Resultaten monitor overheveling TNFalfaremmers en andere en Prof.dr. C.A. Uyl-de Groot D.T. Stierman Institute for Medical Technology Assessment / Instituut voor Beleid en Management Gezondheidszorg Erasmus Universiteit Rotterdam 4 april 0
Inleiding Bij de overheveling van de TNF-alfaremmers (adalimumab, infliximab, eternacept, certolizumab, golimumab) en de en Stelara, Orencia en Kineret, is door de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport aangegeven dat patiënten geen hinder mogen ondervinden van de wijzigingen in de financiering. Hieromtrent heeft de Stichting Eerlijke Geneesmiddelenvoorziening (hierna: Stichting EGV) in samenwerking met een groot aantal patiëntenorganisaties en beroepsverenigingen vanaf augustus 0 een project uitgevoerd om patiënten en voorschrijvers voor te lichten over de veranderingen, alsmede om een monitoring uit te voeren waarbij wordt onderzocht of de wijzigingen in de aanspraak tot gevolg hebben dat er problemen in de toegang tot de overgehevelde en ontstaan. De monitoring vond plaats door middel van een vragenlijst die één of meerdere malen aan patiënten is voorgelegd en waarbij uit de antwoorden van patiënten blijkt of er sprake is van verschuivingen in de voorschriften aan patiënten alsmede of deze eventuele verschuivingen een medisch verklaarbare reden hebben. Voorts kan uit de resultaten worden geconcludeerd of er sprake is van problemen in de toegang voor patiënten tot de overgehevelde en. In het hiernavolgende zijn de kernpunten weergegeven uit de analyse van de resultaten van de vragenlijst. Methoden De gegevens zijn verwerkt met behulp van beschrijvende statistiek (SPSS for Windows). Resultaten Algemeen In Tabel staan de karakteristieken van de respondenten weergegeven. In 0 hebben 49 patiënten de vragenlijst ingevuld. In 0 zijn er 5559 vragenlijsten ingevuld. Hiervan hebben 464 patiënten de vragenlijst keer ingevuld en 608 patiënten hebben de vragenlijst of meer keren ingevuld. In totaal is de monitor 5808 keer door patiënten ingevuld. Tabel : Aantal entries en patiënten 0 0 49 entries 5559 entries 49 patiënten hebben de vragenlijst keer ingevuld 464 patiënten hebben de vragenlijst keer ingevuld 608 patiënten hebben de vragenlijst of meerdere keren ingevuld in 0 487 totaal aantal patiënten die de vragenlijst in 0 hebben ingevuld In Tabel staat de leeftijdsverdeling weergegeven. De mediane leeftijd van de patiënten bedroeg 5 jaar in 0 en 54 jaar in 0. Verder is gekeken naar de man vrouw verdeling: in 0 was 6% man, in 0 46%.
Tabel. Verdeling leeftijd Jaar N Minimum Maximum Gemiddelde Mediaan 0 Leeftijd 59 75 49 5 0 Leeftijd 656 97 5 54 In Figuur staat een overzicht van het aantal patiënten per indicatie. De kolom overig bevat de ziekte van Behcet, Wegener en Takayasu. Reumatoïde Artritis is verregweg de grootste groep, gevolgd door Artritis Psoariatica, ziekte van Bechterew en ziekte van Crohn. Figuur. Overzicht aantal patiënten naar indicatie 500 000 500 000 500 0 Artritis Psoriatica Colitis Ulcerosa De ziekte van Bechterew De ziekte van Crohn Hidradenitis Jeugdreuma Overig Psoriasis Reumatoïde artritis Sarcoïdose Uveitis
Resultaten overheveling In welke mate is uw aandoening onder controle? In 0 hebben 4 patiënten deze vraag ingevuld. Hiervan hebben 7 patiënten aangegeven toenemende of veel te hebben, terwijl zij niet met een overgeheveld behandeld werden. In 0 hebben 470 patiënten de vragenlijst ingevuld. Hiervan hebben 77 patiënten aangegeven toenemende of veel te hebben, terwijl ze niet behandeld werden met een TNF alfaremmer of een overig. Vervolgens is gekeken naar de patiënten die keer in 0 een vragenlijst hebben ingevuld. Gekeken is in hoeverre er waren en of er behandeling met TNF alfaremmers of de overige en plaats vond. Tijdens het eerste ingevulde meetmoment hebben 45 patiënten aangegeven veel of toenemende te hebben, terwijl zij geen behandeling met TNF-alfaremmers of de overige en krijgen (Tabel ). Dit houdt in dat,7% van de patiënten met veel of toenemende er niet mee werden behandeld (45/(44+84). Bij de e keer invullen waren dat 5 patiënten (=6.%). Tabel : Mate van en gekregen behandeling van patiënten die de vragenlijst keer hebben ingevuld Meetmoment Jaar Total Geen Overig TNF- alfaremmer Eerste keer 0 Klachten Weinig/geen 6 50 78 Tweede keer Toenemende 09 44 Veel 7 84 Total 67 9 50 606 0 Klachten Weinig/geen 6 6 Toenemende 4 48 64 Veel 78 8 Total 6 559 606 4
Hoe wordt het geleverd? Hieronder staan de resultaten weergeven van de vragen ten aanzien van de praktische toegang tot de zorg, c.q. de wijze van levering van het en de afstand die patiënten moeten afleggen om een op te halen of te laten toedienen. Uit deze analyse kwam naar voren dat in 0 4,% van de patiënten het bij de apotheek ophaalde en dat in 0 dit percentage 4,6% is. Dit is een toename met bijna 40%. Het percentage patiënten die het niet op hoefden te halen omdat de verpleegkundige dit thuis toediende was in beide jaren laag (0:,8% vs 0: 0,4%). Wel is er een duidelijke afname te zien van het aantal patiënten dat het niet op hoefden te halen in het, omdat het door de verpleegkundige in het werd toegediend (0:,% vs. 0: 4,%). Verder kreeg een groot deel van de patiënten hun thuis geleverd. Het percentage nam wel af (0: 54,9% vs 0: 44,%). Het feit dat meer meer patiënten het op moesten halen bij de apotheek brengt ook kosten voor de patiënt zelf met zich mee. Van deze groep moest 6,% (56/476) tussen de 0 en 5 km reizen om het op te halen en bedroeg voor 6,9% (49/476) van de patiënten de afstand tot het meer dan 5 km. Tabel 4: Wijze van levering en afstand tot het in 0 en 0 Wijze van levering Ik haal het Ik haal het Ik hoef het Ik hoef het Ik krijg het op bij op bij mijn niet op te halen, niet op te halen, genees- de eigen het wordt door het wordt door middel apotheek openbare verpleegkundige verpleegkundige thuis apotheek bij mij thuis in geleverd Afstand tot het toegediend toegediend 0 Minder dan 0 km 0 58 Tussen 0 en 5 km 5 0 8 7 4 0 Meer dan 5 km 9 0 0 4 Total 6 4 4 0 78 4 Minder dan 0 km 69 60 7 7 67 60 Tussen 0 en 5 km 56 80 4 40 494 54 Meer dan 5 km 49 9 0 0 69 Total 476 59 4 496 86 Total 5
Overstappen naar een ander en reden daarvan Als het gehele bestand als uitgangspunt wordt genomen blijkt dat er 50 keer door patiënten is overgestapt naar een ander (zie Bijlage I). Dit is 6,%. In bijlage I staan verder alle (combinaties van) redenen van overstappen weergegeven. Vervolgens zijn de redenen van overstappen ondergebracht in categorieën, te weten: Medische redenen: deelname aan studie, was onvoldoende effectief, is minstens even goed, ongewenste bijwerkingen en ziekte is rustig. Voorkeur. Voorkeur patiënt (makkelijker in gebruik en onprettig in gebruik). Anders en/of weet ik niet. Patiënten konden meerdere redenen invullen. In totaal is door 5 patiënten een medische reden als (één van de) reden(en) genoemd, dat is 80%. In Bijlage II staan de (combinaties) waarbij, naast andere redenen, ook economische redenen werden genoemd. In totaal geven 0 patiënten aan dat de voorkeur van het de enige reden is dat zij zijn omgezet naar een ander (zie Tabel 5). Daarnaast hebben 5 patiënten de voorkeur van het genoemd als een reden naast andere redenen. Verder is door 5 patiënten aangegeven dat de reden dat het nieuwe goedkoper is voor het de enige reden is en geven patiënten deze reden aan naast andere redenen. Eén patiënt gaf zowel voorkeur voor als goedkoper voor als reden. Dit houdt in dat door 90 patiënten (mede) een economische reden als reden genoemd wordt van overstappen naar een ander (= 6%). Tabel 5: (mogelijk) economische reden bij overstappen naar een ander (Bron: totale bestand overstappers, n=50) Reden van overstap Aantal keer Voorkeur als enige reden 0 patiënten Voorkeur als reden, waarbij ook andere redenen zijn 5 patiënten aangegeven Goedkoper voor het als enige reden 5 patiënten Goedkoper voor het als reden, waarbij ook andere patiënten* redenen zijn aangegeven *Noot: Een patiënt geeft zowel voorkeur, als goedkoper voor als reden Vervolgens is gekeken naar de combinatie overstappen naar ander en mate van. Uitgangspunt waren alle vragenlijsten waarbij patiënten aangaven op enig moment te zijn overgestapt naar een ander overgeheveld, dat waren in dit geval 70 vragenlijsten. Reden om deze allemaal mee te nemen is dat een patiënt in de loop van het jaar een verandering in zou kunnen hebben en/of dat later overstappen op ander plaats vindt. Deze mogelijke verandering wordt nu dus meegenomen. Ook hier blijkt dat verreweg de meeste patiënten overgestapt zijn om medische redenen (06/70=8,5%). De meest genoemde redenen waren vanwege ongewenste bijwerkingen en het onvoldoende effectief zijn van het. In 40 gevallen betrof het de voorkeur van het, hetgeen meestal een economische reden is. Uit deze tabel blijkt dat in 0 70,4% (0/7) van patiënten heeft aangegeven weinig/geen te hebben, terwijl zij wel om medische redenen zijn overgestapt naar een ander. In 0 heeft 54% van de patiënten weinig of geen, maar stapt wel over naar een ander middel (68/70). 6
Tabel 6: Mate van en reden van overstappen naar een ander in 0 en 0 Anders en/of weet ik niet Deelname aan studie (medische reden) Geneesmiddel was onvoldoende effectief (medische reden) Goedkoper voor het (voorkeur ) Overstap Dit is minstens evengoed (medische reden) Ongewenste bijwerkingen (medische reden) Patiënt voorkeur Voorkeur voor ander (voorkeur ) Ziekte is rustig (medische reden) 0 Klachten Weinig/geen 4 9 9 0 7 Toenemende 6 0 5 0 7 Veel 5 0 7 0 0 4 Total 7 0 6 58 0 Klachten Weinig/geen 5 5 7 4 50 9 0 68 Toenemende 4 77 9 40 5 7 4 40 Veel 0 86 4 75 8 0 88 Total 96 7 574 7 49 8 8 4 70 Total Vervolgens is gekeken naar de mate van per aandoening (Tabel 7). Uit de resultaten blijkt dat patiënten met de aandoening sarcoïdose en die aangeven veel of toenemende te hebben van hun aandoening (7 patiënten), niet behandeld worden met een overgeheveld. Hetzelfde wordt gezien bij patiënten met de ziekte van Bechterew (8 patiënten) (hoewel dat niet eens een off-label indicatie is) en patiënten met hidradenitis suppurativa (4 patiënten). 7
Tabel 7: Mate van per aandoening onderverdeeld naar behandeling Diagnose Klachten Overig Klachten Weinig/geen Artritis Psoriatica Colitis Ulcerosa Bechterew Crohn Hidradenitis Jeugd reuma Overig Psoriasis Reumatoïde artritis Sarcoïdose Uveitis Totaal Weinig/geen 6 9 7 0 6 79 4 0 58 Toenemende 8 9 4 0 79 0 0 65 Veel 5 9 0 6 0 7 86 Totaal geen 4 7 4 4 4 7 88 409 0 0 0 4 8 0 0 8 Geen behandeling met genoemde en TNFalfaremmer Klachten Toenemende 0 0 0 0 4 0 Veel 0 0 0 0 0 0 0 6 0 0 7 Totaal overig 0 6 8 0 56 Weinig/geen Toenemende 70 5 59 7 5 4 7 5 46 0 87 4 7 4 6 68 7 Veel 7 4 8 68 0 4 5 5 6 0 498 Totaal TNF 645 79 58 55 0 0 75 045 0 4 49 Total 690 608 595 5 8 8 6 6 44 4656 8
9
Bijlage I: Reden overstappen naar ander (meerder antwoorden mogelijk) Reden overstap Aantal Anders en/of weet ik niet 6 Omdat het beter met mij gaat en mijn ziekte rustig is 6 Omdat het nieuwe goedkoper is voor het 5 Omdat het nieuwe goedkoper is voor het, Omdat het de voorkeur geeft aan een ander Omdat het nieuwe makkelijker in het gebruik is 4 Omdat het nieuwe makkelijker in het gebruik is, Anders en/of weet ik niet Omdat het nieuwe makkelijker in het gebruik is, Omdat het beter met mij gaat en mijn ziekte rustig is Omdat het nieuwe makkelijker in het gebruik is, Omdat het nieuwe goedkoper is voor het Omdat het nieuwe makkelijker in het gebruik is, Omdat het de voorkeur geeft aan een ander Omdat het nieuwe makkelijker in het gebruik is, Omdat mij verteld werd dat het nieuwe middel minstens even goed is Omdat het nieuwe makkelijker in het gebruik is, Omdat mij verteld werd dat het nieuwe middel minstens even goed is, Omdat het beter met mij gaat en mijn ziekte rustig is Omdat het nieuwe makkelijker in het gebruik is, Omdat mij verteld werd dat het nieuwe middel minstens even goed is, Omdat het nieuwe goedkoper is voor het Omdat het nieuwe makkelijker in het gebruik is, Omdat mij verteld werd dat het nieuwe middel minstens even goed is, Omdat het de voorkeur geeft aan een ander Omdat het vorige onvoldoende effectief was 597 Omdat het vorige onvoldoende effectief was, Anders en/of weet ik niet beter met mij gaat en mijn ziekte rustig is nieuwe makkelijker in het gebruik is nieuwe makkelijker in het gebruik is, Omdat het beter met mij gaat en mijn ziekte rustig is nieuwe makkelijker in het gebruik is, Omdat het de voorkeur geeft aan een ander nieuwe makkelijker in het gebruik is, Omdat mij verteld werd dat het nieuwe middel minstens even goed is de voorkeur geeft aan een ander de voorkeur geeft aan een ander, Omdat ik meedoe aan een studie (bijvoorbeeld de POEET-stopstudie) Omdat het vorige onvoldoende effectief was, Omdat ik meedoe aan een studie (bijvoorbeeld de POEET-stopstudie) Omdat het vorige onvoldoende effectief was, Omdat mij verteld werd dat het nieuwe middel minstens even goed is 4 9 7 6 7 0
Omdat het vorige onvoldoende effectief was, Omdat mij verteld werd dat het nieuwe middel minstens even goed is, Omdat het beter met mij gaat en mijn ziekte rustig is Omdat het vorige onvoldoende effectief was, Omdat mij verteld werd dat het nieuwe middel minstens even goed is, Omdat het nieuwe goedkoper is voor het Omdat het vorige onvoldoende effectief was, Omdat mij verteld werd dat het nieuwe middel minstens even goed is, Omdat het de voorkeur geeft aan een ander Omdat het de voorkeur geeft aan een ander 8 Omdat het de voorkeur geeft aan een ander, Anders en/of weet ik niet Omdat het de voorkeur geeft aan een ander, Omdat het beter met mij gaat en mijn ziekte rustig is Omdat ik het vorige zeer onprettig in het gebruik vond Anders en/of weet ik niet Omdat het beter met mij gaat en mijn ziekte rustig is Omdat het nieuwe makkelijker in het gebruik is Omdat het nieuwe makkelijker in het gebruik is, Anders en/of weet ik niet Omdat het nieuwe makkelijker in het gebruik is, Omdat ik meedoe aan een studie (bijvoorbeeld de POEET-stopstudie) Omdat het nieuwe makkelijker in het gebruik is, Omdat mij verteld werd dat het nieuwe middel minstens even goed is Omdat het nieuwe makkelijker in het gebruik is, Omdat mij verteld werd dat het nieuwe middel minstens even goed is, Anders en/of weet ik niet Omdat het vorige onvoldoende effectief was nieuwe goedkoper is voor het nieuwe makkelijker in het gebruik is Omdat het vorige onvoldoende effectief was, Omdat mij verteld werd dat het nieuwe middel minstens even goed is Omdat het de voorkeur geeft aan een ander Omdat ik meedoe aan een studie (bijvoorbeeld de POEET-stopstudie) 0 Omdat ik meedoe aan een studie (bijvoorbeeld de POEET-stopstudie), Anders en/of weet ik niet Omdat mij verteld werd dat het nieuwe middel minstens even goed is 5 Omdat mij verteld werd dat het nieuwe middel minstens even goed is, Anders en/of weet ik niet 7 4 8 4
Omdat mij verteld werd dat het nieuwe middel minstens even goed is, Omdat het nieuwe goedkoper is voor het Omdat mij verteld werd dat het nieuwe middel minstens even goed is, Omdat het de voorkeur geeft aan een ander Omdat mij verteld werd dat het nieuwe middel minstens even goed is, Omdat het de voorkeur geeft aan een ander, Omdat het beter met mij gaat en mijn ziekte rustig is Vanwege ongewenste bijwerkingen van vorig gebruikte 67 Anders en/of weet ik niet Omdat het beter met mij gaat en mijn ziekte rustig is Omdat het nieuwe makkelijker in het gebruik is Omdat het vorige onvoldoende effectief was Omdat het vorige onvoldoende effectief was, Anders en/of weet ik niet beter met mij gaat en mijn ziekte rustig is nieuwe makkelijker in het gebruik is, Omdat het beter met mij gaat en mijn ziekte rustig is 5 4 09 7 nieuwe makkelijker in het gebruik is, Omdat mij verteld werd dat het nieuwe middel minstens even goed is de voorkeur geeft aan een ander Omdat het vorige onvoldoende effectief was, Omdat mij verteld werd dat het nieuwe middel minstens even goed is Omdat het vorige onvoldoende effectief was, Omdat mij verteld werd dat het nieuwe middel minstens even goed is, Omdat het beter met mij gaat en mijn ziekte rustig is Omdat het de voorkeur geeft aan een ander Omdat ik het vorige zeer onprettig in het gebruik vond Omdat het nieuwe makkelijker in het gebruik is Omdat het nieuwe makkelijker in het gebruik is, Anders en/of weet ik niet 4 9
Omdat het nieuwe makkelijker in het gebruik is, Omdat het beter met mij gaat en mijn ziekte rustig is Omdat het nieuwe makkelijker in het gebruik is, Omdat mij verteld werd dat het nieuwe middel minstens even goed is, Omdat het beter met mij gaat en mijn ziekte rustig is Omdat het vorige onvoldoende effectief was beter met mij gaat en mijn ziekte rustig is nieuwe makkelijker in het gebruik is, Omdat het beter met mij gaat en mijn ziekte rustig is nieuwe makkelijker in het gebruik is, Omdat mij verteld werd dat het nieuwe middel minstens even goed is, Omdat het beter met mij gaat en mijn ziekte rustig is 7 Total 50 Geen overstap 478 Totaal aantal entries 5808
Bijlage II: Reden goedkoper en voorkeur van de patiënten die overgestapt zijn. Reden overstap Omdat het nieuwe goedkoper is voor het Omdat het nieuwe goedkoper is voor het, Omdat het de voorkeur geeft aan een ander Omdat het nieuwe makkelijker in het gebruik is, Omdat het nieuwe goedkoper is voor het Omdat het nieuwe makkelijker in het gebruik is, Omdat het de voorkeur geeft aan een ander Omdat het nieuwe makkelijker in het gebruik is, Omdat mij verteld werd dat het nieuwe middel minstens even goed is, Omdat het nieuwe goedkoper is voor het Omdat het nieuwe makkelijker in het gebruik is, Omdat mij verteld werd dat het nieuwe middel minstens even goed is, Omdat het de voorkeur geeft aan een ander Omdat het vorige onvoldoende effectief was, Omdat het nieuwe makkelijker in het gebruik is, Omdat het de voorkeur geeft aan een ander Omdat het vorige onvoldoende effectief was, Omdat het de voorkeur geeft aan een ander Omdat het vorige onvoldoende effectief was, Omdat het de voorkeur geeft aan een ander, Omdat ik meedoe aan een studie (bijvoorbeeld de POEET-stopstudie) Omdat het vorige onvoldoende effectief was, Omdat mij verteld werd dat het nieuwe middel minstens even goed is, Omdat het nieuwe goedkoper is voor het Omdat het vorige onvoldoende effectief was, Omdat mij verteld werd dat het nieuwe middel minstens even goed is, Omdat het de voorkeur geeft aan een ander Omdat het de voorkeur geeft aan een ander Omdat het de voorkeur geeft aan een ander, Anders en/of weet ik niet Omdat het de voorkeur geeft aan een ander, Omdat het beter met mij gaat en mijn ziekte rustig is Aantal 5 6 8 4
Omdat ik het vorige zeer onprettig in het gebruik vond, Omdat het vorige onvoldoende effectief was, Omdat het nieuwe goedkoper is voor het Omdat ik het vorige zeer onprettig in het gebruik vond, Omdat het de voorkeur geeft aan een ander Omdat mij verteld werd dat het nieuwe middel minstens even goed is, Omdat het nieuwe goedkoper is voor het Omdat mij verteld werd dat het nieuwe middel minstens even goed is, Omdat het de voorkeur geeft aan een ander Omdat mij verteld werd dat het nieuwe middel minstens even goed is, Omdat het de voorkeur geeft aan een ander, Omdat het beter met mij gaat en mijn ziekte rustig is Vanwege ongewenste bijwerkingen van vorig gebruikte, Omdat het vorige onvoldoende effectief was, Omdat het de voorkeur geeft aan een ander 4 Vanwege ongewenste bijwerkingen van vorig gebruikte, Omdat het de voorkeur geeft aan een ander Totaal reden voorkeur of goedkoper voor 90 Aantal enige reden goedkoper 5 Aantal meerdere redenen waaronder goedkoper Aantal enige reden voorkeur 0 Aantal meerdere redenen waaronder voorkeur 5 Totaal 9 * * patiënt dubbel: goedkoper en voorkeur 5