Uw rechten als slachtoffer van een misdrijf

Wegwijs in justitie In de hoofdrol bij justitie De instellingen Meer informatie Justitie in de praktijk Uw rechten als slachtoffer van een misdrijf Nationaal Forum voor Slachtofferbeleid

Geachte lezer, Met deze brochure wil het Nationaal Forum (1) de burger, slachtoffer van een misdrijf, een middel ter beschikking stellen dat hem toelaat zijn rechten te kennen en beter te begrijpen wat hij kan verwachten van de politiediensten, Justitie en de diensten voor hulpverlening. Sinds zijn oprichting streeft het Nationaal Forum er naar om de fundamentele rechten van slachtoffers te bevorderen en de inspanningen om deze concreet te vertalen in de wetgeving en de dagdagelijkse realiteit te ondersteunen. Slachtoffer zijn is een moeilijke en vaak pijnlijke ervaring. Onze samenleving heeft lange tijd te weinig aandacht besteed aan de problemen waarmee slachtoffers van misdrijven geconfronteerd worden. Gebrek aan informatie is ongetwijfeld het probleem dat het meest wordt aangehaald door slachtoffers die op zoek zijn naar hulp. Daarom is het van belang dat aan elk slachtoffer begrijpelijke informatie wordt aangeboden over zijn rechten en over de mogelijkheden om hulp te bekomen. De afgelopen jaren zijn belangrijke veranderingen tot stand gekomen die aantonen dat geleidelijk aan meer aandacht wordt besteed aan de rol en de positie van de slachtoffers in de rechtspleging. De informatie die hen ter beschikking wordt gesteld, moet dan ook regelmatig worden bijgewerkt. Na een overzicht van de fundamentele rechten van het slachtoffer, zal u een zo concreet mogelijke weergave vinden van uw rechten bij de diverse instanties waarmee u in contact kunt komen. Indien bepaalde woorden of procedures niet helemaal duidelijk zijn, kunt u de definities en het schema van de strafrechtspleging raadplegen. Achteraan de brochure vindt u tevens een alfabetische index en een lijst met nuttige adressen en telefoonnummers. Aarzel niet om bijkomende inlichtingen in te winnen bij deze diensten. De leden van het Forum zijn er zich van bewust dat nog belangrijke stappen gezet moeten worden om aan alle slachtoffers van misdrijven de vereiste aandacht en een correcte behandeling te bieden. Ze hopen dat de publicatie van deze brochure hiertoe kan bijdragen. Daniel MARTIN, Voorzitter 1. Het Nationaal Forum voor Slachtofferbeleid is opgericht in 1994 op vraag van het Parlement. Het Forum heeft in 1996 een strategisch plan opgemaakt en, twee jaar later, een handvest voor het slachtoffer van een misdrijf 2uitgewerkt. Huidige brochure is op deze beide documenten gebaseerd.

INHOUDSTAFEL I. INLEIDING II. HET SLACHTOFFER III. DE FUNDAMENTELE RECHTEN VAN HET SLACHTOFFER 1. Het recht op een eerbiedige, correcte behandeling 2. Het recht om informatie te krijgen 3. Het recht om informatie te geven 4. Het recht op juridische bijstand en rechtsbijstand 5. Het recht op financieel herstel 6. Het recht op hulp 7. Het recht op bescherming en respect voor het privé-leven IV. UW RECHTEN BIJ DIVERSE INSTANTIES 1. Bij de politiediensten 2. Bij de gerechtelijke overheid 3. Bij de Commissie voor financiële hulp aan slachtoffers van opzettelijke gewelddaden 4. Bij de hulpverlening V. DEFINITIES EN SCHEMA 1. Toelichting bij veel gebruikte termen 2. Schematische voorstelling van de strafrechtspleging VI. NUTTIGE ADRESSEN EN TELEFOONNUMMERS 1. Bij klachten 2. Voor informatie en hulp VII. ALFABETISCHE INDEX 3

4

I. INLEIDING In deze brochure vindt u de rechten die u heeft als slachtoffer van een misdrijf. Deze rechten worden opgesomd en in het kort uitgelegd. Vervolgens worden zij behandeld in de context van politie, justitie, de Commissie voor financiële hulp aan slachtoffers van opzettelijke gewelddaden en de hulpverlening. In deze publicatie wordt rekening gehouden met de bestaande wetgeving inzake slachtoffers van misdrijven en met internationale verklaringen, verdragen en aanbevelingen. De rechten van slachtoffers van verkeersongevallen en de specifieke rechten verbonden aan het verzekeringsrecht komen hier niet aan bod. Deze materie wordt behandeld in de brochure Kinderen slachtoffer van het verkeer Wat u moet doen. Wat u moet weten. Een slachtoffer heeft echter niet alleen rechten maar ook plichten. Zo moet u een zekere discretie in acht nemen. Dit betekent dat u het privé-leven en de waardigheid van alle medeburgers moet respecteren. Het doorgeven van persoonlijke inlichtingen over derden is in bepaalde gevallen strafbaar. Op een verdachte rust een vermoeden van onschuld, zolang hij niet veroordeeld is door een rechtbank. Woorden in deze brochure gemarkeerd met een * worden toegelicht in hoofdstuk V (Definities en schema). 5

6

II. HET SLACHTOFFER Alle personen en hun naastbestaanden aan wie materiële, morele en/ of lichamelijke schade is toegebracht als gevolg van een inbreuk op de strafwet, worden erkend als slachtoffer van een misdrijf. ER ZIJN DRIE SOORTEN MISDRIJVEN: > een misdaad, bijv. aanranding van de eerbaarheid van een minderjarige, verkrachting, moord; > een wanbedrijf, bijv. diefstal, misbruik van vertrouwen, oplichting, slagen en verwondingen; > een overtreding, bijv. nachtlawaai, een inbreuk op het verkeersreglement. DE SCHADE KAN BESTAAN UIT: > materiële en economische schade, bijv. gestolen geld, beschadigde kleren en voorwerpen, verplaatsingskosten en medische uitgaven, inkomstenverlies; > morele schade, het fysieke en psychische leed dat door het misdrijf is veroorzaakt; > lichamelijke schade, bijv. ten gevolge van slagen en verwondingen, kwetsuren. 7

8

III. DE FUNDAMENTELE RECHTEN VAN HET SLACHTOFFER 1. Het recht op een eerbiedige, correcte behandeling Als slachtoffer heeft u recht op een vriendelijke, correcte en tactvolle behandeling, ongeacht het misdrijf. Uw nationaliteit, sociale afkomst, politieke overtuiging, religie of seksuele geaardheid mogen geen rol spelen. Dit principe is van toepassing vanaf het vaststellen van de feiten, en ook ingeval van andere tussenkomsten (medische, sociale). De nabestaanden van een overleden slachtoffer hebben recht op eerbied voor hun rouwproces. 2. Het recht om informatie te krijgen Als slachtoffer heeft u recht op alle informatie over het verloop van de gerechtelijke procedure, de bijstand van een advocaat, de middelen om schadevergoeding of financiële hulp te krijgen en over de Centra voor slachtofferhulp. Binnen een redelijke termijn heeft u het recht zo volledig mogelijk geïnformeerd te worden over de inhoud en het verloop van het dossier. 3. Het recht om informatie te geven Als slachtoffer heeft u het recht om gehoord te worden. Dit betekent dat u alle elementen moet kunnen meedelen die nodig zijn voor het beoordelen van de schade. Het is belangrijk voor het onderzoek* dat u bovendien alle inlichtingen kunt geven over de feiten en over wat u na de inbreuk heeft ervaren. 9

4. Het recht op juridische bijstand en rechtsbijstand Als slachtoffer heeft u recht op begeleiding en advies, zodra politie, justitie of hulpverlening tussenkomen. Dit houdt onder meer in dat u het recht heeft te worden bijgestaan door een advocaat, ook als u niet over voldoende financiële middelen beschikt. 5. Het recht op financieel herstel Als slachtoffer heeft u recht op herstel van de geleden schade binnen een redelijke termijn. U moet wel de omvang van deze schade aantonen. In een aantal gevallen waarin effectief herstel van de schade niet mogelijk is, kunnen slachtoffers van opzettelijke gewelddaden om een financiële hulp verzoeken bij de Commissie voor financiële hulp aan slachtoffers van opzettelijke gewelddaden. 6. Het recht op hulp Als slachtoffer heeft u recht op aangepaste psychosociale hulp. Deze hulp wordt onder meer verleend door de Centra voor slachtofferhulp. Zij adviseren en begeleiden u op psychosociaal vlak. 10

7. Het recht op bescherming en respect voor het privé-leven Politie en gerecht moeten u als slachtoffer beschermen tegen bedreigingen of wraakacties, onder meer van de dader. Deze bescherming moet u van bij het begin, tijdens de ganse duur van het onderzoek*, geboden worden. U heeft ook recht op bescherming tegen elke aantasting van uw privé-leven, en zeker onmiddellijk na de feiten. 11

12

IV. UW RECHTEN BIJ DE DIVERSE INSTANTIES 1. Bij de politiediensten > Wat als u een klacht wenst in te dienen? Als slachtoffer van een misdrijf mag u een klacht* indienen. U heeft er belang bij hiervoor zo snel mogelijk naar een politiekantoor in uw buurt te gaan. Na verloop van tijd (voor bepaalde misdrijven is dit vijf jaar) kan de dader immers niet meer vervolgd worden. BIJZONDER g e v a l Voor slachtoffers van bepaalde seksuele misdrijven wordt een uitzondering gemaakt. Dit geldt voor o.m. verkrachting, aanranding van de eerbaarheid en de exploitatie van prostitutie. Minderjarige slachtoffers, of slachtoffers die minderjarig waren op het ogenblik van de feiten, kunnen ook na het bereiken van de leeftijd van 18 jaar een klacht indienen tot op een zeker tijdstip vastgesteld bij wet. > Wat als u wordt verhoord? Tijdens het verhoor door de politie heeft u dezelfde rechten als tijdens het verhoor door de gerechtelijke diensten (zie hoofdstuk Bij de gerechtelijke overheid: Wat als u opnieuw wordt verhoord?, p. 20). De politie zal zorgen voor een professionele, eerbiedige behandeling en u zo vlug mogelijk te woord staan. U zal worden gehoord in een aangepast lokaal (in de mate van het mogelijke), op vertrouwelijke en discrete wijze. De politie neemt de klacht op in een proces-verbaal* (pv). Dit document vermeldt de belangrijkste gegevens van uw klacht. Zo kan u hierin laten opnemen dat u zo vlug mogelijk vergoed wil worden 13

voor de geleden schade (die u zo gedetailleerd mogelijk preciseert). Opgelet, om vergoeding van uw schade te vragen volstaat het niet te verklaren dat u de intentie heeft om u burgerlijke partij te stellen. Hiertoe is vereist dat u zich daadwerkelijk burgerlijke partij* stelt (zie hoofdstuk Bij de gerechtelijke overheid: Wat als u zich burgerlijke partij wil stellen, p.22). U geeft het best alle mogelijke informatie, ook wat op het eerste gezicht minder of niet belangrijk lijkt. Nadien mag u het pv* nalezen en, indien nodig, wijzigingen of aanvullingen laten aanbrengen. Pas als het pv* door u werd goedgekeurd, ondertekent u het. De politie zal de nodige discretie aan de dag leggen in verband met de verkregen gegevens. Zij mag geen inlichtingen doorgeven aan derden, ook niet aan de media, tenzij als de gerechtelijke overheid toestemming geeft. U kan aan de politie alle nuttige documenten vragen, zoals de brochure U bent slachtoffer. U heeft het recht kosteloos een kopie van de tekst van uw verhoor te verkrijgen. U heeft tevens recht op de volgende inlichtingen: > het nummer en de datum van het pv*; > het notitienummer (nummer dat door het parket* aan een dossier wordt gegeven); > de gegevens van de politiebeambte en de tijdstippen waarop hij beschikbaar is; > het adres van de bevoegde gerechtelijke overheid; > gegevens over de gerechtelijke procedure: de mogelijkheden tot financieel herstel, juridische bijstand en rechtsbijstand, de mogelijkheid om in beslag genomen voorwerpen terug te krijgen en de mogelijkheid om op het secretariaat van het openbaar ministerie* 14

een verklaring af te leggen om de hoedanigheid van benadeelde persoon* te verkrijgen; > na diefstal, inlichtingen over de vervanging van officiële of andere documenten; > informatie over preventiemaatregelen of hoe een misdrijf in de toekomst kan worden voorkomen; > de mogelijkheden tot psychosociale hulp (met eventuele doorverwijzing door de politie naar een Centrum voor slachtofferhulp of naar een opvangtehuis). Indien nodig zal worden voorzien in medische hulp. U kan ook telefonisch iemand op de hoogte brengen van wat er gebeurd is. BIJZONDER g e v a l In een noodsituatie waarbij u fysiek wordt bedreigd, heeft u het recht om beschermd te worden. De gerechtelijke overheid kan beslissen om de hulp van de politiediensten in te roepen. > Wat als de politie bepaalde vaststellingen doet? Nadat de politie op de hoogte werd gesteld van een misdrijf, komt zij ter plaatse om de nodige vaststellingen te doen. De plaats van de feiten kan afgebakend worden en de toegang aan derden ontzegd. Bij een huisbezoek heeft u het recht de politie in uniform of in burgerkleding om een identificatie te vragen. Tijdens het onderzoek* kan u door de politie opgeroepen worden voor een confrontatie* met de eventuele dader. De politie kan u als slachtoffer beschermen door gebruik te maken van een doorkijkspiegel. 15

BIJZONDER g e v a l Bent u het slachtoffer van bepaalde seksuele misdrijven, zoals een verkrachting of aanranding van de eerbaarheid, dan kunt u aan een lichamelijk onderzoek onderworpen worden. Hierbij kan de geneesheer die door het gerecht werd aangeduid de seksuele-agressie-set* gebruiken. Door het lichamelijk onderzoek met de instrumenten van deze set verzamelt de geneesheer bewijsmateriaal voor het onderzoek*. De geneesheer moet op voorhand aan het slachtoffer de gids voor slachtoffers van verkrachting en aanranding van de eerbaarheid ter beschikking stellen, samen met alle inlichtingen over dit lichamelijk onderzoek (uitleg over de rol van de geneesheer en het gebruik van de seksueleagressie-set*, uitleg over het doel van de handelingen en afnemingen en inlichtingen over de weg die de seksuele-agressie-set* aflegt). U heeft het recht dit lichamelijk onderzoek te weigeren, of het te laten plaatsvinden in het bijzijn van een arts naar eigen keuze, zonder bijkomende kosten. Bent u minderjarig dan heeft u het recht u tijdens het onderzoek aan het lichaam te laten bijstaan door een meerderjarig persoon van uw keuze, behoudens strijdig advies van het parket* of de onderzoeksrechter*. 2. Bij de gerechtelijke overheid > Wat als u in contact komt met het gerecht? U heeft steeds recht op: een eerbiedige en correcte behandeling, het krijgen en geven van informatie, juridische bijstand en rechtsbijstand, bescherming en respect voor het privé-leven. Het parket* ontvangt van de politie alle pv s* van klachten en beslist welk gevolg hieraan wordt gegeven. Als het parket* meent dat verder 16

onderzoek* noodzakelijk is, wordt een onderzoek* gestart. Ofwel heeft het parket* de leiding van het onderzoek* (een opsporingsonderzoek*) ofwel, in bepaalde ernstige gevallen, heeft de onderzoeksrechter* de leiding van het onderzoek* (een gerechtelijk onderzoek*). U HEEFT RECHT OP INFORMATIE. a) U mag vragen om de justitieassistent belast met het slachtofferonthaal* te ontmoeten* De justitieassistent belast met het slachtofferonthaal* kan u begeleiden in moeilijke situaties, zoals bij de dossierinzage, op de zitting van het vonnisgerecht*, bij de teruggave van bewijsstukken en bij het brengen van een laatste groet aan een overledene. Bovendien zal de justitieassistent u begeleiden bij het verkrijgen van de hoedanigheid van benadeelde persoon of bij de burgerlijke partijstelling. Indien u psychosociale ondersteuning wenst, zal hij u doorverwijzen naar een Centrum voor slachtofferhulp. b) U kunt de hoedanigheid van benadeelde persoon verkrijgen U heeft het recht te verklaren dat u schade lijdt, veroorzaakt door een misdrijf. Deze verklaring wordt afgelegd in persoon of door een advocaat op het secretariaat van het openbaar ministerie*.. De hoedanigheid van benadeelde persoon geeft u het recht op de hoogte te worden gebracht van: > de eventuele seponering* en de reden daarvan; > het instellen van een gerechtelijk onderzoek*; > de vaststelling van een zittingsdag voor de rechtbank. c) U kunt zich burgerlijke partij stellen U kunt de hoedanigheid van burgerlijke partij aannemen door voor de onderzoeksrechter* (na betaling van een borgsom), het onderzoeksge- 17

recht* of het vonnisgerecht* te verklaren dat u schade ondervindt ten gevolge van het misdrijf en dat u deze schade vergoed wil zien (zie p. 22). BIJZONDER g e v a l Wanneer bij het overlijden van een verwant de tussenkomst van het gerecht noodzakelijk is, moeten de politie en de gerechtelijke diensten bijzondere aandacht aan u besteden. U moet op een waardige manier worden ingelicht over het overlijden. De nabestaanden mogen aan de magistraat vragen het lichaam van de overledene te zien, om waardig afscheid te kunnen nemen, ook wanneer een autopsie* wordt bevolen. De magistraat beslist wie als nabestaande kan worden beschouwd en wanneer het lichaam mag worden gezien. Na een onrustwekkende verdwijning heeft een verwant van de persoon die wordt gezocht het recht om zo snel mogelijk iemand van het parket* te ontmoeten. U HEEFT HET RECHT OM ALLE NUTTIGE INFORMATIE TE GEVEN. DE GERECHTELIJKE OVERHEID MOET U OOK IN DE MATE VAN HET MOGELIJKE, ALLE NUTTIGE INLICHTINGEN GEVEN OVER DE FEITEN EN HET VERLOOP VAN DE PROCEDURE. U mag ook vragen dat ieder document dat u nuttig acht bij het dossier wordt gevoegd. U HEEFT RECHT OP JURIDISCHE BIJSTAND. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen juridische eerstelijnsbijstand en juridische tweedelijnsbijstand. 18

Juridische eerstelijnsbijstand: de juridische bijstand die verleend wordt in de vorm van praktische inlichtingen, juridische informatie, een eerste juridisch advies of de verwijzing naar een gespecialiseerde instantie of organisatie. U kunt zich wenden tot het OCMW, het Justitiehuis* of een Centrum voor slachtofferhulp. Juridische tweedelijnsbijstand: bij elke balie werd een bureau voor juridische bijstand ingesteld. Advocaten verlenen er u juridisch advies en een uitgebreidere juridische bijstand tijdens de procedure. Personen met onvoldoende inkomsten kunnen om de kosteloze aanstelling van een advocaat verzoeken. Kinderen krijgen in ieder geval een advocaat toegewezen door het gerecht. U HEEFT RECHT OP RECHTSBIJSTAND. U kunt de rechtbank ook via uw advocaat om kosteloze rechtsbijstand verzoeken, indien u onvoldoende inkomsten heeft om de kosten van de rechtspleging (bijv. de deurwaarderskosten voor dagvaarding, enz.) zelf te betalen. U wordt dan vrijgesteld van bepaalde kosten, en u kunt, als daartoe de toestemming werd verleend, gratis kopieën uit het dossier ontvangen. U KUNT ZICH BEROEPEN OP UW RECHT OP BESCHERMING VAN UW PRIVÉ-LEVEN ALS DE GERECHTELIJKE OVERHEID INFORMATIE DOORGEEFT AAN DE MEDIA. BIJZONDER g e v a l Het verspreiden van teksten, tekeningen e.d. van de slachtoffers van verkrachting of aanranding van de eerbaarheid die hun identiteit kenbaar kunnen maken, is verboden. Een uitzondering is alleen toegestaan als het slachtoffer of de onderzoeksrechter*, in het belang van het onderzoek*, zijn toestemming geeft. 19

U heeft het recht om beschermd te worden indien u fysiek wordt bedreigd. De gerechtelijke overheid kan de hulp van de politiediensten inroepen, als deze bescherming noodzakelijk is. > Wat als u opnieuw wordt verhoord? Het is mogelijk dat u als slachtoffer op vraag van het parket* opnieuw wordt verhoord, na een eerste verhoor door de politie (zie p. 13). U heeft recht op informatie over het nut en de werkwijze van het verhoor. Het verhoor vindt plaats in een aangepast lokaal, dat de nodige discretie biedt. De onderzoekers moeten u op voorhand meedelen over het feit dat: > u het recht heeft te vragen dat alle vragen en antwoorden worden genoteerd in uw eigen woorden; > u een kosteloze kopie van de tekst van uw verhoor kunt krijgen; > u het recht heeft te verzoeken om een bepaalde opsporingshandeling uit te voeren of een verhoor van een bepaalde persoon af te nemen; > uw verklaring door de rechtbank als bewijs kan worden gebruikt. Tijdens het verhoor geeft u het best alle informatie, ook wat op het eerste gezicht minder of niet belangrijk lijkt. U mag vragen waarom bepaalde vragen worden gesteld en een verhelderend antwoord verwachten. U mag vragen dat de documenten die u bij u heeft, bij het dossier worden gevoegd. Aan het einde van het verhoor moeten de onderzoekers u de tekst van uw verhoor laten lezen, of aan u voorlezen als u dat verkiest, en vragen of u nog toevoegingen of verbeteringen wenst te doen. 20

Een kosteloze kopie van de tekst van uw verhoor wordt u overhandigd of opgestuurd, als u hierom heeft verzocht. Dit gebeurt onmiddellijk of nadien, uiterlijk na een maand. BIJZONDER g e v a l Minderjarige slachtoffers van bepaalde seksuele misdrijven hebben recht op begeleiding door een meerderjarige vertrouwenspersoon tijdens het verhoor. Als deze persoon door het parket* of de onderzoeksrechter* geweigerd wordt, mag het slachtoffer een andere persoon voorstellen. > Wat op het ogenblik dat het parket* beslissingen neemt? Het parket* kan diverse beslissingen nemen: Het parket* stelt aan de verdachte een minnelijke schikking* voor. Dit kan alleen als de verdachte toegegeven heeft verantwoordelijk te zijn voor de feiten en hij minstens een (niet-betwist) gedeelte van de schade heeft vergoed. Het parket stelt een bemiddeling in strafzaken* voor. Aan de verdachte wordt gevraagd uw schade volledig te herstellen en hiervan het bewijs te leveren. U kunt als slachtoffer in de bemiddelingsprocedure worden betrokken. Als u en de verdachte deze bemiddeling aanvaarden en de verdachte zijn verplichtingen nakomt, vervalt de strafvordering*. 21

Het parket* meent dat er onvoldoende bezwaren zijn of acht vervolging niet opportuun. Het parket* beslist de zaak te seponeren*. Het parket* meent dat er voldoende bezwaren zijn om te vervolgen. De verdachte wordt door het parket* voor het vonnisgerecht* gebracht, na afsluiting van het onderzoek*. (Hierbij dient echter rekening gehouden te worden met de procedure van onmiddellijke verschijning in strafzaken*). Een rechter zal dan over de zaak beslissen, en eventueel de verdachte tot een straf veroordelen. > Wat als u de hoedanigheid van benadeelde persoon* wil verkrijgen? De hoedanigheid van benadeelde persoon verkrijgt degene die verklaart schade te hebben geleden veroorzaakt door een misdrijf. Deze verklaring wordt afgelegd in persoon of door een advocaat op het secretariaat van het openbaar ministerie*. > Wat als u zich burgerlijke partij* wil stellen? Door u burgerlijke partij* te stellen vraagt u dat de strafrechter zich uitspreekt over de schadevergoeding die u wenst te krijgen. U kunt zich burgerlijke partij* stellen: > ofwel voor de onderzoeksrechter*; > ofwel voor het onderzoeksgerecht*; > ofwel voor het vonnisgerecht*. 22

> Wat als de onderzoeksrechter* met uw zaak is belast? Het parket kan aan de onderzoeksrechter* vragen om een gerechtelijk onderzoek* te leiden. Wanneer u het slachtoffer bent van een misdaad of wanbedrijf, kunt u ook zelf een gerechtelijk onderzoek* op gang brengen door u burgerlijke partij* te stellen bij de onderzoeksrechter*. Hierbij moet u wel een borgsom betalen. U kunt dit bijv. doen wanneer u niet akkoord gaat met de seponering* van een zaak door het parket*. Als burgerlijke partij* mag u de onderzoeksrechter* verzoeken om inzage van het deel van het dossier dat betrekking heeft op de feiten die tot de burgerlijke partijstelling* hebben geleid. Als de onderzoeksrechter* dit weigert, kunt u hiertegen beroep aantekenen. U mag zich ook schriftelijk tot de procureur-generaal* wenden met de vraag het dossier in te zien. Als burgerlijke partij* mag u de onderzoeksrechter* vragen dat hij een bijkomende onderzoekshandeling stelt. Ook hier kunt u, ingeval van een weigering door de onderzoeksrechter*, binnen de wettelijke voorwaarden in beroep gaan. Wanneer het gerechtelijk onderzoek* is afgerond, wordt de zaak voor de Raadkamer (zie onderzoeksgerecht*) gebracht. Deze spreekt zich dan uit over het verdere verloop van de zaak. Het kan beslissen: > ofwel dat er geen verdere vervolging zal plaatsvinden; > ofwel dat er verder onderzoek* moet gebeuren; > ofwel dat er wordt overgegaan tot de internering* van de verdachte; > ofwel dat de zaak naar een vonnisgerecht* wordt verwezen. 23

> Wat als uw zaak voor het vonnisgerecht* komt? Na de onderzoeksfase volgt de vonnisfase: een rechter beslist nu over uw zaak. U mag de rechter vragen om de zitting achter gesloten deuren te houden. Dit is uitdrukkelijk in de wet voorzien voor de slachtoffers van bepaalde seksuele misdrijven, zoals verkrachting of aanranding van de eerbaarheid. De rechter kan dit ook bevelen wanneer de belangen van minderjarigen op het spel staan of wanneer de bescherming van het privé-leven van de partijen dit vereist. U kan zich burgerlijke partij* stellen voor het vonnisgerecht*, tenzij dit reeds gebeurd zou zijn voor de onderzoeksrechter* of het onderzoeksgerecht*. Als u zich burgerlijke partij* heeft gesteld, mag u alle documenten waaruit uw schade blijkt aan de rechter overhandigen. De rechter zal deze documenten bekijken en er rekening mee houden bij de beoordeling en de uitspraak over de zaak. Na de behandeling van de zaak neemt de rechter de zaak in beraad. Op dezelfde zitting of op latere datum volgt dan een uitspraak. > Wat bij de uitvoering van het vonnis? Als de rechter de dader veroordeelt tot het betalen van een schadevergoeding aan u, en de dader doet dit niet vrijwillig, dan kunt u een gerechtsdeurwaarder* inschakelen. Deze zal voor de gedwongen uitvoering van het vonnis zorgen. 24

> Wat als de dader zich in de gevangenis bevindt? Ook in de fase van de uitvoering van de straf mag u om informatie vragen of informatie geven. U mag uw bekommernissen meedelen omtrent een eventuele invrijheidstelling en de mogelijke slachtoffergerichte voorwaarden. U kunt zich hiervoor wenden tot de justitieassistent belast met het slachtofferonthaal*. Dit kan wanneer de dader pas aangehouden is of in de loop van het uitzitten van zijn gevangenisstraf. Deze materie wordt behandeld in de brochure Wanneer de dader achter tralies verdwijnt wat te verwachten als slachtoffer?. Komt de dader in aanmerking om voorwaardelijk in vrijheid te worden gesteld*, dan zijn er voor u als slachtoffer een aantal bijzondere rechten gegarandeerd. Zo kunt u, op uw verzoek en onder bepaalde voorwaarden, gehoord worden door de Commissie voor de voorwaardelijke invrijheidstelling*. De commissie zal rekening houden met de houding van de dader tegenover u als slachtoffer en u de gelegenheid geven uw bekommernissen te uiten. De commissie beslist over de voorwaardelijke invrijheidstelling*. Bijstand is mogelijk door speciaal hiertoe erkende verenigingen voor hulpverlening (de lijst is te verkrijgen op de Federale Overheidsdienst Justitie). De justitieassistent belast met het slachtofferonthaal* van het Justitiehuis* in uw buurt kan u hierover informeren. 25

3.Bij de Commissie voor financiële hulp aan slachtoffers van opzettelijke gewelddaden* De slachtoffers van opzettelijke gewelddaden die op geen enkele manier een afdoende schadevergoeding kunnen verkrijgen, kunnen zich wenden tot de Commissie voor financiële hulp aan slachtoffers van opzettelijke gewelddaden*. Deze commissie onderzoekt en beslist of de Staat financiële hulp aan deze slachtoffers kan toekennen. Drie categorieën hulp kunnen aangevraagd worden: > noodhulp: dit is het bedrag dat door u kan aangevraagd worden wanneer elke vertraging bij de hulpverlening u een aanzienlijk nadeel zou berokkenen. De noodhulp kan beschouwd worden als een voorschot op de hoofdhulp. Het verzoek tot het verkrijgen van noodhulp kan ingediend worden vanaf het moment dat u zich burgerlijke partij heeft gesteld of een klacht heeft neergelegd. > hoofdhulp: dit is het bedrag dat door u als hoofdvergoeding kan worden aangevraagd en dat een billijke hulp moet bieden voor het nadeel dat u heeft geleden. Het verzoek tot het verkrijgen van een hoofdhulp vereist dat u zich burgerlijke partij heeft gesteld. > aanvullende hulp: dit is de hulp die door u kan aangevraagd worden wanneer na toekenning van de hoofdhulp, het nadeel in ernstige mate is toegenomen. Bijkomende informatie vindt u in de brochure Financiële hulp aan slachtoffers van opzettelijke gewelddaden (te verkrijgen op de Federale Overheidsdienst Justitie). 26

4. Bij de hulpverlening U mag zich rechtstreeks wenden tot het dichtstbijzijnde Centrum voor slachtofferhulp, vertrouwenscentrum kindermishandeling of onthaaltehuis, ook als er geen klacht is ingediend bij de politie. Deze diensten voor psychosociale hulp zullen u vriendelijk en respectvol behandelen, ongeacht uw nationaliteit, sociale afkomst, politieke overtuiging, religie of seksuele geaardheid. U mag informatie vragen over de medewerkers van de hulpverlening. U heeft recht op een degelijke psychosociale ondersteuning: > U wordt begeleid, om alle gevolgen van het misdrijf goed te kunnen overzien en juist te kunnen inschatten. > U krijgt psychosociale ondersteuning om de psychische en emotionele gevolgen van het slachtofferschap te helpen verwerken. > U wordt zo snel mogelijk na de feiten geholpen. > Voor andere gespecialiseerde hulp wordt u door de diensten voor hulpverlening indien nodig doorverwezen. > De hulp die wordt verleend door de Centra voor slachtofferhulp en de vertrouwenscentra kindermishandeling is gratis en vrijblijvend. Alleen wanneer het slachtoffer wordt doorverwezen naar andere gespecialiseerde diensten of bij huisvesting in een onthaaltehuis wordt aan het slachtoffer een financiële bijdrage gevraagd. > De diensten voor hulpverlening zijn onafhankelijk van politie en justitie. Zij zijn erkend en gesubsidieerd door de gemeenschappen of de gewesten. Alle medewerkers van de hulpverlening, ook de vrijwilligers, zijn gebonden door het beroepsgeheim. 27

U heeft recht op discretie en vertrouwen. Niets van wat u vertelt mag zonder uw toestemming aan anderen worden meegedeeld. De geboden hulp mag nooit uw privé-leven schaden. U mag vrij kiezen op welke dienst u een beroep doet. DE ERKENDE DIENSTEN ZIJN: > De centra voor slachtofferhulp De Centra voor slachtofferhulp zullen u opvangen, op eenvoudige vraag en ongeacht het misdrijf. Voor zover u aan de politie toestemming heeft verleend om uw gegevens aan het Centrum voor slachtofferhulp mee te delen, neemt dit centrum zelf contact met u op voor een gesprek. Dit zal zo spoedig mogelijk gebeuren nadat u klacht heeft neergelegd. De gesprekken vinden plaats in het Centrum voor slachtofferhulp in een spreekkamer die de nodige discretie waarborgt, of bij u thuis, of in het ziekenhuis als u daar bent opgenomen. Het Centrum voor slachtofferhulp biedt niet alleen psychologische hulp, maar ook praktische hulp en informatie. Zo wordt u wegwijs gemaakt in de wereld van politie en justitie, verzekeringen en schaderegelingen. De speciaal hiertoe erkende Centra voor slachtofferhulp kunnen u bijstaan tijdens de procedure voor de Commissie voor financiële hulp aan slachtoffers van opzettelijke gewelddaden* of wanneer u wordt gehoord door de Commissie voor de voorwaardelijke invrijheidstelling*. Als u dit wenst, vergezelt een medewerker u naar de dokter, de politie, het parket* en de rechtbank. U bent vrij om alle hulp aan te nemen of te weigeren. 28