Van het bestuur 13 oktober hielden wij voorafgaande aan de veiling onze jaarlijkse vergadering die voorspoedig verliep. Slechts de discussie over de contributieverhoging verliep wat verhit maar eindigde in een voor ieder acceptabele beperkte verhoging! Mevrouw Molenaar moest helaas verstek laten gaan in verband met een recente ingreep aan een van haar ogen; we gaan er zonder meer van uit dat zij op de kringavond in november met een scherpe blik weer aanwezig zal zijn en wensen haar een spoedig herstel toe. Van de redactie In dit november nummer ben ik begonnen met een artikel over de oorsprong van het geld. Ik kwam dit tegen bij scholieren.com. Weer eens wat anders en erg leerzaam. De komende maanden treft u het vervolg aan. Mocht u interessante informatie over veilingen, beurzen, nieuwe uitgaven van munten of het verzamelen van munten tegenkomen, kunt u altijd naar mij mailen; teksten graag zo veel mogelijk in word aanleveren! Mijn emailadres is: hansvanderstar@caiway.nl Hartelijke groet, Hans van der Star 3
Alles draait om geld Bij het bekende TV programma Tussen kunst en kitsch dacht men dat er een echte Karel Appel was ontdekt. Dat is niet het geval: een andere schilder (81) Jon Marten beweert het masker portret te hebben vervaardigd in de vroege zeventiger jaren. Onlangs werd er een Juliana dubbeltje geveild voorzien van het jaartal 1950 en het woord PROEF staat pal onder het borstbeeld. Het ging om een zeer uitzonderlijk exemplaar met ook gepolijste stempels dus Proof kwaliteit. Taxatie: 1000,- Het muntje werd afgehamerd op 2800,- Bij groot en klein is Nijntje wereldberoemd. Het Rijksmuseum heeft een speciale tentoonstelling ingericht om dit onder de aandacht te brengen. Dick Bruna (88) heeft de reputatie terecht verworven als kunstenaar. De Nijntje penning van zilver 925/1000 is een echt een collectors item voor de liefhebbers. De oplage is beperkt: 500 stuks. Verpakt in een luxe cadeau verpakking, in Proof kwaliteit. Uitgifteprijs: 60,- Voor de kleine beurs is de iets kleinere penning geslagen in cupro.nikkel. Kwaliteit unc/ briljant. In een oplage van 12.500 stuks. Uitgifteprijs: 12, 50 Recent was er op een grote veiling volop belangstelling voor een stuivertje uit 1848 met een hele zeldzame variant: het positie streepje onder het tweede cijfer 8 ontbrak. Hoewel, de kwaliteit slechts zf was, werd de taxatie prijs toch geschat op 10.000,-- Het muntje werd uiteindelijk afgehamerd op 20.000,- Een jong ventje van een jaar of twaalf bezocht met zijn ouders een tentoonstelling van zeer kostbare schilderijen in de Taiwanese hoofdstad Taipei. Hij viel en sloeg per ongeluk een gat in een meesterwerk van de Italiaanse schilder Porpora. Het schilderij met een waarde van 1,3 miljoen euro wordt thans gerestaureerd. Een advocatenkantoor gehuisvest in een 19 e eeuw pand, vond men achter een dubbele muur een prachtig geschilderde kluis met het jaartal 1860. De kluiskraker had 3,5 uur werk om het cijferslot te kraken. Toen zwaaide eindelijk de deur open. Helaas was de inhoud nul komma nul! Lagos * Een smokkelaar is in Nigeria opgepakt met 74 pakketjes biljetten strak ingepakt in zijn lichaam, ter waarde van 111.000 dollar. Mw. Molenaar 4
De oorsprong van het geld Vee, voedingsmiddelen en voorwerpen Vanaf het begin van het bestaan van de mens heeft ruilhandel in dieren, voedingsmiddelen en voorwerpen een grote rol gespeeld. Jagers ruilden hun opbrengst van de jacht tegen producten van boeren en vissers. Vooral vee werd veel gebruikt als betaalmiddel. Zo diende voor de 8ste eeuw van onze jaartelling de os als rekeneenheid. Het nog steeds gebruikte woord pecunia dateert ook uit die tijd, want het Latijnse woord pecus betekent vee. Voor reizende kooplieden was vee echter een onhandig betaalmiddel, omdat dieren veel te groot waren om te vervoeren. Zij ruilden dan ook meestal met tabak, thee en zout. Marco Polo meldde dat er in China in de 13de eeuw met baren zout werd betaald. Het woord salaris is hier ook van afgeleid; sal betekent zout. Deze ruilmiddelen vallen echter nog niet onder het begrip geld, want dat is het pas wanneer het voorwerp een vaste waarde krijgt. Daarvoor werden ook systemen bedacht met vaste aantallen. Schelpen werden ook veel gebruikt als betaal- en ruilmiddel. De Nederlanders kochten met kauri s Afrikaanse slaven en met wampum s werden verschillende steden gekocht, zoals Manhatten. Behalve schelpen werden er ook veel kralen en loodjes gebruikt. Dit blijkt ook uit archeologische vondsten bij de Amerikaanse oostkust, waar vele Hollandse lakenloodjes zijn gevonden. Voorlopers van het muntgeld Veel primitieve betaalmiddelen zijn gemaakt van ijzer, koper, tin en zilver. De reden hiervan is dat dit geld zo erg gemakkelijk hanteerbaar was. In Mexico werden tussen de 14de en 16de eeuw stukjes koper in vorm van een inheems bijlblad gebruikt. In China werden er in die tijd messen en miniatuurspaden van koper gebruikt. Deze betaalmiddelen werden in sommige gebieden rond 2500 v. Chr. veel minder gebruikt, omdat vanaf die tijd afgewogen hoeveelheden zilver werden gebruikt voor betaling van bijvoorbeeld land, pacht en schadevergoeding. Eeuwen later werden deze gewichtseenheden ook vastgesteld en vanaf dat moment werden er lonen uitbetaald in ruw zilver. Zie vervolg op pagina 19! 5
SCHRIFTELIJK BIEDEN Naam............................................. Adres............................................. Woonplaats....................Telefoon............ E-mailadres....................................... verzoekt voor hem/haar te bieden op de volgende kavels tot maximaal het onder Max. Bod vermelde bedrag. Nr. Omschrijving Inzet Max. Bod............................................. Lijstje opsturen naar Postbus 238, 2160 AE Lisse, afgeven of mailen naar: bergalen@xs4all.nl Betalingen: binnen 48 uur na ontvangst van de rekening! (Onvolledige biedingslijsten worden niet in behandeling genomen!) Lidmaatschap en adverteren Tarieven lidmaatschap per jaar: Volwassenen 15,- Jeugdleden (t/m 18 jaar) 8,- Gezin 20,- Hiervoor heeft u toegang tot de 10 kringavonden en krijgt u 10 maal per jaar ons kringblad compleet met veilinglijst en wetenswaardigheden en iedere keer een puzzel waarmee bij een goede oplossing een munt te winnen is. Tevens heeft u dan recht munten ter veiling aan te bieden. Kosten per kringavond voor niet leden: 3,00 per persoon. ¼ pagina: 34,- ½ pagina: 68,- Hele pagina: 136,- Advertentiekosten 6
Het Rijksmuseum van Oudheden koopt Egyptisch kopje (Voor u, gelezen door mw. Molenaar in het Leidsch Dagblad van 03/09 2015) Leiden * Het Rijks museum voor Oudheden heeft een zeldzaam Oud Egyptisch portretkopje verworven uit de veertiende eeuw voor Christus. Het 13 centimeter hoge kopje heeft de kenmerkende gelaatstrekken van farao Amenhotep III, die toen jarenlang aan de macht was in Egypte. De ogen zijn amandelvormig en langs de bovenrand van het oog naar de slaap zit een schminkstreep. Volgens het museum is het stenen beeldje waarschijnlijk geen portret van de farao zelf, maar van een god mijn zijn gelaatstrekken. Farao Amenhotep III liet honderden godenbeelden vervaardigen voor allerlei tempels in het land. Het Rijksmuseum van Oudheden kocht het beeldje voor 70.000 euro uit de erfenis van een Nederlands particuliere verzamelaar. Puzzel De oplossing van de vorige puzzel: Mark + Franc De winnaar is: Mevr. Stoof Wij feliciteren de winnaar van harte en voor degene die niet gewonnen hebben komt hier een nieuwe kans op een zilveren munt. Stuur uw oplossing, alleen op een briefkaart, voor de volgende kringavond naar: Numismatische Kring Bloembollenstreek e.o., Postbus 238, 2160 AE Lisse Of geef uw fraaie kaart met oplossing af op de kringavond. De staten van de Verenigde Staten Als alles is weggestreept vormen de overgebleven letters achter elkaar geschreven de naam van een munt (de ij is in de puzzel een y). 7
Alabama Alaska Arizona Arkansas Californië Colorado Connecticut Delaware Florida Georgia Hawaii Idaho Illinois Indiana Iowa Kansas Kentucky Louisiana Maine Maryland Massachusetts Michigan Minnesota Mississippi Missouri Montana Nevada New Hampshire New Jersey New Mexico New York North Carolina North Dakota Ohio Oklahoma Oregon Pennsylvania Rhode Island South Carolina South Dakota Tennessee Texas Utah Vermont Virginia Washington West Virginia Wisconsin Wyoming M I S S I S S I P P I W A D A V E N A I N A V L Y S N N E P A S M E H O S A R I Z O N A M A B A L A I R Y R S A S N A K A D I R O L F I C M E T A I A T E N N E S S E E N G H O S H C C G W E I R U O S S I M R I N R C H A A I O X G N I M O Y W O G T E A U L N D O I A N A T N O M E A D J R S I A A H A K S A L A T O G N N W O E F I H I N K O V A N E A O N A E L T O D O O R K I T O R N A C I L N I T R N Q O L R O R I I I S I S Y D N S N I Y A G S T H L N O Y X N R N A A I W H I E H S O I U K O E O A A A S E O N N D P R G T C D U M C M L N N M I N A M A R H U A H A W S N S A A A I K A C I D T R A I A E I O I I K M O H H V A N O W N R T N W G E S R T W T T K E L A E R A W A L E D I A E U S O K O I L L I N O I S R O U N O E T U C I T C E N N O C E O H O S W A S H I N G T O N H A T U R R L 3
(Vervolg van pagina 5) Ook de Romeinen gebruikten lang voor onze jaartelling onbewerkt koper als betaalmiddel (genaamd aes rude ). Later werd het koper (net als zout) in baren gegoten, wat aes signatum heette. De grootste baar was net zo zwaar als een Romeinse Pond: 327 gram. Het Engelse symbool is hier ook van af te leiden, want in het Latijns is libra het woord voor pond. De onhandige baren werden al snel vervangen door ronde, bronzen en gegoten munten. Ook in China was in de 5de en 4de eeuw v. Chr. al brons geld in de omloop. Er waren toen nog geen ronde munten, maar verkleinde miniatuurwapens van brons, totdat keizer Qin Shi Huangdi deze verving door gegoten bronzen munten met in het midden een vierkante uitsparing (hier zien we ook nu nog veel van terug in de circulatiemunten van het huidige China) Het voordeel van het gieten van munten was dat dit veel sneller ging dan de eerdere methode van het slaan van munten. Een nadeel van het gieten was dat de munten moeilijk op gewicht gebracht konden worden. Er bestaan dan ook geen gegoten zilveren en gouden munten uit deze tijd. De eerste echte munten De eerste, geslagen munten komen uit een staatje, gelegen in het huidige Turkije: Lydië. De inwoners van Lydië waren kooplieden en hadden dus behoefte aan een echt, handig betaalmiddel. Eerst gebruikten ze daarvoor klompjes electrum (een mengsel van zilver en goud) met een instempeling van de plaatselijke autoriteiten, maar al snel bleek dat deze qua samenstelling nooit gelijk waren. Soms zat er meer goud in, soms ook meer zilver dan goud. In die tijd (570 v. Chr.) was goud ongeveer 13 keer zoveel waard als zilver. De waarde van 1 klompje electrum kon dus verschrikkelijk schommelen. Door deze nadelen werd in 550 v. Chr. aangevangen met het slaan van munten uit zuiver zilver of goud. De eerste muntslag vond plaats tijden het bewind van koning Croesus (561-546 v. Chr.). Hij kiende het ook zo uit, dat 1 gouden stater precies 20 zilveren staters waard was. Wanneer dit bij de munten klopte kreeg de munt een instempeling: een leeuw die een stier aanvalt. Het slaan van munten ging toen als volgt: in een aambeeld werd een gegraveerde muntstempel vastgezet. Op deze stempel werd een verhit plaatje zilver of goud gelegd. Daarop kwam een drevel en met een paar harde klappen was de munt gemaakt. Munten die een tijdje later werden geslagen werden ook voorzien van een afbeelding op de keerzijde, doordat de drevel werd vervangen door een andere muntstempel. (Voor u gelezen op scholieren.com: Geschiedenis van het Geld) (wordt vervolgd) 19
SYP WYNIA Achter het afschaffen van cash schuilt een dubieuze missie (Voor u, gelezen door mw. Molenaar in de ELSEVIER van 22 augustus 2015) Er heeft een beweging de kop op gestoken die bankbiljetten en muntgeld wil afschaffen. Iedereen moet dan, altijd en overal, met een plastic kaartje, met zijn telefoon of digitaal bankierend betalen. Daar wordt de wereld beter van, betogen vooraanstaande Amerikaanse economen als Kenneth Rogoff en Larry Summers. De Duitse econoom en regeringsadviseur Peter Bofinger sloot zich bij zijn Amerikaanse collega s aan. In Scandinavische landen zijn ook politici die hard bezig zijn het betalen met cash onmogelijk te maken. Bankenlobby s ijveren ook tegen baargeld, want daar wordt niets aan verdiend. Digitaal betalen heeft in ruimere zin het tij mee, omdat aan digitalisering nou eenmaal het odium van onontkoombare vooruitgang kleeft. Met aanhangers van dergelijk vooruitgang sentiment is het kwaad kersen eten. Als iets nieuw is en meer door jongeren dan door ouderen wordt gebruikt, bestaat al snel de neiging niet alleen het nieuwe te omarmen maar het oude als afgedaan te beschouwen. Nog maar kort geleden won het nieuw vanzelf van het oude als er voor het oude geen klandizie meer was. Sinds kort lijkt het kijk maar naar het gloeilamp verbod alsof het nieuwe dient te worden opgelegd en het oude verboden. Dat is geen vooruitgang, al was het maar omdat het de keuze van burgers onmogelijk maakt. De lobby tegen bankbiljetten en muntgeld zegt dat cash criminelen te makkelijk maakt om hun illegale bedrijf gaande te houden. Dat is geen onzin, maar zegt ook niet alles. Hoeveel zwart geld gaat er immers niet, digitaal de wereld over? Waarom zou je alle burgers de keuze tussen giraal (met plastic, bijvoorbeeld) en chartaal (biljetten en munten) betalen afnemen en de enkele reden dat zo de boeven onder ons het leven minder makkelijk wordt gemaakt? Dan kun je de Volkswagen Golf ook wel verbieden omdat de Golf de favoriete vluchtauto van geboefte is. IJveraars tegen baar geld willen er ook van af, omdat alles digitaal wordt, het altijd te achterhalen is wat iemand waar en wanneer iemand heeft betaald. Het is aantrekkelijk voor de overheid, die zo altijd 20
kan zien welke transacties er zijn, om die vervolgens sluitend te belasten. De gedachte klopt technisch gezien, maar verdiend daarom nog niet uitsluitend applaus. Mogen burgers nog een beetje privacy, anonimiteit, vrijheid ook ten opzichte van elkaar? We weten dat overheidsgegevens probleemloos in handen van bedrijven en kwaadwillende vallen. Dan zijn er ook nog economen die het een heel mooie gedachte vinden dat als burgers naar hun idee te weinig consumeren, zij daartoe kunnen worden gedwongen door ze strafrente op hun spaartegoeden laten betalen. Zoals nu trouwens ook al ongeveer het geval is, door toedoen van de Europese Centrale Bank. Nu kun je daaraan nog ontsnappen door je spaarrekening om te zetten in biljetten die je onder de matras stopt. Die uitweg wordt bij een verbod op cash onmogelijk. De hele gedachte achter het verbieden van bankbiljetten en munten is vooral een aanslag op de keuze vrijheid en erger, op de individuele vrijheid in het algemeen. Het is een totalitaire gedachte. Hitler, Stalin en Mao draaiden zich postuum om bij het idee dat zij het zonder dit buitenkansje hebben moeten stellen. Het goede nieuws luidt dan ook dat de Duitser Bofinger heel Duitsland over zich heen kreeg toen hij zijn verbod op cash lanceerde. Maar het oprukken van het verbod op baar geld in Scandinavië laat zien dat dit nog niet bepaald geruststelt. Baar geld wordt alleen nog door oude mensen gebruikt, motiveerde de Zweedse minister van financiën, Magdalena Andersson, haar verbod missie. De Deense regering wil naast een verbod op cash in de detailhandel ook nog een rekening bij de staatsbank verplicht stellen. Het maakt je ook ongerust over de denktrant van althans sommige economen. Als hun modellen niet kloppen omdat de mensen zich er niet naar gedragen, moet de mensheid kennelijk maar in een gemodelleerd harnas worden gestopt. Dat alles net zo lang tot die mensheid zodanig kreukloos, geurloos en willoos gerobotiseerd is, wat nog resteert aan menselijk gedrag zich uiteindelijk ook voegt naar op de tekentafel bedachte modellen. 21
Numismatica Herentals EGMP 12 e COIN EVENT INTERNATIONALE MUNTENBEURS zondag 13 december 2015 8.30-15u Sporthal De Vossenberg Markgravenstraat 93 B-2200 Herentals 400 m tafelruimte voor numismatisch- en archeologisch materiaal 101 internationale standhouders B - NL - D - F - UK - P - Lib 11u lezing door Dhr. Raf Van Laere gratis bij te wonen Loden verzegelingen in de Noordelijke- en de Zuidelijke Nederlanden promotiestanden van diverse organisaties en verenigingen tafelreservatie 10 / m Numismatica Postbus 105 - B-2200 Herentals 0471 329 179 rudy.dillen@telenet.be BE43 0014 2061 3601 GEBABEBB www.numismatica-herentals.be standhouders toegang opbouwen vanaf 7 u EGMP & AEN 1 ontbijten mogelijk overige bezoekers 2 catering aan de tafels gratis toegang voor -16j 22