Plangebied Parklaan RAAP-NOTITIE Gemeente Peel en Maas Archeologisch vooronderzoek: een bureauonderzoek en verkennend veldonderzoek

Transcriptie

1 6500 voor Chr. RAAP-NOTITIE 4496 Plangebied Parklaan 3750 voor Chr. Gemeente Peel en Maas Archeologisch vooronderzoek: een bureauonderzoek en verkennend veldonderzoek 2200 voor Chr. 700 voor Chr. 150 na Chr. 320 na Chr. Archeologisch Adviesbureau 250 na Chr na Chr.

2 Colofon Opdrachtgever: gemeente Peel en Maas Titel: een bureauonderzoek en verkennend veldonderzoek Status: eindversie Datum: 17 mei 2013 Auteur: M.H.P.M. Ruijters MA Projectcode: PANWI2 Bestandsnaam: NO4496_PANWI2.doc Projectleider: M.H.P.M. Ruijters MA ARCHIS-vondstmeldingsnummers: niet van toepassing ARCHIS-waarnemingsnummers: niet van toepassing ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer: Bewaarplaats documentatie: RAAP Zuid-Nederland Autorisatie: dr. M.P.F. Verhoeven Bevoegd gezag: gemeente Peel en Maas ISSN: RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V. Leeuwenveldseweg 5b 1382 LV Weesp Postbus GB Weesp telefoon: telefax: RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V., 2013 RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit het gebruik van de resultaten van dit onderzoek of de toepassing van de adviezen.

3 Samenvatting In plangebied Parklaan zijn bodemingrepen gepland die mogelijk bedreigend zijn voor eventuele archeologische resten. In het kader van de Archeologische Monumentenzorg is conform de richtlijnen van de bevoegde overheid een bureauonderzoek en verkennend booronderzoek uitgevoerd. Het doel van dit onderzoek was het verkrijgen van inzicht in de archeologische resten die in het plangebied verwacht worden (verkennend), en de (eventuele) mate van gaafheid daarvan. In het plangebied ligt dekzand aan het oppervlak. In de loop van de Middeleeuwen en Nieuwe tijd is hierin als gevolg van langdurige plaggenbemesting een dik akkerdek ontstaan. Onder het akkerdek is in de boringen plaatselijk mogelijk nog een oude akkerlaag aangetroffen. In geen enkele boring zijn aanwijzingen voor verstoringen aangetroffen. Uit het plangebied staan geen archeologische vindplaatsen geregistreerd. In de omgeving liggen vindplaatsen uit de IJzertijd, Late Middeleeuwen en Nieuwe tijd. Op basis van de relatief hoge vruchtbaarheid, goede ontwatering en het intacte bodemprofiel geldt voor het plangebied een hoge archeologische verwachting voor vindplaatsen uit de periode Neolithicum t/m Middeleeuwen. Omdat het plangebied aan de rand van de historische kern van Panningen ligt, geldt tevens een middelhoge archeologische verwachting voor vindplaatsen uit de Nieuwe tijd. Eventuele resten zullen zich hier onder het akkerdek of de oude akkerlaag bevinden. Op dit moment bestaan nog geen concrete plannen voor het plangebied. Geadviseerd wordt in de toekomst geen bodemingrepen dieper dan 0,65 m -Mv te verrichten. Zo wordt het archeologisch interessante niveau niet geraakt en kunnen eventuele resten in de bodem bewaard blijven. Hierbij is rekening gehouden met een buffer van 20 cm die als extra garantie voor behoud in situ dient. Voorts dient in het bestemmingsplan een dubbelbestemming waarde-archeologie te worden opgenomen teneinde de eventuele aanwezige archeologische resten ook planologisch duurzaam te beschermen. Indien blijkt dat toekomstige bodemingrepen dieper dan 0,65 m -Mv reiken, wordt aanbevolen zo vroeg mogelijk in de planvorming een nader archeologisch onderzoek uit te laten voeren (bijvoorbeeld reeds bij wijziging bestemming gronden). Dit onderzoek dient meer inzicht te geven in de aanwezigheid, aard, omvang, datering, diepteligging, gaafheid, conservering en waarde van eventuele archeologische resten. Dit onderzoek kan bestaan uit een proefsleuvenonderzoek. Een proefsleuvenonderzoek dient uitgevoerd te worden conform een vooraf opgesteld Programma van Eisen (PvE). Het PvE dient te zijn goedgekeurd door de bevoegde overheid. RAAP-notitie 4496 / eindversie, 17 mei 2013 [3 ]

4 1 Inleiding 1.1 Administratieve gegevens type onderzoek: bevoegde overheid: gemeente Peel en Maas onderzoekskader: AMZ cyclus datum veldonderzoek: locatie: - naam plangebied: Parklaan - provincie: Limburg - gemeente: Peel en Maas - plaats: Panningen - toponiem: Parklaan - oppervlakte plangebied: 1,26 hectare - kaartblad topografische kaart Nederland 1:25.000: 58B - centrumcoördinaten (X/Y): / hoekpunten plangebied (X/Y): zuidwest: / zuidoost: / noordwest: / noordoost: / afbakening onderzoekszone: straal van 500 m rondom het plangebied ARCHIS-vondstmeldingsnummers: niet van toepassing ARCHIS-waarnemingsnummers: niet van toepassing ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer: Aanleiding en doelstelling In het plangebied zijn bodemingrepen gepland die mogelijk bedreigend zijn voor eventuele archeologische resten. In het kader van de Archeologische Monumentenzorg is conform de richtlijnen van de bevoegde overheid uitgevoerd. Het doel van dit onderzoek was het verkrijgen van inzicht in de archeologische resten die in het plangebied verwacht worden (verkennend), en de (eventuele) mate van gaafheid daarvan. 1.3 Onderzoeksvragen 1. Hoe ziet de geo(morfo)logische en/of bodemkundige opbouw van het plangebied eruit? 2. Welke gegevens met betrekking tot archeologische waarden in het plangebied zijn reeds bekend? 3. Wat was het historisch landgebruik van het plangebied en wat is het landgebruik nu en wat is de invloed daarvan op de (verwachte) archeologie en (bodem)gaafheid? RAAP-notitie 4496 / eindversie, 17 mei 2013 [4 ]

5 4. Wat is de gespecificeerde verwachting (alsmede de verwachte conservering en gaafheid) ten aanzien van nog onbekende archeologische waarden in het gebied? 5. Is de bodemopbouw in (delen van) het plangebied zodanig intact dat eventueel archeologisch vervolgonderzoek zinvol is? 6. Wat is de invloed van de toekomstige inrichting op eventuele archeologische resten? 7. Op welke wijze(n) kan bij de planvorming met archeologische resten worden omgegaan? 1.4 Randvoorwaarden Het onderzoek is uitgevoerd volgens de normen van de archeologische beroepsgroep (zie artikel 24 van het Besluit archeologische monumentenzorg). De Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA, versie 3.2), beheerd door de Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer (SIKB; geldt in de praktijk als richtlijn. RAAP beschikt over een opgravingsvergunning, verleend door de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Archeologische perioden Tijdperk Datering Prehistorie Nieuwste tijd (=Nieuwe tijd C) Nieuwe tijd Middeleeuwen Romeinse tijd IJzertijd Bronstijd Neolithicum (Nieuwe Steentijd) Mesolithicum (Midden Steentijd) Paleolithicum (Oude Steentijd) B A Laat Vol Ottoons Vroeg Karolingisch Merovingisch laat Merovingisch vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Midden Vroeg Laat Jong B Jong A Midden Oud naChr voor Chr / tabel1_standaard_archeologisch_raap_2010 Tabel 1. Archeologische tijdschaal. RAAP-notitie 4496 / eindversie, 17 mei 2013 [5 ]

6 2 Bureauonderzoek 2.1 Methoden Het bureauonderzoek dient om op basis van verschillende bronnen inzicht te krijgen in de genese van het landschap, de bodemopbouw en de sporen die het menselijk gebruik in de loop der tijd heeft achter gelaten. Met behulp van deze gegevens wordt een gespecificeerde archeologische verwachting opgesteld. Voor de geraadpleegde bronnen wordt verwezen naar de literatuurlijst. Zie tabel 1 voor de dateringen van de in deze notitie genoemde archeologische perioden. 2.2 Geo(morfo)logie en bodem De geomorfologie is niet gekarteerd omdat het plangebied in de bebouwde kom ligt (Staring Centrum/RGD, 1992). Op basis van extrapolatie van de geomorfologische eenheden rondom Panningen kan geconcludeerd worden dat het plangebied op een dekzandrug ligt. De ondergrond bestaat uit zand dat aan het eind van Pleistoceen is afgezet door de wind. Deze afzettingen worden gerekend tot de Formatie van Boxtel, Laagpakket van Wierden. Het betreft dekzand dat op zijn beurt fluvioperiglaciale afzettingen afdekt (Weerts e.a., 2006). De bodem is vanwege de ligging in de bebouwde kom niet gekarteerd (Stiboka, 1972). Rondom de bebouwde kom van Panningen liggen uitsluitend hoge zwarte enkeerdgronden met grondwatertrap VI of VII. Het is aannemelijk dat de bodem in het plangebied eveneens uit goed ontwaterde hoge zwarte enkeerdgronden bestaat. De hoge zwarte enkeerdgronden liggen op de relatief hooggelegen gebieden binnen het dekzandgebied, vooral in de nabijheid van de oude bewoningskernen zoals Panningen. Enkeerdgronden zijn oude akkerlanden die vanaf de Late Middeleeuwen op de pleistocene zandgronden zijn ontstaan door het opbrengen van mest vanuit potstallen vermengd met plaggen, die gestoken werden op de woeste gronden, zoals heide, bossen en beekdalen. De relatief vruchtbare en goed ontwaterde bodem maakt het plangebied erg geschikt voor landbouwkundig gebruik, waardoor het gebied mogelijk een aantrekkelijke vestigingslocatie heeft gevormd. 2.3 Archeologische gegevens Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW): voor (de omgeving van) het plangebied geldt een hoge kans op het aantreffen van archeologische waarden (bijlage 2; Deeben, 2008). Gemeentelijke archeologische beleidskaart (The Missing Link, 2011): het plangebied ligt in een zone met categorie 4. Dit houdt in dat archeologisch onderzoek noodzakelijk is bij bodemingrepen groter dan 250 m 2 én dieper dan 40 cm (Van Roode & Van de Laar, 2011). Bekende archeologische vindplaatsen volgens het ARCHeologisch Informatie Systeem (ARCHIS2) in een straal van 500 m rond het plangebied (bijlage 2): zie tabel 2. RAAP-notitie 4496 / eindversie, 17 mei 2013 [6 ]

7 Binnen een straal van 500 m rondom het plangebied staan drie waarnemingen in ARCHIS geregistreerd. Het betreft funderingsresten uit de Nieuwe tijd (ARCHIS-waarneming 54798), een grafveld uit de Late IJzertijd (ARCHIS-waarnemingen en ) en nederzettingssporen uit de Late Middeleeuwen (ARCHIS-waarneming 54779). Hier zijn ook nog een afslag uit het Mesolithicum of Neolithicum gevonden en enkele kuilen die tot een nederzettingsterrein uit de Vroege IJzertijd worden gerekend (Hiddink, 2008; ARCHIS-waarneming ). Het zuidelijke deel van het plangebied sluit aan op een AMK-terrein met een hoge archeologische waarde (bijlage 2). Het betreft de historische kern van Panningen (AMK-code 16708). Binnen een straal van 500 m liggen ook nog de historische kernen van Everlo (AMK-code 16713) en Heuvelhoek (AMK-code 16766). Volgens de gegevens in ARCHIS2 kunnen binnen de historische kernen resten aanwezig zijn vanaf de Late Middeleeuwen ( Er is tevens per contact opgenomen met heemkundevereniging Helden. Er werd beloofd binnen één week te antwoorden, maar er is uiteindelijk geen reactie ontvangen. AMK-nr complextype datering waarde nederzetting Late Middeleeuwen-Nieuwe tijd hoge archeologische waarde nederzetting Late Middeleeuwen-Nieuwe tijd hoge archeologische waarde nederzetting Late Middeleeuwen-Nieuwe tijd hoge archeologische waarde ARCHIS-waarnemingsnummmer complextype datering Opmerking nederzetting Nieuwe tijd A-Nieuwe tijd C 200 m zuidoostelijk v/h plangebied grafveld Late IJzertijd 470 m oostelijk v/h plangebied nederzetting Late Middeleeuwen 470 m oostelijk v/h plangebied losse vondst Mesolithicum-Neolithicum 470 m oostelijk v/h plangebied grafveld Late IJzertijd 470 m oostelijk v/h plangebied nederzetting Vroege IJzertijd 470 m oostelijk v/h plangebied Tabel 2. Overzicht van de bekende archeologische vindplaatsen in en rond het plangebied. Eerder uitgevoerd onderzoek in de omgeving volgens ARCHIS2: zie tabel 3 ARCHIS-meldingsnummer advies opmerking 3446 vervolgonderzoek: karterend booronderzoek 60 m zuidwestelijk v/h plangebied 3447 vervolgonderzoek: archeologische begeleiding 200 m zuidoostelijk v/h plangebied 7500 vervolgonderzoek: opgraving 350 m oostelijk v/h plangebied opgraving die op onderzoek 7500 volgde 350 m oostelijk v/h plangebied vrijgeven 300 m zuidoostelijk v/h plangebied vervolgonderzoek: proefsleuvenonderzoek 290 m westelijk v/h plangebied Tabel 3. Overzicht van eerder archeologisch onderzoek in en rond het plangebied. Rondom het plangebied zijn zes archeologische onderzoeken uitgevoerd. Ongeveer 350 m ten oosten van het plangebied is een proefsleuvenonderzoek uitgevoerd (Schryvers & Baetsen, RAAP-notitie 4496 / eindversie, 17 mei 2013 [7 ]

8 2005: ARCHIS-meldingnummer 7500) waarbij resten uit de Late IJzertijd en Late Middeleeuwen werden aangetroffen. Een deel van het terrein is door de ACVU opgegraven, waarbij 71 crematiegraven uit de Late IJzertijd en vier kuilen uit de Vroege IJzertijd zijn aangetroffen (Hiddink, 2008: ARCHIS-meldingnummer 12335). Ten zuidwesten van het plangebied is een bureauonderzoek uitgevoerd (Van Dijk, 2001: ARCHIS-meldingnummer 3446). Ook zijn enkele boringen in het plangebied gezet, waaruit bleek dat het grootste deel voor de winning van leem afgegraven was. Voor het deel dat niet afgegraven is, werd een karterend booronderzoek aanbevolen. Verder is 200 m ten zuidoosten van het plangebied een archeologische begeleiding van de bouwwerkzaamheden uitgevoerd. Het de begeleiding is niet in ARCHIS aangemeld, maar is een vervolg op een bureauonderzoek (Van Dijk, 2001: ARCHIS-meldingsnummer 3447). Zoals verwacht werd op basis van het bureauonderzoek, werden tijdens de archeologische begeleiding funderingsresten aangetroffen. De funderingen kunnen op basis van het baksteenformaat in de Nieuwe tijd A gedateerd worden (Geraeds, 2003). Verder naar het zuidoosten is een bureau- en booronderzoek uitgevoerd (Liefferinge, 2007: ARCHIS-meldingnummer 21745). Uit het veldonderzoek bleek dat de bodem diep verstoord is waardoor er geen archeologische resten meer verwacht worden. Ongeveer 290 m ten westen van het plangebied is een bureauonderzoek en verkennend booronderzoek uitgevoerd (De Jonge & Beckers, 2011: ARCHIS-meldingsnummer 48214). In een groot deel van het plangebied bleek de bodem verstoord. In één boring werd echter een intact bodemprofiel aangetroffen. Ter plekke van de boring met het intacte profiel werd een vervolgonderzoek door middel van proefsleuven aanbevolen. 2.4 Historische situatie Het plangebied ligt aan de rand van de historische kern van Panningen. Panningen wordt voor het eerst vermeld in 1486 (Renes, 1999). In 1643 werd te Panningen een kapel gebouwd, die ten zuidoosten van het plangebied lag (figuur 2: perceel 1445). Al vóór de 19e eeuw blijkt de directe omgeving van Panningen in cultuur te zijn gebracht. Op het minuutplan van circa staat de omgeving van het plangebied voornamelijk aangegeven als akkerland. Ook de percelen in het plangebied waren in gebruik als akker ( figuur 2: percelen 1278, 1290, 1291, 1292 en 1698 en 1704). De historische bebouwing van Panningen concentreerde zich met name langs de huidige Schoolstraat en Markt. Deze straten zijn in ieder geval ouder dan begin 19e eeuw (Renes, 1999). Deze wegen vormden de belangrijkste route van Kessel via Helden en Panningen naar Meijel. De situatie binnen het plangebied bleef tot aan de jaren 60 van de 20e eeuw ongewijzigd. In de jaren 60 van de 20e eeuw werd Panningen onder andere aan de noordzijde uitgebreid, waardoor het plangebied bebouwing kreeg in zijn huidige vorm. Ook werden nu de Wilhelminastraat en Parklaan aangelegd ( Van de jaren 60 van de 20e eeuw tot nu is de locatie van de bebouwing en het gebruik binnen het plangebied niet veranderd. RAAP-notitie 4496 / eindversie, 17 mei 2013 [8 ]

9 2.5 Huidige situatie Momenteel is het plangebied grotendeels in gebruik als park. Langs de Wilheminastraat staan enkele gebouwen. Het plangebied is vrijwel vlak en heeft een hoogteligging net iets boven 34 m +NAP. De hoogteverschillen in de directe omgeving van het plangebied zijn gering. Alleen naar het oosten toe daalt het reliëf geleidelijk. In het plangebied staan gebouwen, liggen kabels en leidingen en zijn paden aangelegd. 2.6 Toekomstige situatie Het gebied zal in de toekomst opnieuw ontwikkeld worden. Exacte plannen zijn op dit moment nog niet bekend. 2.7 Gespecificeerde archeologische verwachting Het plangebied ligt in een zone met een lage grondwaterspiegel. Natte gebieden zoals de Kwistbeek liggen op grotere afstand van het plangebied (meer dan 1 km). Jagers en verzamelaars (Paleolithicum en Mesolithicum) vestigden zich bij voorkeur op hooggelegen plekken nabij natte laagten zoals beekdalen grote vennen (zgn. gradiëntzones). Omdat natte gebieden in de omgeving van het plangebied ontbreken is geen sprake van een gradiëntsituatie. Voor vindplaatsen uit het Paleolithicum en Mesolithicum geldt daarom een lage archeologische verwachting. In de loop van het Neolithicum deed de landbouw in Nederland zijn intrede. De bestaanswijze van de mens veranderde daardoor ingrijpend, waardoor men andere eisen aan zijn omgeving ging stellen. Vanaf het Neolithicum waren niet zozeer de gradiëntzones van belang, maar speelden vruchtbaarheid, waterhuishouding en bewerkbaarheid van de bodem een grote rol in de locatiekeuze. Het plangebied ligt hoogstwaarschijnlijk in een gebied met lemig fijn zand met grondwatertrap VI of VII. Dit zijn relatief vruchtbare gronden met een lage grondwaterstand, waardoor ze ook voor vroege landbouwers makkelijk te bewerken waren. Daarom geldt voor het plangebied een hoge archeologische verwachting voor vindplaatsen van landbouwers (Neolithicum t/m Middeleeuwen). Bebouwing uit de Nieuwe tijd wordt niet verwacht; deze lag meer ten zuiden van het plangebied langs de Schoolstraat en Markt. Wel kunnen aan het erf gerelateerde sporen in het plangebied voorkomen. Daarom geldt voor het plangebied een middelhoge archeologische verwachting voor vindplaatsen uit de Nieuwe tijd. Het plangebied is grotendeels in gebruik als park; tevens staat er twee gebouwen. Daarnaast liggen er enkele kabels en leidingen in het plangebied. Deze subrecente bodemingrepen kunnen tot een aanzienlijke verstoring van het bodemprofiel geleid hebben. Anderzijds wordt in het plangebied een dik akkerdek verwacht dat als buffer tegen ondiepe recente bodemingrepen gefungeerd kan hebben. Eventuele archeologische resten uit de periode Neolithicum tot en met Middeleeuwen worden aan de basis van het akkerdek verwacht; resten uit de Nieuwe tijd kunnen al vanaf de basis van de bouwvoor aanwezig zijn. RAAP-notitie 4496 / eindversie, 17 mei 2013 [9 ]

10 3 Veldonderzoek 3.1 Methoden Het inventariserend veldonderzoek (IVO) bestond uit een verkennend booronderzoek. De gevolgde onderzoeksmethode voor het veldwerk is bepaald op basis van de resultaten van het bureauonderzoek (gespecificeerde archeologische verwachting) en het protocol inventariserend veldonderzoek uit de KNA versie 3.2. Het verkennend veldonderzoek had tot doel het verkrijgen van inzicht in de bodemgesteldheid en mate van bodemverstoring in het plangebied. Daarmee wordt de gespecificeerde archeologische verwachting getoetst en kunnen uitspraken worden gedaan over de gaafheid van eventuele archeologische vindplaatsen. Daartoe zijn tien boringen gezet in een driehoeksgrid van 40 bij 50 m (figuur 3). Er is geboord tot maximaal 1,5 m -Mv met een Edelmanboor met een diameter van 7 cm. De boringen zijn lithologisch conform NEN 5104 (Nederlands Normalisatie-instituut, 1989) beschreven en met GPS ingemeten (x/y-coördinaten). Van alle boringen is de hoogte bepaald met behulp van Robotic GPS (afwijking ongeveer 1,5 cm). De uitgebreide boorbeschrijvingen (inclusief lithologisch profiel) zijn opgenomen in bijlage Resultaten Geologie en bodem In alle boringen is een dik humeus pakket goed gesorteerd, matig fijn zand aangetroffen (figuur 3). De dikte van het humeuze pakket ligt tussen 0,85 en 1,15 m (bijlage 1). In het humeuze pakket kon meestal nog onderscheid gemaakt worden tussen een donkerbruingrijze, matig humeuze toplaag en een bruingrijze, zwak humeuze basis. Deze lagen kunnen respectievelijk als bouwvoor en akkerdek geïnterpreteerd worden. Soms bevat de bouwvoor wat fijn puin. Het akkerdek bevat regelmatig een enkele spikkel houtskool. In de boringen 1, 8 en 10 is onder het akkerdek direct het moedermateriaal (C-horizont) aangetroffen. De C-horizont is over het algemeen lichtgeel en bevat meestal enkele roest- of mangaanvlekken. In de boringen 2 t/m 7 en 9 (figuur 3) is onder het akkerdek een lichtgrijs of lichtgeelgrijs laagje aangetroffen dat op direct op de C-horizont ligt. De grens tussen de grijzige laag en de C-horizont is vrij scherp. Insluitsels zijn in de grijzige laag niet waargenomen. Mogelijk betreft het een oude akkerlaag. Het is echter niet uit te sluiten dat de grijze laag als gevolg van bodemvorming ontstaan is en zodoende een BC-horizont is. Omdat de grens tussen de grijze laag en de C- horizont redelijk scherp is, ligt een oude akkerlaag echter meer voor de hand. Synthese De bodem kan als een hoge zwarte enkeerdgrond geclassificeerd worden, waaronder plaatselijk mogelijk nog een oude akkerlaag bewaard gebleven is. De ontwatering van het gebied is zeer goed. Op basis van het bureauonderzoek is een hoge archeologische verwachting voor vindplaatsen uit de periode Neolithicum t/m Middeleeuwen aan het plangebied toegekend, met name RAAP-notitie 4496 / eindversie, 17 mei 2013 [1 0 ]

11 vanwege de goede ontwatering en relatief hoge vruchtbaarheid. De hoge archeologische verwachting voor deze perioden kan op basis van het veldonderzoek gehandhaafd blijven. Het wordt verwacht dat eventuele vindplaatsen en grondsporen zich onder het akkerdek of oude akkerlaag bevinden. Eventuele grondsporen zullen goed bewaard gebleven zijn. In de boringen zijn geen aanwijzingen voor verstoringen aangetroffen. Toch kan het bodemprofiel ter hoogte van de gebouwen enigszins verstoord zijn. RAAP-notitie 4496 / eindversie, 17 mei 2013 [1 1 ]

12 4 Conclusies en aanbevelingen 4.1 Conclusies In deze paragraaf worden de conclusies gegeven in de vorm van de antwoorden op de specifieke onderzoeksvragen (zie 1.3). 1. Hoe ziet de geo(morfo)logische en/of bodemkundige opbouw van het plangebied eruit? In het plangebied ligt dekzand aan het oppervlak. In de loop van de Middeleeuwen en Nieuwe tijd is hierin als gevolg van langdurige plaggenbemesting een dik akkerdek ontstaan. Plaatselijk is onder het akkerdek nog een oude akkerlaag aangetroffen. 2. Welke gegevens met betrekking tot archeologische waarden in het plangebied zijn reeds bekend? Uit het plangebied zijn geen vindplaatsen bekend. Meteen ten zuiden van het plangebied ligt een terrein met een hoge archeologische waarde. Het betreft de historische kern van Panningen, waar bewoningsresten vanaf de Late Middeleeuwen aanwezig kunnen zijn. Uit het minuutplan kan worden opgemaakt dat het plangebied rond 1800 net ten noordwesten van de lintbebouwing van Panningen lag. In de omgeving liggen vindplaatsen uit de IJzertijd, Late Middeleeuwen en de Nieuwe tijd. 3. Wat was het historisch landgebruik van het plangebied en wat is het landgebruik nu en wat is de invloed daarvan op de (verwachte) archeologie en (bodem)gaafheid? Tot na de Tweede Wereldoorlog was het plangebied grotendeels in gebruik als akker. Pas vanaf de jaren 60 van de 20e eeuw, toen de Wilhelminastraat en Parklaan zijn aangelegd, heeft er bebouwing plaatsgevonden. Sinds de jaren 60 van de 20e eeuw is de situatie nauwelijks gewijzigd. De bodem in het plangebied is intact. Alleen ter hoogte van de gebouwen is mogelijk sprake van enige verstoring van het bodemprofiel. 4. Wat is de gespecificeerde verwachting (alsmede de verwachte conservering en gaafheid) ten aanzien van nog onbekende archeologische waarden in het gebied? Er geldt een hoge archeologische verwachting voor vindplaatsen (archeologische resten) uit de periode Neolithicum t/m Middeleeuwen. Eventuele resten uit deze periode zullen zich onder het akkerdek of oude akkerlaag bevinden. Voor resten uit de Nieuwe tijd geldt een middelhoge archeologische verwachting. Resten uit deze periode kunnen al vanaf de basis van de bouwvoor voorkomen. Eventuele grondsporen kunnen goed bewaard gebleven zijn. 5. Is de bodemopbouw in (delen van) het plangebied zodanig intact dat eventueel archeologisch vervolgonderzoek zinvol is? Het veldwerk heeft uitgewezen dat de bodem in het plangebied intact is. Alleen onder de gebouwen is mogelijk sprake van verstoring van het bodemprofiel. RAAP-notitie 4496 / eindversie, 17 mei 2013 [1 2 ]

13 4.2 Aanbevelingen Op dit moment bestaan nog geen concrete plannen voor het plangebied. Geadviseerd wordt in de toekomst geen bodemingrepen dieper dan 0,65 m -Mv te verrichten. Zo wordt het archeologisch interessante niveau niet geraakt en kunnen eventuele resten in de bodem bewaard blijven. Hierbij is rekening gehouden met een buffer van 20 cm die als extra garantie voor behoud in situ dient. Voorts dient in het bestemmingsplan een dubbelbestemming waarde-archeologie te worden opgenomen teneinde de eventuele aanwezige archeologische resten ook planologisch duurzaam te beschermen. Indien blijkt dat toekomstige bodemingrepen dieper dan 0,65 m -Mv reiken, wordt aanbevolen zo vroeg mogelijk in de planvorming een nader archeologisch onderzoek uit te laten voeren (bijvoorbeeld reeds bij wijziging bestemming gronden). Dit onderzoek dient meer inzicht te geven in de aanwezigheid, aard, omvang, datering, diepteligging, gaafheid, conservering en waarde van eventuele archeologische resten. Dit onderzoek kan bestaan uit een proefsleuvenonderzoek. Een proefsleuvenonderzoek dient uitgevoerd te worden conform een vooraf opgesteld Programma van Eisen (PvE). Het PvE dient te zijn goedgekeurd door de bevoegde overheid. RAAP-notitie 4496 / eindversie, 17 mei 2013 [1 3 ]

14 Literatuur Deeben, J.H.C. (red.), De Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden (IKAW), derde generatie. Rapportage Archeologische Monumentenzorg 155. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort (info: Dijk, X.C.C. van, Plangebieden Ringovenpark en De Pit, gemeente Helden; een archeologisch bureauonderzoek. RAAP-Briefverslag /RT. RAAP Archeologisch Adviesbureau, Amsterdam. Geraeds, J.J.G., Plangebied De Pit te Panningen, gemeente Helden; een archeologische begeleiding. RAAP-notitie 282. RAAP Archeologisch Adviesbureau, Amsterdam. Hiddink, H.A., Bewoningssporen uit de Vroege IJzertijd en een grafveld uit de Late IJzertijd te Panningen-Stokx, gemeente Helden. Zuidnederlandse Archeologische Rapporten 32. ACVU, Amsterdam. Jonge, N. & I.S.J. Beckers, Schoolstraat 57 te Panningen. Een Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek. ADC-Rapport ADC ArcheoProjecten, Amersfoort. Liefferinge, N. van, Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek, deel karterend, Beekstraat te Panningen. Synthegra Archeologie Rapport P Synthegra, Weert. Nederlands Normalisatie-instituut, Nederlandse Norm NEN 5104, Classificatie van onverharde grondmonsters. Nederlands Normalisatie-instituut, Delft. Renes, J., Landschappen van Peel en Maas. Een toegepast historisch geografisch onderzoek in streekplangebied Noord- en Midden-Limburg. Eisma/Maaslandse Monografiën, Leeuwarden/Maastricht. Roode, S. van & S. van de Laar, Beleidsplan Archeologie gemeente Peel en Maas. Schryvers, A. & S. Baeten, Plangebied Beekstraat-Irenestraat, gemeente Helden; archeologisch vooronderzoek: proefsleuven. RAAP-rapport RAAP Archeologisch Adviesbureau, Amsterdam. Staring Centrum/RGD, Geomorfologische kaart van Nederland, schaal 1: Blad 58 Roermond. Staring Centrum/RGD, Wageningen/Haarlem. Stiboka, Bodemkaart van Nederland, schaal 1: Blad 58 West Roermond. Stiboka, Wageningen. Suer, C. & K.M. van Dijk, Gemeente Peel en Maas, Archeologische overzichts- en verwachtingskaart voormalige gemeenten Helden, Kessel, Maasbree en Meijel. Buro de Brug/The Missing Link, Woerden.. The Missing Link, Beleidskaart archeologie gemeente Peel en Maas versie 16 d.d. 5 juli The Missing Link, Woerden. Verhagen, J.W.H.P., Gemeente Helden. Archeologische waarden- en verwachtingskaart. Zuidnederlandse Archeologische Notities 147. ACVU, Amsterdam. Weerts, H., J. Schokker, K. Rijsdijk & C. Laban, Geologische overzichtskaart van Nederland. TNO Bouw en Ondergrond, Utrecht. RAAP-notitie 4496 / eindversie, 17 mei 2013 [1 4 ]

15 Overzicht van figuren, tabellen en bijlagen Figuur 1. Figuur 2. Figuur 3. Ligging plangebied (rood). Inzet: ligging in Nederland (ster). Plangebied (rode lijn) op het minuutplan (bron: Resultaten verkennend booronderzoek. Tabel 1. Tabel 2. Tabel 3. Archeologische tijdschaal. Overzicht van de bekende archeologische vindplaatsen in en rond het plangebied. Overzicht van eerder archeologisch onderzoek in en rond het plangebied. Bijlage 1. Boorbeschrijvingen. Bijlage 2. IKAW met AMK, waarnemingen en vondstmeldingen. RAAP-notitie 4496 / eindversie, 17 mei 2013 [1 5 ]

16 195 N Vosberg Loo 372 N o b i s v e l d Industrieterrein 372 Everlo Stox Panningen OpenStreetMap.org onder CC-BY-SA 2.0 licentie, 2011, 2012 Hub Zelen Stogger De Riet Heuvelhoek 8 Egchelhoek Hoekerstraat Willem van Hornestraat Figuur 1. Ligging plangebied (rode lijn); inzet: ligging in Nederland (ster). Mariaplein Helden 370

17 Figuur 2. Plangebied (rode lijn) op het minuutplan. Bron:

18 Parklaan Wilhelminastraat legenda boring (met een Edelman diam. 7 cm) met esdek op C-horizont met esdek op oude akkerlaag op C-horizont 5 boornummer overig grens plangebied gebouw verharding Graafschap Kesselstraat Bernhardstraat m 1: MR1/panwi2_mr Figuur 3. Resultaten verkennend booronderzoek.

19 Bijlage 1: Boorbeschrijvingen RAAP-notitie 4496 / eindversie, 17 mei 2013 [1 9 ]

20 boring: PANWI2-1 beschrijver: MRU, datum: , X: ,96, Y: ,99, precisie locatie: 1 cm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 58B, hoogte: 34,50, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: plantsoen, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Limburg, gemeente: Peel en Maas, plaatsnaam: Panningen, opdrachtgever: Gemeente Peel en Maas, uitvoerder: RAAP Zuid 0 cm -Mv / 34,50 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont, interpretatie: bouwvoor 40 cm -Mv / 34,10 m +NAP 110 cm -Mv / 33,40 m +NAP Opmerking: lichtgeel gevlekt door bioturbatie 115 cm -Mv / 33,35 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgeel, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: C-horizont Einde boring op 140 cm -Mv / 33,10 m +NAP boring: PANWI2-2 beschrijver: MRU, datum: , X: ,53, Y: ,34, precisie locatie: 1 cm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 58B, hoogte: 34,51, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: plantsoen, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Limburg, gemeente: Peel en Maas, plaatsnaam: Panningen, opdrachtgever: Gemeente Peel en Maas, uitvoerder: RAAP Zuid 0 cm -Mv / 34,51 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont, interpretatie: bouwvoor 30 cm -Mv / 34,21 m +NAP Archeologie: enkele spikkel houtskool 85 cm -Mv / 33,66 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgeelgrijs, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: interpretatie: oude akkerlaag Opmerking: grijzige schijn, oude akkerlaag? 100 cm -Mv / 33,51 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgeel, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: C-horizont, enkele Fe-vlekken Einde boring op 130 cm -Mv / 33,21 m +NAP boring: PANWI2-3 beschrijver: MRU, datum: , X: ,99, Y: ,14, precisie locatie: 1 cm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 58B, hoogte: 34,40, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: plantsoen, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Limburg, gemeente: Peel en Maas, plaatsnaam: Panningen, opdrachtgever: Gemeente Peel en Maas, uitvoerder: RAAP Zuid 0 cm -Mv / 34,40 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont, interpretatie: bouwvoor 45 cm -Mv / 33,95 m +NAP Archeologie: enkele spikkel houtskool 95 cm -Mv / 33,45 m +NAP Archeologie: enkele spikkel houtskool Opmerking: lichtgeel gevlekt door bioturbatie 105 cm -Mv / 33,35 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgeelgrijs, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: interpretatie: oude akkerlaag Opmerking: grijzige schijn, oude akkerlaag? 115 cm -Mv / 33,25 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgeel, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: C-horizont, enkele Fe-vlekken Einde boring op 145 cm -Mv / 32,95 m +NAP

21 boring: PANWI2-4 beschrijver: MRU, datum: , X: ,71, Y: ,11, precisie locatie: 1 cm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 58B, hoogte: 34,29, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: plantsoen, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Limburg, gemeente: Peel en Maas, plaatsnaam: Panningen, opdrachtgever: Gemeente Peel en Maas, uitvoerder: RAAP Zuid 0 cm -Mv / 34,29 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont, interpretatie: bouwvoor 35 cm -Mv / 33,94 m +NAP Archeologie: enkele spikkel houtskool 85 cm -Mv / 33,44 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgeelgrijs, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: interpretatie: oude akkerlaag Opmerking: grijzige schijn, oude akkerlaag? 90 cm -Mv / 33,39 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgeel, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: C-horizont, enkele Fe-vlekken Einde boring op 120 cm -Mv / 33,09 m +NAP boring: PANWI2-5 beschrijver: MRU, datum: , X: ,64, Y: ,10, precisie locatie: 1 cm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 58B, hoogte: 35,97, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: plantsoen, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Limburg, gemeente: Peel en Maas, plaatsnaam: Panningen, opdrachtgever: Gemeente Peel en Maas, uitvoerder: RAAP Zuid 0 cm -Mv / 35,97 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont, interpretatie: bouwvoor 40 cm -Mv / 35,57 m +NAP Archeologie: enkele spikkel houtskool 85 cm -Mv / 35,12 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgeelgrijs, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: interpretatie: oude akkerlaag Opmerking: grijzige schijn, oude akkerlaag? 95 cm -Mv / 35,02 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgeel, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: C-horizont, enkele Fe-vlekken Einde boring op 135 cm -Mv / 34,62 m +NAP boring: PANWI2-6 beschrijver: MRU, datum: , X: ,94, Y: ,01, precisie locatie: 1 cm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 58B, hoogte: 34,60, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: plantsoen, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Limburg, gemeente: Peel en Maas, plaatsnaam: Panningen, opdrachtgever: Gemeente Peel en Maas, uitvoerder: RAAP Zuid 0 cm -Mv / 34,60 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont, interpretatie: bouwvoor 45 cm -Mv / 34,15 m +NAP Archeologie: enkele spikkel houtskool 110 cm -Mv / 33,50 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgeelgrijs, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: interpretatie: oude akkerlaag Opmerking: grijzige schijn, oude akkerlaag? 115 cm -Mv / 33,45 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgeel, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: C-horizont, enkele Mn-vlekken Einde boring op 140 cm -Mv / 33,20 m +NAP

22 boring: PANWI2-7 beschrijver: MRU, datum: , X: ,91, Y: ,47, precisie locatie: 1 cm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 58B, hoogte: 34,40, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: plantsoen, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Limburg, gemeente: Peel en Maas, plaatsnaam: Panningen, opdrachtgever: Gemeente Peel en Maas, uitvoerder: RAAP Zuid 0 cm -Mv / 34,40 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont, interpretatie: bouwvoor 50 cm -Mv / 33,90 m +NAP Archeologie: enkel fragment bouwpuin (onbepaald) 110 cm -Mv / 33,30 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgeelgrijs, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: interpretatie: oude akkerlaag Opmerking: grijzige schijn, oude akkerlaag? 120 cm -Mv / 33,20 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgeel, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: C-horizont, enkele Fe-vlekken Einde boring op 150 cm -Mv / 32,90 m +NAP boring: PANWI2-8 beschrijver: MRU, datum: , X: ,15, Y: ,51, precisie locatie: 1 cm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 58B, hoogte: 34,45, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: plantsoen, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Limburg, gemeente: Peel en Maas, plaatsnaam: Panningen, opdrachtgever: Gemeente Peel en Maas, uitvoerder: RAAP Zuid 0 cm -Mv / 34,45 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont, interpretatie: bouwvoor 40 cm -Mv / 34,05 m +NAP Archeologie: enkele spikkel houtskool 95 cm -Mv / 33,50 m +NAP Opmerking: lichtgeel gevlekt door bioturbatie 115 cm -Mv / 33,30 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgeel, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: C-horizont, enkele Fe- en Mn-vlekken Einde boring op 140 cm -Mv / 33,05 m +NAP boring: PANWI2-9 beschrijver: MRU, datum: , X: ,90, Y: ,41, precisie locatie: 1 cm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 58B, hoogte: 34,47, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: plantsoen, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Limburg, gemeente: Peel en Maas, plaatsnaam: Panningen, opdrachtgever: Gemeente Peel en Maas, uitvoerder: RAAP Zuid 0 cm -Mv / 34,47 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, matig humeus, lichtgeel, matig grof Bodemkundig: interpretatie: opgebrachte grond 20 cm -Mv / 34,27 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: regelmatig geploegd/bewerkte A-horizont, interpretatie: bouwvoor 40 cm -Mv / 34,07 m +NAP Archeologie: enkele spikkel houtskool 100 cm -Mv / 33,47 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgrijs, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: interpretatie: oude akkerlaag 110 cm -Mv / 33,37 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgeelgrijs, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: C-horizont, enkele Fe- en Mn-vlekken Einde boring op 145 cm -Mv / 33,02 m +NAP

23 boring: PANWI2-10 beschrijver: MRU, datum: , X: ,42, Y: ,99, precisie locatie: 1 cm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 58B, hoogte: 34,11, referentievlak: Normaal Amsterdams Peil, methode hoogtebepaling: GPS, boortype: Edelman-7 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: plantsoen, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Limburg, gemeente: Peel en Maas, plaatsnaam: Panningen, opdrachtgever: Gemeente Peel en Maas, uitvoerder: RAAP Zuid 0 cm -Mv / 34,11 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, matig fijn Bodemkundig: interpretatie: verstoord Archeologie: fragmenten bouwpuin (onbepaald) Opmerking: rommelig met puin 80 cm -Mv / 33,31 m +NAP 90 cm -Mv / 33,21 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgeelgrijs, matig fijn, interpretatie: dekzand Bodemkundig: C-horizont, enkele Fe- en Mn-vlekken Einde boring op 145 cm -Mv / 32,66 m +NAP

24 Bijlage 2: AW met AMK, waarnemingen en vondstmeldingen RAAP-notitie 4496 / eindversie, 17 mei 2013 [2 4 ]

25 IKAW met AMK, waarnemingen en vondstmeldingen / Legenda plangebied WAARNEMINGEN VONDSTMELDINGEN HUIZEN TOP10 ((c)tdn) MONUMENTEN archeologische waarde hoge archeologische waarde zeer hoge archeologische waarde zeer hoge arch waarde, beschermd IKAW zeer lage trefkans lage trefkans middelhoge trefkans hoge trefkans lage trefkans (water) middelhoge trefkans (water) hoge trefkans (water) water niet gekarteerd m N Archis /