A12 KANKERCENTRUM Operatie bij blaaskanker met aanleggen stoma

A12 KANKERCENTRUM Operatie bij blaaskanker met aanleggen stoma Informatie voor patiënten

Belangrijkste punten van deze folder: - U wordt geopereerd in het A12 Kankercentrum in Leidschendam. - Tijdens deze operatie wordt uw blaas verwijderd, waarna een kunstmatige urine-uitgang (stoma) wordt aangelegd. - Na de operatie blijft u twee tot drie weken opgenomen op de afdeling Urologie in het A12 Kankercentrum in Leidschendam. Inleiding Uit onderzoek is gebleken dat u blaaskanker (blaascarcinoom) heeft. Daarom is in overleg met uw arts besloten om uw blaas te verwijderen. Dit gebeurt met een operatie (cystectomie). Soms zijn er andere oorzaken om de blaas te verwijderen, bijvoorbeeld chronische ontstekingen van de blaas of urine-incontinentie. Omdat uw blaas verwijderd wordt, krijgt u een kunstmatige urine-uitgang. Dit heet een urinestoma. De operatie vindt plaats onder algehele verdoving. Na de operatie blijft u twee tot drie weken opgenomen in het A12 Kankercentrum. Deze folder geeft informatie over de voorbereiding, de opname in het ziekenhuis, de operatie en het herstel. De blaas De functie van de blaas is de opslag van urine. Deze urine wordt door de nieren geproduceerd en via de urineleiders (ureters) naar de blaas getransporteerd. De blaas is bolvormig en ligt onder in het bekken (zie onderstaand plaatje). Bij volwassenen kan de blaas gemiddeld 400 ml urine bevatten. Wanneer de blaas gevuld is, ontstaat door de rekking van de blaaswand een prikkel tot plassen. De sluitspier van de blaas verslapt en vervolgens wordt de urine door samentrekking van de blaasspier via de plasbuis (urethra) uit het lichaam afgevoerd. A12 Kankercentrum - Operatie bij blaaskanker met aanleggen stoma CF0003-0000 februari 2013 2

De urinewegen a. nieren b. urineleiders c. blaas d plasbuis Afbeelding: De blaas (Bron: KWF Kankerbestrijding) Opereren in A12 Kankercentrum in Leidschendam Het Bronovo Ziekenhuis, het Groene Hart Ziekenhuis en het Medisch Centrum Haaglanden werken sinds enkele jaren intensief samen. De belangrijkste reden hiervoor is om de kwaliteit van de zorg te verbeteren. Een behandelteam van specialisten op het gebied van blaaskanker bespreekt de onderzoeken die bij u gedaan zijn en voert de operatie uit. De operatie vindt plaats in het A12 Kankercentrum in Leidschendam. In het A12 Kankercentrum wordt u opgenomen op de afdeling Urologie om u voor te bereiden op de operatie. Na de operatie blijft u twee tot drie weken opgenomen op dezelfde afdeling om te herstellen van de operatie. Hierna mag u met ontslag. U krijgt een afspraak voor controle bij de uroloog mee. Uw uroloog informeert u over de eventuele vervolgbehandelingen. Deze zullen zo mogelijk in uw eigen ziekenhuis plaatsvinden. A12 Kankercentrum - Operatie bij blaaskanker met aanleggen stoma CF0003-0000 februari 2013 3

Voorbereiding op de operatie Het preoperatieve spreekuur (POS) in het A12 Kankercentrum in Leidschendam is de eerste stap in de voorbereiding op de operatie. Tijdens de verschillende onderdelen van dit spreekuur worden uw gegevens die van belang zijn voor de operatie verzameld en vastgelegd. Daarnaast wordt alle belangrijke informatie over de voorbereiding op uw operatie met u besproken. U krijgt onder andere een afspraak met de stomaverpleegkundige. Zij zal u informatie geven over de urinestoma. Opname U wordt één dag voor uw operatie rond 14.00 uur opgenomen op de verpleegafdeling Urologie. Het Opnamebureau informeert u over het exacte tijdstip waarop u op de afdeling wordt verwacht. Op de verpleegafdeling informeert de verpleegkundige u over de gang van zaken op de afdeling. Heeft u nog vragen over uw operatie, stelt u deze dan gerust. Medicijnen Neemt u alle medicijnen die u thuis gebruikt, in de originele verpakking mee naar het ziekenhuis. Als u bloedverdunnende medicijnen gebruikt dan zal de uroloog met u bespreken hoeveel dagen voor de operatie u moet stoppen met deze medicijnen. Is dit niet met u besproken of heeft u hier vragen over, neemt u dan contact op met de Preoperatieve polikliniek van het A12 Kankercentrum via (070) 357 42 50. Wanneer u diabetes (suikerziekte) heeft en insuline gebruikt, wordt er s ochtends voor de operatie een klein infuusnaaldje bij u ingebracht, voor het aansluiten van een glucose-infuus en een insulinepomp. Eten en drinken Uw darmen moeten schoon zijn voor de operatie. Om uw darmen schoon te spoelen, krijgt u een zogenaamd klysma. Verder betekent dit dat u een paar uur voor de operatie niet meer mag eten en drinken. De anesthesist maakt met u tijdens het preoperatieve spreekuur de precieze afspraken over het nuchter zijn. Ook mag u niet meer roken vanaf het moment van opname. A12 Kankercentrum - Operatie bij blaaskanker met aanleggen stoma CF0003-0000 februari 2013 4

Verschillende hulpverleners Op de dag van uw opname komen er verschillende hulpverleners bij u langs: - De zaalarts komt (zo mogelijk) kennis maken. De zaalarts is verantwoordelijk voor de zorg op de afdeling (en overlegt indien nodig met de operateur). - De verpleegkundige voert met u het opnamegesprek en zal uw vragen beantwoorden. - De stomaverpleegkundige bepaalt de plaats van de stoma en zal hier een stip op uw buik zetten. - Een medewerker van het laboratorium komt langs om bloed bij u af te nemen. Dag van de operatie Wanneer u aan de beurt bent, brengt een verpleegkundige u in uw bed naar de voorbereidingskamer. Daar ontmoet u de anesthesioloog die u onder narcose brengt. Tijdens de operatie bent u onder volledige narcose. De operatie Bij deze operatie wordt een snee (incisie) gemaakt van vlak boven uw navel tot aan uw schaambeen. De uroloog verwijdert eerst de klieren rondom uw blaas. Stukjes van deze klieren worden tijdens de operatie onder de microscoop onderzocht (een vriescoupe). Dit gebeurt door de patholoog. Afhankelijk van de bevindingen wordt de operatie voortgezet. De volgende stap is het losmaken van de urineleiders van uw blaas en het verwijderen van de blaas. Daarna maakt de uroloog een gedeelte van uw dunne darm los. De twee uiteinden van de darm worden weer met elkaar verbonden. De urineleiders worden herplaatst in losgemaakte stuk darm. Dit stukje darm wordt door de huid naar buiten gebracht: dit is de stoma. Op de stoma wordt een opvangzakje aangesloten. A12 Kankercentrum - Operatie bij blaaskanker met aanleggen stoma CF0003-0000 februari 2013 5

Afbeelding: Stoma Om de kanker in zijn geheel te kunnen verwijderen wordt bij mannen over het algemeen ook de prostaat verwijderd tijdens de operatie. Bij vrouwen worden over het algemeen de baarmoeder en de voorwand van de schede verwijderd. Soms kan het nodig zijn om ook de eierstokken te verwijderen. De uroloog zal van tevoren met u bespreken of het bij u nodig is om meer weefsel weg te nemen dan alleen de blaas. Gemiddeld duurt deze operatie drie à vier uur. Weefselonderzoek na de operatie Het weefsel dat tijdens de operatie is verwijderd, wordt altijd onderzocht in het laboratorium. Zodra de uitslag hiervan bekend is (zeven à tien werkdagen na uw operatie), bespreekt de uroloog deze met u. Dan kan er ook worden afgesproken hoe de behandeling verder zal verlopen. Complicaties tijdens en na de operatie Bij iedere operatie worden veel voorzorgsmaatregelen getroffen om de kans op complicaties te verminderen. Toch is geen enkele operatie zonder risico s en kunnen er complicaties optreden. Hoewel zeer zeldzaam, komt het voor dat patiënten tijdens of na een operatie overlijden. Tijdens of na de operatie kunnen er verschillende complicaties optreden: - Bloeding. Bij blaasoperaties zijn verschillende bloedvaten betrokken. Er bestaat altijd een kans op een bloeding tijdens de operatie, hoewel dit zelden voorkomt. - Nabloeding. Hoewel zeldzaam, kan het gebeuren dat er een nabloeding optreedt. Een tweede operatie kan dan nodig zijn. A12 Kankercentrum - Operatie bij blaaskanker met aanleggen stoma CF0003-0000 februari 2013 6

- Infectie van de operatiewond. - Lekkage van de stoma of de darm. Gelukkig komt deze complicatie niet vaak voor. - Longontsteking. Er is een licht verhoogde kans op het krijgen van een infectie. Bij een ontsteking krijgt u antibiotica voorgeschreven. - Trombose (de vorming van bloedstolsels in uw vaten). Om het risico op deze complicatie te verminderen, krijgt u tijdens de ziekenhuisopname dagelijks een injectie met het bloedverdunnende medicijn Fraxiparine. - Buikwandbreuk (hernia). Wanneer door het gat in de buikwand meer buikinhoud dan alleen het darmdeel dat het stoma vormt naar buiten puilt. Bij veel klachten en indien technisch mogelijk, zal dat operatief hersteld moeten worden. Het kan zijn dat het stoma dan moet worden verplaatst. Herstel na de operatie Uw darmen, buikwand en de stoma moeten genezen van de operatie. Dit duurt ongeveer 6 weken, waarvan u de eerste twee tot drie weken in het ziekenhuis opgenomen bent. Meteen na de operatie Na de operatie gaat u naar de verpleegafdeling Urologie. Soms kan het nodig zijn om eerst tijdelijk naar de afdeling Intensive Care (IC) te gaan. Op de IC staat meer apparatuur om uw bed dan op een gewone verpleegafdeling. Op deze afdeling worden al u lichaamsfuncties nauwkeurig bewaakt. Slangetjes in uw lichaam Na de operatie heeft u verschillende slangetjes in uw lichaam. Deze worden in overleg met de arts verwijderd. Het betreft de volgende slangetjes: - Een slangetje onder in uw rug voor de pijnbestrijding. U krijgt continu medicijnen tegen de pijn. Mocht u toch pijn hebben, geeft u dit dan door aan de verpleegkundige. - Katheters. In de stoma is in beide urineleiders een dun slangetje (katheter) ingebracht. Deze zorgen ervoor dat de urine vanzelf afloopt via deze slangetjes. Daardoor krijgt de aanhechting van uw urineleiders aan de dunne darm rust en tijd om te genezen. Rond de tiende dag worden deze verwijderd. - Een voedingssonde die via de neus naar de maag gaat. Doordat u eet schuift A12 Kankercentrum - Operatie bij blaaskanker met aanleggen stoma CF0003-0000 februari 2013 7

deze door naar het eerste deel van de dunne darm. Na de operatie werkt uw maag-darmkanaal niet optimaal vanwege de narcose en omdat een stukje darm is weggenomen. Door middel van deze sonde krijgt u na de operatie sondevoeding toegediend. Zo nodig krijgt u een klysma om uw darmen op gang te helpen. - Een infuus in uw arm om de pijnstilling goed te kunnen regelen en om vocht en medicijnen toe te dienen. - Wonddrains. Tijdens de operatie worden één à twee slangetjes geplaatst in het operatiegebied om wondvocht af te voeren. Als de wond niet meer lekt, wordt de drain verwijderd. - Soms hebt u nog een slangetje in uw neus waardoor u zuurstof krijgt toegediend. Visite - De zaalarts komt dagelijks bij u langs op de afdeling. Hij / zij bespreekt onder andere met u wanneer u weer mag gaan eten en wanneer de verschillende slangetjes verwijderd mogen worden. De zaalarts beslist dit alles in overleg met de verantwoordelijk uroloog. - De verpleegkundige zal regelmatig uw bloeddruk, pols en temperatuur meten. Ook zal zij u helpen bij de dagelijkse verzorging en het uit bed komen, tot u dit zelf kunt. - De diëtiste komt zo nodig langs om u te adviseren over het opbouwen van de maaltijden. Na de operatie moeten de darmen voorzichtig weer op gang komen. Daarom wordt er per dag gekeken wat u mag eten en drinken. - De fysiotherapeut komt zo nodig langs om u te helpen bij het weer gaan bewegen na de operatie. Stoma verzorgen De stomaverpleegkundige begeleidt u van opname tot ontslag voor wat betreft de stoma. Zij komt regelmatig bij u langs op de afdeling voor advies met betrekking tot verzorging en materiaalgebruik. Enkele dagen na de operatie gaat u starten met het zelf leren verzorgen van de stoma. Hierbij wordt u geholpen door de verpleegkundige van de afdeling. Eventueel is het mogelijk om uw partner en/of familie daarbij te betrekken. A12 Kankercentrum - Operatie bij blaaskanker met aanleggen stoma CF0003-0000 februari 2013 8

Ontslag Wanneer uw herstel spoedig verloopt, kunt u met ontslag. Meestal is dit twee à drie weken na de operatie. U krijgt een afspraak voor controle bij de polikliniek mee en eventuele recepten. De stomaverpleegkundige bestelt de stomamaterialen en deze worden bij u afgeleverd. Een medewerker van het transferbureau zal voor u de zorg regelen die u eventueel nodig heeft na ontslag uit het ziekenhuis. Dit kan zijn thuiszorg, een tijdelijk verblijf in een verzorgingshuis ter herstel of een tijdelijk verblijf in een verpleeghuis ter revalidatie. De zorg wordt bepaald door te kijken naar uw geestelijke en lichamelijke conditie na de operatie, uw mobiliteit, uw gezinssituatie en uw woonsituatie. De medewerker van het transferbureau kijkt met u naar de mogelijke wachtlijsten, hulpmiddelen en financiële aspecten van de zorg die u nodig heeft. Adviezen Om de kans op complicaties te beperken adviseren wij u: - Ongeveer twee tot twee en een halve liter per dag te drinken. - Zware inspannende arbeid of sport te vermijden gedurende de eerste zes tot acht weken na ontslag uit het ziekenhuis. - Niet te fietsen gedurende drie weken na de ingreep. - Alcohol alleen in beperkte mate te gebruiken. - De eerste zes weken na de operatie geen geslachtsgemeenschap te hebben. We adviseren u contact op te nemen met uw uroloog als: - U koorts heeft boven 38,5 C of langer dan 24 uur 38,0 C. - U hevige en/of toenemende buikpijn heeft die niet vermindert na het innemen van medicijnen tegen de pijn. - U roodheid of zwelling van de wond heeft die niet eerder aanwezig was, of als er plotseling helderrood bloed of pus uit de wond komt. - Er veel bloed of bloedstolsels bij de ontlasting zitten. - U een sterk verminderde urineproductie heeft. terwijl u goed drinkt. Bij acute problemen kunt u de eerste 30 dagen na de operatie bellen met de Spoedeisende Hulp van: MCH Antoniushove (070) 357 42 02 A12 Kankercentrum - Operatie bij blaaskanker met aanleggen stoma CF0003-0000 februari 2013 9

Afspraak voor controle Een aantal weken na de operatie komt u terug bij de uroloog en bij de stomaverpleegkundige in uw eigen ziekenhuis. De uroloog controleert de wond en de stoma en bespreekt hoe het met u gaat. De stomaverpleegkundige bespreekt de verzorging van de stoma. Casemanager voor verdere vragen De diagnose kanker kan bij u veel losmaken en de operatie kan ingrijpende gevolgen hebben voor u en de mensen om u heen. Daarom is er tijdens het gehele behandeltraject een gespecialiseerde verpleegkundige (casemanager) aangewezen. Deze is speciaal geschoold in de zorg voor en begeleiding van patiënten met kanker. Bij hem of haar kunnen u en uw naasten op elk moment terecht met vragen. Dit kunnen vragen zijn over praktische zaken, over de operatie en over eventuele andere vormen van behandeling. De casemanager wordt door de andere behandelaars op de hoogte gehouden en coördineert uw behandeltraject. Dit is nodig omdat er veel zorgverleners bij uw behandeling betrokken zijn. A12 Kankercentrum - Operatie bij blaaskanker met aanleggen stoma CF0003-0000 februari 2013 10

Contact Misschien heeft u na het lezen van deze folder nog vragen over de operatie. Belt u daarvoor gerust, uw casemanager via het volgende nummer: - Simone van de Leur (Bronovo Ziekenhuis): (070) 312 41 38 - Anita de Bruijn (Groene Hart Ziekenhuis): (0182) 50 55 28 - Annemiek Verheij / Gerda Scheffer (MCH Westeinde): (070) 330 30 56 - Annemiek Verheij / Gerda Scheffer (MCH Antoniushove): (070) 357 43 92 Bij vragen over de stoma kunt u contact opnemen met de stomaverpleegkundigen in MCH Antoniushove via (070) 357 42 95. Mocht u niet in staat zijn om telefonisch contact op te nemen met uw casemanager, dan kunt u met uw vragen en opmerkingen terecht op het volgende e-mailadres: blaasoperatie@mchaaglanden.nl.om het verwerken van de mail makkelijker te maken, vragen wij u in de mail uw naam en geboortedatum te zetten. Indien u voor uw operatie verwezen bent vanuit het Bronovo Ziekenhuis of het Groene Hart Ziekenhuis, zet u dit dan ook in de mail. Lotgenotencontact Voor veel patiënten is het contact met lotgenoten erg waardevol. Zij vinden steun in het uitwisselen van ervaringen en het delen van gevoelens met mensen die hetzelfde hebben meegemaakt. Vaak is ook praktische informatie een belangrijke steun. Voor informatie kunt u terecht bij de onderstaande verenigingen: - www.kankerpatient.nl/waterloop: Vereniging voor mensen met blaaskanker en nierkanker. - www.kwf.nl: Vereniging Nederlandse kankerbestrijding. - www.stomavereniging.nl A12 Kankercentrum - Operatie bij blaaskanker met aanleggen stoma CF0003-0000 februari 2013 11

Ruimte voor aantekeningen A12 Kankercentrum - Operatie bij blaaskanker met aanleggen stoma CF0003-0000 februari 2013 12

CF0003-0000 februari 2013 A12 Kankercentrum Bezoekadres: Locatie Antoniushove Burgemeester Banninglaan 1 2262 BA Leidschendam Postadres: Postbus 411 2260 AK Leidschendam 070 357 44 44 Coöperatieziekenhuizen Bronovo Ziekenhuis Den Haag www.bronovo.nl 070 312 4141 Groene Hart Ziekenhuis Gouda www.ghz.nl 0182 50 5050 Medisch Centrum Haaglanden Den Haag, Leidschendam www.mchaaglanden.nl 070 330 2000 (MCH Westeinde) 070 357 4444 (MCH Antoniushove)