Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Wijziging van de Algemene burgerlijke pensioenwet, de Spoorwegpensioenwet en de Algemene militaire pensioenwet in verband met invoering van een weduwnaarspensioen op dezelfde voet en voorwaarden als het weduwenpensioen Nr. 5 VERSLAG Vastgesteld 30 maart 1992 De vaste commissie voor Ambtenarenzaken 1, beiast met het voorbe reidend onderzoek, brengt van haar bevindingen als volgt verslag uit. Onder het voorbehoud dat de regering de daarin gestelde vragen en opmerkingen tijdig zal hebben beantwoord, acht de commissie de openbare behandeling genoegzaam voorbereid. 1. Algemeen ' Samenstelling: Leden: Vacature PvdA, Gerritse (CDA), Buurmeijer (PvdA), Mateman (CDA), V. A. M. van der Burg (CDA), Groenman (D66), Van der Vlies (SGP), Wiebenga (VVD), Linschoten (VVD), Paulis (CDA), Leijnse (PvdA), De Cloe (PvdA), G. H. Terpstra (CDA), voorzitter, Melkert (PvdA), Biesheuvel (CDA), Scheltema-de Nie (D66), Schoots (PvdA), Koffeman (CDA), Rosen möller (Groen Links), ondervoorzitter, Zijlstra (PvdA), Bijleveld-Schouten (CDA), Akkerman (PvdA) en Van Hoof (VVD). Plv. leden: Van Otterloo (PvdA), Brinkman (CDA), J. H. van den Berg (PvdA), Hermes (CDA), G de Jong (CDA), Kohnstamm (D66), Schutte (GPV), Franssen (VVD), De Korte (VVD), Frissen (CDA), Van Zijl (PvdA), Vos (PvdA), Tegelaar-Boonacker (CDA), Quint-Maagdenberg (PvdA), Koetje (CDA), Schimtnel (D66), Leerling (RPF), Soutendijk-van Appeldoorn (CDA), Brouwer (Groen Links), Van Nieuwenhoven (PvdA), Tuinstra (CDA), Stoffelen (PvdA) en Korthals (VVD). De leden van de CDA-fractie hadden met belangstelling kennis genomen van het voorliggende voorstel van wet. Zij zeiden kritiek te hebben op het feit dat dit voorstel zo lang op zich heeft laten wachten. In het recent gehouden overleg met de staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid over de Pensioennota had de woordvoerder van de CDA-fractie wederom tot uitdrukking gebracht dat nog bestaande vormen van ongelijke behandeling met voortvarendheid dienden te worden geëlimineerd. In de memorie van toelichting bij het onderhavige wetsvoorstel wordt medegedeeld dat in verband met de voorziene, struc turele herziening van de regeling van het nabestaandenpensioen in de AWW de overheidspensioenregelingen op dit punt volledig zullen dienen te worden herzien, ten einde een juiste afstemming van de onder scheiden regelingen te bewerkstelligen. Voorts wordt medegedeeld dat de centrales van overheidspersoneel aan een dergelijke herziening hun instemming zullen moeten geven. Begrepen de leden van de CDA-fractie het goed dat een noodzakelijke wijziging van de overheidspensioenrege lingen, welke voortvloeit uit een wijziging van de AWW, niet doorgevoerd zal kunnen worden zonder de instemming van de centrales van overheidspersoneel? Zo ja, dan rijst de vraag of dit vanuit wetgevings oogpunt een aanvaardbare situatie is. De leden van de fractie van de PvdA hadden met waardering kennis genomen van het onderhavige voorstel van wet. Desalniettemin hadden zij op bepaalde onderdelen eveneens kritiek. Met de regering waren deze leden van mening, dat met dit voorstel van wet een belangrijke stap wordt gezet op weg naar de gelijkberechtiging van mannen en vrouwen F ISSN Sdu Uitgeverij Plantijnstraat 's Gravenhage 1992

2 ten aanzien van de nabestaandenpensioenen. Eveneens waren zij van opvatting, dat het niet gewenst is het weduwnaarspensioen afhankelijk te stellen van het voornemen tot structurele herziening van de regeling van het nabestaandenpensioen in de AWW. Een regeling van het zogenoemde partnerpensioen is in het voorliggende voorstel van wet niet opgenomen. De leden van de fractie van de PvdA betreurden dat in hoge mate en verzochten de regering zich ten prmcipale over de invoering van een partnerpensioen uit te spreken. De leden van de fractie van D66 hadden met belangstelling kennis genomen van het voorliggende wetsvoorstel, dat ten doel heeft in een aantal wetten een weduwnaarspensioen in te voeren op dezelfde voet en voorwaarden als het weduwenpensioen. De ook door de regering gecon stateerde doorbreking van de traditionele rolverdeling tussen man en vrouw heeft naar de mening van deze leden er terecht toe geleid dat de uitgangspunten voor de huidige regelingen inzake het nabestaandenpen sioen ter discussie zijn komen te staan. Met de regering achtten de leden van de D66-fractie het ongewenst de verwezenlijking van een weduw naarspensioen te laten wachten op de totstandkoming van een struc turele herziening van de AWW. De maatschappelijke ontwikkelingen staan, naar hun mening, zulk een vertraging niet toe. De leden van de D66-fractie betreurden het echter, dat de regering in die zelfde gegeven doorbreking van de rolverdeling tussen man en vrouw geen aanleiding heeft gezien in het wetsvoorstel ook het vraagstuk van de gelijkberech tiging van echtgenoten en niet-gehuwd samenwonende levenspartners, bij voorbeeld via de invoering van een partnerpensioen, te regelen. Naar de mening van deze leden is de gelijkberechtiging van echtgenoten en niet-gehuwd samenwonenden niet van minder belang te achten dan de gelijkberechtiging van man en vrouw. Een andere overweging om de kwestie van een partnerpensioen in dit wetsvoorstel aan de orde te stellen, is, naar de mening van deze leden, gelegen in de gelijkberech tiging van ambtenaren, militairen of gewezen ambtenaren of militairen met werknemers in de marktsector. In tal van pensioenregelingen in de marktsector komen wél bepalingen voor met betrekking tot een partner pensioen. Tegen deze achtergrond zouden zij gaarne een nadere uiteen zetting van de regering tegemoet zien over de keuze een partnerpensioen niet in dit wetsvoorstel te regelen. Tevens zouden zij meer duidelijkheid willen verkrijgen over de gevolgen van de «gehuwdheidsfrequenties» van de vrouwelijke ambtenaren voor de kosten die het wetsvoorstel in de toekomst met zich brengt. De leden van de fractie van Groen Links hadden met belangstelling kennis genomen van het voorstel van wet en konden op hoofdlijnen hun instemming hiermee betuigen. Evenals bij de gedachtenwisseling over de nieuwe Algemene Nabestaandenwet merkten zij in algemene zin op, dat (internationale) regels, die tot doel hebben de achterstelling van vrouwen ongedaan te maken, soms leiden tot in het bijzonder een verbetering van de positie van mannen. Zeker in de wereld van de pensioenen pakt het streven naar gelijke behandeling nogals eens anders uit dan oorspron kelijk bedoeld. Het zal wel de ironie van de geschiedenis zijn, zo meenden deze leden, dat emancipatie van vrouwen soms leidt tot een betere positie van mannen. Anderzijds kan men ook stellen, zo brachten deze leden naar voren, dat de achterstelling van vrouwen, die op dit moment de functie vervullen van kostwinner, ongedaan wordt gemaakt. Zij hadden reeds meer dan eens kenbaar gemaakt, dat zij het ontbreken van een partnerpensioen in de overheidspensioenregelingen bijzonder kwalijk achten. In dit wetsvoorstel wordt daaraan geen aandacht geschonken en dat betreurden de hier aan het woord zijnde leden ten zeerste. Niet alleen wordt daardoor ten onrechte het huwelijk als het

3 beste verzorgingsarrangement gehandhaafd, maar ook worden financiële voordelen verbonden aan de partnerkeuze, gericht op heterosexuele relaties. In delen van de pensioenwereld is het partnerpensioen reeds ingevoerd. Waarom moet de overheid zo nadrukkelijk bij de maatschap pelijke ontwikkeling achterblijven? Waarom riskeert de overheid, dat zij, evenals bij het onderhavige onderwerp, door de rechter op de vingers wordt getikt? Kunnen de bewindslieden hun standpunt ter zake weergeven? De leden van de fractie van de SGP hadden met belangstelling kennis genomen van de wijziging van een aantal wetten in verband met de invoering van een weduwnaarspensioen op dezelfde voet en voorwaarden als het weduwenpensioen. Deze leden waren van mening dat de invoering van een weduwnaarspensioen tegemoet komt aan de financiële problemen waarmee weduwnaars te kampen kunnen krijgen, indien de echtgenote die ook in een deel van het gezinsinkomen voorzag, wegvalt. De leden van de GPV-fractie hadden met instemming kennis genomen van dit wetsvoorstel. Naar hun oordeel werd het ontbreken van een weduwnaarspensioen bij de arbeidsvoorwaarden van de overheid al jaren als een pijnlijk gemis ervaren De ongelijke behandeling van mannen en vrouwen is in het kader van een werkgever/werknemersrelatie een verkeerde zaak. De veranderde arbeidsmarktpositie van vrouwen doet de behoefte aan een weduwnaarspensioen verder toenemen. Deze leden vonden het echter wat zuur te moeten constateren dat de overheid pas tot invoering van een weduwnaarspensioen overgaat op het moment dat dit niet meer zo veel kost, omdat door een rechterlijke uitspraak inmiddels een gelijke behandeling van mannen en vrouwen in de AWW is gerealiseerd. 2. Terugwerkende kracht De leden van de CDA-fractie verklaarden er begrip voor te hebben dat, gelet op de onaanvaardbare financiële gevolgen, het weduwnaarspen sioen niet verder terugwerkt dan tot 1 januari Met instemming hadden zij ervan kennis genomen dat ook aan degenen die reeds voor 1 januari 1986 weduwnaar zijn geworden, weduwnaarspensioen kan worden toegekend. Hantering van de regel dat de feitelijke toekenning van pensioen niet eerder kan ingaan dan éèn jaar voor de eerste dag van de maand dat het pensioen is aangevraagd, leek hun, gelet op de gegeven toelichting, ook in het kader van de invoering van het weduw naarspensioen verdedigbaar. Deze leden wezen er nog op dat het Abp, door middel van een landelijke advertentie-ronde in september 1989, kenbaar heeft gemaakt te rekenen vanaf 1 september 1989 te starten met de voorlopige toekenning van weduwnaarspensioen volgens verruimde regels. De leden van de CDA-fractie hadden het op prijs gesteld dat het Abp, in afwachting van wettelijke regelingen ter zake, inspeelde op de maatschappelijke ontwikkelingen. Kritiek hadden de leden van de PvdA-fractie op het standpunt van de regering met betrekking tot de ingangsdatum. Het weduwnaarspensioen kan worden toegekend met terugwerkende kracht tot uiterlijk 1 januari Ingevolge de artikelen Q1 en Q2 van de Abp-wet kan de feitelijke toekenning van pensioen niet eerder ingaan dan één jaar voor de eerste dag van de maand, waarin het pensioen is aangevraagd. Op grond van een verschil in de datum van aanvraag kan derhalve verschil ontstaan in feitelijke aanspraken van pensioengerechtigden, die overigens in gelijke omstandigheden verkeren. Naar het oordeel van de leden van de fractie

4 van de PvdA kan dit leiden tot nog al willekeurige uitkomsten. Zagen zij het goed, dat indien de aanvraag voor een weduwnaarspensioen ten gevolge van het overlijden van een vrouwelijke ambtenaar in 1986 ook met ingang van 1986 is aangevraagd, met terugwerkende kracht tot 1 januari 1986 wordt toegekend? Doch indien echter de aanvraag pas in 1992, bij voorbeeld naar aanleiding van dit wetsvoorstel wordt ingediend, wordt dan de uitkering toegekend met ingang van het jaar 1991? Indien de laatste vraag positief wordt beantwoord, rijst de vraag of er geen sprake is van een ongelijke behandeling in gelijke gevallen. De leden van de fractie van Groen Links vroegen de bewindslieden hoe dit voorstel van wet zich verhoudt tot de uitspraak van de Centrale Raad van Beroep van 9 januari 1992 (AABP, 1988/50). De Raad heeft toen geoordeeld, dat de beperking van het weduwnaarspensioen in strijd is met artikel 26 van het Internationaal Verdrag inzake burgerlijke en politieke rechten (BuPo) en dat derhalve met terugwerkende kracht tot 23 december 1984 recht bestaat op een weduwnaarspensioen, analoog aan de regeling voor weduwen. In het onderhavige wetsvoorstel wordt een volwaardig weduwnaarspensioen toegekend met terugwerkende kracht tot 1 januari Is de regering voornemens de uitspraak van de Raad te volgen? Zo neen, is dan de juridische betekenis van het verschil tussen nationale wetgeving en jurisprudentie op grond van het BuPo niet, dat de uitspraak van de Centrale Raad van Beroep voorrang heeft? De leden van de fractie van Groen Links vonden het nogal vreemd om het volwaardige nabestaandenpensioen weliswaar met terugwerkende kracht toe te kennen, maar tegelijkertijd de feitelijke toekenning te beperken tot maximaal één jaar voor de eerste van de maand, waarin het pensioen is aangevraagd. Zij brachten het debat in herinnering over gelijke behan deling in de WWV, waar ook de dag van aanvraag een belangrijke rol speelde. Wat bedoelen de bewindslieden met aanvraag? Is een telefo nische vraag om een pensioen of een inlichting over de mogelijkheden van een pensioen ook een aanvraag? Wie bepaalt dat? Ontstaat niet de vreemde situatie dat de goed geïnformeerden al bij voorbaat afzien van een aanvraag, terwijl de slecht geïnformeerden een «gokje» wagen of niet gehinderd door kennis van zaken een verzoek tot pensioen indienen? Deze leden vroegen de bewindslieden of zij kunnen meedelen, wat de bevindingen van de staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgele genheid ten aanzien van WWV waren. Ook de leden van de SGP-fractie vroegen om een nadere onder bouwing van de keuze voor de datum van 1 januari 1986 als ingangs datum voor gelijkberechtiging. Zij waren van mening dat deze in de memorie van toelichting te summier is weergegeven. Tevens vroegen zij of deze datum een eventuele toetsing aan het beginsel van gelijke behandeling, zoals dat in het Bupo-verdrag is vastgelegd, wel zal doorstaan. Als ingangsdatum van de gelijkberechtiging kiest de regering 1 januari 1986, zo hadden ook de leden van de GPV-fractie geconstateerd. Maar deze datum zal toch niet meer dan een formele betekenis hebben, omdat op grond van algemene bepalingen in de Abp-wet een pensioen niet eerder kan ingaan dan èén jaar voor de eerste dag van de maand waarin het pensioen is aangevraagd. Dat zal in de praktijk toch tot rechtsonge lijkheid leiden? De «brutaalsten» die misschien wellicht tegen beter weten in een weduwnaarspensioen hebben aangevraagd, zullen hun aanvraag over een langere petïode zien gehonoreerd dan degenen die pas nu, of misschien pas over enige tijd (indien zij niet zo goed zijn geïnformeerd) hun pensioen aanvragen. Deze leden onderschreven het standpunt van de Raad van State dat dit een willekeurigheid oplevert 4

5 waarvoor geen rechtvaardiging is. Indien het verbinden van een volledige terugwerkende kracht aan de pensioenen voor alle rechthebbenden om budgettaire redenen niet mogelijk wordt geacht, waarom wordt dan geen andere datum gekozen dan 1 januari 1986? De regering is toch niet gebonden aan deze datum? Wat zouden de financiële gevolgen zijn van het onbeperkt verbinden van terugwerkende kracht aan de pensioenaan vragen tot 1 januari 1986? 3. Financiële gevolgen In de memorie van toelichting wordt medegedeeld dat de kosten van het weduwnaarspensioen vanaf 1991 circa f 70 miljoen per jaar zullen bedragen. De leden van de CDA-fractie vroegen hoe de kosten van het weduwnaarspensioen, gelet op het actuarieel tekort van f 23 miljard, en mede gelet op de structureel te lage pensioenpremie zullen worden gedekt? Het door de regering aangevoerde argument van de hogere kosten, waarvoor geen voorziening is getroffen, zouden de leden van de fractie van de PvdA graag nader zien onderbouwd. Hoe hoog zijn de meerkosten, indien er wel sprake is van een gelijke behandeling in gelijke gevallen? Overigens vroegen deze leden of de extra uitgaven als gevolg van de invoering van het weduwnaarspensioen ook zal leiden tot een vergroting van het vermogenstekort van het Abp en zo ja, hoe de regering hierin zal voorzien. Wat de toekomstige berekeningen over de kosten van het weduw naarspensioen betreft, wilden de leden van de fractie van de SGP vernemen in hoeverre daarbij rekening is gehouden met een verder gaande afslanking van de overheid. Ook wilden zij vernemen of deze extra kosten worden afgetrokken van de ruimte die voor de arbeidsvoor waarden van het overheidspersoneel wordt beschikbaargesteld. De voorzitter van de commissie, G. Terpstra De griffier van de commissie, Van der Windt