk was. Dus voordat die grote oogst kwam, was hij al rijk. De man krijgt een grote oogst en kijkt naar zijn mooie schuren, die hoe dan ook niet klein zullen zijn geweest. Maar zijn mooie schuren zijn niet groot genoeg voor die geweldige oogst en wat denkt de man: Wil ik van alles wat ik heb kunnen genieten, dan zal ik eerst nog grotere schuren moeten bouwen. Wat is nu het fundamentele probleem wat Jezus hier probeert aan te stippen en duidelijk te maken: Hij stelt het genieten uit. Hij dacht pas te kunnen genieten als die nog grotere oogst in nog mooiere, grotere schuren zou liggen. De man had allang alle reden om kunnen genieten, al zijn hele leven lang. 2
Weet je als wij niet oppassen zijn wij net zo als deze rijke man. Ook wij geneigd om te denken dat je genieten kunt uitstellen. Zo vaak hoor je mensen zeggen: - Als ik nou eens getrouwd was, dan... en dan zijn ze getrouwd en dan zeggen ze, - Als ik nou eens kinderen had, dan en vervolgens.. - Straks als de kinderen groot zijn, dan of, - Later als ik met pensioen ga, dan. of, - Nu is het nog op een houtje bijten, maar als ik straks die promotie maak. Nou dan ga ik het er echt van nemen! Jezus leert ons dat dit dwaas is. Want zegt Hij: a. Je weet niet hoe het leven er straks uit zal zien en of je er nog wel bent. Hoeveel bezittingen je ook mag hebben, hoe goed je pensioen ook voor elkaar mag zijn, het is geen garantie dat je lang genoeg zal leven om er van te genieten. b. Bovendien, je leeft nu, dus waarom zou je het genieten van het leven uitstellen. Als je het uitstelt, ontneem je jezelf de kans om nu te genieten. De derde belemmering om in Gods vreugde en vrede te blijven is: Bezorgdheid Bezorgdheid is net als hebzucht een grote bedreiging voor de vrede en de vreugde van God in je leven. Daarom ook die simpele oproep om niet bezorgd te zijn in het liedje. Don t worry, be happy. Wees niet bezorgd. Hakuna Matata. Maar ja dat is makkelijk gezegd je geen zorgen maken. En klopt het eigenlijk wel? Is die simpele oproep om ons geen zorgen te maken wel een Bijbelse? En Hij zei tot zijn discipelen: Daarom zeg Ik u: Wees niet bezorgd over uw leven, wat gij zult eten of over uw lichaam, waarmede gij u zult kleden. Want het leven is meer dan het voedsel en het lichaam meer dan de kleding. Lucas 12:22 Die oproep om niet bezorgd te zijn, is een oproep die van Jezus zelf komt. In het liedje van Bobby McFerrin gaat het erom dat we niet bezorgd hoeven zijn over de kleine dingen in het leven. De huisbaas die zeurt, of het niet hebben van een vriendin. Maar Jezus gaat radicaal verder. Jezus roept ons op om zelfs niet bezorgd te zijn om ons leven en het eten wat ik daarvoor nodig heb. En ook niet over mijn lichaam en de kleren die ik daar voor nodig heb. Nu wil het geval dat ik dat eigenlijk ook nooit doe. En dat komt omdat ik een goed gevulde koelkast heb. De meesten van ons moeten zich eerder zorgen maken dat we niet te veel eten, dan te weinig. En ook over kleding hoef ik persoonlijk niet zo in te zitten. Maar Jezus spreekt hier tot mensen, waarvan velen die zorgen wel hadden. En ook vandaag de dag zijn er een hele hoop mensen in deze wereld die wel gebrek hebben aan die basisvoorzieningen. Jezus spreekt hier over zorgen die vele, vele malen groter zijn dan de zorgen die ik waarschijnlijk ooit in mijn leven zal krijgen. En toch geeft Jezus die radicale boodschap. Om echt de diepte en strekking van Jezus te kunnen begrijpen moet je je voorstellen dat wij nu niet hier in het rijke westen zitten, maar met z n allen in een land als Birma. Een land door oorlog verscheurd en waar gebrek is aan alles. Een plek waar, áls we al als kerk bij elkaar kunnen komen, ons hebben los moeten rukken van de harde strijd om te kunnen overleven. Heb je dat voor je? En dan lezen we de woorden van Jezus nog een keer. Weest niet bezorgd over uw leven, wat gij zult eten of over uw lichaam, waarmede gij u zult kleden. Want het leven is meer dan het voedsel en het lichaam meer dan de kleding. Lucas 12:22-23 3
Zie je nu hoe verstrekkend de woorden van Jezus zijn. Hoe radicaal. Voel je ook wat voor weerstand dat in ons op kan roepen. Want hoe kun je niet bezorgd zijn als je niet eens weet of je genoeg eten hebt om in leven te blijven. Je niet weet of je genoeg kleren hebt om je kinderen warm te houden voor de koude winter die er aan komt. Niks geen mensen zoals wij in warme doortimmerde huizen. Jezus leert dit in een tijd en plaats waar mensen doodvroren als ze s avonds hun mantel niet terugkregen, omdat dat het enige was wat ze hadden. En toch, pas als we begrijpen dat, zoals Jezus leert, we ons niet bezorgd hoeven te maken, zullen we in staat zijn om echt te genieten van de vrede en de vreugde die God ons geeft. Pas dan zullen we bevrijd zijn van alles wat ons in de weg staat om te genieten. Hoe doe je dat, onbezorgd zijn? In de eerste plaats geeft Jezus ons de reden, het argument waarom we niet bezorgd moeten zijn. Het is dezelfde reden waarom op moeten passen voor hebzucht. Vers 23 Want het leven is meer dan het voedsel en het lichaam meer dan de kleding. Bij hebzucht gaf Jezus al aan dat het m niet in spullen zit. Het leven is meer dan dat, en nu gaat Hij een stapje verder door te stellen dat het hem ook niet in eten en kleding zit. En om dit duidelijk te maken geeft Jezus ons drie voorbeelden. Drie voorbeelden die ons kunnen helpen om in plaats van bezorgd te zijn, te leren genieten. 1 ste Voorbeeld: De raven. Kijk naar de raven: ze zaaien niet en oogsten niet, ze hebben geen voorraadkamer en geen schuur, het is God die ze voedt. Hoeveel meer zijn jullie niet waard dan de vogels! Lucas 12:24 Jezus pakt hier een voorbeeld uit het dagelijks leven. Een voorbeeld over voedsel, maar ook over bezit. Het is trouwens een echt mannenvoorbeeld. Want in die tijd was zaaien, oogsten, voorraadkamers en schuren echt een mannending. En Jezus zegt: kijk eens naar de raven, kijk eens naar de vogels, zaaien die, oogsten die? En toch hebben ze eten. Want het is God die ze voedt en jullie zijn zoveel meer waard dan die vogels. Maar wat wil Jezus nu met dit voorbeeld zeggen? Dat wij net zoals de raven moeten leven? Dus weg met al dat zaaien, weg met al dat oogsten. Dus even naar ons vertaald: waarom zouden we nog gaan werken, waarom zou ik nog mijn best doen? De vogels doen dat niet, dus waarom zou ik het doen? Maar dat is niet wat Jezus zegt. Jezus zegt kijk naar de raven. Er staat niet, doe als de raven. Jezus roept ons hier niet op om te stoppen met werken en te gaan flierefluiten. Zo leven de raven overigens ook niet. Het mag dan zo zijn dat ze niet zaaien en niet oogsten, maar ze zijn wel de hele dag bezig met het zoeken naar voedsel. De eerste les die Jezus ons wil leren om van onze bezorgdheid af te komen is relativeren. Kijk eens naar de vogels, kijk zelfs naar de raaf, een onrein dier, en God zorgt voor ze. Als God dan zelfs voor die vogels zorgt, waarom zou God dan niet voor jou zorgen. Wij moeten leren om te relativeren en te onderscheiden wat echt belangrijk in het leven is. We moeten leren om op God te vertrouwen. Draag de rijken van deze wereld op niet hoogmoedig te zijn en hun hoop niet in zoiets onzekers te stellen als rijkdom, maar op God, die ons rijkelijk van alles voorziet om ervan te genieten. 1 Tim. 6:17 4
Als ik wil leren om te genieten van de vrede en de vreugde die er is in onze Heer, dan zegt Jezus mij dat ik moet leren relativeren. Leren te vertrouwen dat het niet van mijn bezit afhangt. Maar van God en wat Hij ons vanuit Zijn rijkdom wil geven. 2 de Voorbeeld van lengte Vers 25 Wie van u kan door bezorgd te zijn een el aan zijn lengte toevoegen? Indien gij dan zelfs het geringste niet kunt, wat zult gij u bezorgd maken om het overige? Jezus wil ons hier met dit voorbeeld laten zien dat er een heleboel dingen zijn waar we ons wel zorgen over kunnen maken, maar die buiten onze invloedssfeer liggen. We kunnen door onszelf zorgen te maken er niet voor zorgen dat er jaren aan ons leven worden toegevoegd. De les die Jezus ons door dit voorbeeld wil leren is deze: Richt je aandacht niet op dat wat je niet kunt veranderen, maar op dat waar je wel wat aan kunt doen. Loesje heeft dat wel eens krachtig samen gevat met deze tekst: Zorgen moet je doen, niet maken. We worden opgeroepen door Jezus om niet onze energie te richten op dat wat we toch niet kunnen veranderen. We moeten juist kijken naar dat wat we wel kunnen. Maar wat doe je dan met al die dingen die wel belangrijk zijn en invloed op je leven hebben maar die buiten jouw invloedsfeer liggen? 1 Petrus 5:7 geeft het antwoord. Geef al uw zorgen en problemen over aan God, want Hij houdt van u en zorgt voor u. 3 de Voorbeeld: De lelies Let op de leliën, hoe zij spinnen noch weven, en Ik zeg u, dat zelfs Salomo in al zijn heerlijkheid niet bekleed was als een van deze. Indien nu God het gras op het veld, dat er heden is en morgen in de oven geworpen wordt, zo bekleedt, hoeveel te meer u, kleingelovigen? Lucas 12:27-28 Waar Jezus begon met een echt mannenvoorbeeld, eindigt Hij nu met een echt vrouwenvoorbeeld. Vrouwen hielden zich bezig met spinnen en weven. Soms kunnen we ons zo zorgen maken dat we er pessimistisch van worden en nergens meer heil in zien. We zijn dan niet meer aan het relativeren, maar we denken: alles is zo betrekkelijk, mijn cirkel van invloed is zo klein. Wat heeft het allemaal voor zin? Misschien ben ik er morgen wel niet meer? Wat kan ik nou en wat moet ik nou? Het is een vorm van zorgen maken waarbij een gevoel zich meester van je kan maken met het gevolg dat je totaal niet meer kunt genieten van de vrede en vreugde van onze God. Zo in beslag genomen door zorgen over hoe het allemaal wel moet én of je het allemaal wel waard bent. En als dat over ons heen komt reageren we allemaal anders. De een gaat apathisch in een hoekje zitten. De ander gaat heel hard werken. Martha bijvoorbeeld. Maria ging aan de voeten van Jezus te zitten: Maar Marta werd helemaal in beslag genomen door de zorg voor haar gasten. Ze ging naar Jezus toe en zei: Heer, kan het u niet schelen dat mijn zuster mij al het werk alleen laat doen? Zeg tegen haar dat ze mij moet helpen. De Heer zei tegen haar: Marta, Marta, je bent zo bezorgd en je maakt je veel te druk. Er is maar één ding noodzakelijk. Maria heeft het beste deel gekozen, en dat zal haar niet worden ontnomen. Lucas 10:40-42 Je kunt soms zo het gevoel hebben dat je niets waard bent. Dat alles zomaar voorbij zal gaan. De ene dag volgt de andere op en jij maar hard werken! Misschien is er wel helemaal niemand die je ooit bedankt. Je loopt je het vuur uit je sloffen voor je gezin, maar man en kinderen nemen het allemaal aan alsof het vanzelfsprekend is. 5
Alsof dat eten vanzelf op tafel komt en de overhemden vanzelf schoon en gestreken in de kast komen te hangen. God zegt hier: Ik vind je heel veel waard en zal daarom zal ik voor je zorgen. Als het gras wat er morgen niet meer is - en alleen nog goed is om de oven mee aan te maken - al zoveel zorg en aandacht van God krijgt, zodat ze er zo prachtig groen uitziet. Hoeveel meer vindt God ons dan waard: wij, de kroon op zijn schepping. De reden dat Hij zijn Zoon zond om ons te redden. We hoeven ons geen zorgen te maken. Niet bang te zijn dat we niets waard zijn. Want dat zijn we wel. We zijn het wel waard om te genieten van alles dat God geeft. We mogen net zoals Maria zelfs genieten van het feit dat we bij God kunnen zijn. David schrijft in de Psalm. Proef en geniet: hoe zoet is de HEER; gelukkig is de mens die bij Hem gaat schuilen. Psalm 34:9 God wil dat we genieten, Hij wil voor ons zorgen. Als wij maar bij Hem willen schuilen. Dan hoeven we ons geen zorgen te maken, omdat hij over ons waakt. 6