Doorgedreven schilrenovatie bij woningen: lager energieverbruik of verbetering van binnencomfort? Staf Roels, Mieke Deurinck Afdeling Bouwfysica, Kasteelpark Arenberg 40, KU LEUVEN Rebecca Meuleman Wienerberger nv 1
Doorgedreven schilrenovatie bij woningen: lager energieverbruik of verbetering van binnencomfort? 1. woning voor renovatie 2. renovatie-ingrepen 3. kostprijs en impact op E-peil 4. meten is weten! 5. besluit 1. WONING VOOR RENOVATIE Vrijstaande woning met mansardedak Bouwjaar 1901 Woning met kelder, gelijkvloers, 1ste verdieping en zolder Niet-geïsoleerd Problemen van opstijgend vocht en schimmel Buitengevel in anderhalfsteens metselwerk Schrijnwerk: deels PVC met dubbel glas, deels originele houten schrijnwerk met enkel glas Gemetste gewelven boven kelder en gelijkvloers 2
STRAATZIJDE = NOORDKANT LEEFRUIMTE OVERLOOP SLPK BURO BADK SLPK KEUKEN TUINZIJDE = ZUIDKANT ZOLDER METINGEN WINTER 2012-2013 Opvolging binnentemperatuur en relatieve vochtigheid Luchtdichtheidsmetingen IR-opnames Energieverbruik 3
Wintercomfort VERLOOP BINNENTEMPERATUUR Detailopname: 3 6 december 2012 DAGGEMIDDELDE BINNENTEMPERATUUR EPB-aanname Daggemiddelde binnentemperatuur sterk afhankelijk van buitentemperatuur en veel lager dan aangenomen in EPB! 4
Luchtdichtheid Zolderluik OPEN Zolderluik GESLOTEN Zolderluik AFGEPLAKT Luchtdebiet bij drukverschil van 50 Pa Meting 1 x V 50 = -- m 3 /h Meting 2 x V 50 = 3230 m 3 /h (onderdruk) V 50 = 3449 m 3 /h (overdruk) Meting 3 x V 50 = 2989 m 3 /h (onderdruk) Meting 2: n 50 = 8.95 /h q 50 = 8.95 m³/(h.m²) (EPB-default : 12 m³/(h.m²)!) IR-opnames U=6.35 W/m²K U=2.21 W/m²K U=5.68 W/m²K 5
6
2. RENOVATIE-INGREPEN ENERGETISCHE RENOVATIE: Sterk geïsoleerde schil Aanpakken bouwknopen Luchtdicht bouwen Technieken Sterk geïsoleerde schil 20cm Dakisolatie (sarking l=0,024w/mk) 20cm Muurisolatie (Isofinish l=0,024w/mk) Schrijnwerk : dubbel en superisolerend 10cm polyurethaan op volle grond Ca 3cm polyurethaan boven kelder Beoogde U-waarden (W/m²K) dak 0,11 muur 0,15 vloer 0,25 7
Plaatsing dakisolatie: sarkingdak (20cm isolatie) Plaatsing gevelisolatie: dubbellaags, geschrankt 8
Plaatsing regelwerk en afwerking 9
Plaatsing regelwerk en afwerking 10
Aanpakken bouwknopen Doortrekken gevelisolatie t.p.v. funderingen Inbouw ramen Luchtdicht bouwen Luchtdichte schil door middel van Nieuw pleisterwerk Aandacht bij inwerken van schrijnwerk Doorlopend dampscherm bovenop de bestaande houten dakconstructie Luchtdichte verbinding tussen dak en gevel? testcase 11
Technieken Doorgedreven isolatie en luchtdichte schil vraagt aandacht voor voldoende ventilatie : Ventilatie type C Centrale verwarming Kachel voor lage energiewoning in de living 3. KOSTPRIJS EN IMPACT OP E-PEIL Daling van E-peil en netto energiebehoefte Impact van verschillende renovatiestappen berekend door studie- en adviesbureau Creatuur 12
Overzicht ingrepen: Kostprijs (BTW inclusief) NEB = Netto EnergieBehoefte (kwh/m²) 4. METEN IS WETEN! Opvolging energieverbruik en comfort voor en na Energieverbruik voor renovatie PROPAANGAS: - ruimteverwarming + warm water + koken Verbruik winter 2012-2013: 336 m³ 8680 kwh OLIEKACHEL BADKAMER: - bijverwarming in badkamer Verbruik winter 2012-2013: 21.3 liter 204 kwh HOUTKACHEL: - bijverwarming woonkamer Verbruik winter 2012-2013: 74.3 kg 305 kwh Totaal geschat jaarverbruik: 10969 kwh (VREG: gemiddeld Vlaams gezin = 23260 kwh ) 13
Vergelijking energieverbruik - buitenklimaat opgemeten propaangasverbruik PERIODE m 3 gas m 3 gas enkel #EQ van tot ruimteverwarming GRD16.5 27/10/12 7/11/12 15.4 12.7 105 7/11/12 24/11/12 28.2 24.0 147 24/11/12 2/12/12 14.0 12.0 82 2/12/12 9/12/12 15.0 13.3 99 9/12/12 3/01/13 38.0 31.8 236 3/01/13 13/01/13 17.0 14.5 108 13/01/13 17/02/13 80.0 71.4 532 17/02/13 6/03/13 39.0 34.8 238 6/03/13 10/03/13 6.0 5.0 29 10/03/13 8/04/13 65.0 57.8 408 8/04/13 28/04/13 18.0 13.1 101 TOT 336 209 2085 graaddagen voor betreffende periode (equivalente graaddagen 16.5 C = (16.5- e,eq )) Raming energieverbruik: Metingen Q heat,use = e 24 U 16.5 ma T + 0.34nV G d,16.5 1000η heat,tot = 52374 kwh = 8643 kwh x 6? kwh 14
Energiebesparing: EPB versus realiteit EPB-berekening renovatieproject Spiere: Berekende energiebesparing versus realiteit? NEB (kwh) 52584 EPB,voor 10664 EPB,na 50 298 E-peil 15
Berekende energiebesparing versus realiteit? NEB (kwh) EPB,voor geschatte energiebesparing EPB,na E-peil Berekende energiebesparing versus realiteit? NEB (kwh) EPB,voor geschatte energiebesparing EPB,na? Opgemeten bruto energiebehoefte voor renovatie Opstart meetcampagne na renovatie: comfort, energieverbruik E-peil 16
BESLUIT Opvolging van binnenklimaat en energieverbruik van Renovatieproject in Spiere leert dat: Woning was dringend aan renovatie toe: zowel binnencomfort als isolatiepeil ver beneden de huidige eisen Door het gebrek aan isolatie en de gebrekkige luchtdichtheid moesten de bewoners zich tevreden stellen met een minimaal verwarmingscomfort De energieverbruiken vertonen een zeer goede correlatie met het aantal graaddagen (deze methode kan dus gebruikt worden om verbruik voor en na renovatie te vergelijken) De woning heeft een grondige renovatiebeurt gekregen die vermoedelijk vooral zal leiden tot een sterke comfortverhoging, minder tot een energieverlaging Bedankt voor uw aandacht! 17