Brussel, 28 september 2010 Persbericht Een Europees plan voor de creatie van «groene» jobs en voor de «vergroening» van de economie The nation that leads the clean energy economy will be the nation that leads the global economy. Barack Obama 1. Inleiding Ter gelegenheid van de eerste ministeriële conferentie over «Green Jobs» in het kader van de Europese Unie, die het Belgische voorzitterschap op 28 en 29 september opzet, heeft Vice-Eerste minister en minister van Werk Joëlle Milquet, samen met de Europese commissaris voor Werk, Sociale Zaken en Inclusie, László Andor, een eerste Europees plan voorgesteld voor de creatie van jobs in «groene sectoren» en voor de «vergroening» van de economie en van de arbeidsmarkt. De voorbereiding van de arbeidsmarkten op een transitie naar een koolstofarme economie en op een duurzame groei werd tot op heden in het kader van de Europese Unie nog nooit behandeld, hoewel het om een essentiële economische uitdaging op wereldschaal gaat. Het Belgische Voorzitterschap heeft er één van zijn prioriteiten inzake Werk van gemaakt. De Voorzitter van de Europese Commissie, J. M. Barroso, heeft trouwens eind september de doelstelling van de creatie van «3 millions de green jobs» tegen 2020 vooropgesteld. De ministeriële conferentie van 28 en 29 septembre, die verschillende ministers samenbrengt met experten van internationale organisaties (Oeso, ILO), met vertegenwoordigers van de groene economie (in de bouwsector, de recyclage, enzovoort), met de sociale partners en met de actoren op de arbeidsmarkt, heeft tot doel om de concrete actiepistes voor te bereiden van een Europees plan voor de creatie van groene jobs, wat één van de essentiële uitdagingen is waarop we een antwoord moeten formuleren. 2. Groene jobs: een zowel dringende als essentiële uitdaging De creatie van groene jobs en de vergroening van de economie lijkt ons inderdaad één van de meest dringende als essentiële uitdagingen te vormen: we tellen vandaag immers - - 1
meer dan 23 miljoen werkzoekenden binnen het Europa van de 27, wat 7 miljoen meer is dan begin 20081! De jongst beschikbare cijfers wijzen op een werkloosheidsgraad van 10 procent. A/ Groene jobs en de crisis Gezien deze alarmerende vaststellingen, moeten we dringen handelen. Het komt erop aan zo dringend de basis voor een Europese groei zo dringend mogelijk op de rails te zetten, wat betekent: - waken over ontwikkeling van sectoren waar jobcreatie in vervat zit. Tussen 1991 en 2005 bijvoorbeeld, is de tewerkstelling in de sector van de hernieuwbare energie toegenomen met meer dan 40 procent! Sinds 2000 is de tewerkstelling in de groene sectoren elk jaar met 7 procent toegenomen. - en vermijden om dezelfde fouten als in het verleden te maken, fouten die onze arbeidsmarkten zo gevoelig hebben gemaakt voor de gevolgen van de economische crisis: de economische en financiële crisis heeft ons aangetoond hoe kwetsbaar onze arbeidsmarkten reageren op de economische situatie. Ze hebben aangetoond dat, als we niet voldoende anticiperen op economische mutaties en industriële transformaties, onze werknemers er ten volle de gevolgen van dragen. Het komt erop aan om deze keer op die veranderingen te anticiperen. B/ De dimensie van de tewerkstelling in de strijd tegen de klimaatverandering De strijd tegen de klimaatverandering werd lange tijd alleen vanuit de invalshoeken van het milieu, van het klimaat zelf of van de industrie benaderd. Maar intussen wordt sinds enkele jaren ook aandacht en analyse besteed aan de gevolgen voor de tewerkstelling van de klimaatverandering. Er moet aan deze problematiek alle belang gehecht worden dat deze verdient, want: Onze arbeidsmarkten worden beïnvloed door de transformatie van onze economieën tot koolstofarme economieën: - De klimaatverandering an sich zal op termijn gevolgen hebben voor de werkgelegenheid op zowel sectoraal als regionaal niveau. Het rapport van de Europese Commissie over de tewerkstelling van 2009 toont bijvoorbeeld aan dat er gevolgen worden verwacht voor de sectoren van de landbouw, de visserij, het toerisme of de verzekeringssector. - Maar de arbeidsmarkten worden vooral en op significante wijze beïnvloed door de nieuwe regels en normen die in het getouw gezet worden, door subsidiebeleid, door de evoluties inzake de vraag naar producten en diensten met geringe impact 1 Bron: Eurostat. - - 2
op het milieu, door nieuwe groene technologieën, door vragen inzake mobiliteit, door de taxatie van energiestromen, de het systeem van uitstootrechten, enzovoort. Al deze elementen hebben een belangrijke invloed op de industriële en economische weefsels en bijgevolg ook op de tewerkstelling. - Naast de jobcreatie waarover we het al hebben gehad, zijn er ook evoluties binnen de beroepen. In de bouwsector bijvoorbeeld, zullen de werknemers nieuwe isolatietechnieken moeten hanteren of milieuvriendelijkere materialen moeten gebruiken. De evolutie naar «koolstofarmoede» zal stap per stap op alle sectoren van toepassing zijn. Bepaalde jobs zullen trouwens verdwijnen, met name de sectoren die veel energie besteden, wat de noodzaak met zich meebrengt om maatregelen te nemen om de betrokken werknemers te begeleiden en te helpen om zich te heroriënteren en naar andere sectoren over te stappen. - Onze arbeidsmarkten worden beïnvloed door de transformatie van onze economieën tot koolstofarme economieën: - Zonder werknemers die over de nodige groene kwalificaties en vakkundigheid beschikken, en zonder dat de vraag en aanbod op de arbeidsmarkt op elkaar zijn afgestemd, kunnen ondernemingen niet ten volle profiteren van hun «groen» groeipotentieel en kunnen de politieke doelstellingen niet worden bereikt. Het tekort aan werknemers in bepaalde groene sectoren laat zich al voelen in verschillende lidstaten. - Bovendien moeten alle jobs groener worden. Vaak leidt een investering in betere technologie tot meer energie-efficiëntie, maar er bestaan nog te veel mogelijkheden, die echter nog niet zijn benut, om werkmethodes en procedures te verbeteren die bijdragen tot een groenere werkplek die minder energie verbruikt. De arbeidsvoorwaarden, vereiste vakkundigheid, het gebruik van nieuwe materialen die beantwoorden aan de energie-efficiëntienormen, de werkplanning en het pendelen kunnen grondig worden veranderd. C/ Groene jobs en internationale concurrentie De creatie van groene jobs iso ok een kwestie van internationale concurrentie. President Obama zei in zijn State of the Union in januari dat : «The nation that leads the clean energy economy will be the nation that leads the global economy». De overgang naar een groenere economie op internationaal vlak is een feit, en als de Europese Unie een sleutelpositie wil behouden, zal het ook massaal moeten investeren in een ambitieuze strategie ter zake, en vooral een transversale strategie met aandacht voor de werkgelegenheid. De Europese Unie zal immers nood hebben aan bekwame en gekwalificeerde werknemers en aan een geïntegreerde en dynamische arbeidsmarkt. - - 3
D/ Groene jobs en de EU 2020-Strategie De staatshoofden van de 27 lidstaten van de EU hebben in juni de EU 2020-Strategie goedgekeurd voor een intelligente, duurzame en inclusieve groei. Deze strategie wordt geleid door ambitieuze doelstellingen, zoals een werkgelegenheidsgraag van 75% tegen 2020, een stijging van het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in het totale energieverbruik tot 20%, een vermindering van de uitstoot van broeikasgassen met 20% in vergelijking met 1990 en een stijging met 20% van de energie-efficiëntie tegen 2020. Alleen een efficiënte coördinatie tussen het milieu-, klimaat-, economie, industrieel, onderwijs- en werkgelegenheidsbeleid kan dat mogelijk maken, aangezien deze beleidsvormen onderling van elkaar afhankelijk zijn. Ook wat het klimaat/energiepakket betreft, schat de Europese Commissie dat wanneer de doelstelling van 20% hernieuwbare energiebronnen is bereikt, 600.000 nieuwe banen gecreëerd kunnen worden tegen 2020, en als we daar nog eens de stijging van de energie-efficiëntie met 20% tegen 2020 bijtellen, kunnen binnen 10 jaar 1.000.000 jobs worden gecreëerd. Hoewel de basis van de 2020-Strategie nog maar net is gelegd, moeten we nu deze strategie al vaste vorm geven en gepaste maatregelen nemen om deze doelstellingen te halen. Bovendien leggen de werkgelegenheidsrichtsnoeren die tijdens de volgende ESCO- Raad formeel zullen worden goedgekeurd en die de lidstaten de komende jaren moeten leiden in hun werkgelegenheidsbeleid, uitdrukkelijk de nadruk op de noodzaak om groene jobs te stimuleren. 3. De doelstellingen van het Belgisch Voorzitterchap : de goedkeuring van de besluiten die de basis vormen van een groots initiatief van de commissie in 2011 dat de principes en methode van een Europees plan voor de creatie van groene jobs en de vergroening van de economie vastlegt Het Belgisch Voorzitterschap wil tijdens de EPSCO-Raad in december 2010 de besluiten laten goedkeuren die net aan de 27 lidstaten ter bespreking werden voorgelegd. De bedoeling van die besluiten is om de Commissie aan te zetten om in 2011 een groots initiatief voor te stellen voor een Europees beleid dat de principes, methode en evaluatietechnieken vastlegt om de arbeidsmarkt te vergroenen en groene jobs te creëren. Om het Voorzitterschap extra materiaal te geven om te werken rond het thema «werkgelegenheidsbeleid ter bevordering van de overgang naar een koolstofarme economie», werd de EMCO (Comité voor de Werkgelegenheid) om advies gevraagd ter voorbereiding van de aanbevelingen en indicatoren voor groene jobs. Ook het Europees Economisch en Sociaal Comité werd om advies gevraagd. Die verschillende zaken, bovenop de besprekingen die tijdens deze ministeriële conferentie worden gevoerd, dragen bij tot het denkproces met het oog op de goedkeuring van de besluiten. - - 4
Voor Joëlle Milquet zal het eropaan komen: 1. Een nieuwe methode te ontwikkelen: - De Lidstaten aan te moedigen nevendoelstellingen inzake Green Jobs aan te nemen; - De matrix van vergroeningsindicatoren die de het Comité voor de Werkgelegenheid (EMCO) op vraag van het Belgische Voorzitterschap heeft ontwikkeld, aan te nemen; - De uitwisseling van good practises onder de Lidstaten te bevorderen met het oog op de promotie van Green Jobs ; - De transitie naar een groene economie en de begeleiding van de werknemers door de Europese fondsen (Europees sociaal fonds en Fonds voor aanpassing aan de globalisering) beter in rekening brengen; - Een betrokkenheid van de sociale partners en versterking van de sociale dialoog, want deze kunnen fundamenteel bijdragen tot een geslaagde transitie via hun rol bij het sensibilisering over de uitdagingen, bij het uitwisselen van good practices, terwijl ze er ook garant voor staan dat de kwaliteit van de jobs en de arbeidsvoorwaarden in de nieuwe sectoren verzekerd zijn. 2. Instrumenten ontwikkelen die het mogelijk maken vooruit te lopen op noden en competenties gelinkt aan groene groei, in het kader van het nieuwe New Skills for New Jobs -handboek dat de Europese Commissie aan het opzetten is (ESCO-initiatief), specifiek de competenties identificeren die gelinkt zijn aan groene jobs. Nieuwe competenties ontwikkelen en derhalve ook de vormingen en kwalificaties die nodig zijn voor een transitie naar een groene economie (huidige generieke competenties en nieuwe groene competenties), de rol van de huidige organismes voor permanente vorming en van de vormingsoperatoren voor werkzoekenden aanpassen en versterken met het oog op de vraag naar competenties noodzakelijk in functie van een groene groei; nieuwe functies voor de publieke tewerkstellingsdiensten ontwikkelen, met name met het oog op de identificatie van tekorten op de arbeidsmarkten en op hun informatierol over en begeleidingsrol in de richting van nieuwe groene beroepen. 3. Nieuwe opkomende risico s voor de gezondheid en de veiligheid in de groene jobs identificeren in het kader van de «Gemeenschappelijke Strategie 2007-2012 op de gezondheid en de veiligheid op de werkplek»; 4. De Kleine en Middelgrote Ondernemingen (KMO s) ondersteunen door het gebruik te promoten van de toolkit voor milieubeheer (door de Europese Commissie in 2007 ontwikkeld) zodat de KMO s hun capaciteit kunnen versterken om de klimaatuitdaging tegemoet te treden ; 5. Het initiatief tot en het opzetten van Europese sectorale competentieraden bevorderen (dat zijn platforms waar de sociale partners samenkomen met vormingsoperatoren, publieke tewerkstellingsdiensten, enzovoort) waarvan het opzet erin - - 5
bestaat de evolutie van de noden inzake competenties en beroepen in de sectoren in kaart te brengen, om gerichte maatregelen te kunnen uitwerken ; 6. Instrumenten ontwikkelen die bijdragen tot de reductie van het energiegebruik op de werkplek en de reductie van de ecologische voetafdruk van ondernemingen en werknemers: met name met betrekking tot het woon-werkverkeer en het gebruik van informatie- en communicatie-technologie; 7. Alle actoren op de arbeidsmarkten sensibiliseren in verband met de vergroening van de arbeidsmarkten en de promotie van groene jobs: de publieke tewerkstellingsdiensten, de sociale partners, de lokale, regionale en nationale autoriteiten, de vormingsoperatoren, enzovoort ; 8. De Europese Commissie uitnodigen om een nieuwe consultatie van de sociale partners op te zetten met het oog op de ontwikkeling van een Europees kader voor de anticipatie op en het sociaal verantwoord beheer van herstructureringen en in het kader van die consultatie, de transitie naar een koolstofarme economie in rekening te brengen. - - 6