Tweede Kamer der Staten Generaal 2 Vergaderjaar 1987-1988 20 415 Dwang en drang en de hulpverlening aan verslaafden Nr. 3 1 Samenstelling: Leden: Nypels (D66), Haas-Berger (PvdA), voorzitter, Müller-van Ast (PvdA), E. Terpstra (VVD), Wöltgens (PvdA), Lansink (CDA), ondervoorzitter. Borgman (CDA), Leerling (RPF), De Pree (PvdA), Van der Heijden (CDA), Franssen (VVD), Laning-Boersema (CDA), Kamp (VVD), Nijhuis (VVD), De Kok (CDA), Janmaat-Abee (CDA), Huys (PvdA), Vriens-Auerbach (CDA), Tuinstra (CDA), Van Otterloo (PvdA), Hageman (PvdA) en Netelenbos (PvdA). Plv. leden: Eisma (D66), Ter Beek (PvdA), Jabaaij (PvdA), Hermans (VVD), Beckers-de Bruijn (PPR), Oomen-Ruijten (CDA), Esselink (CDA), Van der Vlies (SGP), Moor (PvdA), Vreugdenhil (CDA), Rempt Halmmans de Jongh (VVD), Frissen (CDA), Linschoten (VVD), Van Es (PSP), Schutte (GPV), Gerritse (CDA), Buurmeijer (PvdA), Weijers (CDA), Beinema (CDA), Van Nieuwenhoven (PvdA), Ter Veld (PvdA) en Vermeend (PvdA). 2 Samenstelling: Leden. Haas Berger (PvdA), Stoffelen (PvdA), Kosto (PvdA), voorzitter. Roethof (PvdA), K. G. de Vries (PvdA), De Kwaadsteniet (CDA), Stemerdink (PvdA), Gualthérie van Weezel (CDA), Rempt- Halmmans de Jongh (VVD), Van der Burg (CDA), Schutte (GPV), Krajenbrink (CDA), Korthals (VVD), Wiebenga (VVD), Laning- Boersema (CDA), Dijkstal (VVD), Vermeend (PvdA), Kohnstamm (D66), ondervoorzitter, Wolffensperger (D66), Swildens Rozendaal (PvdA), Soutendijk-van Appeldoorn (CDA), Van de Camp (CDA) en Biesheuvel (CDA). Plv. leden: Ter Veld (PvdA), Jabaaij (PvdA), Van Nieuwenhoven (PvdA), Lankhorst (PPR), Koetje (CDA), Van Traa (PvdA), Borgman (CDA), Hermans (VVD), De Hoop Scheffer (CDA), J. T. van den Berg (SGP), Vreugdenhil (CDA), De Grave (VVD), Te Veldhuis (VVD), Kraaijeveld-Wouters (CDA), Van Es (PSP), Alders (PvdA), Eisma (D66). Groenman (D66), Doelman-Pel (CDA), Van Muiden (CDA) en Leerling (RPF). LIJST VAN VRAGEN Vastgesteld 20 april 1988 De vaste Commissies voor de Volksgezondheid 1 en voor Justitie 2 hebben ter voorbereiding van de behandeling van de notitie «Dwang en drang in de hulpverlening aan verslaafden» (20 415, nrs. 1-2) in een uitgebreide commissie-vergadering onderstaande vragen aan de Staatssecretaris van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur en aan de Minister van Justitie ter beantwoording voorgelegd. 1.20 415, nr. 1 1 In hoeverre wordt de stelling onderschreven dat bij een voldoende groot en goed opgeleid personeelsbestand de noodzaak tot het uitoefenen van dwang geringer is, omdat meer intensieve drang kan worden uitgeoefend? (Zie FOBA!) Hoe is het overleg geregeld tussen beide betrokken ministeries gezien de wederzijdse elementen van de verslaafdenproblematiek, in het bijzonder wat betreft de organisatorische en financiële aspecten van de strafvervangende mogelijkheden genoemd op bladzijde 9? Hebben de ministeries al overleg gevoerd met het Jellinek Centrum over de door dit centrum uitgebrachte nota «Onvrijwillige behandeling en strafvervangende behandeling drugsverslaafden» van november 1987? Hebben de ministeries al een gezamenlijk dan wel afzonderlijk standpunt ingenomen over de beleidsvoornemens in deze nota? Zijn er recente gegevens over de ontwikkeling van het druggebruik? Waarom is deze notitie over hulpverlening aan drugsverslaafden wel uitgebreid tot hulpverlening aan alcoholverslaafden, maar niet uitgebreid tot verslaving in zijn algemeenheid, zoals roken en gokken? Tweede Kamer, vergaderjaar 1987-1988, 20 415, nr. 3 1
6 Kan de stelling worden gestaafd dat de lichamelijke, psychische en maatschappelijke gevolgen van alcoholverslaving niet minder ernstig zijn dan die van drugsverslaving? II. 20 415, nr. 2 1. Inleiding Bladzijde 3 1 Kunnen de bewindslieden ingaan op het verband tussen alcoholverslaving en crimineel gedrag? Bestaat er niet een duidelijker relatie tussen alcoholmisbruik en crimineel gedrag zoals bij voetbalvandalisme en dronken rijden? 8 Kan de stelling dat de maatschappelijke overlast is toegenomen met cijfermateriaal worden gestaafd, zowel wat betreft de overlast voor de omgeving als de inbreuken op de rechtsorde (afzonderlijk voor alcoholverslaafden en drugsverslaafden)? 9 Hoe verloopt de uitvoering van de motie-soutendijk, ingediend bij de begrotingsbehandeling Justitie (afkicken en coördinatie met werken)? 2. Gezondheidszorg Bladzijde 4 10 Is er jurisprudentie over de toelaatbaarheid van dwangmedicatie? Wat is daarvan de strekking? 11 Wanneer kan een verslaafde wel als krankzinnig worden aangemerkt, ontoerekeningsvatbaar zijn of geacht worden geen vrije wil meer te hebben, als algemeen wordt aangenomen - ook door de regering - dat zulks niet uitsluitend op grond van zijn verslaving mogelijk is? 12 Heeft niet ook een (basis)arts het recht een geneeskundige verklaring te tekenen ten behoeve van een inbewaringstelling? 13 Zowel de Nederlandse Vereniging CAD's als het Jellinek Centrum bepleiten een inbewaringstelling in het kader van de Krankzinnigenwet voor een zeer beperkte groep verslaafden. Delen de bewindslieden deze mening en menen zij dat hiertoe de juridische mogelijkheden aanwezig zijn? Bladzijde 5 14 Hoe vaak is over de periode van 1983 tot heden, onder-curatelestelling wegens gewoontemisbruik van drank op grond van het Burgerlijk Wetboek door de rechtbank uitgesproken en in hoeveel van deze Tweede Kamer, vergaderjaar 1987-1988, 20 415, nr. 3 2
gevallen is, met machtiging van de rechtbank, besloten tot verpleging in een inrichting voor drankzuchtigen? 15 Is het niet een algemeen aanvaard beginsel dat een behandeling die in zijn geheel en structureel tegen de wil van de patiënt is, geen zin heeft? Het onvrijwillige karakter van de behandeling op grond van een machtiging «op eigen verzoek» is toch alleen bedoeld om een tijdelijke onwilligheid, zoals die van een afkickende verslaafde verwacht mag worden, te overwinnen? 16 Is bekend hoeveel zogenaamde behandelcontracten sinds 1983 jaarlijks zijn afgesloten, ook al zijn deze niet in rechte afdwingbaar, en hoeveel van deze behandelcontracten niet zijn verbroken? 17 Zijn gegevens te verstrekken over het aantal dan wel het percentage overlijdensgevallen gedurende gedwongen behandeling in het kader van de gezondheidszorg? 18 Zijn gegevens te verstrekken over de doorwerking van gedwongen behandeling in het kader van de gezondheidszorg en van de strafrechtspleging/toepassing na het ontslag, respectievelijk de vrijlating? 19 Kan tabel 1 worden aangevuld met gegevens over de jaren 1985, 1986, 1987 en de prognose voor 1988? Bladzijde 6 20 Wanneer wordt de novelle voor de wet Bopz bij de Tweede Kamer ingediend? 3. Jeugdhulpverlening 21 Kan in een tabel worden weergegeven hoe, sedert 1983, jaarlijks de verschillende mogelijkheden die het jeugdrecht biedt, zijn toegepast? Bladzijde 7 22 Wat is de achtergrond van artikel 77z, lid 4, Wetboek van Strafrecht en hoe is dit verbod te rijmen met de huidige problematiek van alcoholen drugsverslaving? Willen de bewindslieden dit verbod handhaven? Bladzijde 8 23 Hoe staat het met de reactie van centra speciaal voor jeugdige verslaafden en zijn hier al resultaten van bekend? 24 Kunnen de onderzoeksgegevens van 1983, waaruit bleek dat 10 procent van het totaal aantal pupillen in de (8) rijksinrichtingen harddrugs gebruikte, worden geactualiseerd? Tweede Kamer, vergaderjaar 1987-1988, 20 415, nr. 3 3
25 Neemt het aantal alcoholverslaafden onder jongeren toe? Bestaat er voor jonge alcoholverslaafden een specifieke hulpverleningsvoorziening? 26 Wordt tussentijds een evaluatie verwacht van het eind 1986 begonnen Bauhuus-experiment? Zo ja, wanneer? 27 Welk bedrag is gemoeid met het zogenaamde Bauhuus-experiment en voor wiens rekening komt dat bedrag? 28 Welke kosten zijn verbonden aan de evaluatie van het Bauhuusexperiment en welke organisatie, dan wel onderzoeksinstituut is belast met de evaluatie? 29 Is bekend waarom weinig aandacht wordt besteed aan het ontwikkelen van een perspectief-biedende vervolgopvang van jongeren na afloop van het verblijf in een residentiële voorziening? 30 Wat is het percentage dan wel het absolute aantal verslaafden onder allochtone jongeren? 31 Neemt dit percentage toe en hoe verhoudt zich dat tot dat van Nederlandse jongeren? 32 In welke mate kunnen instellingen als de G.G.D. de allochtone jongeren bereiken? 33 Is er behoefte aan uitbreiding van het straathoekwerk en de huiskamerprojecten in de grote steden? Zijn daarvoor mogelijkheden? 4. Strafrechtelijk systeem Bladzijde 9 34 Waarom wordt het zogenaamd «drug related crime» project in Rotterdam ook niet elders ingevoerd? 35 Kan in een tabel worden weergegeven hoe sedert 1983 jaarlijks de verschillende juridische mogelijkheden die in deze paragraaf worden genoemd, zijn toegepast? Bladzijde 10 36 Kan bij de toepassing van bijzondere voorwaarden onderscheid worden gemaakt tussen alcohol- en drugsverslaafden zoals ten aanzien van het aantal verpleegdagen? Tweede Kamer, vergaderjaar 1987-1988, 20 415, nr. 3 4
37 Hoe staat het met de afhandeling van subsidie-aanvragen voor voorlichtingsprogramma's als bij wijze van experiment in Assen zijn ontwikkeld? 38 Waarom vinden de volgende strafrechtelijke mogelijkheden nauwelijks toepassing: de bijzondere voorwaarde bij gratie, de plaatsing in een krankzinnigengesticht, de terbeschikkingstelling van de regering en de bijzondere maatregelen bij minderjarigen? 39 Zijn de bewindslieden bereid te laten onderzoeken welke de gevolgen zijn voor de verslaafde van de afgedwongen ontgifting in een penitentiaire inrichting? Zijn concrete initiatieven genomen? 40 Welke maatregelen zijn al getroffen en welke maatregelen zijn in voorbereiding wat betreft de bijdrage van het gevangeniswezen aan het terugdringen van verslavingsproblemen? 41 Wat is precies de omvang van het probleem van drugsgebruik binnen de gevangenis in vooral de landen van de Europese Gemeenschap? 42 Kan al duidelijk worden gemaakt of, en zo ja, hoe, opleiding en training van het personeel drugs uit de inrichtingen hebben teruggedrongen? Bladzijde 11 43 Is bij de opstelling van het protocol overlegd met deskundigen buiten de gevangenis? Zo ja, waartoe heeft dat geleid? 44 Is bekend of alle gestichtsartsen zich houden aan het door de vereniging opgestelde medisch protocol? 45 Deelt de Minister van Justitie de mening van het CAD dat het aandeel CAD-reclasseringsmedewerkers op het totaal te klein is gezien de verslavingsproblematiek in de inrichtingen? 46 Kan een verslaafde verzoeken om overplaatsing van een drugsvrije naar een niet-drugsvrije afdeling? Bladzijde 12 47 Is bekend hoe vaak de bijzondere voorwaarde om deel te nemen aan een ontwenningsprogramma wordt overtreden? Leidt dat steeds tot hechtenis op korte termijn? Hoe groot is het aantal mensen dat bij overtreding van de bijzondere voorwaarde niet binnen drie maanden weer wordt vastgezet? In hoeverre acht de Minister van Justitie het wenselijk ten behoeve van overtreders van de bijzondere voorwaarden Tweede Kamer, vergaderjaar 1987-1988, 20 415, nr. 3 5
een aantal cellen te reserveren, ondanks het feit dat zij niet altijd tot de zogenaamde A-categorie behoren? 5. Slotbeschouwing 48 Achten de bewindslieden de mogelijkheden die te zijner tijd zullen worden geopend door Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen van zodanige betekenis dat gebruikmaking hiervan een adequate bijdrage, in het licht van de maatschappelijke overlast, aan de terugdringing van de verslavingsproblematiek mag worden verwacht? Bladzijde 13 49 Kan een toelichting worden gegeven op de stelling, dat «De aandrang moet zodanig worden toegepast dat daardoor het bereik van de vrijwillige hulpverlening niet wordt beperkt»? 50 Moet het standpunt, verwoord op bladzijde 13 dat «in het volksgezondheids- en welzijnsbeleid van de regering ten aanzien van verslaafden het bevorderen van vrijwillige hulpverlening centraal staat», aldus worden verstaan dat de vrijwilligheid prioriteit geniet? 51 Welk gewicht wordt verhoudingsgewijs toegekend aan de elementen (individueel) gezondheidsprobleem en maatschappelijke overlast bij de keuze tussen het aanbieden van vrijwillige hulpverlening en het opleggen van gedwongen hulpverlening? 52 Hoeveel extra financiële middelen zijn nodig voor voldoende capaciteit van de voorzieningen? 53 Zijn de bewindslieden bereid om, als blijkt dat effectiviteiten doelmatigheidsvergrotende maatregelen voldoende zijn om de verhoogde druk op de verslavingszorg als gevolg van dranguitoefening op te vangen, de middelen van de verslavingszorg te vergroten? Kan daarbij rekening worden gehouden met het feit dat de behoefte aan hulpverlening plaatselijk heel verschillend is? Zou daarom niet moeten worden afgestapt van de landelijke normering van dit soort hulpverlening en een duidelijke differentiatie mogelijk moeten worden gemaakt? 54 Is, volgens de bewindslieden, pas sprake van een succesvolle therapie als de ex-verslaafde weer in de maatschappij kan functioneren? Zo ja, achten zij het dan niet noodzakelijk de groep ex-verslaafden die hun al dan niet alternatieve straf hebben uitgezeten, te helpen aan een zinvolle bezigheid om terugval te voorkomen? Wat denken de bewindslieden hieraan te doen? 55 Welke voorzieningen zijn er om verslaafden van hun verslaving te bevrijden en welk bestuursniveau heeft daarvoor de verantwoordelijkheid? Hoeveel overheidsgeld is daarmee jaarlijks gemoeid sinds 1983? Tweede Kamer, vergaderjaar 1987-1988, 20 415, nr. 3 6
56 Is de omvang bekend van particuliere bijdragen die jaarlijks worden gegeven om verslaafden van hun verslaving te verlossen? 57 Hoe is de nazorg georganiseerd? 58 Hoe is de reactie van de bewindslieden op het verzoek van de Jellinekkliniek in Amsterdam de beddencapaciteit wat betreft drugshulpverlening te mogen uitbreiden van 48 tot 70 bedden? 59 Welke beleidsconclusies hebben de bewindslieden verbonden aan het WODC-rapport (auteur drs. M. L. Meijboom) «Evaluatie experimenten opvang van drugsverslaafden gedetineerden»? De voorzitter van de vaste Commissie voor de Volksgezondheid, Haas-Berger De voorzitter van de vaste Commissie voor Justitie, Kosto De griffier van de vaste Commissie voor de Volksgezondheid, De Gier Tweede Kamer, vergaderjaar 1987-1988, 20 415, nr. 3 7