Psychologie Pedagogische wetenschappen

Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen Psychologie Pedagogische wetenschappen 2009-2010

Infodag Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen: 28 maart 2009 Infobeurs bachelors & co: 9 mei en 5 september 2009 Meer info: www.kuleuven.be/infodag

1 K.U.Leuven Ontdek jezelf, begin bij de wereld Beste student, De K.U.Leuven is het vertrekpunt van een wereldreis, vol onvermoede ontdekkingen. Je hebt een studierichting gekozen die je nieuwsgierigheid prikkelt. Je wil kennis opbouwen, je verlangt te 'leren'. Leuven, een studentenstad bruisend van jong leven, biedt je alle mogelijkheden. Onze universiteit geeft je de bagage en de begeleiding die je nodig hebt voor je ontdekkingstocht. Wij zetten je een heel eind op weg. Maar we houden er ook rekening mee dat je de begane paden misschien wil verlaten. Of verder trekken dan je aanvankelijk hebt gepland. Daarom moedigen we je aan zelf te exploreren, de sfeer op te snuiven van een van oorsprong Europese universiteit in een stad op maat van de student. Maak vrienden en neem alle kansen te baat om levenswijsheid op te doen. Tenslotte gaat het niet enkel om de bestemming, maar ook om de reis. De Leuvense universiteit staat voor wetenschappelijke degelijkheid en vernieuwing. Vanaf haar oprichting in 1425 kan zij prat gaan op professoren en onderzoekers die wereldwijde erkenning genieten voor hun pionierswerk op alle wetenschapsgebieden. Het onderwijs aan de K.U.Leuven is geïnspireerd op die stevige reputatie van wetenschaps - beoefening. De kern van de universitaire vorming is immers reflectie en onderzoek. Leuven is een boeiende plek om aan je toekomst te bouwen en een diploma te verwerven dat het nodige gewicht in de schaal legt. Ik wens je alvast een boeiende reis! Met hartelijke groet Professor Marc Vervenne Rector K.U.Leuven

2 Inhoudstafel 1 Mogen wij ons even voorstellen? p. 4 1.1 Studeren aan de Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen p. 4 1.2 Enkele cijfers en tabellen p. 8 1.3 Hoe mijn slaagkansen maximaliseren? p. 9 1.4 Opleidingen aan de Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen p. 11 2 Psychologie p. 12 2.1 De echte psychologen mogen nu opstaan p. 12 2.1.1 De psycholoog: specialist van het menselijk gedrag p. 12 2.1.2 Psychologie, de juiste keuze? p. 12 2.1.3 Wanneer ben ik er klaar voor? p. 12 2.2 De bacheloropleiding p. 13 2.2.1 Bachelor in de psychologie p. 13 2.2.2 Het studieprogramma p. 16 2.2.3 De opleidingsonderdelen van de eerste bachelor p. 21 2.2.4 Voorbeeld van een uurrooster p. 24 2.3 Masteropleidingen p. 25 2.4 Beroepsuitwegen p. 27 2.4.1 Kansen op de arbeidsmarkt p. 27 2.4.2 Psychologen aan het werk p. 28 3 Pedagogische wetenschappen p. 32 3.1 De echte pedagogen mogen nu opstaan p. 32 3.1.1 De pedagoog: gericht op de mens in ontwikkeling p. 32 3.1.2 Pedagogische wetenschappen, de juiste keuze? p. 33 3.1.3 Wanneer ben ik er klaar voor? p. 33 3.2 De bacheloropleiding p. 34 3.2.1 Bachelor in de pedagogische wetenschappen p. 34 3.2.2 Het studieprogramma p. 35 3.2.3 De opleidingsonderdelen van de eerste bachelor p. 40 3.2.4 Voorbeeld van een uurrooster p. 43 3.3 Masteropleidingen p. 45 3.4 Beroepsuitwegen p. 48 3.4.1 Kansen op de arbeidsmarkt p. 48 3.4.2 Pedagogen aan het werk p. 49

3 4 Onderwijskunde K.U.Leuven Campus Kortrijk p. 53 4.1 Bachelor in de onderwijskunde p. 53 4.2 Onderwijskunde, de juiste keuze? p. 54 4.3 Het studieprogramma p. 55 4.4 Bacheloropleidingen p. 58 4.5 Masteropleidingen p. 58 4.6 Beroepsuitwegen p. 61 5 Studeren in het buitenland p. 62 6 En verder? p. 63 6.1 Verder studeren p. 63 6.2 Lerarenopleiding p. 63 6.3 Doctoreren p. 64 Nuttige adressen en links p. 65 Stadsplan p. 70

4 Psychologie en pedagogische wetenschappen 1 Mogen wij ons even voorstellen? 1.1 Studeren aan de Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen De Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen bevat twee onderzoeks - eenheden: de Onderzoekseenheid Psychologie en de Onderzoekseenheid Pedagogische Wetenschappen. Elke onderzoekseenheid biedt verschillende opleidingen die elk leiden tot diverse beroepsuitwegen. De studenten in de psychologie krijgen een opleiding om beter te begrijpen wat mensen voelen en denken, zeggen en doen. Ze proberen mensen te begrijpen in zowel normale omstandigheden als wanneer het moeilijk gaat op school, op het werk of in het persoonlijk leven. Ook wanneer mensen keuzes moeten maken of wanneer ze psychologische problemen hebben, willen psychologen dit doorgronden. De studenten leren wat ze kunnen doen om problemen te voorkomen en om te helpen als zich problemen voordoen. Ze zijn later werkzaam in klinieken en hulpverlenende diensten, bedrijven, scholen en onderzoekssettings. Ze staan in voor personeelszaken, voor de begeleiding van kinderen en volwassenen, of als het nodig is voor psychotherapie. Nog enkele pluspunten van de studierichting psychologie aan de K.U.Leuven: De opleiding is praktijkgericht, maar altijd vanuit een onderzoeksingesteldheid. De opleiding is gericht op het integreren en overdragen van kennen en kunnen. Je wordt gestimuleerd tot zelfstandig denken en handelen. We bieden je veel keuzemogelijkheden en een grote flexibiliteit in de overgang tussen bachelor en master. Het masterprogramma is toegankelijk vanuit verschillende vooropleidingen. Het laatste jaar van het masterprogramma bestaat voor een groot deel uit stage. De studenten in de pedagogische wetenschappen worden opgeleid om de mens-in-ontwikkeling beter te begrijpen en te begeleiden. Zij leren hoe 'pedagogisch handelen' (opvoeding, onderwijs, vorming, opleiding) kan helpen om die ontwikkeling te stimuleren, te optimaliseren of bij te sturen. Zij zijn later werkzaam in studiediensten van non-profitorganisaties, in universiteiten en hogescholen voor wetenschappelijk onder - zoek, in lerarenopleidingen, in begeleidings - diensten van scholen, in volwassenenvorming, in jeugddiensten, in consultatiediensten voor kinderen met gedrags- en leerproblemen

5 Nog enkele pluspunten van de studie - richting pedagogische wetenschappen aan de K.U.Leuven: Al vanaf het eerste jaar bevat de opleiding een praktijkcomponent. We bieden een homogeen opgebouwde opleiding waarbij de verschillende weten - schapsdomeinen aan bod komen vanuit een expliciet pedagogische interesse. Doorheen de bachelor- en master - opleiding heb je een brede waaier van keuzemogelijkheden en specialisatie - trajecten, die je de kans bieden je eigen interesses te ontwikkelen en eigen accenten te leggen. De studenten in het bachelorprogramma onderwijskunde worden opgeleid om de lerende mens beter te begrijpen en te begeleiden. Tegen de achtergrond van psychologische en pedagogische weten - schappen leren ze lerenden te ondersteunen, te stimuleren of bij te sturen. Pas in de loop van de opleiding moeten studenten kiezen tussen psychologie, pedagogische weten - schappen en onderwijskunde. Op die manier krijgen ze eerst een concreet zicht op de drie disciplines. Onderwijskunde bereidt studenten voor op een functie in de opleiding of ondersteuning van leerkrachten, op een functie in bedrijfs - opleidingen, op coördinerende of onder - steunende functies in scholen, universiteiten en hogescholen, op het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek Nog enkele pluspunten van de studierichting onderwijskunde aan de K.U.Leuven Campus Kortrijk: Onderwijskunde wordt ingebed in psychologische en pedagogische wetenschappen. Je kunt het eerste jaar onderwijskunde (Kortrijk) ook volgen als opstap naar het tweede jaar psychologie (Leuven) of de eerste twee of drie jaren als opstap naar het derde jaar of de master pedagogische wetenschappen (Leuven). Professionele en academische bachelors en masters kunnen een aantrekkelijk verkort programma volgen. Bovendien kunnen studenten die willen instromen in de master in de educatieve studies opteren voor het eenjarige schakelen voorbereidingsprogramma master in de educatieve studies. De Campus Kortrijk is een kleine en persoonlijke campus.

6 Psychologie en pedagogische wetenschappen Meer informatie over de opleidingen vind je verderop in deze brochure. Neem ook eens een kijkje op www.ppw.kuleuven.be/onderwijs/ opleidingen Studeren aan de Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen van de K.U.Leuven bezorgt je nog enkele bijkomende troeven: Kies je voor de K.U.Leuven, dan kies je niet alleen voor studeren in Leuven, maar ook voor leven in Leuven. Studeren heeft wel hoofdzakelijk, maar niet alleen met boeken te maken. Ook een kot, eten, misschien een job of een studiebeurs zijn belangrijk. Voor al deze dingen zijn er voorzieningen en studentendiensten die je kunt raadplegen. Je vindt een overzicht op www.kuleuven.be/dsv. Naast de vele faciliteiten en diensten voor studenten helpen ook de Psychologische en de Pedagogische Kring je om je thuis te voelen. Zo zijn de afgevaardigden van de studentenkringen vertegenwoordigd in de facultaire raden. In dialoog met het personeel werken zij mee aan zinvolle programma-aanpassingen en verantwoorde studie- en examendruk. Verder organiseert de kring talrijke activiteiten rond cultuur, sport en ontspanning. Op die manier verruimt de kring niet alleen je ervaringswereld, maar brengt de organisatie je ook de nodige zin voor engagement bij. Psycholoog of pedagoog zijn betekent immers werken met mensen. Deelnemen aan sociaal geëngageerde projecten is dan ook heel interessant. Je kunt ook De Pedagogische Kring zorgt ervoor dat je er de eerste weken (en eigenlijk heel je carrière aan de unief) niet alleen voor staat. Er zijn kennismakingsdagen en ook na die eerste weken zijn er activiteiten speciaal voor de eerste bachers, dit bovenop de normale activiteiten. Vervelen zal je je dus niet! (Student) voordrachten of seminaries volgen rond studie, beroep en ruimere maatschappelijke problemen. De studentenkringen hebben bovendien een eigen cursusdienst en geven elk een kringblad uit. Bij het begin van het academiejaar word je onthaald door de kring en door de studiebegeleiders. Wil je meer weten over de studenten - verenigingen, neem dan eens een kijkje op www.psychokring.be of www.pedagogischekring.be. Heb je wel eens vragen of twijfels? Voel je soms behoefte aan extra ondersteuning? Wil je je slaagkansen optimaliseren? Dan kun je terecht bij de studiebegeleiding van de faculteit, de Dienst Onderwijs - ondersteuning en Studiebegeleiding (kortweg DOS). Deze studiebegeleiding is niet verplicht, maar wordt vrijblijvend aangeboden.

7 Een greep uit het huidige aanbod: Onthaal van eerstejaarsstudenten: Tijdens de eerste week van het academie - jaar word je als eerstejaarsstudent in kleine groepjes onthaald. Hier leer je een groep studiegenoten kennen en krijg je heel wat praktische informatie over studeren aan onze faculteit. Je persoonlijke studiebegeleider: Als eerstebachelorstudent heb je ook een persoonlijke studiebegeleider, bij wie je terechtkunt als je merkt dat het studeren om een of andere reden moeilijk loopt. Inhoudelijke leerstofbegeleiding: Ook bij het studeren van je eerstejaars - vakken willen de studiebegeleiders je een handje helpen. Er worden leerstofsessies voor kleinere groepjes studenten georganiseerd (collectieve oefeningen) en je kunt vrijblijvend deelnemen aan enkele tussentijdse zelftoetsen. Je ervaart hierdoor hoe het is om een examen af te leggen én je weet meteen ook of je studieaanpak goed zit. Bovendien kun je een afspraak maken voor bijkomende individuele begeleiding bij het studeren van de eerstejaarsvakken. Begeleiding van je studiemethode en studieplanning: De studiebegeleiders helpen je op weg bij het zoeken naar een voor jou gepaste studiemethode via concrete tips en groeps - gesprekken. Bovendien kun je na elke examenreeks je examenresultaten met je persoonlijke studiebegeleider bespreken. Vragen of problemen tijdens de examen - periodes: Tijdens de examenperiodes kun je een beroep doen op de examenombudsen van DOS. Bij hen kun je terecht met problemen of vragen bij je examenregeling, examenplanning of het verloop van het examen (bv. wanneer je ziek wordt tijdens de examenperiode en een examen niet kunt afleggen). Je kunt het aanbod aan studiebegeleiding nakijken op www.ppw.kuleuven.be/dos Wil je meer concrete informatie over onze opleidingen? Wil je de cursussen al eens inkijken, de sfeer opsnuiven en kennismaken met professoren en studiebegeleiders? Dat kan! Op zaterdag 28 maart 2009 organiseren we onze jaarlijkse infodag. Voor informatie over het programma kun je surfen naar www.kuleuven.be/infodag. Daarnaast kun je voor meer informatie ook terecht op de website toekomstige studenten van de Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen: www.ppw.kuleuven.be/onderwijs/toekomstigestudent

8 Psychologie en pedagogische wetenschappen 1.2 Enkele cijfers en tabellen Hieronder vind je meer informatie over het totaal aantal ingeschreven studenten aan de Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen en de verhouding mannen en vrouwen binnen de verschillende richtingen. De Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen is een van de grootste faculteiten van de K.U.Leuven. Je zult dan ook met heel wat studenten in je jaar zitten. Het is echter belangrijk om weten dat je in je eerste bachelor wordt opgedeeld in groepjes van ongeveer 10 studenten ('eenheden'). Per eenheid heb je een persoonlijke studie - begeleider. Naast hoorcolleges waarin je in grote groep zit, zijn er tijdens het jaar ook werkcolleges, practica en studiebegeleidings - sessies. Hier zit je in groepjes van ongeveer 30 studenten en kom je telkens ook de studenten uit je eenheid tegen. Leuven en Kortrijk Richting Psychologie en pedagogische wetenschappen academiejaar 2007-2008 man vrouw totaal 78 15 % 433 85 % 511 100 % * Deze cijfers zijn de weergave van het aantal hoofdinschrijvingen voor de 1ste bachelor op 21.05.2007 Leuven Richting Bachelor psychologie academiejaar 2007-2008 man vrouw totaal 72 21 % 273 79 % 345 100 % Bachelor pedagogische wetenschappen 4 3 % 142 97 % 146 100 % Totaal 76 15 % 415 85 % 491 100 % * Deze cijfers zijn de weergave van het aantal hoofdinschrijvingen voor de 1ste bachelor op 21.05.2007 aan de K.U.Leuven

9 Kortrijk Richting Bachelor onderwijskunde academiejaar 2007-2008 man vrouw totaal 2 10 % 18 90 % 20 100 % * Deze cijfers zijn de weergave van het aantal hoofdinschrijvingen voor de 1ste bachelor op 21.05.2007 aan de K.U.Leuven Campus Kortrijk 1.3 Hoe mijn slaagkansen maximaliseren? Heel wat studenten willen voor het starten van hun studie al weten hoe groot hun slaagkansen zijn. Zoiets hangt natuurlijk in grote mate af van je eigen motivatie en doorzettingsvermogen. Een goede motivatie en doorzettingsvermogen gecombineerd met een aantal algemene vaardigheden vergroten je slaagkansen aan de universiteit. Er zijn daarnaast een aantal algemene capaciteiten die je als student psychologie en pedagogische wetenschappen een voorsprong geven om je studies tot een goed einde te brengen: breeddenkend, analytisch en verklarend willen werken redeneervermogen en een goed geheugen goede resultaten in het secundair onderwijs talenkennis en een behoorlijk wiskundig redeneervermogen Verderop in de tekst (zie 2.1, 3.1 en 4.2) wordt ingegaan op de meer specifieke vaardig heden voor de psychologen, pedagogen en onderwijskundigen. Niet alle studenten die starten beschikken in dezelfde mate over bovenstaande capaciteiten. De gemiddelde slaagkans zegt daarom niets over jou als student. Indien je sterk gemotiveerd bent en over goede studievaardigheden beschikt, verhoogt immers je slaagkans. Voor wie toch de naakte cijfers wil zien, wordt hieronder kort het slaagpercentage in functie van vooropleiding geschetst. Uit onderzoek naar de slaagcijfers van generatiestudenten aan de K.U.Leuven, rekening houdend met hun vooropleiding secundair onderwijs, blijkt dat 57,5 procent van de ASO-studenten slagen in het eerste jaar psychologie of pedagogische wetenschappen.

10 Psychologie en pedagogische wetenschappen Onderzoek naar het slaagpercentage eerste bachelorstudenten in het academie - jaar 2006-2007 leert ons dat studenten met een wiskundig-wetenschappelijke vooropleiding het erg goed doen: studenten uit Grieks-wiskunde, Latijn-wetenschappen, Latijn-wiskunde, wetenschappen-wiskunde, moderne talen-wiskunde en economiewiskunde hebben de beste kansen om het eerste jaar succesvol af te ronden (gemiddeld ongeveer 62 %). Net onder het gemiddelde liggen richtingen als Grieks- Latijn (56 %), Latijn-moderne talen (43 %) en moderne talen-wetenschappen (44 %). Ten slotte slaagt om en bij een derde van de leerlingen humane wetenschappen (economie-moderne talen en mensweten - schappen) in hun eerste jaar. Deze gemiddelden tonen slechts een algemene tendens. Wil je weten wat jouw slaagkans is, onderzoek dan je motivatie, studievaardigheden en de reden waarom je in het secundair onderwijs een bepaalde studierichting koos. Een humane richting volgen omdat je niet graag wiskunde studeerde en/of je daar niet zo goed in was, is immers een heel andere reden dan die richting kiezen uit pure interesse. Als je gemotiveerd bent en over behoorlijke studievaardigheden beschikt, laat de slaagcijfers je dan niet afschrikken.

11 1.4 Opleidingen aan de Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen BACHELOR Bachelor in de pedagogische wetenschappen Bachelor in de psychologie Bachelor in de onderwijskunde (Kortrijk) (180 sp.) (180 sp.) (180 sp.) MASTER Master in de pedagogische wetenschappen Master in de psychologie Master in de educatieve studies Master of Educational Studies (120 sp.) (120 sp.) (60 sp.) (60 sp.) Opleidingsonderdelen en studiepunten? Elke opleiding is een geheel van opleidingsonderdelen. Elk opleidingsonderdeel krijgt een aantal studiepunten (sp.) of credits toegekend. Een studiepunt is een maat voor de tijd die een 'normstudent' moet besteden aan het opleidingsonderdeel (dit houdt alle studieactiviteiten in: lessen bijwonen, oefeningen maken, notities nalezen, opzoekingen in de bibliotheek, examens studeren en afleggen ). Eén studiepunt staat voor 25 à 30 uren studietijd. Op dezelfde manier wordt ook de omvang van een opleiding niet langer in jaren maar in studiepunten uitgedrukt. Een bacheloropleiding omvat 180 studie - punten, een masteropleiding 60, 120 of meer studiepunten naargelang de opleiding. Aan de K.U.Leuven wordt een academiejaar opgesplitst in twee semesters, die beide afge - sloten worden met een definitieve examenreeks van de opleidingsonderdelen van dat semester.

12 Psychologie 2 Psychologie 2.1 De echte psychologen mogen nu opstaan 2.1.1 De psycholoog: specialist van het menselijk gedrag Psychologie handelt over mensen, wat hen drijft, hun verlangens, gevoelens en conflicten, hoe ze waarnemen, denken, informatie verwerken, leren en onthouden en de biologische basis van dit alles. Belangrijke vragen in de psychologie zijn: op welke punten verschillen mensen van elkaar en waarom? Hoe ontwikkelt men van kind tot volwassene en oudere? Wat is de invloed van de groep waartoe men behoort en de cultuur waarin men leeft? Wat is de biologische basis van het menselijk gedrag? Hoe ontwikkelt men problemen en hoe kunnen die worden aangepakt? Je maakt kennis met weten schappelijke onderzoeksmethoden, statistische methoden inbegrepen, met antwoorden op de gestelde vragen en met discussies daaromtrent. Je leert deze kennis integreren en toepassen in een veelheid van situaties waarin psycho - logen werken: in bedrijven en organisaties, in scholen en centra voor leerlingbegeleiding, in algemene en psychiatrische ziekenhuizen, in organisaties voor psychologische hulp ver - lening... Deze thema s vind je terug in de zes pijlers van het programma. Ze worden toegelicht in de rubriek over de bacheloropleiding. 2.1.2 Psychologie, de juiste keuze? Wil je aan de studie beginnen, dan moet je een echte belangstelling hebben voor mensen. Je bent geboeid door wat mensen doen en hoe en waarom ze iets doen, wat hun verlangens en gevoelens zijn en hoe ze denken en leren. Je hebt belangstelling voor de psychologische processen en problemen die zich kunnen voordoen bij individuen en groepen van mensen en je wil deze op weten schappelijke wijze bestuderen. Je werkt ook graag met mensen, in kleine of grote groepen, in bedrijven, scholen, organisaties voor psychologische hulpverlening... Je wil verder gaan dan de verklaringen die je mensen in de gewone omgang hoort geven. Creatief denken en feeling bij het toepassen van de verworven kennis zijn ook belangrijk. 2.1.3 Wanneer ben ik er klaar voor? We verwachten van jou geen specifieke voorkennis, maar wel een wetenschappelijke en professionele ingesteldheid en een goed analytisch en logisch denkvermogen. Minstens een passieve kennis van het Engels is wenselijk. Omdat de opleiding een component statistiek bevat, moet je ook bereid zijn je onder begeleiding te scholen in statistische aspecten van het onderzoek. Basiskennis van wiskunde of een goed wiskundig inzicht en abstract redeneervermogen komen in de studie psychologie zeker van pas.

13 Wil je je wiskundekennis of de manier van wiskundig redeneren wat opfrissen? Dat kan tijdens een zomercursus wiskunde voor psychologen. Deze tweedaagse cursus vindt begin september plaats (meer info: www.kuleuven.be/toekomstigestudenten/ bachelors/cursussen). De cursus is vooral gericht op studenten die op school vier uur wiskunde of minder gevolgd hebben of voor wie de leerstof niet meer zo helder voor de geest staat. De cursus is bedoeld als opwarmingsoefening en niet als voorafgaande opleiding of training. Statistiek of kansberekening wordt tijdens de cursus niet behandeld. De wiskundige topics die wél aan bod komen, zijn echter direct relevant voor de statistiek, wat via intuïtieve voorbeelden verduidelijkt zal worden. Al wie zich ingeschreven heeft voor de studie van psychologie aan de K.U.Leuven of wie deze inschrijving overweegt, kan de cursus volgen. 2.2 De bacheloropleiding 2.2.1 Bachelor in de psychologie Het eerste bachelorjaar legt zich toe op de basisopleidingsonderdelen van de psychologie en de manier waarop onderzoek tot stand komt binnen de psychologie. Daarnaast krijgt de student een bredere vorming via een inleiding in enkele aanverwante wetenschappen. Ook in het tweede bachelorjaar kan de student zich verdiepen in deze weten - schappen. In het derde bachelorjaar is een beginnende specialisatie mogelijk als voorbereiding op de latere beroeps - uitoefening. Oefeningen en werkcolleges in kleine groepen zorgen ervoor dat de student actief deelneemt aan het onderwijs en zelfstandig leert nadenken over de vakinhouden en over psychologische fenomenen. De zes pijlers van het programma: 1 De vijf basisdisciplines in de psychologie komen aan bod in het eerste en tweede bachelorjaar: - functieleer (de leer van de psychologische functies, zoals waarnemen, geheugen, denken, leren, motivatie, emoties) - differentiële psychologie (individuele verschillen en groepsverschillen in het psychologisch functioneren) - ontwikkelingspsychologie (de mens in zijn levensloop gesitueerd) - sociale psychologie (de mens in groep, het leven en de werking van een groep) - gedragsneurowetenschappen (de relatie tussen het gedrag en de biologische onderbouw, met name vooral het zenuwstelsel).

14 Psychologie 2 Bij deze opleidingsonderdelen horen ook werkcolleges. In het eerste jaar worden stukken leerstof dieper uitgewerkt en ingeoefend. In het tweede en derde jaar komen geïntegreerde werkcolleges aan bod waarbij je een concrete probleemstelling uit het dagelijks leven en de maatschappij leert bekijken en oplossen vanuit de verschil - lende basisdisciplines van de psychologie. 3 Er staan ook opleidingsonderdelen op het programma die over methoden van onderzoek handelen: hoe je een onderzoek kunt opzetten (onderzoeks - methodologie), hoe je met de gegevens omgaat om een antwoord te zoeken op de gestelde vragen (opleidingsonderdelen over statistiek en over interpreteren), hoe je onderzoekt wat er hapert of wat er kan gebeuren als er zich een probleem voordoet, en hoe je een test afneemt of er zelf een kunt maken (opleidings - onder delen psychodiagnostiek). Bij deze opleidings onderdelen over methoden worden er intense oefeningen georgani - seerd om de methoden te leren toepassen. Wat methoden van interventie betreft, is er in het derde bachelorjaar een opleidings onderdeel waarin de studenten zich de basisvaardigheden voor interventie eigen maken. 4 De algemene attitudes worden via volgende elementen in het programma verworven: - Via de opdrachten met individuele begeleiding en begeleiding van groepen worden persoonlijke ontwikkeling tot zelfstandig en creatief denken, het werken in groep en een kritische oordeelsvorming nagestreefd.

15 - Er is een opleidingsonderdeel speciaal gewijd aan de deontologische houding van de psycholoog. - De opleiding wil ook de communicatie - vaardigheden van de studenten bevorderen, door hen te stimuleren tot onderlinge interactie en overleg en via opdrachten met mondelinge en schriftelijke rapportering. 5 Psychologie biedt een brede basisvorming. In de eerste twee jaren staan opleidingsonderdelen als sociologie, wijsbegeerte, logica en wetenschapsleer, menselijke erfelijkheid en psychopathologie en psychiatrie geprogrammeerd. 6 De studenten maken al in het bachelor - programma kennis met de praktijk - gebieden van de psychologie. In het tweede bachelor jaar maak je kennis met de specifieke toepassingsgebieden (werkvelden) en in het derde bachelorjaar is er een ruim blok voorzien met opleidings - onderdelen en werkcolleges die op de praktijk en de werkvelden betrekking hebben (arbeids- en organisatie psychologie, school psychologie, klinische en gezond - heids psychologie). Omdat vele jonge mensen erg geboeid zijn door onderzoek naar het hoe en waarom van het psychologisch functioneren, is er ook de mogelijkheid om zich meer te verdiepen in theorie en onderzoek. In het master - programma komen de praktijkgebieden meer uitgebreid aan bod. Ik was al een poosje aan het werken, maar het bleef kriebelen om psychologie bij te studeren. Uiteindelijk hakte ik de knoop door en besloot ik voluit voor die oude droom te gaan. In het begin dacht ik soms waaraan ben ik nu in godsnaam aan begonnen? Maar nu mijn bacheloropleiding achter de rug is, heb ik nog geen seconde spijt gehad van die beslissing! (Student)

16 Psychologie 2.2.2 Het studieprogramma Binnen het uitgetekende modeltraject maken het eerste en tweede bachelorjaar je vertrouwd met de basisdisciplines van de psychologie. Daarnaast geven ze je een inleiding in enkele aanverwante weten - schappen. Het derde bachelorjaar is gericht op een verdere verdieping en biedt een eerste oriëntering naar een van de voorziene afstudeerrichtingen in de masteropleiding. Pas in de masteropleiding maak je een definitieve keuze voor een van deze richtingen. In de tabel op de volgende pagina vind je voor elk opleidingsonderdeel het aantal studiepunten terug en het semester waarin het opleidingsonderdeel gedoceerd wordt.

17 Het studieprogramma SP: studiepunten SEM: semester EERSTE BACHELOR OPLEIDINGSONDERDEEL SP SEM BASISDISCIPLINES Gedragsneurowetenschappen, deel 1 6 2 Functieleer, deel 1 6 1 Ontwikkelingspsychologie, deel 1 6 2 Sociale psychologie, deel 1 6 2 Differentiële psychologie, deel 1: persoonlijkheidspsychologie 6 2 METHODOLOGIE Statistiek voor psychologen, deel 1, met practicum 8 1 Methoden van het wetenschappelijk onderzoek, m.i.v. medewerking aan onderzoek 9 1 en 2 AANVERWANTE WETENSCHAPPEN Sociologie 4 1 Inleiding tot de wijsbegeerte 4 1 Logica en wetenschapsfilosofie 4 2

18 Psychologie TWEEDE BACHELOR OPLEIDINGSONDERDEEL SP SEM BASISDISCIPLINES Ontwikkelingspsychologie, deel 2 4 1 Functieleer, deel 2 5 2 Sociale psychologie, deel 2: inleiding tot de sociale psychologie van organisaties 4 2 Differentiële psychologie, deel 2 4 1 Gedragsneurowetenschappen, deel 2 4 2 WERKCOLLEGE BASISDISCIPLINES Geïntegreerd werkcollege in de basisdisciplines, deel 1 3 1 METHODOLOGIE Inleiding tot de psychodiagnostiek en psychometrie met practicum 8 1 Practicum methoden van onderzoek 6 1 en 2 Statistiek voor psychologen, deel 2, met practicum 8 2 AANVERWANTE WETENSCHAPPEN Menselijke erfelijkheidsleer 4 1 Psychopathologie en psychiatrie 6 1 GESCHIEDENIS Geschiedenis van de psychologie 4 2 WERKVELDEN EN BEROEPSETHIEK Werkvelden in de psychologie 3 2

19 DERDE BACHELOR OPLEIDINGSONDERDEEL SP SEM WERKCOLLEGE BASISDISCIPLINES Geïntegreerd werkcollege in de basisdisciplines, deel 2 3 1 METHODOLOGIE Statistiek voor psychologen, deel 3, met practicum 3 2 Psychodiagnostische methoden en testconstructie met practicum 7 2 AANVERWANTE WETENSCHAPPEN Religie, zingeving en levensbeschouwing 3 2 TOEGEPASTE DISCIPLINES Gezondheidspsychologie 4 1 CROSS-CULTURELE PSYCHOLOGIE Cross-culturele psychologie (m.i.v. psychologische aspecten van de multiculturele samenleving) 5 1 WERKVELDEN EN BEROEPSETHIEK Beroepsethiek 3 2 KEUZE Je kiest een opleidingsonderdeel uit: Inleiding tot de sociale en culturele antropologie 4 1 Pedagogiek 4 2 OPTIEGEDEELTE Je kiest een van onderstaande opties. OPTIE A: ARBEIDS-, GEMEENSCHAPS- EN ORGANISATIEPSYCHOLOGIE - Arbeidspsychologie, deel 1 4 1 - Organisatiepsychologie, deel 1 4 1 - Ergonomie, deel 1 4 1 - Personeelspsychologie, deel 1 4 2 - Gethematiseerde bedrijfsbezoeken 3 2 - Individuele gespreksvoering in arbeidssituaties 7 2

20 Psychologie OPLEIDINGSONDERDEEL SP SEM OPTIE B: SCHOOLPSYCHOLOGIE - Psychodiagnostiek in de leerlingenbegeleiding 4 1 - Practicum psychodiagnostiek in de leerlingenbegeleiding, deel 1 3 1 en 2 - Psychologische begeleiding, counseling en consultatie m.i.v. training van basisvaardigheden 4 1 - Pedagogische hulpverlening aan personen met een leerstoornis 4 1 - Practicum schoolpsychologische begeleiding: training van basisvaardigheden 3 2 - Schoolpsychologisch werk: basisprincipes en kijkstage 8 1 en 2 OPTIE C: KLINISCHE EN GEZONDHEIDSPSYCHOLOGIE - Psychologische begeleiding, counseling en consultatie m.i.v. training van basisvaardigheden 4 1 - Practicum psychologisch begeleiding: training van basisvaardigheden 3 2 - Klinische neuropsychologie 4 1 - Klinische psychodiagnostiek 4 1 - Psychodynamische psychologie 4 1 - Leerpsychologie 4 2 - Practicum klinische psychodiagnostiek 3 2 OPTIE D: THEORIE EN ONDERZOEK - Gebruik van de computer in de psychologie met practicum 5 1 - Wiskundige propaedeuse, deel 1 5 1 - Colloquia theorie en onderzoek 4 1 en 2 - Evolutionaire psychologie 4 2 - Student-onderzoeker 4 1 en 2 - Wijsgerige psychologie of Wetenschapsfilosofie 4 2

21 2.2.3 De opleidingsonderdelen van het eerste bachelorjaar Vaak is het moeilijk om je alleen op basis van de titel van een opleidingsonderdeel een goed beeld te vormen van de inhoud. Daarom geven we je in deze rubriek een overzicht van alle opleidings onderdelen van het eerste bachelorjaar, met telkens een korte omschrijving van de doelstelling en/of de inhoud van de cursus. De opleidingsonderdelen van het eerste bachelorjaar psychologie kun je samenvatten in drie categorieën: vijf inhoudelijke psychologieopleidings - onderdelen (functieleer, ontwikkelings - psychologie, sociale psychologie, differentiële psychologie, gedragsneurowetenschappen) twee opleidingsonderdelen over methoden van onderzoek in de psychologie (statistiek, methoden) drie opleidingsonderdelen over aanverwante wetenschappen (sociologie, wijsbegeerte, logica en wetenschapsleer) De opleiding biedt stevige stap - schoenen met een plattegrond en een kompas. Ze leert ons zelfstandig de complexiteit van ons vakgebied te verkennen, ook al zullen we het nooit helemaal bevatten. (Oud-student) Functieleer De psychologie van waarnemen, geheugen, denken, voelen en motivatie Ontwikkelingspsychologie De psychologie van de menselijke levens - loop in zijn diverse fasen en ontwikkelingen, van voor de geboorte tot op de oude dag Sociale psychologie De psychologie van de mens in de omgang met anderen en zichzelf, in gedrag, gevoelens en opvattingen Differentiële psychologie De psychologie van de verschillen tussen mensen op het gebied van karakter, gevoelens, motivatie en intelligentie Gedragsneurowetenschappen De biologische basis van de psychologie, met een klemtoon op de neurologische structuur en processen Statistiek voor psychologen Om psychologische gegevens op een juiste en zo informatief mogelijke wijze samen te vatten en er conclusies uit te trekken, is het nodig om de basisprincipes van de statistiek te kennen. Deze principes worden ingeoefend tijdens de practica.

22 Psychologie Methoden van onderzoek in de psychologie Om een antwoord te zoeken op vragen die zich stellen in de genoemde vakgebieden en in de praktijk van de psychologie bestaan er geëigende methoden om een onderzoek op te zetten en gegevens te verzamelen. In het tweede bachelorjaar worden deze methoden via oefeningen in kleine groepen ook in de praktijk gebracht. Sociologie Om de mens goed te begrijpen, moet je rekening houden met de bredere context: de groepen en de maatschappij waarin iemand leeft en de invloed die daarvan uitgaat. In de sociologie krijg je inzicht in deze context. Inleiding tot de wijsbegeerte De wijsbegeerte is een bron van reflectie die van belang is voor elke wetenschap. Zo ook voor de psychologie, omdat wijsbegeerte handelt over de fundamentele vragen die verbonden zijn met het menselijk bestaan. Logica en wetenschapsleer De logica is de basis van het weten - schappelijk denken en is daarom zowel van belang in het wetenschappelijk onderzoek als in een wetenschappelijk ondersteunde psychologische praktijk. De wetenschapsleer biedt de gelegenheid om na te denken over de basis van de psychologie als wetenschap. Werkcolleges bij de basisdisciplines Tijdens deze colleges werken de studenten in kleine groepen aan een reeks oefeningen. Dit gebeurt via een combinatie van zelf - werk zaamheid en directe begeleiding. De werkcolleges doelen op een beter inzicht in de functieleer, de ontwikkelings - psychologie, de sociale psychologie en de differentiële psychologie, en stellen de student in staat de vakken op een persoonlijke manier te koppelen aan herkenbare psychologische fenomenen. Voor een gedetailleerde beschrijving van de opleidingsonderdelen van de volledige bacheloropleiding (doelstellingen, begin - termen, inhoud, evaluatievorm) en voor het uurrooster: www.kuleuven.be/onderwijs/aanbod/ opleidingen/n/cq_50074160.htm. Wanneer je op de blauwe vakcode klikt, opent zich 'de syllabus'. Dit is de beschrijving van het opleidingsonderdeel.

23 2.2.4 Voorbeeld van een uurrooster Dit fictieve uurrooster geeft je er alvast een idee van hoe een week aan de universiteit er voor jou zou kunnen uitzien. Je uurrooster zal niet noodzakelijk elke week hetzelfde zijn. Naast de hoorcolleges heb je regelmatig ook een werkcollege of practicum. Daarnaast kun je deelnemen aan collectieve studiebegeleidings sessies, die niet verplicht zijn, maar ze zijn wel aan te raden. Om een idee te hebben van waar de meeste van je colleges zullen plaatsvinden, vind je achteraan in deze brochure een plannetje van Leuven en Heverlee. Het Psychologisch Instituut in de Tiensestraat wordt aangeduid met een kadertje. Je zult echter ook vaak les hebben in De Beriotstraat, de Dekenstraat, de Parkstraat maar die liggen allemaal op wandel- of fietsafstand van elkaar. Voorbeeld van een uurrooster: zie tabel p. 24. Studiekosten eerste bachelor psychologie Naast het inschrijvingsgeld (www.kuleuven.be/inschrijvingen) zul je ongeveer 338 euro uitgeven aan cursussen, handboeken, kopies Psychologie studeer je niet vanop een afstand. Het is een grondig vormings proces waarin je de nodige wetenschap pelijke achtergrond krijgt om kritisch na te denken en de dingen in vraag te stellen. Je wordt als het ware opgenomen in de wereld van psychologische processen. Het schept een denkkader waarmee je het leven gaat aanschouwen. Zelfs bij alle - daagse gebeurtenissen merk ik dat mijn manier van denken voor altijd veranderd is. Het heeft me 'gevormd'. (Oud-student)

24 Psychologie Voorbeeld van een uurrooster Maandag 8 u. 9 u. 10 u. 11 u. 12 u. 13 u. 14 u. 15 u. 16 u. 17 u. 18 u. Mede - werking aan onderzoek Methoden van het wetenschappelijk onderzoek: positief wetenschappelijke methoden Statistiek voor psychologen, deel 1: theorie Dinsdag Statistiek voor psychologen, deel 1: theorie Statistiek voor psychologen, deel 1: theorie Woensdag Inleiding tot de wijsbegeerte Studiebegeleiding Sociologie Donderdag Studiebegeleiding Functieleer, deel 1 Vrijdag Werkcollege basisprincipes

25 2.3 Masteropleidingen Hieronder vind je een overzicht van de master - opleidingen waarbij je je als bachelor in de psychologie rechtstreeks kunt aansluiten. Master in de psychologie (120 studiepunten) De masteropleiding in de psychologie biedt een doorgedreven specialisatie in een van de vier studierichtingen. De omschrijving vind je bij 'beroepsuitwegen' (2.4). De vier afstudeerrichtingen zijn: - arbeids- en organisatiepsychologie (arbeid, personeel, organisatie - processen in bedrijven); - schoolpsychologie (psychologische begeleiding van kinderen en jongeren in een onderwijscontext); - klinische en gezondheidspsychologie (met optie volwassenen of optie kind, jongere en gezin, maar ook met een specialisatie in preventie of behandeling ); - theorie en onderzoek (cognitie en emotie, hun biologische basis, of wiskundige modellering in de psychologie). De studenten leggen ook een master proef af en volgen een stage in de gekozen studierichting. Tijdens de masteropleiding kun je zelf bepalen of je het theoretische gedeelte van de lerarenopleiding integreert in de opleiding. Master in de sociale en culturele antropologie (120 studiepunten) (Faculteit Sociale Wetenschappen) De sociale en culturele antropologie bestudeert de mens in een sociale en culturele context, de mens als expressief wezen die in zijn verhouding met de anderen en de omgeving betekenis krijgt en schept. De eigenheid van de bestudeerde (eigen en vreemde) cultuur staat in het onderzoek centraal. Door empirisch cultuurvergelijkend onderzoek bestudeer je de verschillende culturen en de verschillen ertussen. De volgende vragen komen aan bod: hoe zijn de gedragsregels in de verschil - lende culturen in reglementen vastgelegd? hoe komen ze tot uiting in concrete handelingen, acties en beslissingen? De contacten tussen de westerse wereld en andere culturen wereldwijd en de pluraliteit van cultuurbelevingen van groepen en individuen binnen samen - levingen vormen een belangrijk werkveld binnen de antropologie. Je bestudeert de voornaamste stromingen en denkrichtingen in de vroegere en hedendaagse antropologie (functionalisme, structuralisme, postmodernisme ). Thema's die aan bod komen zijn o.a. verwantschap, symbool en metafoor, macht en gezag, mensenrechten, de ontwrichte noord-zuidverhouding en het koloniale beschavingsproject.

26 Psychologie Uit de praktijk blijkt dat je met een diploma sociale en culturele antropologie vaak voorrang krijgt bij functies in het kader van de bemiddeling tussen culturen en vormen van gezondheidszorg, ngo's voor ontwikkelingssamenwerking en overheids - instellingen. Ook organisaties en diensten die werken op het terrein van interculturele en interetnische relaties vormen een domein van tewerkstelling. Veel studenten beschouwen het programma van sociale en culturele antropologie als een zeer functionele verbreding van hun weten - schappelijk en menselijk referentiekader. Master in de seksuologie (120 studiepunten) (Faculteit Geneeskunde) In de opleiding master in de familiale en seksuologische wetenschappen staat de wetenschappelijke studie van het brede domein van seksualiteit m.i.v. samen levingsrelaties centraal. Het multidimensionale karakter van seksu - aliteit vertaalt zich in een multidisciplinaire opleiding met aandacht voor psychologie, pedagogische wetenschappen, genees - kunde, biologie, sociologie, recht en ethiek. De opleiding wil de studenten leren over al deze domeinen weten schap - pelijk te denken. Ze wil hen helpen nieuwe informatie binnen deze domeinen te zoeken, te vinden en kritisch te benaderen. Op die manier leert de opleiding de studenten hoe je informatie wetenschappelijk kunt toetsen. De opleiding biedt bovendien een eerste aanzet tot klinisch werk rond seksuele problemen en tot preventiewerk in het kader van seksuele voorlichting en opvoeding. De opleiding beperkt zich hierbij wel tot een eerste inleiding in deze materie. De basisopleiding heeft immers niet als doel om therapeuten op te leiden. Daarvoor wordt een meer praktisch therapeutisch gericht programma aangeboden in de voortgezette klinische specialisatieopleiding. Master in de statistiek (120 studiepunten) (Faculteit Wetenschappen) Het programma biedt een brede opleiding aan in de statistiek, op een goed weten - schappelijk niveau en met zes belangrijke specialisaties: biometrie, statistiek in de sociale, gedrags- en pedagogische wetenschappen, business-statistiek, industriële statistiek, algemene statistische methodologie en ten slotte statistiek en onderwijs. Je wordt er getraind in de theoretische en de praktische aspecten van de statistiek. Je leert de basisconcepten en -methodes te hanteren en een probleem - oplossende attitude aan te nemen. De docenten komen uit verschillende departementen en faculteiten en doen actief onderzoek. Ze verrijken je opleiding door aan te tonen in welke disciplines de statistiek beoefend wordt en op welke domeinspecifieke manier.

27 2.4 Beroepsuitwegen 2.4.1 Kansen op de arbeidsmarkt Sinds 1996 organiseert de Dienst Studieadvies van de K.U.Leuven een loopbaanonderzoek bij de afgestudeerden van alle studierichtingen aan onze universiteit. Telkens één jaar na het afstuderen wordt een vragenlijst naar de oud-studenten gestuurd waarin naar hun (eventuele) werkervaringen gevraagd wordt. Daardoor wordt niet alleen de kwantiteit en kwaliteit van deze werkervaringen in kaart gebracht, maar kan er ook een vergelijking gemaakt worden tussen de verschillende afstudeerrichtingen van de opleiding. Laten we eerst even naar het kwantitatieve luik kijken. Uit de gegevens over de afgestu - deerden van het academiejaar 2005-2006 blijkt dat 81 procent van de psychologen één jaar na het afstuderen aan het werk is. Dat is net iets meer dan het totaal van de K.U.Leuven-afgestudeerden. Bij de groep die niet aan het werk is, worden bijvoorbeeld ook afgestudeerden geteld die nog een jaartje bijstuderen of die al werkervaring hebben, maar op het moment van de bevraging niet aan de slag zijn. Ook de snelheid waarmee psychologen werk vinden, ligt behoorlijk hoog: gemiddeld 75 procent van de psychologen vindt werk binnen de eerste drie maanden na het afstuderen. Als maatstaf voor de kwaliteit van het werk nemen we het percentage tijdelijke contracten. Ongeveer 30 procent van de K.U.Leuvenafgestudeerden in het algemeen werkt één jaar na het afstuderen met een tijdelijk contract. Bij psychologen is deze groep iets groter. In 2006 werkte 48 procent van de psychologen één jaar na het afstuderen met een tijdelijk contract. Na een paar jaren zakt dit cijfer tot het niveau van de K.U.Leuven-oudstudenten uit andere richtingen. Vlak na het afstuderen werken psychologen dus iets vaker met tijdelijke contracten, maar dit verschil is na een periode van vijf jaar volledig verdwenen. Tot slot: wat is de aard van het werk? Psychologen komen vooral terecht in die sectoren waar men ze zou verwachten en waarvoor ze ook opgeleid zijn: de gezondheids-, welzijns- en socio-culturele sector. Het overgrote deel van de afgestu - deerden werkt op universitair niveau en verricht psychologisch werk.

28 Psychologie 2.4.2 Psychologen aan het werk Arbeidspsychologen en ergonomen hebben als centrale taak het op elkaar afstemmen van persoon, werk en werkomstandigheden, zodat welzijn op het werk samengaat met productiviteit en veiligheid. Op preventief vlak impliceert dit het ontwerpen van taken, functies en werkplaatsen, en het screenen van de arbeidssituatie op welzijnsrisico s. Op curatief vlak impliceert dit het behandelen van klachten, stress en ongevallen. Deze taken worden uitgevoerd in bedrijven en overheidsinstellingen en in ergonomische, veiligheids- en gezondheidsdiensten (bv. een interne of externe Dienst voor Preventie en Bescherming). Personeelspsychologisch werk (met taken zoals rekrutering en selectie, personeels beheer en -administratie, opleidingscoördinatie) gebeurt in de personeelsafdelingen van organisaties (industrie, bankwezen, verzekeringen, ziekenhuizen, overheids - instellingen ) of in gelijkaardige diensten die een reeks kleinere bedrijven bedienen. Dit gebeurt ook in een hele reeks bureaus voor werving en selectie, assessment en loopbaan(her)oriëntatie. Organisatiepsychologen houden zich bezig met problemen van strategie, ontwerp van structuren, communicatie, samenwerking (ook tussen organisaties), besluitvorming, leiderschap, conflict, effectiviteit en verbetering van organisatieprocessen. Dit doen ze bijvoorbeeld als trainer, groeps - begeleider/coach, organisatieontwikkelaar, change-agent of consultant. Zij werken daarbij onder meer binnen stafdiensten van bedrijven en in adviesbureaus voor diagnose en verbetering van organisatie - structuren en -processen. De opleiding tot schoolpsycholoog is in de eerste plaats gericht op de begeleiding van kinderen en jongeren op school. Veel afgestudeerden vinden dan ook een plaats in Centra voor Leerlingenbegeleiding (CLB) waar leerlingen worden begeleid in hun gehele ontwikkeling. Het helpen van ouders bij de ontwikkeling van hun kinderen, het overleggen met leerkrachten over kinderen met leer- of gedragsproblemen, het begeleiden van jongeren die vastlopen in hun keuzeproces of in hun studies, het helpen bij emotionele conflicten of faalangst: dit behoort allemaal tot de opdracht van de schoolpsycholoog. Naast remediëring bij vastgelopen leer- of ontwikkelingsprocessen worden school - psychologen ook steeds vaker ingeschakeld in preventieprojecten in de school.

29 Complementair aan de externe leerlingen - begeleiding binnen de CLB s wint ook de interne leerlingenbegeleiding aan belang in het Vlaams onderwijs. Schoolpsychologen vervullen daarin een belangrijke rol. Zo kunnen zij terecht in scholen voor buiten gewoon onderwijs, werken zij als interne begeleider in het secundair onderwijs (al dan niet gecombineerd met een lesopdracht), of als studiebegeleider aan een hogeschool of universiteit. Ten slotte kunnen afgestudeerden - met de nodige durf en doorzetting - ook als zelf standig (school)psycholoog aan de slag. Zo kunnen ze allerlei individuele begeleidings - activiteiten uitvoeren (leermoeilijkheden, studiemethode, werkhouding) of werken in het kader van selectiewerkzaamheden of loopbaanbegeleiding. Verder blijken schoolpsychologen ook in het netwerk van hulpverleningsorganisaties rond de school (zoals diensten geestelijke gezondheidszorg of revalidatiecentra) een eigen, complementaire en gewaardeerde bijdrage te leveren. Ook in de particuliere sector kunnen afge studeerden zoals schoolpsycholoog aan de slag in domeinen als personeels - werk (ontwikkelen en statistisch evalueren van tests en toetsen, opzetten en verrichten van selectiewerkzaamheden) en opleiding en training. Andere diensten met begeleidings-, oriënterings- en/of selectieopdrachten zijn bijvoorbeeld de psychologische diensten van RVA en VDAB, en selectie- en adviesbureaus.

30 Psychologie De meeste klinisch en gezondheids - psychologen werken in een van de klassieke voorzieningen voor mensen met psychische problemen, waar zij deel uitmaken van de staf. Voor de optie volwassenen zijn dat in hoofd - zaak diensten voor geestelijke gezond heids - zorg, psychiatrische afdelingen van algemene ziekenhuizen, psychiatrische centra, revalidatiecentra, tehuizen voor volwassenen met een handicap, gevangenissen en forensisch-psychiatrische centra. Voor de optie kind, jongere en gezin zijn het diensten voor geestelijke gezondheidszorg, observatieen behandelingscentra, kinder psychiatrische afdelingen in algemene ziekenhuizen, medisch-pedagogische instellingen, revalidatiecentra en rijkscentra voor observatie en heropvoeding. Daarnaast zijn er verschillende andere beroeps uitwegen voor klinisch psychologen. Zo zijn er bijvoorbeeld de talrijke centra voor algemeen welzijnswerk (JAC s, vluchthuizen, crisisinter ventie centra, consultatiebureaus voor huwelijks- en gezinsmoeilijkheden). Een toenemend aantal klinisch psychologen vindt ook werk in de sector van de soma - tische hulpverlening: in ziekenhuizen staan ze in voor begeleiding en verwerking van ziekte, bewaking en bevor dering van de levens kwaliteit en therapeu tische interventies voor functionele klachten; anderen werken samen met huisartsen bij de opvang en begeleiding van patiënten met psycho sociale problemen; nog anderen worden ingeschakeld in neuropsycho logische en specialistische revalidatiecentra. Daarnaast vinden klinisch psychologen hun weg naar centra of instellingen voor specifieke doelgroepen: geriatrische en psychogeriatrische centra (waar zowel diagnostische taken als begeleidings- en therapeutische taken centraal staan, naast organisatorisch werk); de gehandicapten - sector (met bv. de opvang van autisten) en de sector van de opvang van ex-psychiatrische patiënten in kleinschalige verblijfstehuizen.

31 Meer en meer echter wordt ook preventie een belangrijke taak van de klinisch en gezondheidpsycholoog (bv. in het kader van gezondheidsbevorderende programma s en campagnes rond roken, alcoholmisbruik, drugs, eetgewoontes, stresshantering). Ten slotte kunnen klinische psychologen met psychotherapeutische scholing zich ook als zelfstandige vestigen. Daarnaast is het mogelijk om via een minorrichting ook beroepsuitwegen te vinden naar de psychologische praktijk in de beroepsvelden beschreven bij de andere afstudeerrichtingen. Ten slotte kunnen afgestudeerde psychologen na het behalen van het diploma van leraar ook terecht in het onderwijs. De tot nog toe afgestudeerde psychologen theorie en onderzoek komen in heel uiteen - lopende functies terecht. Zo werken zij bv. op studiediensten in de mediasector, bij banken, in de marketingsector, in centra voor verkeersveiligheid, in CLB s, in centra voor jeugdplaatsing, in zieken huizen, in neuropsychologische revalidatie centra in de farmaceutische sector en in software - firma s. Nog anderen werken in de profitof nonprofitsector als kwaliteits coördinator (in het kader van projecten van integrale kwaliteitszorg). Aan de universiteit kan men terecht in (meestal tijdelijke) onderzoeks - projecten, gefinancierd door een onderzoeks fonds (bv. FWO-Vlaanderen) of in ministeriële projecten. Psychologen die sterk methodologisch geschoold zijn (eventueel na het volgen van een aanvullende opleiding zoals informatica of statistiek), komen ook terecht in functies waarvoor niet specifiek een psycholoog gezocht wordt.