a Openbare bibliotheken en de gereglementeerde boekenprijs 1 Managementsamenvatting 181 respondenten (58,) Informatie opgevraagd over maximaal 10 collectieonderdelen (uitsluitend boeken, geen audiovisuele materialen en ook geen tijdschriften). Per collectieonderdeel gevraagd naar: budget, gemiddelde korting en type leverancier. We ontvingen informatie over collectieonderdelen voor een totaalbedrag van bijna 9 miljoen euro. (ca. 6 van het globale aankoopbudget van openbare bibliotheken voor boeken). Bij een maximale korting van 15% zouden de respondenten voor 10,5 miljoen euro aan winkelwaarde kunnen aankopen. Dat is 1,4 miljoen euro minder dan nu. Nu wordt er aangekocht voor bijna 12 miljoen aan winkelwaarde. Als de enquête 6 van het collectiebudget vertegenwoordigt, ligt het globale verlies voor de sector bij invoering van de maatregel op ruim 2,3 miljoen euro. Bij een maximale korting van 25% zouden de respondenten voor 11,6 miljoen euro aan winkelwaarde kunnen aankopen, 350 000 euro minder dan nu. Voor de hele sector bedraagt het verlies in dat geval ongeveer 600 000 euro. De internetboekhandel heeft het kleinste marktaandeel (meer dan 7%) en geeft de hoogste kortingen, daarbij op de voet gevolgd door de ketenboekhandel, die met meer dan 42% het grootste marktaandeel heeft. De onafhankelijke boekhandel (meer dan 27% marktaandeel) geeft lagere kortingen, maar kent toch ook in 1 van de gevallen kortingen boven de 3 toe en evenaart daarmee de ketenboekhandel. Uit de enquête blijkt dat ook op kleinere bestedingen vaak meer dan 25% geboden wordt, ook al moeten de data hier met enige omzichtigheid behandeld worden. Op gespecialiseerde collecties wordt minder korting gegeven. Ze worden vaker aangekocht bij de onafhankelijke boekhandel. Het gaat hierbij om een beperkt deel van het collectiebudget (ca. 7% als strips meegerekend worden). De bibliotheken geloven niet dat de gereglementeerde boekenprijs zal bijdragen aan een grotere diversiteit aan gepubliceerde titels. Ze hebben er wat meer vertrouwen in dat de maatregelen zal bijdragen aan een grotere diversiteit aan verkooppunten, maar toch heeft ook daarover een kleine helft van de respondenten ernstige twijfels. Er is bij de bibliotheken geen draagvlak voor een beperking van de korting tot 15%. Amper 1 steunt de maatregel Er is ook weinig animo (13%) voor een getrapt systeem waarbij meer korting geboden kan worden op grotere bestedingen. Ook de absolute tegenstanders van de maatregel vormen een minderheid (17%). Een verhoging van de korting tot 25% - ongeveer het huidige gemiddelde zou ongeveer 58% van de bibliotheken tevreden stellen. 1
2 Respondenten West-Vlaamse en Brusselse bibliotheken zijn minder goed vertegenwoordigd in het onderzoek (telkens minder dan 5 respondenten). Ook de bibliotheken uit kleine gemeenten zijn ondervertegenwoordigd. Van de gemeenten met minder dan 10.000 inwoners reageerde maar 38%. De bibliotheken uit grote gemeenten zijn oververtegenwoordigd (8 van de bibliotheken uit gemeenten met 30.000 tot 49.999 inwoners en 7 van die uit gemeenten met meer dan 50.000 inwoners). Voor Brussel werd gerekend met 3 van de inwoners. Provincie Respondenten Niet-respondenten Gemeenten Antwerpen 46 24 70 65,71% Limburg 26 18 44 59,09% Oost-Vlaanderen 35 30 65 53,85% Vlaams-Brabant 37 28 65 56,92% West-Vlaanderen 28 36 64 43,75% Brussel 9 10 19 47,37% 10 9 8 7 6 5 4 3 1 Niet-respondenten Respondenten Inwoners (x 1000) respondenten niet-respondenten totaal < 10 33 54 87 37,93% 10-19 80 59 139 57,55% 20-29 29 21 50 58,0 30-49 30 8 38 78,95% > 50 9 4 13 69,23% 10 8 6 4 niet-respondenten respondenten < 10 10-19 20-29 30-49 > 50 2
3 Situering en algemene gegevens Bevraging bij de openbare bibliotheken in Vlaanderen: op 311 bibliotheken 181 respondenten (58,) Informatie opgevraagd over maximaal 10 collectieonderdelen (uitsluitend boeken, geen audiovisuele materialen en ook geen tijdschriften), waaronder fictie volwassenen, non-fictie volwassenen, jeugdboeken en strips. Per collectieonderdeel gevraagd naar: budget, gemiddelde korting en type leverancier. We ontvingen informatie over collectieonderdelen voor een totaalbedrag van 8 970 152,35 euro. De BIOS2-gegevens melden voor 2013 een totaalbudget voor de aankoop van boeken van 15 572 041,80 euro. De gegevens uit de enquête vertegenwoordigen 57,6 van dit bedrag. Gezien de besparingen is dit allicht een onderschatting. De 9 miljoen eur vertegenwoordigd een globale winkelwaarde van 11,9 miljoen euro. Bij een maximale korting van 15% zouden de respondenten voor 10,5 miljoen euro aan winkelwaarde kunnen aankopen. Dat is 1,4 miljoen euro minder dan nu. Als de enquête 6 van het collectiebudget vertegenwoordigt, ligt het globale verlies voor de sector op 2,3 miljoen euro 4 Besteding per type leverancier Soms kopen bibliotheek voor een collectieonderdeel boeken aan bij verschillende types leveranciers. Aangezien een opsplitsing hier niet mogelijk was, wordt dit als een aparte categorie behandeld ( meerdere leveranciers ). Leverancier Bedrag onbekend 43 250,00 0,48% internetboekhandel 597 376,44 6,66% ketenboekhandel 3 782522,82 42,17% onafhankelijke boekhandel 2 436193,09 27,16% andere 163 750,00 1,83% meerdere leveranciers 1 947060,00 21,71% 8 970152,35 10 9 8 7 6 5 4 3 1 Bedrag meerdere leveranciers andere onafhankelijke boekhandel ketenboekhandel internetboekhandel 3
Bedrag 4000000 3000000 2000000 1000000 0 Bedrag Volgens deze gegevens hebben de ketenboekhandels het grootste marktaandeel in de verkoop aan bibliotheken (ruim 42%). De onafhankelijke boekhandel komt op de tweede plaats met ruim 27%. De internetboekhandel heeft een marktaandeel van 7%. Deze cijfers zijn een onderschatting, aangezien de marktaandeel in de rubriek meerdere leveranciers over de voorgaande categorieën verdeeld moet worden. 5 Korting per type leverancier Leverancier > 3 Totaal andere 6 2 1 3 12 internetboekhandel 2 4 10 27 13 56 ketenboekhandel 1 21 41 115 19 197 onafhankelijke boekhandel 17 41 89 94 29 270 meerdere leveranciers 9 54 32 19 1 115 andere 0,0 50,0 16,67% 8,33% 25,0 internetboekhandel 3,57% 7,14% 17,86% 48,21% 23,21% ketenboekhandel 0,51% 10,66% 20,81% 58,38% 9,64% onafhankelijke boekhandel 6,3 15,19% 32,96% 34,81% 10,74% meerdere leveranciers 7,83% 46,96% 27,83% 16,52% 0,87% 10 9 8 7 6 5 4 3 1 > 3 4
140 120 100 80 60 40 20 0 > 3 De internetboekhandel geeft vaker hogere kortingen: in meer dan 7 van de gevallen meer dan 25%, in 23% van de gevallen meer dan 3. Het gaat hierbij wel om een relatief klein marktaandeel. De ketenboekhandel volgt op de voet: in 68% van de gevallen meer dan 25%. De ketenboekhandel geeft wel minder vaak (ca. 1) kortingen boven de 3. De onafhankelijke boekhandel geeft in meer dan de helft van de gevallen (53%) minder dan 25% korting. Opvallend is dat de onafhankelijke boekhandel vaker kortingen boven de 3 lijkt te geven. Noteer wel dat het bij de onafhankelijke boekhandel om kleinere budgetten gaat (270 collectieonderdelen vormen 27% van de markt, in vergelijking met 200 collectieonderdelen voor de 42% van de markt voor de ketenboekhandel). 6 Collectie per type leverancier Collectie andere Internetboekhandeboekhandel Keten- Onafh. meerdere Totaal boekhandel Fictie 4 17 63 55 40 179 Volwassenen / algemeen Non-fictie 4 12 60 40 33 149 volwassenen Jeugdboeken 3 12 50 70 29 164 Gespecialiseerd 3 5 9 17 Strips 1 19 24 109 17 170 Fictie 2,23% 9,5 35, 30,73% 22,35% Volwassenen / algemeen Non-fictie 2,68% 8,05% 40,27% 26,85% 22,15% volwassenen Jeugdboeken 1,83% 7,32% 30,49% 42,68% 17,68% Gespecialiseerd 0,0 17,65% 29,41% 52,94% 0,0 Strips 0,59% 11,18% 14,12% 64,12% 10,0 5
10 meerdere leveranciers 8 6 andere 4 onafhankelijke boekhandel ketenboekhandel internetboekhandel 120 100 80 60 40 20 0 internetboekhandel ketenboekhandel onafhankelijke boekhandel andere meerdere leveranciers De onafhankelijke boekhandel staat sterk op vlak van gespecialiseerde collecties en strips, en houdt ook een stevige positie bij het leveren van jeugdboeken. Strips (586 000 euro) en gespecialiseerde collecties (85 000 euro) vormen wel maar een klein deel van de bestedingen. 7 Korting per besteed bedrag Bedrag > 3 Totaal < 5000 13 34 65 43 1 156 5000-9999 4 17 39 65 6 131 10000-14999 5 24 33 72 10 144 15000-19999 11 15 26 14 66 20000-24999 15 8 11 9 43 25000-49999 6 10 14 14 44 50000-99999 6 2 10 6 24 > 100000 3 2 5 < 5000 8,33% 21,79% 41,67% 27,56% 0,64% 5000-9999 3,05% 12,98% 29,77% 49,62% 4,58% 10000-14999 3,47% 16,67% 22,92% 50,0 6,94% 15000-19999 0,0 16,67% 22,73% 39,39% 21,21% 20000-24999 0,0 34,88% 18,6 25,58% 20,93% 25000-49999 0,0 13,64% 22,73% 31,82% 31,82% 50000-99999 0,0 25,0 8,33% 41,67% 25,0 > 100000 0,0 0,0 0,0 60,0 40,0 6
10 9 8 7 6 5 4 3 1 > 3 80 70 60 50 40 30 20 10 0 > 3 Deze gegevens vergen nader onderzoek: Sommige bibliotheken werken met één aanbesteding voor verschillende collectieonderdelen. Dat ene budget werd opgesplitst voor de enquête. Andere kregen een grotere korting omdat ze verschillende percelen aan eenzelfde leverancier gunden. De resultaten geven toch aan dat er ook op kleinere bestedingen dikwijls meer dan 25% korting geboden wordt. 8 Korting per collectieonderdeel Collectie > 3 Totaal Fictie Volwassenen / 2 30 40 81 23 176 algemeen Gespecialiseerd 3 5 7 2 17 Jeugdboeken 3 24 36 75 19 157 Non-fictie volwassenen 3 25 36 66 19 149 Strips 18 43 57 36 4 158 Fictie Volwassenen / 1,14% 17,05% 22,73% 46,02% 13,07% algemeen Gespecialiseerd 17,65% 29,41% 41,18% 11,76% 0,0 Jeugdboeken 1,91% 15,29% 22,93% 47,77% 12,1 Non-fictie volwassenen 2,01% 16,78% 24,16% 44,3 12,75% Strips 11,39% 27,22% 36,08% 22,78% 2,53% 7
10 8 6 4 > 3 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 > 3 Niet onverwacht wordt er op gespecialiseerde collecties en op strips minder korting geboden dan op de algemene collecties. De informatie over de gespecialiseerde collecties is wel beperkt. Respondenten gaven geregeld aan dat ze een beperkt budget opzij hielden voor gespecialiseerde aankopen zonder daarover meer details te geven. Zoals onder punt 5 al aangegeven, gaat het om een klein deel van de markt. 8
9 Doelstellingen Gereglementeerde boekenprijs Geef aan of u het eens bent met volgende uitspraken: Een beperking op de maximale korting toegekend aan bibliotheken, kan volgens mij bijdragen aan: Akkoord Min of meer akkoord Niet helemaal akkoord Niet akkoord Geen mening diversiteit titels 16 21 32 87 19 175 diversiteit verkooppunten 44 42 23 56 12 177 diversiteit titels 9,14% 12,0 18,29% 49,71% 10,86% diversiteit verkooppunten 24,86% 23,73% 12,99% 31,64% 6,78% Totaal 10 8 6 4 Geef aan of u het eens bent met volgende uitspraken: Een beperking op de maximale korting toegekend aan bibliotheken, kan volgens mij bijdragen aan: een grote diversiteit aan gepubliceerde titels een grote diversiteit aan verkooppunten van boeken Akkoord Min of meer akkoord Niet helemaal akkoord Niet akkoord Geen mening De bibliotheken geloven niet dat een gereglementeerde boekenprijs de beoogde doelstellingen kan realiseren. Nauwelijks 21% gelooft dat de maatregel bijdraagt aan een grotere diversiteit aan gepubliceerde titels. De helft gelooft daar helemaal niet in. Wat de diversiteit aan verkooppunten betreft, is er wat meer vertrouwen in de maatregel. Een kleine helft van de respondenten gelooft dat een gereglementeerde boekenprijs zal bijdragen aan de diversiteit van verkooppunten, maar een andere kleine helft gelooft daar niet in. Geef aan wat voor u aanvaardbaar is: Answer Options Aantal Percentage een maximale korting van 1 1 0,6% een maximale korting van 15% 18 10,3% een maximale korting van 42 24, een maximale korting van 25% 42 24, een maximale korting van 3 13 7,4% een getrapt systeem 23 13,1% geen beperking op de korting 30 17,1% geen mening 6 3,4% Overige (geef nadere toelichting) 13 Totaal 175 9
Het getrapte systeem gaat uit van grotere kortingen voor grotere bestedingen. Geef aan wat voor u aanvaardbaar is een maximale korting van 1 een maximale korting van 15% een maximale korting van een maximale korting van 25% een maximale korting van 3 een getrapt systeem (grotere korting voor grotere bestellingen) geen beperking op de korting geen mening Over wat een aanvaardbare maatregel is, lopen de meningen sterk uiteen. Hooguit 1 van de respondenten staat achter het voorstel van de gereglementeerde boekenprijs zoals het nu voorligt. Om de helft van de sector mee te krijgen, zou de voorgestelde beperkingen opgetrokken moeten worden tot 25%. Een getrapt systeem waarbij voor grotere bestedingen ook grotere kortingen mogelijk zijn, heeft maar een klein draagvlak (13%), terwijl ook de groep absolute tegenstanders met 17% een minderheid vormt. 10