ARBEIDSHOF TE BRUSSEL ARREST

1e blad. rep.nr. ARBEIDSHOF TE BRUSSEL ARREST OPENBARE TERECHTZITTING VAN 15 JUNI 2012 3 e KAMER ARBEIDSRECHT - arbeidsovereenkomst bediende tegensprekelijk definitief In de zaak: Tegen: ROBERT BOSCH NV, met maatschappelijke zetel te 1070 ANDERLECHT, Henri-Joseph Genessestraat 1, appellante, vertegenwoordigd door mr. MAERTEN Patrick, advocaat te 1160 BRUSSEL, Vorstlaan 280. V. K., geïntimeerde, vertegenwoordigd door mr. VANLEE Bart, advocaat te 9000 GENT, Cyriel Buyssestraat 12. Na beraad, spreekt het Arbeidshof te Brussel het hiernavolgend arrest uit: Gelet op de stukken van rechtspleging, inzonderheid: *** * - het voor eensluidend verklaard afschrift van het bestreden vonnis, uitgesproken op tegenspraak op 2 september 2011 door de arbeidsrechtbank te Brussel, 23 e kamer (A.R. 10/3074/A), - het verzoekschrift tot hoger beroep, ontvangen ter griffie van dit hof op 17 november 2011, - de conclusie voor de appellante, neergelegd ter griffie op 16 maart 2012, - de conclusie en de syntheseconclusie voor de geïntimeerde neergelegd ter griffie, respectievelijk op 12 januari 2012 en 2 april 2012, - de voorgelegde stukken. *** *

2 e blad De partijen hebben hun middelen en conclusies uiteengezet tijdens de openbare terechtzitting van 18 mei 2012, waarna de debatten werden gesloten, de zaak in beraad werd genomen en voor uitspraak werd gesteld op heden. I. FEITEN EN RECHTSPLEGING *** * 1. Op 21 december 1993 ondertekenden de NV Robert Bosch (hierna afgekort als Bosch) en mevrouw K. V. een arbeidsovereenkomst voor bedienden van onbepaalde tijd, waardoor mevrouw V. met ingang van 31 januari 1994 werd aangeworven als Hoofd Binnendienst Mobiele Communicatie. In art. 3 werd het vast loon bepaald op 75.000 Bef, tijdens de proefperiode van 6 maanden verhoogd met een jaarlijkse forfaitaire premie van 9.500 Bef. Na de proefperiode werd deze premie als volgt vervangen door variabel loon: Na de proefperiode zal deze forfaitaire premie vervangen worden door een jaarlijkse variabele vergoeding van 115.000 Fr/bruto. ( ) Er zal de bediende jaarlijks een bijlage bij het arbeidskontrakt overhandigd worden waarin de doelstellingen en beoordelingscriteria die de variabele beloning bepalen vastgelegd worden. Het variabel loon wordt jaarlijks na de afsluiting van het boekjaar betaald onder de vorm van een premie. 2. In een interne circulaire werd een meer uitgewerkte policy opgenomen in verband met de variabele beloning (LAB). Er wordt een onderscheid gemaakt tussen: - Het garantie-salaris, bestaande uit het vast maandsalaris, vakantiegeld en dertiende maand. - Het variabel inkomen (LAB) of een premie afhankelijk van het behalen van de doelstellingen. - Het richtinkomen of het totale inkomen dat als doel gesteld wordt. Dit inkomen wordt betaald als men de doelstellingen voor 100% behaald. (= garantiesalaris + LAB 100%) - Het jaarinkomen of het garantiesalaris + het feitelijke variabele inkomen - Het bereikbaar inkomen of het garantiesalaris + het maximaal te bereiken variabel inkomen. Bij de vaststelling van het jaarinkomen en de berekening van het variabel inkomen wordt uitgelegd dat op basis van kwantitatieve en kwalitatieve doelen een variabel inkomen kan verkregen worden binnen een vork van 85% en 115%, waarbij 100% het richtinkomen is. Over het vastleggen en beoordelen van de doelstellingen wordt bepaald: De doelstellingen worden opgesteld in het begin van het jaar en u wordt beoordeeld rond het einde van het boekjaar. U kunt kwantitatieve doelstellingen hebben (bijv. orderontvangst, rendement of marge) en kwalitatieve doelstellingen (bijv.: kwaliteit van de klantcontacten). De doelstellingen kunnen door de Divisie Directeur/Manager per divisie, per afdeling, per functie of per medewerker worden bepaald.

3 e blad Er wordt voor de evaluatie van de doelstellingen gewerkt met een weegfactor en een percentage binnen een bandbreedte. Bij vertrek in de loop van het beoordelingsjaar voorziet men in een pro rata vergoeding en een beoordeling op het ogenblik van het vertrek. In bijzondere omstandigheden kunnen de doelstellingen gewijzigd worden tijdens het jaar. Op basis van dit prestatiegericht bonussysteem ontving mevrouw V. steeds een groter percentage dan het richtinkomen van 100%. Bezien over de jaren 2005, 2006 en 2007 haalde ze een gemiddelde van 106,30%. 3. In 1997 werd ze Product Manager, in januari 2000 werd ze Marketing manager Benelux, in november 2002 International Marketing manager Benelux & France. Ze was tewerkgesteld binnen de divisie Blaupunkt. Op 20 januari 2009 kondigde Bosch de sluiting van deze afdeling aan. Op 20 april 2009 werd mevrouw V. ontslagen met uitbetaling van een opzeggingsvergoeding van 18 maanden of 131.567,23. De eerste maand na haar ontslag mocht ze de bedrijfswagen Renault Espace blijven gebruiken. 4. De nieuwe overste van mevrouw V., de heer A.K., bepaalde begin 2008 geen doelstellingen. Begin 2009 ontving ze een bonus op basis van 100%, waartegen ze protest aantekende. De heer K. gaf in zijn e-mail van 3 maart 2009 toe dat hij de doelstellingen niet meer bepaald had, gelet op de wijzigende situatie en cijfers en gelet op de niet meewerkende samenwerking van mevrouw V. met hemzelf. Ook voor 2009 werden geen doelstellingen bepaald en werd een bonus op basis van 100% uitgekeerd. Na het ontslag schreef Bosch een aantal lovende aanbevelingsbrieven. In een schrijven van 13 januari 2010 wordt ze o.m. geprezen omwille van haar nauwe samenwerking met collega s. Ze zal worden aangeworven door een joint venture, waarin Bosch participeerde. 5. Bij aangetekende brief van de raadsman van mevrouw V. van 2 september 2009 werd de bonusuitwerking voor 2008 en 2009 betwist, samen met de berekening van het jaarloon voor de opzeggingsvergoeding. Bij antwoordschrijven van de raadsman van Bosch van 29 september 2009 werden deze aanspraken afgewezen. 6. Op 19 februari 2010 dagvaardde mevrouw V. Bosch voor de arbeidsrechtbank te Brussel en vroeg betaling van: - een saldo bonus 2008 en 2009 van 5.966,40 - het vakantiegeld hierop of 915,25 - een aanvullende opzeggingsvergoeding van 16.696,98, later gebracht op 17.585,29 vermeerderd met intresten en kosten.

4 e blad 7. Bij vonnis van 2 september 2011 verklaarde de arbeidsrechtbank te Brussel deze vordering in volgende mate gegrond: - saldo variabel loon 2008: 4.156,44 - saldo bonus 2009: 1.809,96 - vakantiegeld hierop of 915,25 - saldo opzeggingsvergoeding: 17.405,39 vermeerderd met intresten en kosten. 8. Bij verzoekschrift tot hoger beroep, ontvangen ter griffie van het arbeidshof te Brussel op 17 november 2011, tekende Bosch hoger beroep aan en vroeg dat de vorderingen zouden worden afgewezen met veroordeling van mevrouw V. tot de kosten. II. BEOORDELING. 1. Nu geen betekeningakte van het bestreden vonnis wordt voorgelegd, kan worden aangenomen dat het hoger beroep tijdig werd ingesteld. Het is regelmatig naar vorm en ook aan de andere ontvankelijkheidvereisten is voldaan. Het variabel loon 2. In art. 3 van de arbeidsovereenkomst en in de interne circulaire (policy) werden de contractuele afspraken over het variabel loon duidelijk bepaald (Zie randnummer I.1 en 2). Deze afspraken houden o.m. in dat er jaarlijks een kwantitatieve en een kwalitatieve evaluatie gebeurt van de resultaten op basis van vooraf door de werkgever geformuleerde doelstellingen. Met Bosch kan aangenomen worden dat de rechter zich niet in de plaats mag stellen van de werkgever voor de louter beleidsmatige afweging van de resultaten van de werknemer. Dit neemt echter niet weg dat de correcte naleving van de contractuele afspraken kan worden nagegaan. Deze afspraken moeten te goeder trouw worden uitgevoerd, wat inhoudt dat een afweging moet berusten op reële omstandigheden en feiten. 3. Niet betwist wordt dat Bosch noch voor het jaar 2008, noch voor het jaar 2009, bij het begin van het jaar doelstellingen bepaald heeft. Mevrouw V. ontving voor beide jaren 100% van het richtinkomen, terwijl niet wordt tegengesproken dat ze de 3 voorgaande jaren een hoger variabel loon had ontvangen, hetzij 106,30%. De interne richtlijnen voorzien in een vork van 85% tot 115%. Mevrouw V. heeft tegen deze handelwijze geprotesteerd, voor 2008 via een interne klacht (zie stuk 17 van Bosch), voor 2009 via het schrijven van haar raadsman van 2 september 2009 (stuk 10 mevrouw V. ). 4. De reactie van de overste van mevrouw V. van 3 maart 2009 (stuk 17 Bosch) kan niet overtuigen.

5 e blad - Het feit dat de heer K. pas in februari 2008 aantrad, verhindert niet dat zijn voorganger of een andere leidinggevende realistische doelstellingen had kunnen bepalen. De doelstellingen moeten immers worden vastgelegd bij het begin van het jaar en kunnen, indien nodig, in bijzondere situaties worden gewijzigd. - Ook voor 2009 heeft de heer K. nagelaten vooraf bepaalde doelstellingen te formuleren. - Bij het vertrek van mevrouw V. op 20 april 2009 gebeurde geen beoordelingsgesprek, zoals voorzien in de interne richtlijnen. Wel werd reeds op de datum van het ontslag een referentiebrief geschreven, waarin ze werd aangeprezen als de draaispil van de marketingactiviteiten en de budgetcontrole en als een aangename, doorzettende en communicatieve collega. In een latere brief van 13 januari 2010 werd ze geprezen voor haar nauwe samenwerking met collega s en voor haar leiderschap. - Ondanks het ontbreken van doelstellingen gedurende 2 jaar, maakt de heer K. nog ten overvloede gewag van een tekort aan samenwerking van mevrouw V. met hemzelf. Dit lijkt eerder een persoonlijke aangelegenheid in hoofde van de manager, want het staat in schril contrast met bovenvermelde aanbevelingsbrieven van de werkgever en met het feit dat mevrouw V. nadien in dienst mocht treden bij BSH Home Appliances, een joint venture van Bosch en Siemens. 5. In weerwil van de contractuele afspraken heeft Bosch voor de jaren 2008 en 2009 nagelaten om de te behalen doelstellingen bij het begin van het jaar vast te leggen. Hierdoor heeft Bosch een essentiële voorwaarde voor het bekomen van het variabel loon verhinderd. Art. 1178 BW bepaalt dat een voorwaarde wordt geacht vervuld te zijn, wanneer de schuldenaar die zich onder die voorwaarde verbonden heeft, zelf de vervulling ervan verhinderd heeft. Hierbij is vereist dat de handeling van de schuldenaar een fout uitmaakt (Cass. 8 september 1989, Arr.Cass. 1989-90, 24, noot; Bull. 1990, 22, noot; Pas. 1990, I, 22, noot; RW 1989-90, 1220; Cass; 5 mei 1955, Arr. Cass. 1955, 739; Cass. 18 mei 1998, JTT 1998, 426; J. Hebbelinck en O. Rijckaert, Variabel loon en aandachtspunten bij de toekenning van bonussen binnen de onderneming, TPR 2010, 294, nr. 43). Het niet vaststellen van de objectieven is een contractuele fout in hoofde van de werkgever (Arbh Brussel, 8 juni 2005, J.T.T. 2005, 365; Arbh. Brussel 21 maart 2008, AR 49673, niet gepubliceerd). Mevrouw V. wordt dus door het niet vaststellen van doelstellingen geacht deze voorwaarde voor het bekomen van variabel loon te hebben nageleefd. 6. Bosch houdt hierbij voor dat de toekenning van variabel loon betrekking heeft op het richtinkomen. Dit is niet helemaal correct, omdat het LAB-plan bij het bereiken van de doelstellingen voorziet in een variabel inkomen binnen een vork van 85% tot 115%, uitgaande van een richtinkomen van 100%.

6 e blad In de policy wordt het bereikbaar inkomen omschreven als het garantiesalaris + het maximaal te bereiken variabel inkomen. Dit plan voorziet dan ook in een hoger variabel inkomen dan het richtinkomen en mevrouw V. toont aan dat ze in de jaren 2005, 2006 en 2007 ook een hoger variabel inkomen bereikte, zijnde gemiddeld 106,30%. Mevrouw V. beperkt haar vordering redelijkerwijze tot dit percentage. Terecht maakt ze dan ook aanspraak op de achterstallen voor 2008 en 2009 op die basis en op het vakantiegeld hierop. De becijfering wordt als dusdanig niet betwist. Het hoger beroep is op deze onderdelen ongegrond. De becijfering van de opzeggingsvergoeding en het jaarloon 7. Partijen hebben discussie over de samenstelling van het jaarloon De betwiste onderdelen van het basisloon - Privaat gebruik bedrijfswagen 8. Niet betwist wordt dat mevrouw V. beschikte over een Renault Espace, waarvan het privaat gebruik toegestaan was, met daarenboven een onderhouds-contract, verzekering en gratis brandstof. De eerste rechter heeft uitgaande van de voorgebrachte gegevens dit voordeel billijk geraamd op 484,47/maand, hierbij rekening houdend met de persoonlijke bijdrage van mevrouw V.. Voor de maand mei 2009 werd eenzelfde bedrag in mindering gebracht. - Privaat gebruik GSM 9. De eerste rechter aanvaardde terecht een forfaitair geschat bedrag van 50/maand voor het privégebruik van de GSM. Mevrouw V. aanvaardt de herleiding van het initieel door haar vooropgestelde bedrag. Uit de GSM policy (stuk 10 Bosch) en uit de onthaalbrochure (stuk 11) kan afgeleid worden dat een redelijk privaat gebruik toegestaan was, ook al was de GSM toegekend als werkinstrument voor zakelijke gesprekken. - Variabel loon 10. Uit wat toegelicht werd in de randnummers 2 tot 6 volgt dat voor de berekening van het basisloon rekening moet gehouden worden met het variabel loon en het vakantiegeld hierop. Bosch brengt geen kritiek uit op de becijfering door de eerste rechter. 11. De begroting van de opzeggingsvergoeding op basis van 18 maanden werd door mevrouw V. niet betwist. Uit de randnummers 8 tot 10 volgt dat de eerste rechter het basisloon correct begroot heeft.

7 e blad Het hoger beroep is op dit punt ongegrond. De gerechtskosten 12. Aangezien het hoger beroep ongegrond is, dienen de gerechtskosten ten laste van Bosch te worden gelegd; Ook na de mogelijkheid om een procedure voor de arbeidsrechtbank veralgemeend in te leiden met een verzoekschrift op tegenspraak, behoudt de eiser de vrijheid om de vordering via dagvaarding aanhangig te maken, zonder dat de hieruit voortvloeiende meerkost ten zijne laste kan worden gelegd (Art. 704 en 1017 Ger.W.) (Arbh. Gent (afd. Brugge) 13 januari 2011 TGR-TWVR 2011, 106). De eerste rechter heeft de gerechtskosten voor de eerste aanleg correct begroot en vereffend. OM DEZE REDENEN, HET ARBEIDSHOF, Gelet op de wet van 15 juni 1935 op het gebruik der talen in gerechtszaken, zoals tot op heden gewijzigd, inzonderheid op artikel 24, Recht doende op tegenspraak; Verklaart het hogere ontvankelijk doch ongegrond. Bevestigt het bestreden vonnis in al zijn onderdelen. Veroordeelt de NV Robert Bosch tot de gerechtskosten van het hoger beroep, deze aan de zijde van mevrouw V. begroot en vereffend op: Rechtsplegingsvergoeding basisbedrag 2.200.

8 e blad Aldus gewezen en ondertekend door de derde kamer van het Arbeidshof te Brussel, samengesteld uit: Lieven LENAERTS, Marcel VAN AKEN, Koen DRIES, bijgestaan door : Kelly CUVELIER, raadsheer, raadsheer in sociale zaken, werkgever, raadsheer in sociale zaken, werknemer-bediende, griffier. Lieven LENAERTS, Kelly CUVELIER, Marcel VAN AKEN, Koen DRIES. en uitgesproken op de openbare terechtzitting van vrijdag 15 juni 2012 door: Lieven LENAERTS, raadsheer, bijgestaan door Kelly CUVELIER, griffier. Lieven LENAERTS, Kelly CUVELIER.