GEMEENTELIJK RUP ZONEVREEMDE WONINGEN FASE 2: WONINGEN IN RUIMTELIJK KWETSBAAR GEBIED. STAD SCHERPENHEUVEL-ZICHEM Provincie Vlaams-Brabant

GEMEENTELIJK RUP ZONEVREEMDE WONINGEN FASE 2: WONINGEN IN RUIMTELIJK KWETSBAAR GEBIED August Nihoulstraat 13-15 Tel.: 013 35 24 00 Fax: 013 35 24 07 STAD SCHERPENHEUVEL-ZICHEM Provincie Vlaams-Brabant Dossiernr.: 05.5051 Projectnr.: 04/5051 Versie: E juni 2012 ARCADIS Belgium nv Kortrijksesteenweg 302 9000 GENT Tel.: 09 242 44 44 Fax: 09 242 44 45 ISO 9001 gecertificeerd voor: Adviesverlening, studie en ontwerp van gebouwen, infrastructuur, milieu en ruimtelijke ordening= _qt=_b=j=mqos=suo=tmv= omo=_êìëëéä= fkd=pomjmsutmrpjto= =

Revisiestatus: Versie Datum Opmerking A juni 2008 Voorontwerp B augustus 2010 Aanpassingen na adviesronde screening plan-mer plicht C maart 2011 Aanpassingen na plenaire vergadering dd. 06/09/2010 D september 2011 Aanpassingen na plenaire vergadering dd. 07/06/2011 E juni 2012 Aanpassingen na openbaar onderzoek dd. 16/01/2012 tot 16/03/2012 Opgesteld: Afd. / Discipline Ruimte Verkeer Ruimte verkeer Ruimte verkeer & & & Functie Naam Handtekening Datum Projectverantwoordelijke Ruimtelijk planner Projectmedewerker ruimtelijke ordening Projectmedewerker ecologie Bart Antheunis Jasper Wittock Sofie van Brussel Geverifieerd: Afd. / Discipline Ruimte verkeer & Functie Naam Handtekening Datum Projectverantwoordelijke Ruimtelijk planner Bart Antheunis Fase 2: Woningen in ruimtelijk kwetsbaar gebied Stad Scherpenheuvel-Zichem - Versie E Pagina 2 van 108

INHOUDSOPGAVE INLEIDING... 6 TOELICHTING BIJ HET RUP... 7 1. AFBAKENING EN SITUERING... 7 2. BESPREKING BESTAANDE FEITELIJKE TOESTAND... 9 3. BESPREKING BESTAANDE JURIDISCHE TOESTAND... 11 3.1. GEWESTPLAN... 11 3.2. GEMEENTELIJKE PLANNEN VAN AANLEG... 12 3.3. GEMEENTELIJKE RUIMTELIJKE UITVOERINGSPLANNEN... 12 3.4. VLAAMSE CODEX RUIMTELIJKE ORDENING (1 SEPTEMBER 2009)... 13 3.5. UITVOERINGSBESLUIT VAN 28 NOVEMBER 2003 INZAKE ZONEVREEMDE FUNCTIEWIJZIGINGEN... 14 3.6. VEN-GEBIEDEN... 15 3.7. HABITAT- EN VOGELRICHTLIJNGEBIEDEN... 16 3.8. DECREET INTEGRAAL WATERBELEID WATERTOETS... 18 3.9. MONUMENTEN EN LANDSCHAPPEN... 20 3.10. INVENTARIS WAARDEVOL NIET-BESCHERMD BOUWKUNDIG ERFGOED... 22 3.11. PROCESSEN-VERBAAL: BOUWOVERTREDINGEN... 22 3.12. GOEDGEKEURDE VERKAVELINGEN... 22 3.13. TOETSING VERGUNNINGENTOESTAND... 22 3.13.1. Oprichtingsdatum ongekend of vergunningentoestand onduidelijk... 22 3.13.2. Woningen van vóór 1962... 23 3.13.3. Woningen tussen 1962 en de eerste inwerkingtreding van het gewestplan Aarschot- Diest (29 november 1978)... 23 3.13.4. Woningen na 1978... 23 4. BESPREKING BELEIDSMATIGE CONTEXT... 24 4.1. RUIMTELIJK STRUCTUURPLAN VLAANDEREN (B.V.R. 23/09/1997)... 24 4.2. PROVINCIAAL RUIMTELIJK STRUCTUURPLAN VLAAMS-BRABANT (M.B. 07/10/2004)... 25 4.3. IN UITVOERING VAN HET GEMEENTELIJK RUIMTELIJK STRUCTUURPLAN... 26 5. RANDVOORWAARDEN EN/OF ELEMENTEN UIT ANDERE STUDIES EN PLANNEN... 34 5.1. MOBILITEITSPLAN... 34 5.2. LANDSCHAPSATLAS... 34 5.2.1. Relictzones... 34 5.2.2. Ankerplaatsen... 35 6. INVENTARIS - BASISKAART... 37 7. AFWEGINGSKADER... 39 7.1. AFWEGINGSKADER VOOR ZONEVREEMDE WONINGEN... 39 7.1.1. Zonevreemde woningen binnen ruimtelijk kwetsbaar gebied... 39 7.1.2. Zonevreemde woningen die slechts gedeeltelijk in ruimtelijk kwetsbaar gebied zijn gelegen... 40 7.2. BIJKOMENDE ECOLOGISCHE AFWEGING... 41 7.2.1. Identificatie elementen/fasen van plan/project met mogelijke impact... 41 7.2.2. Methodiek - Effectbeoordeling voor woningen in ruimtelijk kwetsbare gebieden... 42 7.2.3. Resultaten en implicaties voor stedenbouwkundige vergunningen... 56 7.3. AFWEGINGSKADER VOOR LANDBOUWZETELS... 61 7.4. TOEPASSING VAN DE 70M-REGEL IN COMBINATIE MET EEN RUIMTELIJK-MORFOLOGISCHE AFWEGING... 62 Fase 2: Woningen in ruimtelijk kwetsbaar gebied Stad Scherpenheuvel-Zichem - Versie E Pagina 3 van 108

7.5. OVERZICHT AFWEGING ZONEVREEMDE WONINGEN EN LANDBOUWBEDRIJVEN BINNEN RUIMTELIJK KWETSBAAR GEBIED... 62 8. AANVULLENDE BELEIDSOPTIES BINNEN HET RUP... 63 8.1. ZONEVREEMDE WONINGEN IN GOEDGEKEURDE, NIET VERVALLEN VERKAVELINGEN... 63 8.2. SITES MET CULTUURHISTORISCHE WAARDE... 63 9. VAN BASISKAART TOT BELEIDSKAART... 64 10. OPBOUW VAN HET RUP ZONEVREEMDE WONINGEN FASE 2... 66 11. GEWENSTE ONTWIKKELING... 67 11.1. ONTWIKKELINGSPERSPECTIEVEN VOLGENS DE VLAAMSE CODEX RUIMTELIJKE ORDENING... 67 11.2. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING: RUIMTELIJKE OPTIES TE VERTALEN IN STEDENBOUWKUNDIGE VOORSCHRIFTEN... 68 11.2.1. Algemeen: vergund of vergund geacht en niet-verkrotte gebouwen... 68 11.2.2. Artikel 3: Zonevreemde woningen binnen ruimtelijk kwetsbaar gebied type A (= type 1a en groep A in ecologische afweging)... 69 11.2.3. Artikel 4: Zonevreemde woningen binnen ruimtelijk kwetsbaar gebied type B (= type 1a en groep B in ecologische afweging)... 71 11.2.4. Artikel 5: Zonevreemde landbouwbedrijven binnen ruimtelijk kwetsbaar gebied (type 6a)... 73 11.2.5. Artikel 6: Beschermd en waardevol niet-beschermd bouwkundig erfgoed binnen ruimtelijk kwetsbaar gebied... 73 12. SCREENING PLAN-MER PLICHT... 84 13. RUIMTEBALANS... 85 14. PLANBATEN, PLANSCHADEN EN COMPENSATIEVERGOEDINGEN... 85 15. OP TE HEFFEN VOORSCHRIFTEN... 85 STEDENBOUWKUNDIGE VOORSCHRIFTEN... 87 ART 1. GEHANTEERDE BEGRIPPEN EN WIJZE VAN METEN... 88 ART 2. ALGEMENE BEPALINGEN... 92 ART 3. WONINGEN IN RUIMTELIJK KWETSBAAR GEBIED TYPE A... 93 ART 4. WONINGEN IN RUIMTELIJK KWETSBAAR GEBIED TYPE B... 97 ART 5. LANDBOUWBEDRIJF IN RUIMTELIJK KWETSBAAR GEBIED... 101 ART 6. BESCHERMD EN WAARDEVOL NIET-BESCHERMD BOUWKUNDIG ERFGOED... 102 VERORDENEND PLAN... 105 BIJLAGEN... 107 BIJLAGE 1: ONTHEFFING TOT PLAN-MER... 107 Fase 2: Woningen in ruimtelijk kwetsbaar gebied Stad Scherpenheuvel-Zichem - Versie E Pagina 4 van 108

ifgpq=jbq=h^^oqbk= Kaart 1: Afbakening van de ruimtelijk kwetsbare gebieden in Scherpenheuvel-Zichem... 8 Kaart 2: Situering van de zonevreemde woningen... 8 Kaart 3: VEN-gebieden... 16 Kaart 4: Habitatrichtlijn- en vogelrichtlijngebieden... 17 Kaart 5: Effectieve en mogelijk overstromingsgevoelige gebieden... 20 Kaart 6: Zoneringsplan (MB 08/07/2008)... 20 Kaart 7A/B: Landschapsatlas (A) en beschermd erfgoed en waardevol niet-beschermd bouwkundig erfgoed (B)... 36 Kaart 8: Lokale verbindende wegen geselecteerd volgens het GRS... 40 Kaart 9: Afgebakende zone-eigen woonlinten... 40 Kaart 10: Afgebakende woonkernen Scherpenheuvel-Zichem... 40 Kaart 11: Geïsoleerde zonevreemde woningen die niet worden opgenomen in het RUP... 40 Kaart 12: Zonevreemde woningen die bij herbouw in het woongebied kunnen gebouwd worden... 41 Kaart 13A/B: Ecologische afweging op basis van vier criteria (A) en Ecologische afweging op basis van landschapsecologische visies, ligging t.o.v. SBZ-H en ruimtelijke clustering (B)... 45 Kaart 14: Afweging zonevreemde woningen binnen ruimtelijk kwetsbaar gebied (zie plan in bijlage)... 62 ifgpq=jbq=cfdrobk= Figuur 1: Afwegingskader voor zonevreemde woningen volgens het GRS... 32 Figuur 2: Opmaak inventaris zonevreemde woningen en werkkaart... 38 Figuur 3: Afwegingkader zonevreemde woningen... 59 Figuur 4: Afwegingskader landbouwzetels... 61 ifgpq=jbq=q^_biibk= Tabel 1: Zonevreemde woningen/landbouwbedrijven volgens bestemmingszone... 11 Tabel 2: Het aantal zonevreemde woningen per beleid... 65 Fase 2: Woningen in ruimtelijk kwetsbaar gebied Stad Scherpenheuvel-Zichem - Versie E Pagina 5 van 108

fkibfafkd= Het RUP in uitvoering van het gemeentelijk structuurplan Scherpenheuvel Zichem Voorliggend gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) bevat een belangrijk thema dat tot het ruimtelijk beleid van de gemeente behoort: de opmaak van een RUP voor de zonevreemde woningen. De opmaak van het RUP voor de zonevreemde woningen is in de eerste plaats een actie die volgt uit de bindende bepalingen van het gemeentelijk structuurplan van de stad. Het structuurplan bepaalt immers dat voor de zonevreemde woningen een gemeentelijk RUP wordt opgemaakt. Omwille van het grote aantal zonevreemde woningen in de gemeente en de verschillende problematiek van deze zonevreemde woningen wordt het RUP in twee fase uitgevoerd. Een eerste fase bevat de woningen die gelegen zijn buiten ruimtelijk kwetsbaar gebied en een tweede fase bevat de woningen die gelegen zijn in ruimtelijk kwetsbaar gebied. Het onderwerp van dit RUP is fase 2 of de woningen gelegen in ruimtelijk kwetsbaar gebied. Motivering voor het opmaken van een RUP De huidige problematiek rond zonevreemde woningen vindt eigenlijk zijn oorsprong in de jaren zeventig. De overheid startte in die periode met het opstellen van gewestplannen. Elk gebied op de kaart kreeg een bestemming: woongebied, landbouwgebied, industriegebied, groengebied, agrarisch gebied, enzovoort. Bedoeling was om tot een betere ruimtelijke ordening te komen. Een woning bouwen in natuurgebied kon voortaan niet meer. De gewestplannen hielden echter niet altijd rekening met de bestaande toestand. Daardoor werden sommige gebouwen plots zonevreemd. Ook voor de zonevreemde woningen in Scherpenheuvel Zichem hield de opmaak van het gewestplan slechts gedeeltelijk rekening met de plaatselijke situatie. Niet alle aanwezige woningen werden opgenomen in (landelijk) woongebied. Daarnaast zijn er via uitzonderingsmaatregelen ook nog woningen gelegen in goedgekeurde verkavelingen in ruimtelijk kwetsbaar gebied. Op die manier is een vrij onduidelijke situatie ontstaan: woningen gelegen in goedgekeurde verkavelingen komen gemengd voor met woningen gelegen in ruimtelijk kwetsbaar gebied niettegenstaande deze woningen soms naast elkaar liggen. In andere gevallen sluiten de woningen in ruimtelijk kwetsbaar gebied onmiddellijk aan bij woningen in landelijk woongebied of bij de dorpskern waardoor ze geen andere impact hebben op dit ruimtelijk kwetsbaar gebied dan de aanpalende woningen in woongebied. Via de opmaak van een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan wenst de stad Scherpenheuvel- Zichem deze ingewikkelde situatie ruimtelijk op te lossen. Fase 2: Woningen in ruimtelijk kwetsbaar gebied Stad Scherpenheuvel-Zichem - Versie E Pagina 6 van 108

qlbif`eqfkd=_fg=ebq=orm= NK ^c_^hbkfkd=bk=pfqrbofkd= Het werkingsgebied van onderhavig ruimtelijk uitvoeringsplan zonevreemde woningen ligt verspreid over het grondgebied van Scherpenheuvel-Zichem. Hierbij beperkt het RUP zich tot alle zonevreemde woningen die in de ruimtelijk kwetsbare gebieden zijn gelegen. In de inleiding werd het probleem van zonevreemdheid al aangekaart. Door het in voege treden van de gewestplannen kwamen ook in Scherpenheuvel-Zichem een groot aantal woningen buiten de geëigende 1 bestemmingszone te liggen. Voor deze gevallen wordt de term zonevreemd gebruikt. In dit RUP worden alle woningen behandeld die vallen onder artikel 4.4.10. van de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening (VCRO) en volgens artikel 1.1.2. 10 in ruimtelijk kwetsbaar gebied zijn gelegen. Het artikel 4.4.10. heeft het scheppen van rechtszekerheid voor de eigenaars van vergunde woningen en gebouwen, gelegen buiten de geëigende bestemmingszone, voor ogen. De zonevreemde woningen die in het RUP fase 2 worden opgenomen bevinden zich in volgende bestemmingszones: natuurgebied, reservaatgebied, bosgebied, agrarisch gebied met ecologisch belang, grote eenheden natuur (GEN) en grote eenheden natuur in ontwikkeling (GENO). Woningen gelegen in parkgebieden worden meegenomen in fase 1. De parkgebieden worden voor zoenvreemde woningen niet beschouwd als zijnde ruimtelijk kwetsbare gebieden omdat deze worden uitgesloten in de artikels 4.1.13. t.e.m. 4.4.15., 4.4.20., 4.4.21. en 4.4.23. van de VCRO. Woningen gelegen in habitatrichtlijngebieden worden wel beschouwd als woningen gelegen binnen ruimtelijk kwetsbare gebieden. Deze gebieden vallen immers veelal samen met de natuuren/of bosgebieden of VEN-gebieden. De vogelrichtlijngebieden worden niet als ruimtelijk kwetsbare gebieden beschouwd omdat deze ook boven landelijk woongebied en woongebied werden afgebakend. Woningen die in een vogelrichtlijngebied zijn gelegen worden mee behandeld in fase 1 van dit RUP. Tot de afbakening van het plangebied behoren ook alle woningen die gelegen zijn in een goedgekeurde, niet vervallen verkavelingen die buiten de gewestplanbestemming woongebied werd vergund en gelegen zijn in ruimtelijk kwetsbaar gebied, m.u.v. de parkgebieden. Deze woningen zijn in principe correct gelegen en zijn conform de verkavelingsvoorschriften als woongebied te beschouwen. In sommige gevallen zijn er nog onbebouwde kavels in deze verkavelingen. Het risico bestaat er echter in dat deze verkavelingen op een bepaald moment komen te vervallen (VCRO art. 4.6.4) of worden opgeheven (VCRO art. 4.6.5 en 4.6.6), waardoor de woningen zonevreemd komen te liggen en hun rechtszekerheid vervalt. Om dit probleem op te lossen worden de woningen mee opgenomen in dit RUP. Ook de landbouwbedrijven worden mee opgenomen in het RUP. Landbouwbedrijven vormen bij stopzetting van de landbouwactiviteiten wel een potentiële zonevreemde woning. Om ervoor te zorgen dat deze gebouwen bij stopzetting van de landbouwactiviteiten dezelfde ontwikkelingsmogelijkheden krijgen als de andere zonevreemde woningen worden ze mee opgenomen in het RUP. 1 De bestemmingszones waar wonen als hoofdactiviteit toegelaten is, zijn: woongebied, woongebied met landelijk karakter, woonuitbreidingsgebied, woonpark en woongebied met culturele, historische en/of esthetische waarde. Fase 2: Woningen in ruimtelijk kwetsbaar gebied Stad Scherpenheuvel-Zichem - Versie E Pagina 7 van 108

Tenslotte wordt ook zonevreemd beschermd erfgoed en het waardevol niet-beschermd bouwkundig erfgoed opgenomen in het RUP waaraan een duidelijke woonfunctie gekoppeld is. Via opname in het RUP wil de gemeente de woonfunctie voor deze gebouwen vrijwaren. Tevens wil ze door opnamen in het RUP aan deze gebouwen ruimere ontwikkelingsmogelijkheden meegevend die ervoor kunnen zorgen dat de erfgoedwaarde van de gebouwen behouden blijft. Beschermd erfgoed of waardevol niet-beschermd bouwkundig erfgoed waar geen woonfunctie aan gekoppeld is, en waar dit naar de toekomst ook niet gewenst is (vb. Maagdentoren te Zichem), worden niet mee opgenomen in het RUP. Kaart 1: Afbakening van de ruimtelijk kwetsbare gebieden in Scherpenheuvel-Zichem Het RUP bevat, met uitzondering van het RUP Oude Baan in Okselaar en zonevreemde woningen die omwille van hun logische ruimtelijke ligging mee worden opgenomen in andere (gebiedsgerichte) RUP s die in de gemeente worden opgemaakt, alle zonevreemde woningen die gelegen zijn in ruimtelijk kwetsbaar gebied, met uitzondering van de parkgebieden, en habitatrichtlijngebied. De woningen die gelegen zijn binnen het RUP Oude Baan worden omwille van hun specifieke situatie (cluster van ca. 60 woningen, grotendeels gelegen in goedgekeurde verkaveling of gebouwd van < 1962, gemengde problematiek met zonevreemd bedrijf, begraafplaats en wel en niet gelegen in ruimtelijk kwetsbaar gebied) in een afzonderlijk gebiedsgericht RUP opgenomen. Kaart 2: Situering van de zonevreemde woningen Fase 2: Woningen in ruimtelijk kwetsbaar gebied Stad Scherpenheuvel-Zichem - Versie E Pagina 8 van 108

OK _bpmobhfkd=_bpq^^kab=cbfqbifghb=qlbpq^ka= Scherpenheuvel-Zichem maakt deel uit van een keten van kernen langsheen de Demer. Binnen deze keten vormen Diest en Aarschot functionele en morfologische zwaartepunten. Hiertussen bevindt zich Scherpenheuvel-Zichem. Deze stad bestaat uit vijf kernen (Scherpenheuvel, Zichem, Testelt, Averbode en Schoonderbuken) en drie kleinere landelijke woonzones (Messelbroek, Okselaar en Keiberg). In de stad treedt er op zeer veel plaatsen een snel uitdijende lintbebouwing op waardoor deze kernen aan elkaar groeien. Het samengroeien van kernen, onder invloed van een verlinting, doet zich voornamelijk voor tussen Testelt en Averbode en ten westen van Scherpenheuvel en Zichem. De woningen in deze lintbebouwingen hebben meestal geen stedenbouwkundige of typologische eenheid en zorgen voor een versnippering van het landschap. Een deel van deze lintbebouwing is zonevreemd gelegen. In het agrarisch gebied 2 bevindt zich tevens veel verspreide bebouwing, al dan niet gegroeid uit stopgezette landbouwactiviteiten. Ook in parkgebied, natuurgebied en reservaatgebied is verspreide bebouwing aanwezig, hetzij minder uitgesproken. Enkel de Demervallei, het zuidoostelijk gedeelte en het noorden (Averbodebossen) van de stad is nog relatief vrij van bebouwing. Het totale aantal zonevreemde woningen bedraagt 631. Hiervan zijn er 109 woningen in ruimtelijk kwetsbaar gebied gelegen. De woningen maken, voor zover ze niet opgenomen worden binnen een ander RUP onderdeel uit van het RUP zonevreemde woningen fase 2 woningen in ruimtelijk kwetsbaar gebied. Daarnaast zijn er 217 woningen in een goedgekeurde verkaveling gelegen buiten het woongebied van het gewestplan. Hiervan zijn er 46 in ruimtelijk kwetsbaar gebied gelegen. Binnen deze verkavelingen zijn nog een 8-tal onbebouwde percelen gelegen. Bij verval of vernietiging van deze verkavelingen zijn dit allen potentiële zonevreemde woningen. Deze woningen maken, voor zover ze niet opgenomen worden binnen een andere RUP, onderdeel uit van het RUP zonevreemde woningen fase 2. In de gemeente zijn er nog 37 actieve landbouwbedrijven aanwezig. Hiervan zijn er 4 zonevreemd gelegen en tevens in ruimtelijk kwetsbaar gebied gelegen. Deze landbouwbedrijven vormen bij stopzetting van de landbouwactiviteiten een potentiële zonevreemde woning. Deze agrarische bedrijven maken, voor zover ze niet opgenomen worden binnen een ander RUP, onderdeel uit van het RUP zonevreemde woningen fase 2. 1 landbouwbedrijf werd reeds opgenomen in het RUP zonevreemde bedrijven, deelplan 4 Vanhulst, naar aanleiding van een positief planologische attest en vormt geen onderdeel meer van het RUP zonevreemde woningen fase 2. Een ander landbouwbedrijf, gelegen in de Ernest Claesstraat, heeft voldoende ontwikkelingsmogelijkheden binnen de aanpalende geëingende zone en wordt daarom niet verder opgenomen in het RUP zonevreemde woningen fase 2 (hier worden de basisrechten voor woningen in ruimtelijk kwetsbaar gebied toegepast). Van 2 gebouwen wordt aangeduid dat er een horeca activiteit aanwezig is. Het betreft 2 horecazaken die gekoppeld worden aan de uitbating van een visput. De eerste zaak betreft De Spellehut in Dijk. De tweede betreft de Forelvisserij t Craenrijk in Hoornblaas 41. Op deze laatste locatie is ook een bouwovertreding vastgesteld. Vermits er aan de uitbating van de horecazaken en de visputten geen woonfunctie verbonden is worden ze verder niet mee behandeld in dit RUP. 2 Waaronder ook landschappelijk waardevol agrarisch gebied en agrarisch gebied met ecologisch belang. Fase 2: Woningen in ruimtelijk kwetsbaar gebied Stad Scherpenheuvel-Zichem - Versie E Pagina 9 van 108

1 gebouw betreft de uitbating van een complex voor serviceflats. Het betreft residentie Taxandria in de Reynersveldweg. Dit gebouw is deels gelegen in landelijk woongebied en deels in natuurgebied. Vanwege de specifieke problematiek en de ligging aansluitend bij het woongebied wordt deze problematiek niet verder behandeld binnen het RUP voor de zonevreemde woningen. Indien er zich problemen naar vergunningen voordoen op deze locatie dan wordt er best een gebiedsgericht RUP opgemaakt voor deze locatie. Van 1 gebouw wordt aangegeven dat het behoort tot het vakantieoord De Roye. Het betreft een groep weekendverblijven op de Rodeberg waarvoor een bouwovertreding werd vastgesteld. Er wordt gesteld dat het beleid voor dit gebouw in overeenstemming moet zijn met de andere gebouwen (weekendverblijven) op de Rodeberg. Het vastleggen van deze ontwikkeling is geen onderdeel van deze opdracht. Het gebouw wordt dan ook niet verder opgenomen in dit RUP. 5 van deze zonevreemde woningen bezitten een cultuurhistorisch belang. 4 ervan zijn hierdoor beschermd als onroerend erfgoed. Het betreft: - De pastorie in Testelt - Het Oranjekasteel in Zichem - De watermolen in Zichem - Het Elzenklooster in Zichem - Kasteel Roosmaer te Messelbroek Zie plan bestaande feitelijke toestand en juridische toestand Fase 2: Woningen in ruimtelijk kwetsbaar gebied Stad Scherpenheuvel-Zichem - Versie E Pagina 10 van 108

PK _bpmobhfkd=_bpq^^kab=grofafp`eb=qlbpq^ka= De bestaande rechtstoestand heeft betrekking op de verordenende plannen die bepalend zijn voor de ontwikkeling van het gebied zoals het gewestplan, het decreet ruimtelijke ordening, eventuele goedgekeurde BPA s, goedgekeurde verkavelingen... PKNK déïéëíéä~å= De overheid maakt zich oprecht zorgen over het bewaren van een zekere harmonie in de leefomgeving. Daarom werden in de jaren zestig en zeventig gewestplannen opgemaakt. Het zijn bodembestemmingskaarten die vastleggen welke functies (woongebied, industriegebied, ambachtelijke zone, agrarisch gebied...) in een bepaald gebied toegelaten kunnen worden. De bestemming volgens het gewestplan vormt het belangrijkste criterium voor het al dan niet toestaan van stedenbouwkundige vergunningen. Het grondgebied van de stad Scherpenheuvel-Zichem ligt binnen kaartblad 22 Aarschot-Diest van het gewestplan, vastgelegd bij KB van 7 november 1978. Het gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan zonevreemde woningen fase 2 behandelt de woningen die gelegen zijn in de ruimtelijk kwetsbare gebieden. Volgens de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening (art. 1.1.2. 10 ) zijn dit de gewestplanbestemmingen groengebied, natuurgebied, natuurgebied met wetenschappelijke waarde, natuurreservaat, natuurontwikkelingsgebied, bosgebied, valleigebied, brongebied en agrarisch gebied met ecologisch waarde of belang. Het overgrote deel van de zonevreemde woningen die in Scherpenheuvel-Zichem in ruimtelijk kwetsbaar gebied zijn gelegen zijn gelegen binnen natuurgebied (43 buiten verkaveling en 21 in een verkaveling). Daarnaast liggen er nog 32 woningen in reservaatgebied (waarvan 8 in een verkaveling), 30 woningen in bosgebied (waarvan 12 in een verkaveling), 23 woningen in agrarisch gebied met ecologisch belang (waarvan 5 in een verkaveling), 4 in parkgebied, 1 in agrarisch gebied en 1 in landschappelijk waardevol agrarisch gebied. Slechts een beperkt aantal landbouwzetels zijn gelegen in ruimtelijk kwetsbaar gebied. 2 in natuurgebied, 1 in reservaatgebied en 1 in agrarisch gebied met ecologisch belang. Deze bedrijven vormen bij stopzetting van de agrarische activiteit een potentiële zonevreemde woning. Tabel 1: Zonevreemde woningen/landbouwbedrijven volgens bestemmingszone Bestemmingszone Zonevreemde woningen Woningen in een verkaveling Landbouwzetels Parkgebied (500) 4 0 0 Natuurgebied (701) 43 21 2 Reservaatgebied (702) 24 8 1 Bosgebied (800) 18 12 0 Agrarisch gebied (900) 1 0 0 Landschappelijk waardevol agrarisch gebied (901) 1 0 0 Agrarisch gebied met ecologisch belang (910) 18 5 1 TOTAAL 109 46 4 Gewestplan: zie plan bestaande feitelijke toestand en juridische toestand Fase 2: Woningen in ruimtelijk kwetsbaar gebied Stad Scherpenheuvel-Zichem - Versie E Pagina 11 van 108

PKOK déãééåíéäáàâé=éä~ååéå=î~å=~~åäéö= Een Bijzonder Plan van Aanleg (BPA) is een beleidsdocument waarin de visie van de overheid wordt uitgedrukt over de toekomstige ruimtelijke ordening, ter verfijning van het gewestplan. Een BPA heeft meestal betrekking op een deel van het gemeentelijk grondgebied, wat betekent dat er op het grondgebied van een gemeente meerdere BPA's van toepassing kunnen zijn. In Scherpenheuvel-Zichem zijn er 4 BPA s in werking: BPA nr. 2, laatste wijziging goedgekeurd bij KB op 29 september 1972 BPA nr. 3, laatste wijziging goedgekeurd bij KB op 9 april 1968 BPA nr. 4, goedgekeurd bij MB van 19 augustus 2003 BPA nr. 5, goedgekeurd bij KB op 2 september 1964 De BPA s 2, 3 en 5 werden opgemaakt ter verfijning van het woongebied op het gewestplan. BPA 4 werd opgemaakt voor de realisatie van een RWZI binnen agrarisch gebied. Woningen kunnen mogelijks zonevreemd liggen ten aanzien de bestemmingen binnen de goedgekeurde BPA s. In Scherpenheuvel-Zichem zijn er geen zonevreemde woningen gelegen in een BPA. BPA s: zie plan bestaande feitelijke toestand en juridische toestand PKPK déãééåíéäáàâé=êìáãíéäáàâé=ìáíîçéêáåöëéä~ååéå= Recent werden er in Scherpenheuvel-Zichem een aantal ruimtelijke uitvoeringsplannen goedgekeurd. In een aantal van deze plannen werd al in een oplossing voorzien voor zonevreemde woningen die er ruimtelijk een samenhangend geheel mee vormen. Het betreft: RUP Zonevreemde bedrijven (BBD 9 juli 2009) RUP Zonevreemde recreatie (BBD 5 maart 2009) RUP recreatiezone Okselaar (BBD 28 mei 2009) RUP recreatiezone Schoonderbuken (BBD 10 september 2009) Daarnaast is Scherpenheuvel-Zichem bezig met de opmaak van een aantal gemeentelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen in die interfereren met het RUP zonevreemde woningen. Het betreft volgende ruimtelijke uitvoeringsplannen: RUP N10-west - Manenberg RUP N10-oost - Diestsestraat RUP Bredeveldstraat - Zichem RUP Schuttersveld RUP voorzieningenconcentratie Testelt RUP Oude Baan Afhankelijk van de ligging en de context van de zonevreemde woning, zal deze: ofwel in onderhavig RUP worden behandeld; Fase 2: Woningen in ruimtelijk kwetsbaar gebied Stad Scherpenheuvel-Zichem - Versie E Pagina 12 van 108

ofwel in één van bovenstaande gemeentelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen worden opgenomen. Dit zal bijvoorbeeld het geval zijn voor de zonevreemde woningen die in of in de nabijheid van een zone-eigen woonlint gelegen zijn, zoals N10 west en N10 oost of een grote cluster vormen van zonevreemde woningen, zoals Oude Baan. RUP s (in opmaak): zie plan bestaande feitelijke toestand en juridische toestand PKQK sä~~ãëé=`ççéñ=oìáãíéäáàâé=lêçéåáåö=en=ëééíéãäéê=ommvf= Op 4 maart 2009 werden de aanpassingen en aanvullingen betreffende het decreet van 18 mei 1999 houdende de organisatie van de ruimtelijke ordening goedgekeurd, later gecoördineerd tot de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening. Deze codex trad in werking op 1 september 2009. In de codex is opgenomen dat de ruimtelijke ordening duurzaam moet zijn, waarbij de ruimte beheerd wordt ten behoeve van de huidige generatie, zonder dat de behoeften van de toekomstige generaties in het gedrang gebracht worden. Daarbij worden de ruimtelijke behoeften van de verschillende maatschappelijke activiteiten, zoals wonen, werken, recreëren, natuur..., gelijktijdig tegen elkaar afgewogen. Er wordt rekening gehouden met de ruimtelijke draagkracht, de gevolgen voor het leefmilieu en de culturele, economische, esthetische en sociale gevolgen. Op die manier wordt gestreefd naar ruimtelijke kwaliteit (art. 1.1.4 VCRO). De overheid heeft de laatste jaren verschillende inspanningen geleverd om oplossingen uit te dokteren voor de problematiek van zonevreemde woningen en bedrijven. Met de zomerdecreten van 13 juli 2001 en 19 juli 2002 werd een ware trendbreuk bewerkstelligd, en werd het eerdere uitdovingsbeleid omgebogen tot een regeling waarin integendeel het bieden van rechtszekerheid centraal staat. Er werd een afzonderlijk hoofdstuk voorzien in het decreet, getiteld Rechtszekerheid inzake vergunde woningen en gebouwen die gelegen zijn buiten de geëigende bestemmingszone. (artikel 145, 145bis, 145ter en 145 quater). In de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening wordt het beleid ten aanzien van de zonevreemde constructies herschikt en ondergebracht onder de afdelingen Basisrechten voor zonevreemde constructies (art. 4.4.10 t.e.m. 4.4.22), zonevreemde functiewijzigingen (art. 4.4.23) en Planologische attesten (art. 4.4.24 t.e.m. 4.4.29). De ontwikkelingsmogelijkheden van de zonevreemde woningen worden besproken onder de art. 4.4.10 t.e.m. 4.4.15 en art. 4.4.20 t.e.m. art. 4.4. 21 en art. 4.4.23. Hieronder wordt gesteld dat: Het architecturaal karakter behouden dient te blijven De woongelegenheden, met uitzondering van zorgwoningen, niet mogen uitbreiden Verbouwen binnen bestaand bouwvolume steeds mogelijk is 3. Met uitzondering van de woningen die gelegen zijn in de ruimtelijk kwetsbare gebieden (niet parkgebieden) en de recreatiegebieden: o Herbouwen op dezelfde plaats (= min. ¾ behouden) tot max. 1.000 m³ o o Gemotiveerd herbouwen op een gewijzigde plaats tot max. 1.000 m³ (vb. geraakt door rooilijn, vanuit goede plaatselijke ruimtelijke ordening ) Uitbreiden tot max. 1.000m³ 3 Art. 4.1.1 12 van VCRO verbouwen: aanpassingswerken doorvoeren binnen het bestaande woonvolume van een constructie waarvan de buitenmuren voor ten minste 60% behouden worden. Fase 2: Woningen in ruimtelijk kwetsbaar gebied Stad Scherpenheuvel-Zichem - Versie E Pagina 13 van 108

PKRK ráíîçéêáåöëäéëäìáí=î~å=ou=åçîéãäéê=ommp=áåò~âé=òçåéîêééãçé= ÑìåÅíáÉïáàòáÖáåÖÉå= Artikel 4.4.23 van de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening legt de voorwaarden vast voor gebouwen of gebouwencomplexen die een functiewijziging willen aanvragen die afwijkt van de bestemmingsvoorschriften. Het gebouw of gebouwencomplex bestaat, is niet verkrot, hoofdzakelijk vergund en niet gelegen in: o Ruimtelijk kwetsbare gebieden, met uitzondering van parkgebieden en agrarisch gebieden met ecologisch belang of ecologische waarde o recreatiegebieden De aangevraagde functiewijziging moet tevens voorkomen op een lijst die door de Vlaamse Regering werd vastgesteld en waar bijkomende voorwaarden kunnen worden opgenomen. Deze lijst werd vastgelegd in het besluit van de Vlaamse regering van 28 november 2003, laatst gewijzigd op 7 mei 2010 4. Hieronder worden enkel de relevante zonevreemde functiewijziging aangegeven die voortkomen in het besluit. Het betreft functiewijzigingen van bestaande zonevreemde woningen en functiewijzigingen van gebouwen en gebouwcomplexen die tot gevolg kunnen hebben dat een zonevreemde woning ontstaat. Tenzij voor de gedeeltelijke functiewijzigingen van wonen naar een met wonen complementaire functie, is in dit besluit bepaald dat een vergunning enkel kan afgeleverd worden op voorwaarde dat het gebouw of gebouwencomplex gelegen is aan een voldoende uitgeruste weg (met uitzondering van bouwkundig erfgoed) en bouwfysisch geschikt is voor de nieuwe functie. Het betreft: Het gedeeltelijk wijzigen van een woning en de overige onderdelen van het gebouwencomplex naar een complementaire functie meer bepaald kantoor- of dienstenfunctie zoals kantoorfunctie, vrij beroep of dienstverlening voor zover voldaan is aan volgende voorwaarden (artikel 3): o Maximale vloeroppervlakte = 100 m² o Woonfunctie > complementaire functie Het gedeeltelijk wijzigen van een woning en de erbij horende woningbijgebouwen naar een complementaire functie als toeristisch logies met maximaal 8 tijdelijke verblijfsgelegenheden 5, zonder enige vorm van café of restaurant (uitgezonderd ontbijt) en mits voorafgaand advies vanwege Toerisme Vlaanderen (artikel 4); Het geheel of gedeeltelijk wijzigen van een gebouw of gebouwencomplex dat deel uitmaakt van een gebouwengroep 6, en dat niet wordt gebruikt in het kader van landbouw, naar maximaal één eengezinswoning per gebouwencomplex op voorwaarde dat in de ruimere omgeving 7 nog vergunde woongebouwen voorkomen 8 (artikel 5); 4 5 6 7 Dit besluit is raadpleegbaar op www.ruimtelijkeordening.be. Gedacht wordt aan vormen van plattelandstoerisme genre bed en breakfast, zimmer frei en chambres d hôtes Art. 1 2 onder gebouwengroep wordt verstaan minstens drie gebouwen of gebouwencomplexen, al dan niet aan dezelfde kant van de straat gelegen, die samen geen functioneel, maar wel een ruimtelijk aaneengesloten geheel vormen. Art. 1. 4 onder ruimere omgeving wordt een straal van max. 200 meter verstaan. Fase 2: Woningen in ruimtelijk kwetsbaar gebied Stad Scherpenheuvel-Zichem - Versie E Pagina 14 van 108

Een agrarisch gebouw of gebouwencomplex dat deel uitmaakt van een gebouwengroep en dat gelegen is in het agrarisch gebied, kan gebruikt worden voor de opslag van allerhande materialen en materieel 9 (artikel 8); Een in agrarisch gebied gelegen landbouwgebouw of gebouwencomplex kan een nieuw gebruik krijgen als paardenhouderij, manege, dierenasiel, of pension, dierenartsenpraktijk, jeugdlogies, tuinaanlegbedrijf, kinderboerderij, centrum voor dierentherapie of instelling waar landbouw of aan de landbouw verwante activiteiten worden uitgeoefend. een nevenfunctie vormen (artikel 9); Een gebouw of gebouwencomplex dat is opgenomen in de inventaris van het bouwkundig erfgoed kan (zonder beperking) van gebruik en mits gunstig advies van onroerend erfgoed gewijzigd worden, indien het voortzetten van de huidige functie niet haalbaar blijkt of de duurzame leefbaarheid van het geheel niet kan garanderen, en de beoogde nieuwe functie de erfgoedwaarde niet schendt of bevordert (artikel 10). Het geheel of gedeeltelijk wijzigingen van een leegstaand landbouwbedrijf met als nieuw gebruik uitsluitend wonen. Geen meergezinswoningen en geen afsplitsing van bestaande bedrijfswoning. (artikel 11) In dit RUP zonevreemde woningen wordt sporadisch verwezen naar dit uitvoeringsbesluit. Afhankelijk van de ligging van de zonevreemde woning zullen er meer of minder functiewijzigingen toegelaten worden dan beschreven in het uitvoeringsbesluit. PKSK sbkjöéäáéçéå= In uitvoering van het natuurdecreet wordt het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) afgebakend, bestaande uit Grote Eenheden Natuur (GEN) en Grote Eenheden Natuur in Ontwikkeling (GENO). De VEN-gebieden behoren volgens de definitie van de VCRO tot de ruimtelijk kwetsbare gebieden (art. 1.1.2. 10 ). In de VEN-gebieden komen natuurbehoud en ontwikkeling op de eerste plaats en moeten minstens de bestaande natuurkwaliteiten bewaard blijven. In functie hiervan gelden binnen het VEN een aantal verbodsbepalingen. De natuurlijke structuur in Vlaanderen bestaat in de eerste plaats uit de gebieden van het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) en de natuurverwevingsgebieden en natuurverbindingsgebieden van het Integraal Verwevings- en Ondersteunend Netwerk (IVON). Het VEN vormt met haar grote aaneengesloten gebieden de ruggengraat van de toekomstige natuurlijke structuur (netwerken) in Vlaanderen. Volgende VEN-gebieden zijn geselecteerd in Scherpenheuvel-Zichem: Demervallei ten oosten van Aarschot (552) datum invoegetreding: 31/10/2003 Op biologisch vlak zijn er in de Demervallei zeer interessante biotopen aanwezig, waarbij de afgesneden meanders en de sporen van fossiele meanders een belangrijke rol spelen. Voedselrijke verlandings- en graslandvegetaties, struweel en bosbiotopen wisselen elkaar af. Halfnatuurlijke plantengemeenschappen komen nog voor in de oude en steeds zeldzamer wordende hooilanden. 8 9 Als voorbeelden worden gegeven, het omvormen van een voormalig schoolgebouw tot woning en het inrichten van een loft in een oud industriegebouw in een KMO-zone in het stadscentrum. Er wordt onder meer gedacht aan de winterberging van caravans, het stallen van old-timers, de opslag van hout voor een schrijnwerkerij, enz. Fase 2: Woningen in ruimtelijk kwetsbaar gebied Stad Scherpenheuvel-Zichem - Versie E Pagina 15 van 108

Bossen van Averbode (309) datum invoegetreding: 31/10/2003 De Averbodebossen in het noorden van de gemeente maken met hun uitgestrekte naaldbossen deel uit van een boscomplex dat zich uitstrekt over de gemeenten Laakdal en Tessenderlo. Het voorkomen van verschillende reliëfelementen en gradiënten (o.a. in vochtigheid) zijn de basis voor de verscheidenheid aan bossen, struwelen, vennen, vijvers De omgeving van de abdij wordt voornamelijk gekenmerkt door Diestiaanheuvels, uitgestrekte bossen, heiderelicten en landduinen. In Scherpenheuvel-Zichem komen 19 zonevreemde woningen voor in VEN-gebied (waarvan 17 in GEN en 2 in GENO). Hiervan zijn er 12 woningen gelegen in de Demervallei en 6 in de Averbodebossen. Geen enkele woning ligt in een goedgekeurde verkaveling. Kaart 3: VEN-gebieden PKTK e~äáí~íj=éå=sçöéäêáåüíäáàåöéäáéçéå= Natura 2000 betreft Europees beschermde natuur, als uitvoering van de Europese Vogelrichtlijn (1979, 79/409/EEG) en Habitatrichtlijn (1992, 92/43/EEG). Zij hebben tot doel het beschermen en herstellen van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna, waarbij de nadruk ligt op habitats en soorten die op het Europese niveau bedreigd zijn. Een essentieel onderdeel van Natura 2000 is de realisatie van een Europees ecologisch netwerk van beschermde gebieden, het Natura 2000 netwerk. In die gebieden, Speciale beschermingszones (SBZ) of vogel- en habitatrichtlijngebieden (respectievelijk SBZ-V en SBZ-H) genoemd, dienen maatregelen te worden genomen en randvoorwaarden te worden gesteld om de aanwezig soorten en habitattypen te behouden of hun toestand te verbeteren. Het doel van de habitatrichtlijngebieden is de biodiversiteit te behouden en streeft naar de instandhouding en het herstel van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna die hiervan deel uitmaken. In de gemeente worden er 3 habitatrichtlijngebieden geselecteerd: Demervallei (habitatrichtlijngebied); Averbodebos (habitatrichtlijngebied); Weefberg (habitatrichtlijngebied). In Scherpenheuvel-Zichem komen 9 zonevreemde woningen voor in Habitatrichtlijngebied. Hiervan zijn er 8 gelegen in de Demervallei en 1 in de Averbodebossen. 4 Van deze woningen werden eveneens opgenomen in VEN-gebied. Geen enkel woning ligt in een verkaveling. Het doel van de vogelrichtlijngebieden is de instandhouding van alle natuurlijk in het wild levende vogelsoorten te bevorderen. In de gemeente wordt er één vogelrichtlijngebied geselecteerd: Demervallei (vogelrichtlijngebied, besluit Vlaamse Executieve 17/10/1988); In Scherpenheuvel-Zichem komen 82 zonevreemde woningen voor in Vogelrichtlijngebied. Hiervan zijn er 65 gelegen in ruimtelijk kwetsbaar gebied en 17 in agrarisch gebied. In deze fase van het RUP worden enkel de eerste woningen behandeld. Van de 65 woningen zijn er eveneens 11 in VEN gelegen en 8 in Habitatrichtlijngebied (waarvan al 4 in VEN). 13 woningen zijn gelegen binnen een goedgekeurde verkaveling. Daarnaast zijn er nog 3 landbouwbedrijven gelegen in vogelrichtlijngebied, waarvan 2 in ruimtelijk kwetsbaar gebied en 1 in agrarisch gebied. Fase 2: Woningen in ruimtelijk kwetsbaar gebied Stad Scherpenheuvel-Zichem - Versie E Pagina 16 van 108

Kaart 4: Habitatrichtlijn- en vogelrichtlijngebieden Fase 2: Woningen in ruimtelijk kwetsbaar gebied Stad Scherpenheuvel-Zichem - Versie E Pagina 17 van 108

PKUK aéåêééí=áåíéöê~~ä=t~íéêäéäéáç=ó=ï~íéêíçéíë= Het decreet van 18 juli 2003 betreffende het integraal waterbeleid (B.S. 14 november 2003) legt bepaalde verrichtingen op, de watertoets genoemd. Dit betekent dat de overheid indien ze moet beslissen over een vergunningsaanvraag, plan of programma moet nagaan of de werken een schadelijk effect 10 veroorzaken. Indien dat het geval is, kan de overheid de vergunning weigeren, het plan niet goedkeuren ofwel gepaste voorwaarden of aanpassingen aan het plan opleggen. Deze voorwaarden of aanpassingen aan het plan moeten schadelijke effecten voorkomen. Bij het nemen van een beslissing over de vergunning, het plan of het programma houdt de overheid rekening met de vastgestelde waterbeheersplannen (bekkenbeheerplannen, stroombekkenplannen). Voor de elf bekkens in Vlaanderen wordt een bekkenbeheerplan vastgesteld. Dit plan bundelt alle aspecten en kenmerken van het bekken en beschrijft welke knelpunten en kansen er zich voordoen. Het centrale hoofdstuk van het plan is een weloverwogen visie op het waterbeheer in het bekken. Doelstellingen, maatregelen en acties vertalen deze visie naar de praktijk. Het plangebied maakt deel uit van de bekkenbeheerplannen van de Demer (grootste gedeelte van Scherpenheuvel-Zichem, goedgekeurd bij BVR dd. 30/01/2009) en van de Nete (uiterste noorden van het plangebied, goedgekeurd bij BVR dd. 30/01/2009). De bekkenbeheerplannen zijn op zich nog eens onderverdeeld in deelbekkenbeheerplannen. Deze vormen verdere verfijningen van het overkoepelende bekkenbeheerplan. Voor het bekkenbeheerplan van de Demer is dit het deelbekken Winterbeek-Ossebeek (centraal gedeelte van het plangebied) en het deelbekken Begijnebeek (uiterste zuiden van het plangebied). Voor het bekkenbeheerplan van de Nete gaat dit over het deelbekken Middengebied Grote Nete (uiterste noorden van het plangebied). Voor het segment van de Demer tussen Diest en Werchter wordt de visie die is uitgewerkt in de studie Ontwikkelingsplan Demer overgenomen. Het Ontwikkelingsplan Demer beoogt de studie van de Demervallei tussen Diest en Werchter, met de nadruk op natuurontwikkeling hand in hand met toename van de veiligheid (tegen overstromingen). Binnen de studie is er ook ruime aandacht voor bos, landbouw en recreatie. Het FIN-scenario van het Ontwikkelingsplan Demer (OPD) 11 dat integraal werd opgenomen in het bekkenbeheerplan voor het Demerbekken, voorziet in de aanleg van veiligheidsdijken en compartimenteringsdijken. Onder de noemer veiligheidsdijken vallen zowel de huidige dijken die zullen behouden worden binnen het FINscenario en de nieuwe dijken die zullen worden aangelegd om woongebieden te beschermen. Aan de compartimenteringsdijken wordt een andere functie toebedeeld dan het beschermen van woongebied. Vandaar dat het al of niet liggen binnen de beveiligde zones (door veiligheidsdijken beschermd) volgens het FIN-scenario van het OPD een belangrijke factor is 10 11 Een schadelijk effect wordt gedefinieerd als ieder betekenisvol nadelig effect op het milieu dat voortvloeit uit een verandering van de toestand van watersystemen of bestanddelen ervan die wordt teweeggebracht door een menselijke activiteit ; die effecten omvatten mede effecten op de gezondheid van de mens en de veiligheid van de vergunde of vergund geachte woningen en bedrijfsgebouwen, gelegen buiten overstromingsgebieden, op het duurzaam gebruik van water door de mens, op de fauna, de flora, de bodem, de lucht, het water, het klimaat, het landschap en het onroerend erfgoed, alsmede de samenhang tussen een of meer van deze elementen. (decreet betreffende het integraal waterbeleid, artikel 3 2). Het finaal scenario van het OPD is een compromis tussen veiligheid en ecologie. Het voorziet een reeks terreiningrepen zoals de herinschakeling van heel wat oude meanders, verwijdering van oude dijken en aanleg van nieuwe dijken. Als het FIN-scenario gerealiseerd wordt, zal bij zware stormen het Demerpeil in de urbane gebieden lager blijven, en in droge periodes zal het Demerpeil hoger blijven. Fase 2: Woningen in ruimtelijk kwetsbaar gebied Stad Scherpenheuvel-Zichem - Versie E Pagina 18 van 108

die moet worden onderzocht per woning. Geen enkele woning van fase 1 bevindt zicht echter in dat geval, dus dit aspect wordt niet verder behandeld. De belangrijkste acties die in deze bekkenbeheerplannen terug te vinden zijn hebben betrekking op het Demerbekken. Het betreft: Inzake wateroverlast en watertekort In functie van vasthouden: geen specifieke acties binnen onderzoeksgebied In functie van bergen: o A30: Herinrichting van de Demervallei tussen Diest en Zichem; actoren W&Z en ANB; timing 2008-2013 o A31: Herinrichting van de Demervallei tussen Zichem en Aarschot: actoren W&Z en ANB; timing 2008-2013 o A35: Onderzoeken van de eventuele onteigening/aankoop van geïsoleerde bebouwing in het Demerbekken die gelegen zijn in overstromingsgebied; actoren alle waterbeheerders; timing: ad hoc In functie van afvoeren: geen specifieke acties binnen het onderzoeksgebied Inzake water voor de mens: Scheepvaart: geen specifieke acties binnen het onderzoeksgebied Toerisme en recreatie: geen specifieke acties binnen het onderzoeksgebied Onroerend erfgoed: geen specifieke acties binnen het onderzoeksgebied Inzake de kwaliteit van water verder verbeteren Oppervlaktewaterkwaliteit: geen specifieke acties binnen het onderzoeksgebied Waterbodems: geen specifieke acties binnen het onderzoeksgebied Natuur en ecologie: geen specifieke acties binnen het onderzoeksgebied Inzake duurzaam omgaan met water Duurzaam watergebruik: geen specifieke acties binnen het onderzoeksgebied Inzake integrale projecten Voeren van meer geïntegreerd waterbeleid: Fase 2: Woningen in ruimtelijk kwetsbaar gebied Stad Scherpenheuvel-Zichem - Versie E Pagina 19 van 108

o A156: Opstarten van het integrale project Demer tussen Diest en Werchter (OPD); actoren Bekkensecretariaat; timing: CIWwerkingsmiddelen Aangezien het onderhavig RUP enkel betrekking heeft op bestaande woningen, is de repercussie ervan op de waterhuishouding heel beperkt. Bovendien beperken de stedenbouwkundige voorschriften van het RUP de bouwmogelijkheden en de verhardingsmogelijkheden (max. 80 m²) en stimuleren ze het gebruik van waterdoorlatende materialen als verharding. Tevens zullen bij het afleveren van vergunningen de Vlaamse en provinciale hemelwaterverordening toegepast worden. Belangrijke elementen die kunnen meespelen bij de beoordeling van de zonevreemde woningen zijn de ligging binnen effectief of mogelijks overstromingsgebied en de mogelijkheid tot aansluiting op het gemeentelijk rioleringsnet. Uit analyse van de watertoetskaarten blijkt dat 51 woningen en 1 landbouwbedrijf in een natuurlijk overstromingsgebied zijn gelegen (winterbed van een rivier of beek). Hiervan zijn er 18 gelegen in een gebied dat recent overstroomd werd (effectief overstromingsgebied). Het betreft veelal woningen die in of aan de rand van de Demervallei zijn gelegen. Daarnaast zijn er nog 11 woningen en 1 landbouwbedrijf in een gebied gelegen dat aangeduid wordt als mogelijks overstromingsgebied. Het betreft veelal knelpunten aan kleinere waterlopen of rioleringsstelsels die ondertussen al verholpen werden. Uit analyse van het zoneringsplan van Scherpenheuvel-Zichem (MB 08/07/2008) blijkt dat de meeste woningen in ruimtelijk kwetsbaar gebied eerder aan de rand zijn gelegen en kunnen aangesloten worden op het gemeentelijk rioleringstel. Slechts een aantal, meer afgelegen, individuele gevallen dienen zelf te voorzien in een individuele waterzuiveringsinstallatie. Een meer gebiedsgerichte afweging van de verschillende woningen ten aanzien van hun ligging binnen het watersysteem gebeurd onder hoofdstuk 7.2, bijkomende ecologisch afweging. Kaart 5: Effectieve en mogelijk overstromingsgevoelige gebieden Kaart 6: Zoneringsplan (MB 08/07/2008) PKVK jçåìãéåíéå=éå=ä~åçëåü~éééå NO = Een aantal gebouwen, parken, dorpsgezichten, landschappen worden aanzien als belangrijk historisch erfgoed voor de stad. Ze bepalen het landschappelijk uitzicht van de gemeente. Bovendien zijn zij belangrijk voor de identiteit van Scherpenheuvel-Zichem en voor toerisme en recreatie. Volgende lijst geeft een overzicht van de beschermde monumenten, landschappen of dorpsgezichten te Scherpenheuvel-Zichem die samenvallen met de woningen die gelegen zijn in ruimtelijk kwetsbaar gebied. Elzenklooster en omgeving, monument + landschap 23/12/1977 Woning (nvdr pastorie): Dijk 2-4 te Testelt, monument 07/10/1981 en 23/10/1981 Watermolen te Zichem met onmiddellijke omgeving, monument 02/03/1994 12 Zie ook www.onroerenderfgoed.be Fase 2: Woningen in ruimtelijk kwetsbaar gebied Stad Scherpenheuvel-Zichem - Versie E Pagina 20 van 108

De overige beschermde monumenten, dorpsgezichten en landschappen hebben geen interferentie met de zonevreemde woningen die worden opgenomen in het RUP fase 2. Fase 2: Woningen in ruimtelijk kwetsbaar gebied Stad Scherpenheuvel-Zichem - Versie E Pagina 21 van 108

PKNMK fåîéåí~êáë=ï~~êçéîçä=åáéíjäéëåüéêãç=äçìïâìåçáö=éêñöçéç= Onderstaand wordt een opsomming gegeven van de gebouwen die werden opgenomen in de inventaris van het waardevol niet-beschermd bouwkundig erfgoed (VIOE) en die samenvallen met de zonevreemde woningen in ruimtelijk kwetsbaar gebied. Een aantal hiervan zijn al beschermd als monument en werden al opgenomen in bovenstaande lijst. Zichem: Elzenklooster: Elzenstraat (zgn.) Oranjekasteel: Kranenburgstraat De overige gebouwen die zijn opgenomen in de inventaris van het waardevol niet-beschermd bouwkundig erfgoed hebben geen interferentie met de zonevreemde woningen die worden opgenomen in het RUP fase 2. PKNNK mêçåéëëéåjséêä~~äw=äçìïçîéêíêéçáåöéå= Bij de gemeente zijn er 3 bouwovertredingen gekend. Het betreft: BM T/20/2004: vakantieoord De Roye BM Z/2/2005: Ernest Claesstraat 161 BM Z/4/2005: Hoornblaas 41 (Forelvisserij t Craenrijk) PKNOK dçéçöéâéìêçé=îéêâ~îéäáåöéå= Op het plan juridische context zijn ook de contouren van de goedgekeurde, niet vervallen verkavelingen aangegeven die geheel of gedeeltelijk binnen de grens van het RUP vallen. Van de 109 zonevreemde woningen die gelegen zijn in ruimtelijk kwetsbaar gebied zijn er 46 gelegen in een goedgekeurde verkaveling. De gemeente zal al de woningen die in deze verkavelingen zijn gelegen, met uitzondering van deze gelegen tussen de Oude Baan en de Turnhoutsebaan N127, opnemen in dit RUP. Voor de woningen en verkavelingen gelegen tussen de Oude Baan en de Turnhoutsebaan zal de gemeente het specifiek gebiedsgericht RUP Oude Baan opmaken. De problematiek van de zonevreemde woningen wordt hier uitgebreid met deze van twee zonevreemde bedrijven en een zonevreemde begraafplaats. Goedgekeurde verkavelingen: zie plan bestaande feitelijke toestand en juridische toestand PKNPK qçéíëáåö=îéêöìååáåöéåíçéëí~åç= 3.13.1. Oprichtingsdatum ongekend of vergunningentoestand onduidelijk Van de 109 zonevreemde woningen die in ruimtelijk kwetsbaar gebied zijn gelegen is de oprichtingsdatum van 17 woningen ongekend. Van deze 17 woningen zijn er voor 7 recentere vergunningen teruggevonden om de bestaande woning te verbouwen. 1 dateert van de periode 1962-1978 en 6 dateren van na 1978. Fase 2: Woningen in ruimtelijk kwetsbaar gebied Stad Scherpenheuvel-Zichem - Versie E Pagina 22 van 108

Van de 46 woningen die in een verkaveling zijn gelegen zijn er 2 woningen waarvan de oprichtingsdatum niet gekend is. 3.13.2. Woningen van vóór 1962 Van de 109 zonevreemde woningen in ruimtelijk kwetsbaar gebied zijn er 50 opgericht van vóór de wet houdende de organisatie van de stedenbouw en de ruimtelijke ordening (29 maart 1962). Deze woningen worden geacht vergund te zijn (zie ook art. 4.2.14 VCRO). De bewijslast om aan te tonen of de woning werd opgericht voor 22 april 1962 ligt bij de eigenaar. 3.13.3. Woningen tussen 1962 en de eerste inwerkingtreding van het gewestplan Aarschot-Diest (29 november 1978) Van de 109 zonevreemde woningen in ruimtelijk kwetsbaar gebied zijn er 28 woningen opgericht ná de wet op de stedenbouw en de ruimtelijke ordening maar vóór de eerste inwerkingtreding van het gewestplan Aarschot-Diest (KB 7 november 1978 en BS 14/11/1978) of 15 dagen na publicatie in het Belgisch Staatsblad. Dat datum van de eerste inwerkingtreding betreft aldus 29 november 1978. Van de 46 woningen die in een verkaveling zijn gelegen zijn er 14 opgericht ná de wet op de stedenbouw en de ruimtelijke ordening maar vóór de eerste inwerkingtreding van het gewestplan Aarschot-Diest. Voor 9 woningen is wel de oprichtingsdatum gekend, maar werden geen vergunningen teruggevonden. Deze woningen worden geacht vergund te zijn, tenzij dit wordt tegengesproken op basis van een PV of niet anoniem bezwaarschrift dat werd ingediend binnen de 5 jaar na het optrekken of plaatsen van de constructie. Dit tegenbewijs kan niet meer worden geleverd, voor zover de woning niet gelegen is in ruimtelijk kwetsbaar gebied en nadat de constructie één jaar als vergund geacht opgenomen is in het vergunningenregister (slechts mogelijk vanaf 1 september 2009) De bewijslast voor het aantonen van het vergund zijn van een woning ligt bij de eigenaar. 3.13.4. Woningen na 1978 Van de 109 zonevreemde woningen in ruimtelijk kwetsbaar gebied zijn er 14 woningen die dateren van ná de eerste inwerkingtreding van het gewestplan op 7 november 1978. Hiervan zijn er 2 waarvoor er wel een oprichtingsdatum gekend is, maar waar er geen vergunningen werden teruggevonden. Van de 46 woningen die in een verkaveling zijn gelegen zijn er 30 woningen die dateren van na de goedkeuring van het gewestplan op 7 november 1978. Voor 1 woning werd er geen vergunning teruggevonden. De woningen waar de vergunningentoestand niet kan aangetoond worden, worden niet geacht vergund te zijn. Vergunningentoestand: zie plan bestaande feitelijke toestand en juridische toestand Fase 2: Woningen in ruimtelijk kwetsbaar gebied Stad Scherpenheuvel-Zichem - Versie E Pagina 23 van 108