Sterilisatie bij de vrouw Gynaecologie
Inleiding In deze brochure geven wij uitleg over de verschillende aspecten van sterilisatie bij de vrouw. Een aantal zaken heeft uw arts reeds met u besproken. In deze folder kunt u thuis op uw gemak een en ander nog eens rustig nalezen. Hebt u daarna nog vragen, dan is het verstandig om deze vóór de sterilisatie met uw arts te bespreken. Wat is een sterilisatie? Bij sterilisatie van de vrouw worden, tijdens een kleine operatie, de eileiders afgesloten. Daardoor kunnen zaadcellen de eicel niet meer bereiken en kan de eicel zich niet meer naar de baarmoeder toe bewegen. Zo wordt voorkomen dat zwangerschap ontstaat. Wanneer wordt tot een sterilisatie besloten? In tegenstelling tot andere vormen van geboorteregeling zoals de pil of het spiraaltje, is sterilisatie definitief. De ingreep is in principe onherstelbaar en u moet er dus zeker van zijn dat u geen kinderen meer wilt. De beslissing tot sterilisatie moet zorgvuldig door u en uw partner genomen worden. Daarbij dient u zich te realiseren dat familieomstandigheden kunnen veranderen, maar dat een sterilisatie moeilijk ongedaan kan worden gemaakt. Hoe wordt de sterilisatie uitgevoerd? De ingreep gebeurt onder een korte algehele verdoving (narcose). In de meeste gevallen wordt de sterilisatie uitgevoerd tijdens een opname van één dag op de afdeling Dagverpleging. Dit betekent dat u slechts enkele uren in het ziekenhuis hoeft te blijven en dezelfde dag weer naar huis kunt. Voorbereiding op de operatie Make-up en nagellak dient u voor uw komst te verwijderen. Sieraden, geld en andere waardevolle spullen kunt u het beste thuis laten. U moet vanaf 4 uur vóór de opname nuchter blijven. Dit houdt in dat u 4 uur voor de operatie niets meer mag eten, drinken of roken. Meer informatie over de dagopname vindt u in de folder Afdeling Dagverpleging die u ontvangt als u zich inschrijft bij deze afdeling. Kijkoperatie De sterilisatie wordt meestal uitgevoerd door middel van een kijkoperatie (een zogenaamde laparoscopische sterilisatie). Hiervoor wordt onder de navel een sneetje ter grootte van ongeveer één centimeter gemaakt. Via deze opening wordt de buik gevuld met koolzuurgas. Dit is nodig om een goed zicht op de eileiders en de baarmoeder te krijgen. Vervolgens wordt de kijkbuis in de buik gebracht. Net boven het schaamhaar wordt een tweede sneetje gemaakt. Hierdoor wordt het instrument ingebracht waarmee de sterilisatie wordt uitgevoerd. 2
Afsluiten van de eileiders Het afsluiten van de eileiders kan gebeuren door dichtbranden (coagulatie) of door afklemmen met een klemmetje (clipje) of een ringetje. Tussen deze methoden bestaan weinig verschillen en ze zijn alle drie even effectief. De arts die de sterilisatie uitvoert, zal met u overleggen welke methode hij of zij zal toepassen. In het ziekenhuis wordt vrijwel altijd gebruik gemaakt van clipjes. Indien u de sterilisatie later eventueel ongedaan wilt laten maken, dan is de kans op een goed herstel het grootst bij het gebruik van een ringetje of een klemmetje (zie paragraaf 'Kan de sterilisatie ongedaan worden gemaakt?'). Buikoperatie De sterilisatie kan ook via een buikoperatie worden uitgevoerd, bijvoorbeeld als tevens een keizersnede wordt verricht. In deze situatie worden de eileiders vaak afgebonden, omdat ze kort na een zwangerschap soms te dik zijn om er een ringetje of klemmetje op te plaatsen. Soms is een buikoperatie ook nodig als er ernstige verklevingen in de buik zijn, bijvoorbeeld door eerdere buikoperaties of na ernstige eileiderontstekingen. De eileiders zijn dan niet goed te zien. Soms is een andere methode nodig, omdat de afgesproken methode niet altijd uitvoerbaar is. Dikke eileiders bijvoorbeeld worden met ringetjes of klemmetjes vaak niet goed afgesloten. Uw arts zal dan een andere methode moeten toepassen om het gewenste resultaat te krijgen. Vindt u het bezwaarlijk dat in dit soort gevallen een andere methode wordt toegepast, dan adviseren wij u dit vooraf duidelijk aan uw arts mede te delen. Soms is het bij een kijkoperatie onmogelijk om de eileiders goed te zien. Dan is een buikoperatie de enige andere manier om de sterilisatie uit te voeren. Bij een buikoperatie krijgt u een groter litteken en is een langere ziekenhuisopname noodzakelijk. Tot een buikoperatie wordt alleen overgegaan als dat van tevoren met u besproken is. Hierbij geldt dat, indien u bezwaren hebt tegen een buikoperatie, u dit vooraf duidelijk aan uw arts dient te vertellen. Vaginale sterilisatie De vaginale sterilisatie wordt sinds begin 2013 verricht in Orbis Medisch Centrum. (zie folder Essure). Bij deze vorm van sterilisatie wordt de schede met behulp van een dun kijkbuisje met water gevuld. Vervolgens wordt dit kijkbuisje via de baarmoedermond in de baarmoeder gebracht. Via dit kijkbuisje wordt rechts en links een soort metalen veertje in de ingang van de eileiders geplaatst. Dit veroorzaakt een reactie in de eileiders waardoor deze in 12 weken dicht zijn. Deze vorm van sterilisatie wordt op de Poliklinische Operatiekamer (POK) uitgevoerd. De ingreep kan plaatsvinden met en zonder plaatselijke verdoving van de baarmoedermond. Deze ingreep duurt ongeveer 10 minuten en kort daarna kunt u weer naar huis. Na 12 weken wordt een onderzoek verricht door middel van een echo of róntgenfoto om te controleren of de veertjes nog steeds op de goede plaats 3
zitten. Pas daarna is de anticonceptie betrouwbaar. Een voordeel van deze methode is dat er geen narcose nodig is. Deze vorm van sterilisatie kan nooit meer ongedaan gemaakt worden.. Wie voert de sterilisatie uit? Doorgaans wordt de sterilisatie uitgevoerd door de arts met wie u het gesprek voert en met wie u de sterilisatie afspreekt. Om organisatorische redenen kan het echter voorkomen dat de ingreep door een andere arts wordt verricht. Dat betekent echter niet dat de sterilisatie hierdoor anders verloopt. Mocht u bezwaren hebben tegen behandeling door een andere arts, dan adviseren wij u dit tevoren kenbaar te maken. Na de sterilisatie Op de dag van de sterilisatie bent u als gevolg van de narcose niet echt fit en moet u niet gaan werken. Als u naar huis kunt gaan, dient u te zorgen voor begeleiding en passend vervoer. In principe verbieden wij u om op eigen kracht naar huis te gaan. De volgende dagen verlopen meestal zonder problemen, maar u kunt wat schouderpijn hebben. Deze wordt veroorzaakt door een beetje koolzuurgas dat in uw buik is achtergebleven. Dit prikkelt het middenrif, waardoor er pijn bij de schouderbladen kan ontstaan. Het koolzuurgas wordt vrij snel via het bloed naar de longen getransporteerd en verlaat daar het lichaam. Soms wordt tijdens de operatie een soort tangetje op de baarmoedermond geplaatst; hierdoor kan gedurende enkele dagen gering vaginaal bloedverlies optreden. De wondjes in uw buik kunnen enkele dagen gevoelig zijn en genezen binnen zeven tot tien dagen. Bij het optreden van koorts of hevige buikpijn is het raadzaam om contact met uw arts op te nemen. Complicaties Bij elke operatieve ingreep bestaat het risico van complicaties. Een complicatie kan zijn dat de darm of blaas beschadigd wordt of dat er bloedingen of infecties optreden. Dit risico is klein en bedraagt ongeveer 1 op de 1000 laparoscopieën. De kans op zwangerschap Geen enkele vorm van anticonceptie sluit zwangerschap voor 100% uit. Dit geldt ook voor sterilisatie. De kans op zwangerschap na een sterilisatie is echter zeer klein en varieert tussen 2 en 5 per 1000 sterilisaties. Zwangerschap kan optreden als de eileider zich spontaan herstelt en weer doorgankelijk wordt. In zeldzame gevallen blijkt achteraf dat de sterilisatie niet goed is uitgevoerd. Bij een klein aantal vrouwen is het voor de arts heel moeilijk om de eileiders goed te zien en kunnen er twijfels ontstaan of de ingreep naar wens is verlopen. De arts zal dat na afloop van de ingreep uiteraard aan u vertellen. Bij twijfel zal de arts met u bespreken dat er na enkele weken eerst nog een controlefoto van de baarmoeder en eileiders gemaakt moet worden op de röntgenafdeling voordat u op de sterilisatie kunt vertrouwen. U moet dan tot die tijd nog een andere vorm van anticonceptie gebruiken. 4
Tegenwoordig worden heel vaak foto s gemaakt tijdens de ingreep, als de sterilisatie is verricht. Hiermee kan de juiste uitvoering van de sterilisatie nog eens gecontroleerd worden. Wat te doen bij een onverhoopte zwangerschap Hoewel een sterilisatie een ingreep is met een heel grote kans op succes, blijft zwangerschap in zeldzame gevallen dus mogelijk. Daarom is het van belang dat u zich bij uitblijven van de menstruatie realiseert dat er een kleine kans is dat u zwanger bent. Het is dan verstandig bij uw gynaecoloog of huisarts een zwangerschapstest te laten uitvoeren. Geeft deze test inderdaad aan dat u zwanger bent, dan is het nodig om u nader te laten onderzoeken. In een aantal gevallen is namelijk de zwangerschap niet in de baarmoeder ontstaan, maar in de eileider en dan moet tijdig worden ingegrepen. Als de arts die u dan bezoekt, niet zelf de sterilisatie verricht heeft, is het ook zinvol om de arts die u gesteriliseerd heeft op de hoogte te brengen van het feit dat toch een zwangerschap is opgetreden. Leven na een sterilisatie Behalve dat u na een sterilisatie doorgaans niet meer zwanger kunt worden, zijn er geen blijvende veranderingen te verwachten. De hormoonspiegels veranderen niet of nauwelijks en het onbevruchte eitje wordt door het lichaam opgenomen. Door een sterilisatie komt u niet eerder in de overgang. Als u vóór de sterilisatie de pil gebruikte en na de sterilisatie niet meer, moet u er wel rekening mee houden dat de menstruatie weer kan zijn zoals voor het pilgebruik en bij sommige vrouwen zelfs langduriger en heviger. In psychische en seksuele zin verandert er weinig. Veel vrouwen ervaren dat het seksueel contact veel spontaner is door de geruststelling dat zij beschermd zijn tegen zwangerschap. Kan de sterilisatie ongedaan worden gemaakt? Sterilisatie is in principe een definitieve ingreep, waarna geen gewenste zwangerschap meer mogelijk is. Voordat u besluit zich te laten steriliseren, moet u dus absoluut zeker weten dat u niet meer zwanger wilt worden. Toch kunt u op een bepaald moment in uw leven spijt krijgen. Wilt u in die situatie de ingreep ongedaan laten maken, dan is meestal een buikoperatie nodig. De kans op zwangerschap na een hersteloperatie hangt af van de sterilisatiemethode die was toegepast. Waren de eileiders dichtgebrand, dan ligt na herstel de kans op zwangerschap rond de 50%. Is een ringetje of klemmetje gebruikt, dan is de kans ongeveer 80%. Een vaginale sterilisatie met behulp van veertjes kan niet meer ongedaan gemaakt worden. U moet er rekening mee houden dat een hersteloperatie een zeer kostbare ingreep is, die meestal niet vergoed wordt door de ziektekostenverzekeraar. Anticonceptie tot aan de sterilisatie Het is van belang dat u op het moment van sterilisatie niet zwanger bent. Dat betekent dat u de anticonceptie die u nu gebruikt, moet blijven gebruiken tot na de sterilisatie. De sterilisatie werkt direct, maar als u de pil gebruikt, moet u de 5
strip waarmee u bezig bent op het moment van sterilisatie afmaken om te voorkomen dat u voortijdig menstrueert en uw cyclus onregelmatig wordt. Een spiraaltje kan tijdens de sterilisatie verwijderd worden, maar dat is wel afhankelijk van het moment van de cyclus. Indien u geen anticonceptie toepast, dient u er voor te zorgen dat u niet zwanger bent op het moment van sterilisatie. Dit kan bijvoorbeeld door het gebruik van condooms tot aan het moment van sterilisatie. De kosten van de sterilisatie Vrijwel alle ziektekostenverzekeraars vergoeden een deel van de kosten die verbonden zijn aan een sterilisatie. Het is verstandig voor de ingreep contact op te nemen met uw ziektekostenverzekeraar. U krijgt van ons ook een brief waarin uitgelegd wordt hoe u dit moet regelen. Indien we de bevestiging over de hoogte van de vergoeding van uw verzekeraar hebben ontvangen en u het eens bent met de vergoeding en de eventueel resterende eigen kosten, maken we met u een afspraak voor de behandeling. We hopen op deze manier te voorkomen dat u ineens geconfronteerd wordt met een hoge rekening. De voor- en nadelen van sterilisatie op een rij Voordelen Sterilisatie is erg betrouwbaar. U hoeft zich nauwelijks bezorgd te maken over de mogelijkheid van zwangerschap. U hoeft niet meer elke dag de pil in te nemen. Onregelmatig bloedverlies of pijn zoals bij een spiraaltje treedt na sterilisatie niet of nauwelijks op. Nadelen U moet een korte narcose en een kleine operatie ondergaan. De ingreep moet als onherroepelijk worden beschouwd en kan niet gemakkelijk hersteld worden. Tot slot Als u na het lezen van deze folder nog vragen hebt of als er nog onduidelijkheden bestaan, neemt u dan contact op met de afdeling Gynaecologie. De bereikbaarheidsgegevens vindt u op de achterzijde van deze folder. 6
Voorkom vertraging van uw onderzoek en/of operatie In het ziekenhuis krijgen we steeds meer te maken met bacteriën die ongevoelig zijn voor antibiotica. Deze bacteriën noemen we Bijzonder Resistente Micro Organismen (BRMO). Een voorbeeld van een BRMO is de MRSA-bacterie. De bacteriën kunnen een nadelig effect hebben op uw gezondheid of de gezondheid van andere patiënten. Wij doen er in Orbis Medisch Centrum alles aan om te voorkomen dat deze bacteriën zich verspreiden binnen ons ziekenhuis. In onderstaande tabel staan enkele vragen. Als u één vraag met Ja beantwoordt, behoort u tot een groep die meer risico heeft een ongevoelige bacterie bij zich te dragen. Geeft u dit door aan uw behandelend arts zodra deze vaststelt dat een onderzoek of operatie noodzakelijk is. Dit voorkomt onnodige vertraging. Als namelijk pas vlak voor aanvang van onderzoek of operatie blijkt dat u het risico loopt besmet te zijn, is het mogelijk dat de arts besluit niet door te gaan, voordat onderzocht is of u een bacterie bij u draagt. Wij beseffen dat het maken van kweken en eventuele isolatiemaatregelen ingrijpend en onaangenaam zijn. Het is echter de enige manier om u zo goed mogelijk te kunnen behandelen en om andere patiënten te beschermen tegen mogelijke besmetting met resistente bacteriën. Leest u onderstaande vragen goed voordat u deze beantwoordt. Weet u een antwoord niet, vul dan Nee in. Vragen Bent u in de afgelopen 2 maanden opgenomen geweest in een buitenlandse of Nederlandse zorginstelling? (ziekenhuis, verpleeg of verzorgingshuis) Bent u langer dan 2 maanden geleden opgenomen geweest in een buitenlandse of Nederlandse zorginstelling (ziekenhuis, verpleeg of verzorgingshuis) en hebt u nog wondjes, infecties of andere gevolgen van deze opname? Komt u voor het eerst met een buitenlands adoptiekindje naar ons ziekenhuis voor onderzoek of opname? Is al bekend dat u drager bent van een BRMO (of MRSA)? Woont u samen met of verzorgt u een persoon met BRMO? Werkt u met levende varkens of vleeskalveren? Ja / Nee 7
Gynaecologie Meldpunt Oost 11 Afsprakennummer: 088-459 7785 Op werkdagen: 9.00-12.00 en 14.00-16.00 uur Informatienummer 088-4595580 Op werkdagen: 8.30-12.00 en 13.30-16.30 uur Dagverpleging Meldpunt Oost 31 Telefoon 088 459 3800 Op werkdagen van 7.30 20.00 uur Internet www.orbismedischcentrum.nl 019 01-2014