Jaarverslag Kennis delen over herstel, behandeling en participatie bij ernstige psychische aandoeningen

Jaarverslag 2013 Kennis delen over herstel, behandeling en participatie bij ernstige psychische aandoeningen

inhoud voorwoord VOORWOORD 3 1. Missie en kerntaken 4 2. Organisatie 5 2.1 Deelnemende instellingen 2.2 Deelnemersraad 2.3 Bestuur 2.4 Medewerkers 3. Activiteiten diverse kennisdomeinen 7 3.1 Vroegsignalering, diagnostiek en behandeling 3.2 Herstel, herstelondersteuning en ervaringsdeskundigheid 3.3 Rehabilitatie en maatschappelijke participatie 4. Beleidsbeïnvloeding 11 4.1 Een quickscan naar de behoefte aan woningen voor geëxtramuraliseerde GGz-cliënten 4.2 Schatting benodigd aantal reguliere banen 4.3 Plan van Aanpak voor mensen met ernstige psychische aandoeningen 4.4 Bevordering participatie van mensen met psychische problemen 4.5 Bekostiging Individuele Plaatsing en Steun Dames en heren, In 2013 stonden de activiteiten van Kenniscentrum Phrenos in het teken van de beleidsontwikkelingen rondom de ambulantisering, decentralisaties en hervorming van de langdurige zorg. Niet in laatste instantie omdat de bij Kenniscentrum Phrenos aangesloten instellingen zich voorbereiden op deze ontwikkelingen en in dat verband ook vragen aan ons stelden. We hebben de kans om in het kader van het Bestuurlijk Akkoord Toekomst GGZ een plan van aanpak voor Ernstige Psychische Aandoeningen op te stellen, dan ook met beide handen aangegrepen. Samen met vele experts uit diverse sectoren, onder andere afkomstig van de aangesloten instellingen, wordt momenteel hard gewerkt aan het plan dat begin mei 2014 wordt aangeboden aan de partijen van het bestuurlijk akkoord. Het was ook een jaar van mooie congressen waarin ruimschoots de mogelijkheid werd benut om kennis over behandeling, rehabilitatie en herstel in samenhang te presenteren en te delen. Tijdens het Rehabilitatiecongres werd het jaarboek 2013-2014 Psychiatrische Rehabilitatie gepresenteerd. We mochten ons verheugen op veel belangstelling van deelnemende instellingen in de Kwaliteitstoetsing Regionaal Aanbod Schizofrenie; maar liefst dertien regio s verspreid over het land namen deel. In tijden van samenwerking een doeltreffend middel om het aanbod van zorg en ondersteuning in een regio te verbeteren. Met de scholing van achttien ervaringsdeskundigen tot Advanced Level Facilitator WRAP kon de introductiefase van WRAP in Nederland begin 2013 worden afgerond en werd vanwege veel belangstelling gestart met de implementatie van WRAP in de GGz. Het jaarverslag staat bol van deze en meer activiteiten die in samenwerking met vele anderen werden ondernomen. Graag bedank ik iedereen die dit mede mogelijk heeft gemaakt. Met vriendelijk groet, Marry Mos, voorzitter 5. Onderzoek 5.1 Signaleringen Engelstalige publicaties 13 5.2 Deelname aan onderzoeksprojecten 5.3 Onderzoeksnetwerken 5.4 Kennissyntheses en publicaties 6. Symposia 15 7. Publicaties 17 8. Presentaties 20 2 3

1. missie en kerntaken 2. Organisatie In onze visie moet het streven gericht zijn op een samenleving waarin mensen met een ernstige psychische aandoening worden geaccepteerd, gelijkwaardig kunnen participeren en zorg krijgen die het herstel ondersteunt. Herstel gaat over het opbouwen van een betekenisvol leven, gedefinieerd door de persoon zelf, al of niet met doorlopende of terugkerende symptomen of problemen. Dit is de richting waarin we de zorg voor en de ondersteuning van deze groep willen verbeteren. Het vraagt om het best mogelijke en optimaal toegankelijke aanbod van behandeling, rehabilitatie, andere vormen van herstelondersteuning en bevordering van maatschappelijke acceptatie. Dit behelst niet alleen een aanbod van professionals, maar ook activiteiten die uitgaan van (begeleide) zelfhulp en het benutten van de eigen mogelijkheden, inzet en energie van patiënten. Kenniscentrum Phrenos beoogt het persoonlijk herstel en de maatschappelijke participatie van mensen met psychotische of andere ernstige en langdurige aandoeningen te bevorderen. Kenniscentrum Phrenos doet dat - conform de kenniscyclus - door kennis te ontwikkelen, te bundelen, te verspreiden en te doen toepassen. Vanuit deze kennis wil Kenniscentrum Phrenos het beleid ten aanzien van de zorg voor mensen met psychotische of andere ernstige psychische aandoeningen beïnvloeden. 2.1 Deelnemende instellingen KENNISEVALUATIE EN KENNISBELEID KENNISGEBRUIK IN DE PRAKTIJK en behandeling Vroegsignalering, diagnostiek maatschappelijke participatie Herstel en -ondersteuning Rehabilitatie en KENNISONTWIKKLEING EN KENNISSYNTHESE KENNISVERTALING EN KENNISVERSPREIDING Eind 2013 namen de volgende 34 instellingen deel aan Kenniscentrum Phrenos: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Altrecht De Waterheuvel Dijk en Duin Dimence Emergis GGNet GGz Breburg GGZ Drenthe GGzE 18. Mondriaan 19. Parnassia 20. Pro Persona 21. RIBW Arnhem & Veluwe Vallei 22. RIBW Brabant 23. RIBW Gooi & Vechtstreek 24. RIBW Groep Overijssel 25. RIBW Heuvelland en Maasvallei 26. RIBW Nijmegen & Rivierenland 10. GGZ Friesland 11. GGZ ingeest 12. GGZ Noord-Holland-Noord 13. GGZ Oost Brabant 14. HVO-Querido 15. Kwintes 16. Lentis 17. Mensana RIBW Noord en Midden Limburg 27. RIBW Zaanstreek, Waterland en West-Friesland 28. Rivierduinen 29. Riwis Zorg & Welzijn 30. SBWU 31. Stichting Anton Constandse 32. Stichting Pameijer sociale psychiatrie (per 1-1-2014) 33. Universitair Centrum Psychiatrie UMC Groningen 34. Yulius (m.i.v. ingang van april: Met ggz) Kenniscyclus In 2013 werd GGZ ingeest als deelnemende instelling verwelkomd en per 1 januari 2014 is de Stichting Pameijer sociale psychiatrie toegetreden. Helaas is per die datum afscheid genomen van Rivierduinen. Op de valreep kunnen we vermelden dat RIBW Kennemerland/Amstelland en de Meerlanden per 1 april 2014 zijn toegetreden. 4 5

In 2013 is een werkbezoek gebracht aan de volgende veertien deelnemende instellingen: De Waterheuvel, Emergis, GGz Breburg, GGzE, GGZ Noord-Holland-Noord, GGZ Oost Brabant, Lentis, Mondriaan, Parnassia, RIBW Brabant, RIBW Groep Overijssel, RIBW Heuvelland en Maasvallei, Rivierduinen en Universitair Centrum Psychiatrie UMC Groningen. Naast de werkbezoeken vond er ook veelvuldig advisering en voorlichting over zorgprogramma s, onderzoek et cetera plaats aan individuele deelnemende instellingen. 3. Activiteiten diverse kennisdomeinen 2.2 Deelnemersraad Anoiksis (vereniging voor en door mensen met psychosegevoeligheid, onder andere de diagnosen schizofrenie en schizoaffectieve stoornis) en Ypsilon (vereniging van familieleden en naasten van mensen met een verhoogde kwetsbaarheid voor psychose) zijn als adviseur betrokken bij de deelnemersraad. De deelnemersraad, het inhoudelijk platform van vertegenwoordigers van de deelnemende instellingen en adviesorgaan voor het bestuur, kwam in 2013 in april en oktober bijeen. 2.3 Bestuur Het bestuur van Kenniscentrum Phrenos was eind 2013 als volgt samengesteld: Marry Mos, voorzitter (fractievoorzitter Groen Links Utrecht) Jan Willem van Zuthem, penningmeester (bestuurder Kwintes) Ronald Luijk, lid (senior beleidsadviseur zorg, Zorgverzekeraars Nederland) Marijke van Putten, lid (bestuurder GGZ Noord-Holland-Noord) Niels Mulder, lid (hoogleraar Openbare Geestelijke Gezondheidszorg, psychiater en onderzoeker BavoEuropoort) Cees Slooff, lid (gepensioneerd psychiater Psychosecircuit, GGZ Drenthe) José Manshanden, lid (themadirecteur Sociaal, Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling gemeente Utrecht, kroonlid Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling) Eind 2013 namen bestuur en deelnemersraad afscheid van Cees Slooff en Jan Willem van Zuthem, beide betrokken bij de rechtsvoorgangers van Kenniscentrum Phrenos en bij de fusie die leidde tot Kenniscentrum Phrenos. Voor Cees en Jan Willem waren de maximale bestuurstermijnen verstreken en is onder dankzegging voor hun enorme bijdrage afscheid genomen. De bestuurszetels zijn per 1 januari 2014 ingenomen door Lidy Zaat, directeur bij Stichting Anton Constandse (op voordracht van de deelnemersraad) en Irene van de Giessen, ervaringsdeskundige bij het Admiraal de Ruyter Ziekenhuis te Vlissingen en Molemann Mental Health en eigenaar van Convalescent Talent. 2.4 MEDEWERKERS Eind 2013 telde Kenniscentrum Phrenos negen medewerkers (totaal 6,2 fte): Jaap van Weeghel, directie, portefeuille wetenschap Jeanne Nitsche, directie, portefeuille algemene zaken Tinka Verweij, secretariaat Hetty van Hemme, secretariaat (coördinatie) Fons van de Kar, scholing en opleiding Dienke Boertien, herstel, ervaringsdeskundigheid & participatie Eleonoor Willemsen, maatschappelijk steunsysteem; communicatie Ellen Otto, Individuele Plaatsing en Steun (IPS) Daniëlle van Duin, Netwerk Vroege Psychose (NVP) en Multidisciplinaire Richtlijn Schizofrenie (MDRS) Op projectbasis werkten: Chrisje Couwenbergh, Kwaliteitsmeting Regionaal Aanbod Schizofreniezorg (KRAS) en Plan van Aanpak ernstige psychische aandoeningen Kim Helmus, Stigma Debbie van der Linden, Kwaliteitsmeting Regionaal Aanbod Schizofreniezorg Toine Ketelaars, wetenschappelijk medewerker onderzoeksignaleringen Gerdie Kienhorst, redacteur publicaties 3.1 Vroegsignalering, diagnostiek en behandeling 3.1.1 Multidisciplinaire Richtlijn Schizofrenie In 2013 vonden diverse activiteiten rond de ondersteuning van de Richtlijn Schizofrenie plaats. Zo werd de Business case Richtlijn Schizofrenie ontwikkeld voor de aanbevolen interventies Individuele Plaatsing en Steun en Cognitieve Gedragstherapie door cognitief gedragstherapeutisch werkers (CGW). Ook werd de Samenvattingskaart Richtlijn Schizofrenie ontwikkeld ter ondersteuning van de Richtlijn Schizofrenie. Ten slotte boden Kenniscentrum Phrenos en het Trimbos-instituut gezamenlijk ondersteuning bij het implementeren van deze update van de MDRS. De ondersteuning bestaat uit een toolkit, met daarin een vast basispakket en desgewenst aanvullende modulen. 3.1.2 kwaliteitstoetsing KRAS Quickscan Kenniscentrum Phrenos heeft in 2013 nulmetingen uitgevoerd bij dertien deelnemende instellingen in de GGz met behulp van een Quickscanversie van de Kwaliteitstoetsing Regionaal Aanbod Schizofreniezorg (KRAS). Op basis van de uitkomsten van de KRAS geeft Kenniscentrum Phrenos inzicht in de sterke en zwakke kanten van de toepassing van de Multidisciplinaire Richtlijn Schizofrenie in de organisatie(s) en regio. Tevens ontvangen de deelnemende regio s een adviesrapportage (maatwerk per regio). De eindrapportage van de nulmeting wordt medio 2014 verwacht. 3.1.3 Plan van Aanpak voor mensen met ernstige psychische aandoeningen Kenniscentrum Phrenos is door de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie namens de partijen van het bestuurlijk akkoord gevraagd om een plan van aanpak op te stellen met betrekking tot de zorg voor mensen met ernstige psychische aandoeningen in Nederland. Om dit te kunnen realiseren onderzoekt een projectgroep onder andere hoe kwalitatief 6 7

goede zorg voor ernstige psychische aandoeningen aansluit op de keten van de curatieve GGz volgens het nieuwe zorglandschap, de hervorming van de langdurige zorg, de afbouw van intramurale capaciteit en andere relevante beleidsafspraken. Het project zal in mei 2014 worden afgerond. 3.1.4 Netwerk Vroege Psychose In dit netwerk staat het verspreiden en uitwisselen van kennis en ervaring naar en tussen vroege psychose-teams centraal. Het doel is om teams handvatten voor de praktijk te geven en meer volgens (evidence- en consensus-based) aanbevolen interventies te laten werken, met minder onderlinge variatie. Twee keer per jaar vindt een contactpersonenoverleg plaats waar vroege psychose-teams ervaringen uitwisselen en waar regelmatig een externe spreker wordt uitgenodigd voor het behandelen van een inhoudelijk thema. In 2013 vond de jaarlijkse Masterclass plaats en was Pro Persona gastheer voor de jaarlijkse netwerkconferentie. Na de samenstelling en publicatie van het Handboek Vroege Psychose (2012) werd in 2013 de Standaard Vroege Psychose ontwikkeld en werd gewerkt aan een stroomschema Stadiëring Psychosezorg (wordt in 2014 verwacht). Voorbereidingen werden getroffen voor het Doorbraakproject Vroege Psychose met begeleidend onderzoek (start naar verwachting voorjaar 2014) en deelname aan de Multidisciplinaire Richtlijn Vroege Psychose (start 2014). 3.2 Herstel, herstelondersteuning en ervaringsdeskundigheid 3.2.4 FACT Ervaringsdeskundigheid Platform Het doel van het platform is het uitwisselen van praktijkvoorbeelden en intervisie, en het ontwikkelen en verspreiden van kennis. Om dit te bereiken werkt het platform samen met F-ACT Nederland en vinden er vier (werk)bijeenkomsten per jaar plaats. In 2013 is gewerkt aan voorlichtingsmateriaal over ervaringsdeskundigheid in FACT en aan een functiebeschrijving FACT-ervaringsdeskundigheid aan de hand van het Beroepscompetentieprofiel Ervaringsdeskundigheid. 3.2.5 Platform Familie Ervaringsdeskundigheid Dit platform beoogt de familie-ervaringsdeskundigheid in relatie tot herstel en goed familiebeleid te ontwikkelen en op de kaart te zetten. Het platform komt twee à drie keer per jaar tijdens (werk)bijeenkomsten bij elkaar. In 2013 werden voorbereidingen getroffen voor de Beschrijving van goede praktijken (2014). 3.3 Rehabilitatie en maatschappelijke participatie 3.3.1 Platform Rehabilitatie en Ouderen Doelstelling van dit platform is het uitwisselen, bundelen, ontwikkelen en verspreiden van kennis. Vier keer per jaar op de derde maandagmiddag van de derde maand vinden er (werk) bijeenkomsten plaats. In 2013 werd een Handreiking voor rehabilitatie en herstel in de ouderenzorg opgesteld. 3.2.1.Wellness Recovery Action Plan Samen met het HEE-team (Trimbos-instituut) nam Kenniscentrum Phrenos in 2011 het initiatief om de herstelmethodiek WRAP (Wellness Recovery Action Plan) modelgetrouw in Nederland beschikbaar te stellen. In dat jaar werden negentien ervaringsdeskundigen uit vijf instellingen opgeleid tot WRAP facilitator. In 2012 hebben achttien facilitators een groot aantal WRAP-groepen begeleid. In 2013 werden zij in samenwerking met het Copeland Center opgeleid tot Advanced Level Facilitator. Daarmee werd de eerste lichting WRAP- deskundigen afgeleverd. Ondertussen kwam de vraag in Nederland naar WRAP- implementatietrajecten goed op gang. Kenniscentrum Phrenos gaf veel voorlichting en verzorgde diverse trainingen: een WRAP-training aan het VIP-team Groningen, in het kader van onderzoek WRAP en Supported Education, en WRAP facilitator-trainingen bij GGZ Oost Brabant, het RAAK-project en bij HEE. 3.2.2 Werkplaats Herstelondersteuning In maart 2012 ging de Werkplaats Herstelondersteuning van start, als voortzetting van de Initiatiefgroep Herstelondersteuning. Acht deelnemende instellingen richten zich op de centrale vraag: Hoe geven wij herstelondersteuning vorm in onze organisaties en wat zijn daarbij de noodzakelijke voorwaarden? Elke instelling brengt een innovatief project rondom herstelondersteuning uit de eigen zorgpraktijk in, dat binnen de werkplaats verder wordt ontwikkeld. Kenniscentrum Phrenos ondersteunt het proces van uitwisseling en ontwikkeling. In 2013 vonden negen (studie)bijeenkomsten plaats waarin wisselend de voortgang van de diverse projecten en de verdieping van thema s als bijvoorbeeld empowerment of zelfregie centraal stonden. 3.2.3 Basiscurriculum Ervaringsdeskundigheid In vervolg op de LIVE-activiteiten (handreiking voor de inzet van ervaringsdeskundigheid en het opstellen van het basis Beroepscompetentieprofiel Ervaringsdeskundigheid) kon Kenniscentrum Phrenos in 2013 een start maken met project Basiscurriculum Ervaringsdeskundigheid (fonds Psychische Gezondheid) in samenwerking met het Trimbosinstituut/HEE. 3.3.2 Individuele Plaatsing en Steun In 2013 zijn er vier trainingen afgerond (in 2012 geëntameerd) waaraan in totaal zes instellingen hebben deelgenomen. 30 professionals hebben hun IPS-certificaat behaald. In 2013 zijn er veel acquisitiebezoeken geweest bij GGz-instellingen die de implementatie van IPS en de daarbij behorende scholing overwegen. Een deel daarvan is eind 2013/begin 2014 daadwerkelijk gestart. In 2013 is ook een start gemaakt met het bijhouden van de uitkomsten van IPS door middel van kwartaalrapportages die door de instellingen worden aangeleverd. Eind 2013 is gestart met het afnemen van de IPS-audits. De Waterheuvel en Kenniscentrum Phrenos hebben met elkaar afgestemd hoe de methodieken Transitional Employment (De Waterheuvel) en IPS zich tot elkaar verhouden en elkaar kunnen aanvullen. 3.3.3 Dartmouth Community Mental Health Program Op 4 en 5 juni 2013 vond de annual meeting plaats van Johnson & Johnson - Dartmouth Community Mental Health Program. De bijeenkomst, die ieder jaar plaats vindt in een andere staat, werd dit jaar georganiseerd in Madison, Wisconsin en had als thema IPS - Moving forward by Design. Namens Kenniscentrum Phrenos waren Jaap van Weeghel en Ellen Otto uitgenodigd. Op uitnodiging van de Amerikaanse gastheer en Kenniscentrum Phrenos waren ook de projectleider van het convenant UWV - GGZ Nederland en een beleidsmedewerker van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aanwezig. Tevens werd van de gelegenheid gebruik gemaakt om een bezoek te brengen aan een IPS-praktijk in Wisconsin. 3.3.4 Platforms IPS Beleid (en bekostiging) en IPS Praktijk Het Platform IPS Beleid biedt een mogelijkheid voor beleidsmedewerkers die IPS in hun portefeuille hebben om ervaringen met elkaar te delen, te leren van goede voorbeelden op het gebied van implementatie van IPS en om die kennis met elkaar te delen. Deze uitwisseling richt zich met name op de implementatie van IPS in brede zin (implementatie binnen de organisatie, binnen teams) maar ook op samenwerking met relevante externe partijen. Een ander onderwerp is de bekostiging van IPS. Een aantal leden van het platform heeft zitting gehad in de werkgroep Bekostiging IPS. Deze werkgroep heeft een voorstel voor solide bekostiging van IPS opgesteld (juni 2013). 8 9

Het IPS Praktijk Platform biedt een mogelijkheid voor IPS-trajectbegeleiders om ervaringen met elkaar te delen, te leren van goede voorbeelden uit de praktijk en om kennis met elkaar te delen. Daarnaast biedt het platform de gelegenheid aan IPS-trajectbegeleiders om hun netwerk te vergroten. Beide platforms komen twee keer per jaar bij elkaar. Iedere bijeenkomst wordt er minimaal één gastspreker uitgenodigd om relevante onderwerpen toe te lichten. 4. beleidsbeïnvloeding 3.3.5 Stigmabestrijding In 2013 is in samenwerking met de stichting Samen Sterk Tegen Stigma en GGZ Drenthe, gewerkt aan de Wegwijzer stigmabestrijding waarmee GGz-instellingen, maar ook anderen, doelgericht aan de slag kunnen. Publicatie van de Wegwijzer wordt in mei 2014 verwacht. 3.3.6 Tijdschrift voor Rehabilitatie en herstel Kenniscentrum Phrenos ondersteunde het Tijdschrift voor Rehabilitatie en herstel van mensen met psychische beperkingen onder meer door een financiële bijdrage t.b.v. de hoofdredactie. 3.3.8 Multidisciplinaire richtlijn werk en ernstige psychische aandoeningen Kenniscentrum Phrenos heeft sterk bijgedragen aan de multidisciplinaire richtlijn werk en ernstige psychische aandoeningen (hoofduitvoerder: Trimbos-instituut) die eind 2013 is verschenen. Jaap van Weeghel trad op als Voorzitter kerngroep Richtlijn Arbeid en ernstige psychische aandoeningen (onder andere het Trimbos-instituut, de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie en de Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde). Het doel van de richtlijn is om de huidige stand van kennis over optimale arbeidsparticipatie weer te geven en aan alle betrokken professionals over te dragen. 2013 was het jaar van veel drukte op het terrein van beleidsveranderingen in de zorg. De nieuwe inrichting van de geestelijke gezondheidszorg binnen de Zvw kreeg in 2013 vorm en ging met ingang van 1 januari 2014 van kracht. Kenmerkend voor deze inrichting zijn de beoogde verschuiving met 20% van de specialistische GGz naar generalistische basis-ggz. Om dit te bevorderen krijgt de huisarts steeds meer de functie van poortwachter en wordt de Praktijkondersteuning GGz in de huisartsenpraktijk uitgebreid. Ook de drie decentralisaties naar de gemeenten gingen zich in 2013 aftekenen en zullen per 1 januari 2015 geregeld worden in de Jeugdwet, de nieuwe Wmo en de Participatiewet. In 2013 werd het nog jonge bestuurlijk akkoord voor de toekomst van de GGz 2013-2014 al verlengd tot 2017. In dit akkoord werden onder meer afspraken gemaakt over ambulantisering van zorg en de afbouw van bedden met 33% in 2020 ten opzichte van de capaciteit in 2008. Tegen de achtergrond van deze ontwikkelingen ondernam Kenniscentrum Phrenos in 2013 de volgende activiteiten om het beleid te beïnvloeden: 4.1 Een quickscan naar de behoefte aan woningen voor geëxtramuraliseerde GGZ-cliënten Op verzoek van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) gaf Kenniscentrum Phrenos zicht op de extra opgave voor de woningsector in verband met de afbouw van klinische bedden. Naast een landelijke raming van de (extra) behoefte aan woningen werd een rekenmodel voor regionale ramingen voor de (extra) behoefte aan woningen gepresenteerd. De quickscan werd in samenwerking met het Trimbos-instituut verricht. 4.2 Schatting benodigd aantal reguliere banen Eveneens op verzoek van het ministerie van VWS maakte Kenniscentrum Phrenos een schatting van het aantal personen met een ernstige psychische aandoening met een wens op een reguliere betaalde baan. Het betrof hier mensen die nog geen baan hadden. 10 11

4.3 Plan van aanpak voor mensen met ernstige psychische aandoeningen In het bestuurlijk akkoord hebben de betrokken partijen een inhoudelijke agenda opgesteld, die onder meer het voornemen bevat een plan van aanpak op te stellen met betrekking tot de zorg voor mensen met ernstige psychische aandoeningen in Nederland. Achterliggende vraag is of er vanwege de voorgenomen decentralisering en ambulantisering van de zorg aanvullende afspraken nodig zijn om recht te kunnen doen aan de specifieke kwetsbaarheden en mogelijkheden van deze mensen. 5. ONDERZOEK 4.4 Bevordering participatie van mensen met psychische problemen Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is een project gestart gericht op de bevordering van participatie van mensen met psychische problemen. In dit project staat participatie centraal, maar is de bijzondere focus gericht op arbeidsparticipatie. Het project heeft als doel om inter- en intrasectoraal uit te wisselen, knelpunten te signaleren en zo mogelijk op te lossen. Ook zijn voorbeeldprojecten gesignaleerd, onder andere bij deelnemende instellingen van Kenniscentrum Phrenos, die via een onderzoek gevolgd worden. Kenniscentrum Phrenos is op verzoek vertegenwoordigd in de stuurgroep en diverse werkgroepen. Binnen het kader van dit project is er aandacht gevraagd voor de achterstanden op het gebied van (arbeids)participatie van mensen met ernstige psychische aandoeningen, in het bijzonder voor de jeugd, en het belang van evidence-based werken op deze terreinen. Ook werd overleg gevoerd over de bekostiging van Individuele Plaatsing en Steun (IPS). 4.5 Bekostiging Individuele Plaatsing en steun In 2013 inventariseerde een werkgroep van Kenniscentrum Phrenos de bestaande bekostigingsvormen van IPS. In de werkgroep zaten vertegenwoordigers van deelnemende instellingen van Kenniscentrum Phrenos, het UWV, GGZ Nederland en re-integratiebedrijven. Tevens adviseerde de werkgroep over verbeteringen voor de bekostiging. Dit advies werd opgenomen in de agenda van het convenant van GGZ Nederland en het UWV. Dit leidde ertoe dat het UWV een tijdelijke financieringsvorm ging voorbereiden. Begin 2014 heeft het UWV in samenwerking met het ministerie, GGZ Nederland en Kenniscentrum Phrenos een tijdelijke regeling voorgesteld onder de noemer van innovatieve re-integratiedienstverlening. Binnen deze regeling wordt aan Kenniscentrum Phrenos de rol van trainer en auditor toebedeeld. Kenniscentrum Phrenos werd in 2013 lid van de stuurgroep landelijk convenant GGZ Nederland en UWV. Kenniscentrum Phrenos wil een belangrijke rol spelen in het ontwikkelen, bundelen en overdragen van kennis binnen zijn werkgebied. Daarbij gaat het om zowel onderzoekskennis als praktijkkennis. Ook wil het kenniscentrum bijdragen aan het opstellen van een meerjarige onderzoeksagenda. Kenniscentrum Phrenos voert in bescheiden mate zelf onderzoek uit, veelal participerend in onderzoeken waarvan anderen hoofduitvoerder zijn. 5.1 Signaleringen Engelstalige publicaties Op zijn website, in de nieuwsbrief Vroege Psychose en in het Tijdschrift voor Rehabilitatie publiceerde Kenniscentrum Phrenos regelmatig nieuwe onderzoeksamenvattingen in de rubriek Signaleringen. Hierbij ging het hoofdzakelijk om publicaties over rehabilitatie, herstel, maatschappelijke participatie, vroege psychose en psychotische aandoeningen uit gezaghebbende Engelstalige tijdschriften. Deze publicaties worden door Kenniscentrum Phrenos geselecteerd, samengevat en vertaald naar het Nederlands. 5.2 Deelname aan onderzoeksprojecten 5.2.1 Onderzoek naar het effect van de toevoeging van WRAP aan Supported Employment Kenniscentrum Phrenos werkt mee aan het door het Trimbos-instituut geleide onderzoek naar het effect van de toevoeging van WRAP aan Supported Employment, en in het bijzonder IPS, op duurzame inzetbaarheid in het arbeidsproces. 5.2.2 Panel Psychisch Gezien Landelijk panel Psychisch Gezien is een representatieve groep van ruim 800 mensen met ernstige psychische aandoeningen. Doel van het panel is om gedegen kennis te verwerven over de leef- en zorgsituatie en de participatie van deze groep in Nederland en over hun 12 13

wensen, verwachtingen, mogelijkheden en keuzepatronen hierin. Ook in 2013 heeft een dergelijke peiling plaatsgevonden over het thema dwang. Het panel werd gevraagd naar hun ervaringen met separaties en dwangmedicatie. Ook werd hun mening gevraagd over alternatieve interventies om dwang te voorkomen. Het Trimbos-instituut coördineert het panel; Jaap van Weeghel is namens Kenniscentrum Phrenos voorzitter. Overige samenwerkingspartners zijn het Landelijk Platform GGZ en het Nederlands instituut onderzoek van de gezondheidszorg (NIVEL). 6. symposia 5.3 Onderzoeksnetwerken 5.3.1 Werkgroep Onderzoek Kenniscentrum Phrenos wil een belangrijke rol spelen in het inventariseren, bundelen en verspreiden van onderzoekskennis binnen zijn gebied en in het opstellen van een meerjarige onderzoeksagenda. De werkgroep Onderzoek, waarin onderzoekers van lidinstellingen, universiteiten en onderzoeksinstituten elkaar enige malen per jaar ontmoeten, draagt bij aan het bereiken van deze doelstelling. In 2013 is de Werkgroep Onderzoek twee keer bij elkaar gekomen. De expertraad ROM-ernstige psychische aandoeningen is mede vanuit deze werkgroep tot stand gekomen. 5.3.2 Expertraad ROM-Ernstige psychische aandoeningen Kenniscentrum Phrenos is door de Stichting Benchmark GGZ en het netwerk Kwaliteitsontwikkeling GGz gevraagd een bijdrage te leveren aan de expertraad ernstige psychische aandoeningen, met name in de vorm van het voorzitterschap. Jaap van Weeghel is in 2013 aangetreden als Voorzitter van expertgroep ROM-ernstige psychische aandoeningen. De expertraad adviseert over de doorontwikkeling van ROM en benchmarken in de GGz. 5.3.3 Werkgroep Stigmaonderzoekers Doel van deze werkgroep is het uitwisselen en bundelen van kennis en ervaringen op het gebied van het psychiatrisch stigma in Nederland, en gezamenlijke initiatieven nemen op het gebied van onderzoeksprojecten en publicaties op dit terrein. Op het Rehabilitatiecongres 2013 vond een geslaagd symposium stigmaonderzoek in Nederland plaats en er is een aanzet gemaakt tot het schrijven van het eerste Handboek stigma(bestrijding) in Nederland. Naast de jaarlijkse Masterclass Vroege Psychose 2013 vonden in 2013 drie succesvolle congressen plaats: 5.4 Kennissyntheses en publicaties 5.4.1 Jaarboek Psychiatrische Rehabilitatie (2013-2014) Kennissyntheses over deelthema s zijn te vinden in alweer de derde editie van het Jaarboek Psychiatrische Rehabilitatie (2013-2014), dat in 2013 is verschenen. Dit jaarboek bevat informatie over de actuele praktijk van het onderzoek naar rehabilitatie in Nederland (meestal in internationaal kader gepresenteerd) en over (nieuwe) benaderingen, methodieken en specifieke interventies op alle gebieden van rehabilitatie. Bezoekers van het Rehabilitatiecongres ontvingen het boek gratis. 5.4.2 Diversen Jaap van Weeghel nam voorts namens Kenniscentrum Phrenos deel aan diverse landelijke commissies en werkgroepen/externe representaties: Lid Onderzoeksraad Parnassia Groep Referent Tijdschrift voor Psychiatrie, Psychiatric Services, Psychiatric Rehabilitation Journal, Psychological Medicine Lid Comité van aanbeveling van de Psyche Mediaprijs Lid Adviescommissie Antonia Wilhelmina Fonds Lid Nationale Remissie Werkgroep Lid van de expertcommissie ADHD/Participatie van de Gezondheidsraad Rehabilitatiecongres Maatschappelijk integreren. Hoe kun je dat van elkaar leren? 17 april 2013 Het Rehabilitatiecongres vond plaats op 17 april 2013. Het thema Maatschappelijk integreren: Hoe kun je dat van elkaar leren? werd in het programma uitgewerkt in een viertal plenaire lezingen, zeven parallelsymposia, zeventien workshops, twee discussiegroepen, zes thematische presentaties en een slotdebat. Het congres had een sterk inhoudelijk programma met goede sprekers. Dit vertaalde zich naar veel belangstelling vanuit het veld en 730 deelnemers. Tijdens het Rehabilitatiecongres 2013 kreeg het Lectoraat Rehabilitatie van de Hanzehogeschool de Douglas Bennett Award uitgereikt. Het lectoraat bestond tien jaar en heeft onder de bezielende leiding van lector Lies Korevaar rehabilitatie breed en gedegen neergezet op het gebied van leren, werk en sociale contacten. De Douglas Bennett Award, vernoemd naar de Engelse psychiater die veel heeft betekend voor de rehabilitatiebeweging, wordt eens in de twee jaar toegekend aan een project of praktijk waarin op inspirerende en voorbeeldige wijze wordt gewerkt aan het thema Maatschappelijk integreren. Hoe kun je dat van elkaar leren? De andere twee genomineerde projecten waren de Wmo-ambassadeurs GGz van Cliëntenbelang Amsterdam en het Naasten voor Naasten team van GGz Eindhoven. 14 15

hoe eerder hoe beter?! 7. publicaties Vroegdetectie en behandeling in de GGz EDIE-symposium Den Haag 30 mei 2013 EDIE-symposium Hoe eerder, hoe beter?! 30 mei 2013 30 mei 2013 vond in Den Haag het Early Detection and Intervention Evaluation (EDIE) symposium plaats, waar de resultaten van het EDIE-NL onderzoek gepresenteerd werden. Uit dit onderzoek is gebleken dat een verhoogd risico op een eerste psychose gedetecteerd kan worden bij hulpzoekende cliënten in de GGz, en effectief behandeld kan worden met een nieuw ontwikkelde, evidence-based cognitieve gedragstherapie. Doel van het symposium was informatie geven over implementatie van vroegdetectie en behandeling van een verhoogd risico op een ernstige psychische aandoening. De organisatie werd verzorgd door Kenniscentrum Phrenos. 159 personen namen deel aan het symposium. onderzoek gevolgd worden. Kenniscentrum Phrenos is op verzoek vertegenwoordigd in de stuurgroep en diverse werkgroepen. Binnen het kader van dit project is er aandacht gevraagd voor de achterstanden op het gebied van (arbeids)participatie van mensen met ernstige psychische aandoeningen, in het bijzonder voor de jeugd, en het belang van evidence-based werken op deze terreinen. Ook werd overleg gevoerd over de bekostiging van Individuele Plaatsing en Steun (IPS). Internationaal Beurden, K. van, Brouwers, E.,,Joosen, M., Terluin, B., Klink, J. van der, Effectiveness of guideline-based care by occupational physicians on the return-to-work of workers with common mental disorders: design of a cluster-randomised controlled trial. BMC Public Health 2013, 13:193. http://www.biomedcentral.com/1471-2458/13/193. Boekel, L. van, Brouwers, E., Weeghel, J. van, Garretsen, H. (2013). Healthcare professionals regard towards working with patients with substance use disorders: comparison of primary care, general psychiatry and specialist addiction services. Drug and Alcohol Dependence 09/2013. DOI: 10.1016/drugalcdep.2013.09.2012. phrenos-psychosecongres Sociale inclusie is geen illusie 28 november 2013 Het Psychosecongres, dat plaatsvond op 28 november 2013, richtte zich op de mogelijkheden voor de GGz om de illusie van sociale inclusie om te zetten naar daadwerkelijke participatie. Tijdens het congres vonden diverse posterpresentaties plaats waar ook prijzen voor werden uitgereikt. In de categorie Wetenschappelijke posters ging de eerste prijs naar de poster De relatie tussen affectieve Theory of Mind en ziekte-inzicht bij schizofrenie, een fmri studie van het Neuroimaging Center, UMCG en GGZ Drenthe. In de categorie Innovatie ging de eerste prijs naar Herstel van psychose door design, tot stand gekomen door een samenwerking tussen Parnassia, TU Delft, Reframing Studio en de VU. 500 personen namen deel aan het congres. Boekel, J. van, Brouwers, E., Weeghel, J. van, Garretsen, H. (2013). Public opinion on imposing restrictions to people with an alcohol- or drug addiction. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology 05/2013; DOI: 10.1007/s00127-013-0704-0. Boekel, L. van, Brouwers, E., Weeghel, J. van, Garretsen, H. (2013). Stigma among health professionals towards patients with substance use disorders and its consequences for healthcare delivery: Systematic review. Drug and Alcohol Dependence 03/2013; DOI: 10.10.1016/j/drugalcdep.2013.02.018. Corbière, M., Lanctôt, N., Brouwers, E., Weeghel, J. van, (2013). Employment specialists competencies needed to help people with severe mental illness enrolled in supported employment programs. Journal of Occupational Rehabilitation 10/2013; DOI: 10 1007/s10926-013-9482-5. 16 17

Duin, D. van, Franx, G., Wijngaarden, B. van, Gaag, M. van der, Weeghel, J. van, Slooff, C., Wensing, M. Bridging the science-to-service gap in schizophrenia care in the Netherlands: the Schizophrenia Quality Improvement Collaborative. International Journal of Quality in Healthcare 10/2013. Busschbach, J. van, Rooijen, S. van, Proloog. In: J. van Busschbach, S. van Rooijen en J. van Weeghel (red.), Jaarboek Psychiatrische Rehabilitatie 2013-2014. Amsterdam: SWP, p. 7-11. Have, M. ten, Graaf, R. de, Weeghel, J. van, Dorsselaer, S. van (2013). The association between common mental disorders and violence: to what extent is it influenced by prior victimization, negative life events and low levels of social support? Psychological Medicine 09/2013; DOI: 10.1017/S003329713002262. Knaeps, J., Neyens, I., Donceel, P., Weeghel, J. van, Van Audenhove, C. Beliefs of vocational rehabilitation counselors about competitive employment for people with severe mental illness. Journal of Occupational Rehabilitation (accepted 2013). Lasalvia, A., Weeghel, J. van, Reneses, B., Vasseur Bacle, S., Bonetto, C. (2013). Global pattern of experienced and anticipated discrimination reported by people with major depressive disorder: a cross-sectional survey Authors reply. The Lancet Vol 381 April 6, 1181-1182. Delespaul, Ph en de Consensus Groep ernstige psychische aandoeningen (waaronder J. van Weeghel) (2013). Consensus over de definitie van mensen met een ernstige psychische aandoening en hun aantal in Nederland. Tijdschrift voor psychiatrie. Utrecht: de Tijdstroom, p. 427-438. Erp, N. van, Duin, D. van, Michon, H. & Multidisciplinaire richtlijn Arbeid en ernstige psychische aandoeningen. In: J. van Busschbach, S. van Rooijen & J. van Weeghel (red.), Jaarboek Psychiatrische Rehabilitatie 2013-2014. Amsterdam: SWP, pp 186-197 Erp, N. van, Michon, H., Duin, D. van, en Ontwikkeling van de multidisciplinaire richtlijn Werk en ernstige psychische aandoeningen. In: Tijdschrift voor psychiatrie. Utrecht: de Tijdstroom, p. 193-202. nationaal Boertien, D., Bakel, M. van, Rooijen, S. van, Kamoschinski, J., Liefhebber, S. en Kluft, M. (2013). Ervaringsdeskundigheid. Beroepscompetentieprofiel. Utrecht/Amersfoort: GGZ Nederland, Trimbos-instituut, HEE en Kenniscentrum Phrenos Boertien, D., Bakel, M. van, WRAP Wellness Recovery Action Plan in Nederland. In: J. van Busschbach, S. van Rooijen & J. van Weeghel (red.), Jaarboek psychiatrische rehabilitatie 2013-2014. Amsterdam: SWP, pp 52-63. Helmus, K., Pijnenborg, M., & Anti-stigma interventies. In: J. van Busschbach, S. van Rooijen & J. van Weeghel (red.), Jaarboek Psychiatrische Rehabilitatie 2013-2014. Amsterdam: SWP, pp 112-123. Michon, H., Erp, N. van, Busschbach, J. van, & De effectiviteit van Individuele Plaatsing en Steun. Een studie naar de resultaten van vernieuwde arbeidsrehabilitatie in Nederland. In: J. van Busschbach, S. van Rooijen & J. van Weeghel (red.), Jaarboek Psychiatrische Rehabilitatie 2013-2014. Amsterdam: SWP, pp 175-185. Boertien, D. (2013). Herstel en empowerment. In Veling, W., Wal, M. van der, Jansen, S, Weeghel, J. van (red.): Handboek Vroege Psychose. Diagnostiek, behandeling, rehabilitatie en organisatie van zorg. Amsterdam: SWP, p. 157 168. Boertien, D. (2013). Wellness Recovery Action Plan in Nederland. In: Boertien D., Bakel, J. Weeghel, J. van (red.) Psychiatrische Rehabilitatie jaarboek 2013-2014. Amsterdam: SWP, p. 52-63. Angst voor gevaarlijke gek is overdreven. www.sociale vraagstukken.nl. Weeghel, J. van, Bruinvels, D., Huson, A., Kamstra, D., Lansen, M., Michon, H., Ouden, M. den, Plas, N. van der, Vuik, J., Woerkom, Y. van, Erp, N. van, Hermens, M., Rebergen, D., Wezep, M. van, Duin, D. van (2013). Multidisciplinaire richtlijn Werk en Ernstige Psychische Aandoeningen. Utrecht: de Tijdstroom. Boertien, D. (2013). Concept Nederlandse vertaling WRAP Wellness Recovery Action Plan, Handboek voor WRAP Facilitators. Oorspronkelijke titel Facilitator Training Manual. Mental Health Recovery including Wellness Recovery Action Plan. Vermont: Peach Press Dummerston, 2009; herzien in 2012. Weeghel, J. van, Busschbach, J. van & Rooijen, S. van (2013). Epiloog. In: Jaarboek Psychiatrische Rehabilitatie 2013-2014. Amsterdam: SWP, pp 208-216.2458/13/193. Busschbach, J. van, Rooijen, S. van, Weeghel, J. van (red.) (2013). Jaarboek Psychiatrische Rehabilitatie 2013-2014. Amsterdam: SWP. 18 Kenniscentrum PHRENOS Phrenos - jaarverslag 2013 19

8. presentaties Coaching on the job. Voorlichting aan mental health teams in La Crosse, Wisconsin (USA), 3 juni. IPS, experiences from the Netherlands. Lezing tijdens Dansk Selskap for Distriktpsykiatri in Kopenhagen (Denemarken), 14 november. Shared caseload, shared goals, shared interventions, Workshop op het EAOF congres, Aviles (Spanje), 27 juni. Siesling, M., Habraken, J., Bongers, I.M.B. & Weeghel, J. van (2013): In-depth insight into the victimization of people with severe mental health problems. Voordracht op de ENMESH conferentie Verona (Italië), 3-5 oktober. Weeghel, J. van, Brouwers, E.P.M., Mathijssen, J.J.P., Bonetto, C.& Lasalvia, A. (2013). Exploring the relations between reported discrimination and employment among people with major depression: Findings from the ASPEN/INDIGO study. Xth European Network for Mental Health Services Evaluation (EnMesh) International Conference, Verona (Italië) 4 oktober. Internationaal Bitter, N. A., Roeg, D.P.K., Nieuwenhuizen, Ch. van & Weeghel, J van (2013). Comprehensive Approach to Rehabilitation Evaluation Research (CAREER): A presentation of the first results. Xth European Network for Mental Health Services Evaluation (EnMesh) International Conference, Verona (Italië), 3-5 oktober 2013 Boekel, L.C. van, Brouwers, E.P.M., Weeghel, J. van & Garretsen, H.F.L. (2013). Healthcare professionals regard for working with patients with substance use disorders: comparison of primary care, general psychiatry and specialist addiction services. 39th Annual Symposium of the Kettil Bruun Society for Social and Epidemiological Research on Alcohol, Kampala (Uganda), 3-7 juni 2013. Corbière, M., Brouwers, E.P.M. Lanctôt, N. & Employment specialist competencies needed to help people with severe mental disorders enrolled in supported employment programs. The Mental Health Services annual conference themps, Melbourne (Australië), 20-23 augustus. Joosen, M.C.W., Brouwers, E.P.M., Beurden, K.M. van, Terluin, B., Klink, J.J.L. van der, Verbeek, J., Eguchi, H., Woo, J. & An international comparison of occupational guidelines for the management of mental disorders. International Conference of the Guideline International Network, San Francisco (Verenigde Staten), 18-21 augustus. Voorzitter van het symposium Prevalence, nature and prevention of victimization amongst persons with (severe) mental health problems: findings from a national research programme in the Netherlands. ENMESH conferentie, Verona (Italië), 5 oktober. Voorzitter van het symposium over psychosocial interventions. ENMESH conferentie, Verona (Italië), 3 oktober. nationaal Bitter, N.A., Roeg, D.P.K., Nieuwenhuizen, Ch. van & CAREER-studie: Hoe effectief is het SRH? 5e Nationale Rehabilitatiecongres, poster, Utrecht, 17 april. Boekel, L.C. van, Brouwers, E.P.M., Weeghel, J. van & Garretsen, H.F.L. (2013). Attitudes van zorgverleners jegens patiënten met een verslaving: een vergelijking van verschillende zorgsectoren. FADO congres (Forum Alcohol en Drugs Onderzoek), Utrecht, 12 november. Boekel, L.C. van, Brouwers, E.P.M., Weeghel, J. van & Garretsen, H.F.L. (2013). Beeldvorming rond alcohol- en drugsverslaving in Nederland. Parnassia Groep, Den Haag, 11 november. Boekel, L.C. van, Brouwers, E.P.M., Weeghel, J. van & Garretsen, H.F.L. (2013). Bevindingen onderzoek stigmatisering en beeldvorming van mensen met een alcohol- en/of drugsverslaving. Dijk en Duin, Castricum, 14 maart. 20 Kenniscentrum PHRENOS Phrenos - jaarverslag 2013 21

Boekel, L.C. van, Brouwers, E.P.M., Weeghel, J. van & Garretsen, H.F.L. (2013). Bevindingen onderzoek stigmatisering en beeldvorming van mensen met een alcohol- en/of drugsverslaving. NovaKennis, Novadic-Kentron, Vught, 31 mei. Boekel, L.C. van, Brouwers, E.P.M., Weeghel, J. van & Garretsen, H.F.L. (2013). Het psychiatrisch stigma en wat je daartegen kunt doen. Nederlandse onderzoeksbevindingen in internationaal perspectief. Nationaal Rehabilitatiecongres, Utrecht, 17 april. Bijdrage studiedag HEE-team over Handreiking inzet ervaringsdeskundigheid, 1 maart. Debat over stigma op de GGZ Kennisdag, 7 februari. Duin, D. van, Hendriksen, A. en Rooijen, S. van (2013): Doorbraakproject Vroege Psychose. Netwerkbijeenkomst Netwerk Vroege Psychose, 7 november. Gestel-Timmermans, J.A.W.M. van, Nieuwenhuizen, Ch. van & Project Nationale Herstelschaal. 5e Nationale Rehabilitatiecongres. Utrecht, 17 april. Gestel-Timmermans, J.A.W.M. van, Nieuwenhuizen, Ch. van & Project Nationale Herstelschaal. Phrenos- Psychosecongres: Sociale inclusie is geen illusie. Zwolle, 28 november. Gestel-Timmermans, J.A.W.M. van, Nieuwenhuizen, Ch. van & Project Nationale Herstelschaal. RIBW Alliantie Utrecht, 10 april. De ervaringsdeskundige in uw organisatie. Workshop op het Medilexcongres, 29 mei. Ervaringsdeskundigheid, herstel en WRAP, RIBW Alliantie, 21 maart. Gestel-Timmermans, J.A.W.M. van, Nieuwenhuizen, Ch. van & Trajectbegeleiding verbinden met Mutli Systeem Therapie; Samen werken aan mogelijkheden. 5e Nationale Rehabilitatiecongres. Utrecht, 17 april. Lezing over bcp ed bij presentatie BCP bij GGZ Nederland, 4 december. Studiedag over herstel en WRAP, Triade Flevoland, 28 januari. WRAP. Kenniscentrum Persoonlijkheidsstoornissen, 20 juni. WRAP. Lezing tijdens het afscheid directeur CBB ingeest, 25 november. WRAP. Workshop op het Phrenos-Psychosecongres, 28 november. WRAP. Workshop op het Rehabilitatiecongres, 17 april. Duin, D. van (2013): Doorbraakproject Vroege Psychose. Contactpersonenoverleg Netwerk Vroege Psychose, 18 september. Duin, D. van en Couwenbergh, C. P. G. (2013). Toepassen van de Multidisciplinaire Richtlijn Schizofrenie. RIBW alliantie, 14 maart. Otto, E. en Duin, D. van (2013): Richtlijn Werk en ernstige psychische aandoeningen. Kick-off meeting MMMensen met Mogelijkheden, 10 oktober. Otto, E. (2103): IPS binnen FACT-teams. GGZ ingeest en Actenz, 26 september. IPS en verslaving. Workshop op het Rehabilitatiecongres, 17 april. IPS in Nederland, de stand van zaken. (F)ACT platform, 1 november. IPS in the Netherlands. Presentatie ten behoeve van een Noorse delegatie op werkbezoek in Nederland, 4 september. IPS Kick-off bijeenkomst. GGZ ingeest/actenz, 19 december. IPS mogelijk binnen een RIBW? Netwerk zorg en kwaliteit RIBW Alliantie, 26 september. IPS, noodzakelijk binnen VIP-teams? NVP contactpersonen overleg, 18 september. 22 23

IPS. RIBW groep Overijssel, 12 december. Herstel(ondersteunende zorg) in Dijk en Duin. Ontmoeting met de Raad van Bestuur Parnassia Groep. Beverwijk, 27 juni. IPS. Workshop tijdens het congres Werk is de beste zorg, 4 december. Weeghel. J. van (2013). Herstelondersteunende zorg voor mensen met ernstige psychische aandoeningen. Voordracht op de bijeenkomst van GGz-bestuurders en -directeuren. Castricum, 20 november. Voorlichting IPS. Kwintes RIBW, 10 december. Werk voor kwetsbare mensen, een haalbaar perspectief? Workshop op de GGz. Kennisdag, 7 februari. Arbeidsintegratie bij ernstige psychische aandoeningen: Zó werkt het. Stuurgroep Participatie van mensen met psychische aandoeningen. Den Haag, 25 juni. Arbeid en psychische aandoeningen. Zó werkt het. Symposium van de Gemeente Amsterdam over arbeidsparticipatie van mensen met psychische aandoenigen. Amsterdam, 18 september. Beter in beeld. Over het stigma bij ernstige psychische aandoeningen. Voordracht op de persconferentie over de start van de antistigma SIRE-campagne. Amsterdam, 27 juni. Het psychiatrisch stigma en wat je daartegen kunt doen. Nederlandse onderzoeksbevindingen in internationaal perspectief. Voordracht tijdens het Nationale Rehabilitatiecongres. Utrecht, 17 april. Individuele Plaatsing en Steun (IPS). Zó werkt het. Voordracht op het symposium van Ypsilon in Tilburg, 16 januari. Maatschappelijk herstel: hoogste tijd voor een actief beleid. Voordracht op het het Phrenos-Psychosecongres Sociale inclusie is geen illusie. Zwolle, 28 november. Maatschappelijk herstel van psychiatrische patiënten. Stand van kennis en perspectie. Jelgersma lezing, LUMC. Leiden, 10 september. Maatschappelijk integreren. Hoe kun je dat van elkaar leren? Dagvoorzitter van het Nationale Rehabilitatiecongres. Utrecht, 17 april. Weeghel, J. van, Brouwers, E.P.M., Lanctôt, N., Corbière, M. (2013) Competenties van trajectbegeleiders in IPS-programma s - De BAKES. Presentatie op de themabijeenkomst van het IPS-platform. Utrecht, 6 december. Weeghel, J. van, Brouwers, E.P.M., Lanctôt, N., Corbière, M. (2013). Competenties van trajectbegeleiders t.b.v. mensen met ernstige psychische aandoeningen in IPS-programma s - De BAKES. Presentatie op het mini-symposium van de Onderzoeksraad van de Parnassia Groep. Den Haag, 11 november. Dagvoorzitter van het Phrenos-Psychosecongres Sociale inclusie is geen illusie. Zwolle, 28 november. Onderzoek Herstel(ondersteunende zorg) in Dijk en Duin. Maatschappelijke participatie en het managen van risico s op victimisatie bij mensen met ernstige psychische aandoeningen. Den Haag, 16 april. Onderzoek Herstel(ondersteunende zorg) in Dijk en Duin. Voordracht op het Overleg Zorg van de Parnassia Groep. Den Haag, 15 april. Sociale inclusie, empowerment en destigmatisering. Inleiding op en leiding van het gelijknamige debat tijdens de GGZ Kennisdag. Amsterdam, 7 februari. De inclusie van mensen met (ernstige) psychische aandoeningen. Voordracht op het symposium Naar een inclusieve arbeidsmarkt. Amersfoort, 13 november. Stigmatisering van mensen met (ernstige) psychische aandoeningen. Voordracht Wetenschappelijk Middagprogramma Dijk en Duin. Castricum, 14 maart. Filosofie van herstel. Voordracht op het congres Filosofie van Herstel. Leiden, 23 januari 2013. Valt persoonlijk herstel te meten: een conceptuele verkenning. Voordracht op het parallelsymposium Remissie en Herstel van het Phrenos-Psychosecongres Sociale inclusie is geen illusie. Zwolle, 28 november. 24 25

Voorzitter van de TRANZO zorgsalon over arbeidsproblemen en arbeidsintegratie. Tilburg, 26 september. Wat werkt bij het bevorderen van maatschappelijk herstel? Voordracht op het Bunnik Symposium van Lundbeck. Utrecht, 8 maart. Zorgprogramma Psychotische Stoornissen Pro Persona. Een reactie. Nijmegen, 28 februari. Zorg voor mensen met ernstige psychische aandoeningen. Van catenaccio naar community support. Inleiding van de discussie op de bijeenkomst van de afdeling ernstige psychische aandoeningen van de NVvP. Maastricht, 12 april. Kennis delen over herstel, behandeling en participatie bij ernstige psychische aandoeningen colofon Dit jaarverslag is een uitgave van Kenniscentrum Phrenos. Utrecht, mei 2014. TEKST Jeanne Nitsche, Jaap van Weeghel en Marieke Soons Redactie Martine van der Deijl ONTWERP Streeff.nl (Gerald Vruggink) Kenniscentrum Phrenos Da Costakade 45 3521 VS Utrecht Postbus 1203 3500 BE Utrecht T 030 293 16 26 kcp@kcphrenos.nl www.kcphrenos.nl 26

Kennis delen over herstel, behandeling en participatie bij ernstige psychische aandoeningen www.kcphrenos.nl