Raadsvoorstel Datum Raad Portefeuillehouder 17 juli 2014 Ankie van Tatenhove Registratienummer BR1400125 Preventief toezicht van toepassing Nee Onderwerp Beleidsplan Hoogwaardig Handhaven bij Werk en Inkomen 2014-2017 Gevraagde beslissing Het Beleidsplan Hoogwaardig Handhaven voor Werk en Inkomen 2014-2017 vast te stellen. Samenvatting Volgens onze Afstemmingsverordening WWB 2013 (T13.01966) leggen wij u elke drie jaar een beleidsplan voor op het gebied van de handhaving bij Werk en Inkomen. Wij nemen de landelijke definitie over van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en Divosa 1 : Met handhaven worden de inspanningen van de gemeente aangeduid om de naleving van wet- en regelgeving te controleren en te versterken. Hierbij gaat het om controle van de rechtmatigheid van de uitkering en om de doelmatigheid van de re-integratie inspanningen. In 2013 heeft de intensieve controle van nieuwe aanvragen ervoor gezorgd dat vrijwel alleen mensen een uitkering kregen, wanneer zij deze ook daadwerkelijk nodig hadden. 47,5% van de aanvragen is door deze intensieve poortwachtersfunctie gestopt. Dit kon ofwel een positieve stop zijn, doordat we mensen direct doorleidden naar werk, ofwel een negatieve stop, doordat we tijdig ontdekten dat mensen beschikten over inkomsten of vermogen. Daarnaast leidden de fraudeonderzoeken tot het stoppen van 39 lopende uitkeringen en dit betrof een bedrag van 313.269, - aan onterecht uitgekeerde uitkeringen. Met de aanvulling van boetes vorderen we dit bedrag gefaseerd terug. Een deel van dit budget is mogelijk niet direct terug te vorderen, gezien de beperkte draagkracht van de doelgroep. Dit beleidsplan stelt een aantal veranderingen voor in het beleid voor handhaving, die op hoofdlijnen neerkomen op: - intensiveren van de inzet op handhaving met een meer systematische aanpak in alle fases van de nieuwe en lopende bemiddelingen. - meer inzet op voorlichting door deze toegankelijker en digitaler te maken. - voor 2014 continueren van inhuur van de externe specialisten, omdat de expertise van de bijzonder controleurs de toename van het aantal uitkeringen begrenst. - een combinatie van repressie en communicatie met gedragsbeïnvloeding. Met repressie bedoelen we controleren en beboeten. Daarnaast starten we met het communicatieprogramma De Klant in beweging. Hierbij stimuleren nieuwe WWB klanten elkaar in groepsverband om zich in zetten voor hun bemiddeling richting betaald werk. De klantmanager bewaakt de voortgang van de klanten. 1 Divosa is de Nederlandse vereniging van gemeentelijke managers op het terrein van participatie, werk en inkomen. Divosa stimuleert de deelname van iedereen aan de samenleving, bij voorkeur via betaald werk. De vereniging ondersteunt haar leden bij deze missie. Dit doet Divosa door te lobbyen, door professionele netwerken te ondersteunen en door kennis en inspiratie te verspreiden.
- een intensivering van de controle met risicoprofielen en het protocol huisbezoek. Hiervoor dient het Voorbeeldprotocol Huisbezoek van het Kenniscentrum Handhaving RCF (T14.00977) vastgesteld te worden. Met de veranderingen vanuit het beleidsplan Hoogwaardig Handhaven bij Werk en Inkomen 2014-2017 verwachten we een hoogwaardiger handhaving te realiseren, die financieel voordeel oplevert, doordat de uitkeringslasten worden beperkt, meer inwoners uitstromen naar werk en fraude wordt beboet. Financiële consequenties De reeds door u en de provincie vastgestelde Voorjaarsnota 2014 stelt ons in staat om de inzet van de extern controleurs van Investiga voor 2014 te continueren voor 155.000 en 3.000,- per jaar in te zetten voor het communicatieprogramma De klant in beweging, zoals in paragraaf 6.4 van de nota wordt toegelicht. Deze grotendeels incidentele uitgaven betreffen het inkomensdeel WWB - het zogenaamde BUIG budget - met de begrotingsposten FCL 6610000, ECL 343210. Wij kunnen effectiever handhaven met de inzet van Investiga en De klant in beweging. Door deze effectievere handhaving - met bovendien een hogere uitstroom naar werk - kunnen wij de toename van het uitkeringsbestand begrenzen op 7%. Wij rekenen op financieel voordeel van de inzet voor Investiga, omdat wij in 2013 hebben gezien dat deze inzet meetbare, onomstotelijke resultaten opleverde met besparingen in de uitkeringslasten: 18 uitkeringen zijn preventief gestopt en 39 uitkeringen zijn beëindigd. Voor 2014 willen wij de effecten van de handhaving waarborgen door de inzet van Investiga in beperktere mate - te continueren. Hieronder leggen wij uit hoe de kosten voor inzet in 2013 zijn opgebouwd: - De inhuur vindt plaats op een no cure, no pay basis. Dit betekent, dat de gemeente pas betaalt op het moment dat Investiga fraude of andere onjuistheden constateert, die een verlaging opleveren van het aantal uitkeringen. - Voor het stoppen van een lopende uitkering betaalt de gemeente aan Investiga een maandbedrag van 80% van de kosten van een deze uitkering gedurende maximaal 6 maanden. Mocht deze inwoner binnen 6 maanden opnieuw een uitkering toegekend krijgen, dan stopt de betaling aan Investiga direct. Dit kan gebeuren, wanneer een inwoner weliswaar eerder onterecht een (te hoge) uitkering ontving, maar nu kan aantonen dat hij/zij een uitkering nodig heeft om te voorzien in de kosten van levensonderhoud. Doorgaans wordt deze uitkering dan wel gekort met een boete en met kosten voor terugbetaling van de uitkering die eerder deels - onrechtmatig is verstrekt. - Voor het tegenhouden aan de poort van een nieuwe uitkering betaalt de gemeente 40% van de kosten van deze uitkering gedurende maximaal 6 maanden. Ook deze betalingen stoppen, wanneer deze persoon eventueel alsnog binnen 6 maanden een uitkering krijgt. - Op deze manier is in 2013 155.000,- uitgegeven aan de inhuur van externe controleurs van bureau Investiga. Gedurende 2014 lopen de uitgaven nog voor het beëindigen van uitkeringen die in de tweede helft van 2013 zijn gestopt. Dit loopt volgens berekeningen op tot 110.000,-. - Daarnaast is het raadzaam om in 2014 nog 45.000,- in te zetten voor ongeveer 7 nieuwe dossiers. Er zijn in het lopende uitkeringsbestand nog complexe dossiers die alleen afdoende onderzocht kunnen worden met inzet van Investiga. - Begin 2015 evalueren we de resultaten van deze nieuwe inzet voor 2014. Afhankelijk van deze resultaten kunnen we dan voorstellen om de inzet van Investiga niet langer voort te zetten, omdat deze dan niet langer nodig is. Het is ook mogelijk, dat wij voorstellen om de inzet van Investiga in 2015 op een beperkte schaal voort te zetten, indien we dan nog zouden beschikken over extra complexe dossiers die alleen afdoende onderzocht kunnen worden met de analysevaardigheden en de opsporingsvaardigheden van Investiga. Met de Kadernota 2015 kunt u hier als Raad over besluiten. Het is moeilijk om precies aan te geven hoeveel deze besparingen precies opleveren op de middellange termijn. NB: het betreft hier besparingen op toekomstige groei van de uitgaven en in beperkte mate
besparingen op de huidige uitgaven, doordat we onterecht uitgekeerde uitkeringen terugvorderen over een langere termijn. Het kenniscentrum RCF 2 heeft een besparingscalculator ontwikkeld, die de besparing berekent van de beëindigde uitkeringen. De besparing verschilt naarmate iemand naar verwachting korter of langer in de WWB uitkering blijft. Deze duur loopt van 6 tot 24 maanden en hangt af van de leeftijd en van persoonlijke kenmerken die de kansen op toeleiding naar werk bepalen. Op basis van de individuele kenmerken van de 39 personen bij wie deze uitkeringen in 2013 zijn beëindigd, levert dit een besparing in de uitkeringslasten op van: 313.000,- in 2013 420.000,- in 2014 94.000,- in 2015+ ------------ + 827.000,- die bespaard wordt in deze periode van drie jaar. In vergelijking met de investeringen van 2013 van 155.000,-, levert dit een voordeel op van ( 827.000,- - 155.000,- ) = 672.000,- Deze berekening beschouwen wij als de maximaal haalbare besparing. De besparingscalculator is een relatief nieuw instrument, dat nog niet wetenschappelijk, noch langdurig is onderzocht. Bovendien heeft de gemeente de besparing niet volledig in de hand: als frauderende WWB ers met de Noorderzon vertrekken, is het moeilijk om boetes op te leggen. Echter, er bestaat overeenstemming over het idee, dat de inzet van extern adviseurs voordelen oplevert. Ook met een minder rooskleurige berekening behalen we behoorlijke besparingen. Preventief toezicht Dit voorstel hoeft niet voorgelegd te worden aan de Provincie omdat de financiële consequenties met de Voorjaarsnota 2014 worden voorgelegd aan de Provincie. Verdere procedure Met de vaststelling van het Beleidsplan Hoogwaardig Handhaven bij Werk en Inkomen 2014-2017 vindt kaderstelling plaats voor het uitvoeren van de handhaving in Lansingerland. Dit betekent, dat wij kunnen overgaan tot de acties uit het schema van hoofdstuk 8. Wij verwachten deze te kunnen uitvoeren in het tweede tot en met het vierde kwartaal van 2014. Juridische aspecten Op deze beleidsnota zijn de volgende wetten van toepassing: de Wet werk en bijstand de Fraudewet de Wet Huisbezoeken Extern draagvlak/burgerparticipatie Over dit beleidsplan is overleg gevoerd met de betrokkenen van de afdeling Publiekszaken. In de vergadering van 12 maart 2014 heeft de Cliëntenadviesraad WWB (CAR WWB) gereageerd op het concept beleidsplan. Hun advies en onze reactie hierop voegen wij toe als bijlage. Bijlagen Beleidsplan Hoogwaardig Handhaven bij Werk en Inkomen 2014-2017 (T14.03116) Voorbeeldprotocol Huisbezoek Kenniscentrum Handhaving RCF (T14.00977) met de informatieve teksten over het huisbezoek (T12.10291, T12.10294, T12. 07959, T12.07960) Het advies van de Cliëntenadviesraad WWB (CAR WWB) bij dit beleidsplan (I14.11438) Onze reactie op de brief van de CAR WWB. (U14.04403) 2 De 9 RCF Kenniscentra Handhaving zijn een initiatief van het ministerie van SZW om gemeenten en handhavingspartners in het WIZ-domein (Werk, Inkomen en Zorg) te verbinden en te versterken.
Toelichting Inleiding Met het vaststellen van het Beleidsplan Hoogwaardig Handhaven bij Werk en Inkomen 2014-2017 verwachten we een hoogwaardiger handhaving te realiseren, die financieel voordeel oplevert, doordat de uitkeringslasten worden beperkt, meer inwoners uitstromen naar werk en fraude wordt beboet. Beoogd maatschappelijk effect Handhaving hoogwaardiger en effectiever in te zetten voor werk en inkomen. Daarmee willen we bewaken en bevorderen, dat: 1. Fraude zo veel mogelijk wordt voorkomen of gestopt en zo nodig beboet. 2. Uitkeringen rechtmatig en doelmatig worden verstrekt. 3. Inwoners binnen hun individuele mogelijkheden voldoen aan hun verplichte medewerking voor hun arbeidsinschakeling. Kernargumenten 1.1. In de afstemmingsverordening WWB 2013(T13.01966) is een beleidsplan handhaving toegezegd. In artikel 14 van de Afstemmingsverordening WWB 2013 staat dat wij u als Gemeenteraad elke drie jaar een plan voorleggen met het beleid en de uitvoering op het gebied van de handhaving. Vervolgens geven wij elk jaar een overzicht van de resultaten. Dit beleidsplan geeft richting aan de uitvoering, opdat deze effectiever tot resultaten kan komen. Ook het Rijk verwacht een positief sturende werking van een beleidsplan Handhaving. Gemeenten die vanwege budgetkrapte een aanvraag doen voor een Incidentele of Meerjarige Aanvullende Uitkering maken bij het Rijk meer kans op toekenning, wanneer zij een beleidsplan Handhaving hebben opgesteld. 1.2. Intensief handhavingsbeleid draagt bij aan het beheersen van de uitkeringslasten Door intensievere controle bij de intake zijn minder uitkeringen toegekend en door intensievere controle bij bestaande klanten zijn 39 lopende uitkeringen gestopt. Deze vermindering van het aantal uitkeringen bevordert het beheersen van de uitkeringslasten. Streng handhavingsbeleid werkt bovendien preventief. Binnen de reeds geïntensiveerde handhavingsaanpak van 2013 heeft de inzet van Investiga- met extra expertise op het gebied van dossieranalyse en extra opsporingsvaardigheden - in het bijzonder de volgende resultaten opgeleverd. - Achttien aanvragen zijn bij de intake tegengehouden na onderzoek van de bijzonder controleurs. Hiermee is dus groei in het nieuwe bestand van 18 uitkeringen gestopt. (Dit zijn 18 vanuit het totaal van 148 dat is gestopt in de gehele gemeente). Het betrof hier complexe dossiers, waarbij de expertise van de bijzonder controleurs is ingeroepen. - 39 lopende uitkeringen zijn gestopt. Vijf onderzoeken zijn nu nog niet afgerond, dus dit aantal kan nog oplopen. Hiermee hebben zij de kosten teruggedrongen van de lopende uitkeringen, hetgeen directe besparingen oplevert. - 313.269,- was het totale bedrag van opgespoorde, onterecht uitgekeerde uitkeringen in 2013. 1.3 Intensievere controle met in acht name van de landelijke protocollen zorgt voor een balans tussen effectieve controle en de privacy van klanten. Risicoprofielen kunnen bijdragen aan het beter opsporen van fraude. Daarnaast draagt het vaststellen van het voorbeeld protocol Huisbezoek van het landelijke kenniscentrum Handhaven het RCF kenniscentrum Handhaven bij aan het zorgvuldig omgaan met de privacy van klanten.
1.4. Een combinatie van repressieve en communicatieve handhaving levert de beste resultaten. Binnen de (geestelijke) gezondheidszorg is het al jarenlang gemeengoed om een gewenste gedragsverandering te realiseren met een combinatie van repressie en communicatie. Daarbij ontstaat een aanpak die past bij de situatie van de klant. De nieuw voorstelde communicatieve aanpak combineert communicatieve handhaving met controlerende handhaving. Bij de methodiek van De klant in beweging werken klantmanagers gemiddeld acht tot 12 weken met groepen van 10-12 klanten. Klanten stimuleren elkaar ook in groepsverband om zich in zetten voor hun bemiddeling richting participatie of werk. Bovendien houden de groepsleden en de klantmanager digitaal contact in een afgesloten groep op Internet. Dit vraagt om onderhoud door een gespecialiseerd bureau. Deze kosten kunnen worden gedekt uit het inkomensdeel van de WWB.
Raadsbesluit Datum Raad 26 juni 2014 Registratienummer {CORSANR} Onderwerp Beleidsplan Hoogwaardig Handhaven bij Werk en Inkomen 2014-2017 De raad van de gemeente Lansingerland; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders d.d. 27-05-2014; Overwegende dat 1. Een beleidsplan handhaving richting geeft aan de uitvoering. 2. Intensiveren van het handhavingsbeleid bijdraagt aan het beheersen van de uitkeringslasten. 3. Intensievere controle met in acht name van de landelijke protocollen zorgt voor een balans tussen effectieve controle en de privacy van klanten. 4. Een combinatie van repressieve en communicatieve handhaving de beste resultaten levert. Gelet op de Afstemmingsverordening WWB 2013 (T13.01966) die bepaalt dat u als Gemeenteraad elke drie jaar een beleidsnota over handhaven bij Werk en Inkomen krijgt voorgelegd. de volgende wetten die van toepassing zijn op handhaving bij Werk en Inkomen: o de Wet werk en bijstand o de Fraudewet o de Wet Huisbezoeken Besluit(en) Het Beleidsplan Hoogwaardig Handhaven voor Werk en Inkomen 2014-2017 vast te stellen. Aldus vastgesteld door de raad van de gemeente Lansingerland in zijn openbare vergadering van 17 juli 2014, de plaatsvervangend griffier, de voorzitter drs. Marijke Walhout Coos Rijsdijk