6500 voor Chr. RAAP-NOTITIE 5121 3750 voor Chr. 37. Plangebied kapschuur aan de Holte 17 te Onstwedde Gemeente Stadskanaal Archeologisch vooronderzoek: een karterend booronderzoek 2200 voor Chr. 700 voor Chr. 150 na Chr. 320 na Chr. 250 na Chr. Versie 7.0 1650 na Chr.
Colofon Opdrachtgever: Bouwkundig Ontwerpbureau Wilzing Titel: Plangebied kapschuur aan de Holte 17 te Onstwedde, gemeente Stadskanaal; a Status: eindversie Datum: juni 2015 Auteur: drs. H.W. Veenstra Projectcode: STHOL2 Bestandsnaam: NO5121_STHOL2 Projectleider: drs. H.W. Veenstra Projectmedewerker: T.M. Perger ARCHIS-vondstmeldingsnummers: niet van toepassing ARCHIS-waarnemingsnummers: niet van toepassing ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer: 2682334100 Autorisatie: drs. J.B. Hielkema Bevoegde overheid: Gemeente Stadskanaal ISSN: 0925-6369 RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V. Leeuwenveldseweg 5b 1382 LV Weesp Postbus 5069 1380 GB Weesp telefoon: 0294-491 500 telefax: 0294-491 519 E-mail: raap@raap.nl RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V., 2015 RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit het gebruik van de resultaten van dit onderzoek of de toepassing van de adviezen. Versie 7.0
1 Inleiding 1.1 Administratieve gegevens type onderzoek: een karterend booronderzoek bevoegde overheid: gemeente Stadskanaal onderzoekskader: een (omgevings)vergunningsaanvraag datum veldonderzoek: 9 juni 2015 locatie: - naam: plangebied kapschuur aan de Holte 17 te Onstwedde (zie figuren 1 en 2) - plaats: Onstwedde - gemeente: Stadskanaal - provincie: Groningen - oppervlakte plangebied: ca. 500 m² (deel van kapschuur met hoge verwachting) - kaartblad topografische kaart Nederland 1:25.000: 13A - centrumcoördinaten (X/Y): 266.220/564.445 ARCHIS-vondstmeldingsnummer(s): niet van toepassing ARCHIS-waarnemingsnummer(s): niet van toepassing ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer: 2682334100 documentatie: de documentatie van het project wordt bij RAAP bewaard onder de projectcode STHOL2 en wordt binnen een termijn van 2 jaar overgedragen aan het Noordelijk Archeologisch Depot te Nuis. De digitale documentatie wordt ook gedeponeerd bij het nationale digitale archeologische archief ARCHIS. 1.2 Aanleiding en doelstelling In 2012 is aan de Holte 17 door ARC BV een verkennend archeologisch booronderzoek uitgevoerd (Hebinck, 2012). Hieraan voorafgaand heeft Libau een bureauonderzoek gedaan. Tijdens het ARC-onderzoek is aan het noordoostelijke deel van het toenmalige plangebied een hoge archeologische verwachting toegekend voor archeologische resten en sporen uit met name het Neolithicum en de Bronstijd (zie figuur 2). Het noordoostelijke deel van de nieuw te bouwen kapschuur (25 x 60 m), te weten ca. 500 m 2, valt binnen het gebied met de hoge archeologische verwachting. Bij de bouw van deze kapschuur zijn bodemingrepen gepland die mogelijk bedreigend zijn voor eventuele archeologische resten. Ten behoeve van de omgevingsvergunning is daarom op basis van de richtlijnen van de gemeente een karterend booronderzoek (middels megaboringen) uitgevoerd binnen het onderhavige, 500 m 2 grote plangebied. De doelstelling van het onderzoek is het vaststellen van de archeologische waarde van het plangebied. Hiertoe is inzicht in de bodemopbouw en de gaafheid ervan van belang en dient te worden onderzocht of in het terrein archeologische resten aanwezig zijn. RAAP-notitie 5121 / eindversie, 25 juni 2015 [3 ]
1.3 Onderzoeksvragen Komen in het plangebied aanwijzingen voor (grotere) archeologische nederzettingen voor? Zijn archeologische maatregelen (planinpassing, vervolgonderzoek, e.d.) noodzakelijk? 1.4 Randvoorwaarden Het onderzoek is uitgevoerd volgens de normen van de archeologische beroepsgroep (zie artikel 24 van het Besluit archeologische monumentenzorg). De Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA), beheerd door de Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer (SIKB; http://www.sikb.nl), geldt in de praktijk als richtlijn. RAAP beschikt over een opgravingsvergunning, verleend door de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. RAAP-notitie 5121 / eindversie, 25 juni 2015 [4 ]
2 Veldonderzoek 2.1 Methode positie boringen: gelijkmatig verdeeld over het plangebied gebruikt boormateriaal: Edelmanboor Ø 15 cm (megaboor); de top van het opgeboorde dekzand (minstens 30 cm) is handmatig gezeefd over een zeef met een maaswijdte van 2 mm. Het residu is gecontroleerd op de aanwezigheid van archeologische vondsten en/of indicatoren. totaal aantal boringen: 5 (boringen 8 t/m 12) minimaal geboorde diepte: 0,75 m -Mv maximaal geboorde diepte: 0,9 m -Mv boorbeschrijvingen: lithologisch conform NEN 5104 (Nederlands Normalisatie-instituut, 1989). De uitgebreide boorbeschrijvingen (inclusief lithologisch profiel) zijn opgenomen in bijlage 1. X-/Y- en Z-coördinaten boringen gemeten met: RTK-GPS 2.2 Resultaten Geologie en bodem De laagopeenvolging (lithologie) en interpretatie (lithogenese) in het plangebied wordt van boven naar beneden beschreven. De top bestaat uit een 0,45 tot 0,6 m dikke bouwvoor/verstoorde toplaag (grijsbruin, zwak siltig, matig fijn, matig humeus zand met zandbrokken). Hieronder bevindt zich dekzand (zwak siltig, matig fijn zand). In het dekzand kwam in het verleden een podzolbodem voor, maar deze is in het plangebied ernstig verstoord als gevolg van het verploegen en mengwoelen van de bodem. In de boringen 8 t/m 10 en 12 is het dekzand namelijk verstoord tot in de C-horizont (donkergeel tot geel zand) en In boring 11 tot in de BC-horizont (roodbruin zand; zie figuur 2). Van een (deels) intacte B-horizont, zoals aangetroffen in de boringen 3 en 4 van het ARC-onderzoek, is dus binnen het nu onderzochte gebied geen sprake. Archeologie Er zijn in het zeefresidu van de verrichte boringen geen archeologische vondsten/indicatoren aangetroffen. RAAP-notitie 5121 / eindversie, 25 juni 2015 [5 ]
3 Samenvatting 3.1 Conclusies De conclusies worden gegeven in de vorm van antwoorden op de onderzoeksvragen (zie 1.3). Komen in het plangebied aanwijzingen voor (grotere) archeologische nederzettingen voor? Er zijn in het plangebied geen aanwijzingen voor een archeologische nederzetting aangetroffen. Zijn archeologische maatregelen (planinpassing, vervolgonderzoek, e.d.) noodzakelijk? Archeologische maatregelen worden in het plangebied niet noodzakelijk geacht (zie aanbevelingen). 3.2 Aanbevelingen De resultaten van het onderzoek geven geen aanleiding om archeologisch maatregelen (planaanpassing, vervolgonderzoek, etc.) in het plangebied aan te bevelen. De kapschuur kan dus zonder archeologische belemmeringen worden gerealiseerd. Wanneer echter bij de grondwerkzaamheden toch archeologische resten worden aangetroffen, moet hiervan direct melding gemaakt worden bij de bevoegde overheid (gemeente Stadskanaal). Voor het overige deel van de zone met een (deels) intacte B-horizont (zie figuur 2) blijft de archeologische verwachting ongewijzigd (hoog). Contactpersoon RAAP: drs. H.W. Veenstra, projectleider (tel. 0512-589140). RAAP-notitie 5121 / eindversie, 25 juni 2015 [6 ]
Literatuur Hebinck, K.A., 2012. Een verkennend inventariserend veldonderzoek door middel van boringen voor Holte 17 te Onstwedde, gemeente Stadskanaal (G). ARC-rapporten 2012-18. ARC bv, Groningen. Nederlands Normalisatie-instituut, 1989. Nederlandse Norm NEN 5104, Classificatie van onverharde grondmonsters. Nederlands Normalisatie-instituut, Delft. RAAP-notitie 5121 / eindversie, 25 juni 2015 [7 ]
Overzicht van figuren, tabellen en bijlagen Figuur 1. Figuur 2. Ligging van het plangebied (rood). Inzet: ligging in Nederland (ster). Resultaten onderzoek. Tabel 1. Archeologische tijdschaal. Bijlage 1. Boorbeschrijvingen (inclusief lithologisch profiel). RAAP-notitie 5121 / eindversie, 25 juni 2015 [8 ]
265 266 267 268 566 566 Hoornderveen Huis Te We Veldzicht 1e Achterholtsweg 565 D u n s v e e n 565 Holte Tangerveldweg Streekweg O n s t w e d d e r H o l t e 564 564 Höfte W e s t e r e s 563 OpenStreetMap.org onder CC-BY-SA 2.0 licentie Tange Tellingerweg Heideweg M u s s e l A a 563 Sthol2.wor TP/25 juni 2015 Luringstraat 265 266 267 Figuur 1. Ligging van het plangebied (rood). Inzet: ligging in Nederland (ster). 268
266100 266200 266300 8 3 11 12 4 9 10 7 2 5 564400 564500 564500 564400 Holte 1 6 564300 0 50 100m 564300 266100 266200 266300 Sthol2.wor TP/25 juni 2015 legenda boringen overig met (deels) intacte B-horizont zone met (deels) intacte B-horizont met BC-horizont zone met C-horizont met C-horizont grens plangebied 6 boornummer ARC grens onderzoeksgebied ARC 10 boornummer RAAP locatie geplande kapschuur Figuur 2. Resultaten onderzoek.
Archeologische perioden Tijdperk Datering Prehistorie Recente tijd Nieuwe tijd Middeleeuwen Romeinse tijd IJzertijd Bronstijd Neolithicum (Nieuwe Steentijd) Mesolithicum (Midden Steentijd) Paleolithicum (Oude Steentijd) C B A Laat B Laat A D: Ottoonse tijd Vroeg C: Karolingische tijd B: Merovingische tijd A: Volksverhuizingstijd Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Jong B Jong A Midden Oud - 1945-1850 - 1650-1500 - 1250-1050 - 900-725 - 525-450 - 270-70naChr. - 15 voor Chr. - 250-500 - 800-1100 - 1800-2000 - 2850-4200 - 4900/5300-6450 -8640-9700 - 12.500-16.000-35.000-250.000 tabel1_standaard_archeologisch_raap_2014 Tabel 1. Archeologische tijdschaal. RAAP-notitie 5121 / eindversie, 25 juni 2015 [11]
Bijlage 1. Boorbeschrijvingen (inclusief lithologisch profiel) RAAP-notitie 5121 / eindversie, 25 juni 2015 [12]
boring: STHOL2-8 beschrijver: HWV, datum: 11-6-2015, X: 266.215,89, Y: 564.450,97, precisie locatie: 1 cm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 13A, hoogte: 3,81, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-15 cm, doel boring: archeologie - kartering, landgebruik: akker, vondstzichtbaarheid: goed, provincie: Groningen, gemeente: Stadskanaal, plaatsnaam: Onstwedde, opdrachtgever: Bouwkundig Ontwerpbur. Wilzing, uitvoerder: RAAP Noord 0 cm -Mv / 3,81 m +NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, matig humeus, grijsbruin, zandbrokken, matig fijn Bodemkundig: interpretatie: verstoord 57 cm -Mv / 3,24 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, donkergeel, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: C-horizont, enkele Fe-vlekken 75 cm -Mv / 3,06 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, geel, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: C-horizont Einde boring op 90 cm -Mv / 2,91 m +NAP boring: STHOL2-9 beschrijver: HWV, datum: 11-6-2015, X: 266.209,99, Y: 564.445,42, precisie locatie: 1 cm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 13A, hoogte: 3,84, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-15 cm, doel boring: archeologie - kartering, landgebruik: akker, vondstzichtbaarheid: goed, provincie: Groningen, gemeente: Stadskanaal, plaatsnaam: Onstwedde, opdrachtgever: Bouwkundig Ontwerpbur. Wilzing, uitvoerder: RAAP Noord 0 cm -Mv / 3,84 m +NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, matig humeus, grijsbruin, zandbrokken, matig fijn Bodemkundig: interpretatie: verstoord 45 cm -Mv / 3,39 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, donkergeel, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: C-horizont, enkele Fe-vlekken 70 cm -Mv / 3,14 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, geel, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: C-horizont Einde boring op 80 cm -Mv / 3,04 m +NAP boring: STHOL2-10 beschrijver: HWV, datum: 11-6-2015, X: 266.220,44, Y: 564.444,10, precisie locatie: 1 cm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 13A, hoogte: 3,82, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-15 cm, doel boring: archeologie - kartering, landgebruik: akker, vondstzichtbaarheid: goed, provincie: Groningen, gemeente: Stadskanaal, plaatsnaam: Onstwedde, opdrachtgever: Bouwkundig Ontwerpbur. Wilzing, uitvoerder: RAAP Noord 0 cm -Mv / 3,82 m +NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, matig humeus, grijsbruin, zandbrokken, matig fijn Bodemkundig: interpretatie: verstoord 50 cm -Mv / 3,32 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, donkergeel, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: C-horizont, enkele Fe-vlekken 70 cm -Mv / 3,12 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, geel, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: C-horizont Einde boring op 80 cm -Mv / 3,02 m +NAP 1
boring: STHOL2-11 beschrijver: HWV, datum: 11-6-2015, X: 266.227,21, Y: 564.446,80, precisie locatie: 1 cm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 13A, hoogte: 3,77, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-15 cm, doel boring: archeologie - kartering, landgebruik: akker, vondstzichtbaarheid: goed, provincie: Groningen, gemeente: Stadskanaal, plaatsnaam: Onstwedde, opdrachtgever: Bouwkundig Ontwerpbur. Wilzing, uitvoerder: RAAP Noord 0 cm -Mv / 3,77 m +NAP Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, matig humeus, grijsbruin, zandbrokken, matig fijn Bodemkundig: interpretatie: verstoord 43 cm -Mv / 3,34 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, roodbruin, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: BC-horizont, enkele Fe-vlekken 57 cm -Mv / 3,20 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, donkergeel, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: C-horizont, enkele Fe-vlekken 72 cm -Mv / 3,05 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, geel, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: C-horizont Einde boring op 75 cm -Mv / 3,02 m +NAP boring: STHOL2-12 beschrijver: HWV, datum: 11-6-2015, X: 266.237,38, Y: 564.444,77, precisie locatie: 1 cm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 13A, hoogte: 3,71, precisie hoogte: 1 cm, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-15 cm, doel boring: archeologie - kartering, landgebruik: akker, vondstzichtbaarheid: goed, provincie: Groningen, gemeente: Stadskanaal, plaatsnaam: Onstwedde, opdrachtgever: Bouwkundig Ontwerpbur. Wilzing, uitvoerder: RAAP Noord 0 cm -Mv / 3,71 m +NAP Algemeen: aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, matig humeus, grijsbruin, zandbrokken, matig fijn Bodemkundig: interpretatie: verstoord 60 cm -Mv / 3,11 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, geel, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: C-horizont Einde boring op 90 cm -Mv / 2,81 m +NAP 2