Stabat Mater Stabat Pater Egon Kracht & The Troupe zondag 18 september 16.30-17.30 uur sint janskerk Musica Sacra Maastricht kunstenfestival 15-18 sept 2016 Offer van Liefde Egon Kracht 1966 Stabat Mater Stabat Pater (2011) Stabat mater dolorosa Quis est homo qui non fleret, matrem si videret Hij huilt Stabat pater dolorosus Tranen Pater unigeniti Quis est homo qui non fleret, patrem si videret Pro peccatis Eia mater, fons amoris Ik droeg jou op mijn schouders Pater, istud agas Jij Hij dooft, mijn kaars Fac, ut portem Hij kijkt Cum sit hinc exire Egon Kracht & The Troupe Elisa Roep sopraan (Mater) Mark Omvlee tenor (Pater) Antje Lohse alt Angelo Verploegen flügelhorn Jakob Klaasse Hammondorgel Noortje Braat viool Tjakina Oosting cello Egon Kracht contrabas Stabat Mater Stabat Pater Stabat Mater Stabat Pater is de derde passie die ik in tien jaar tijd heb geschreven. Het maakt een drieluik van modern religieuze stukken waarin het lijden centraal staat compleet. Dit thema omvat niet in tegenstelling tot andere passies per se de marteldood van Jezus Christus. Als niet-gelovige zoek ik graag het menselijke in van oudsher religieuze teksten. Vriendschap, naastenliefde en verraad blijven de belangrijkste onderwerpen, maar de beleving wordt uit de religieuze context getild. Bij de St. Matthews Passion, de instrumentale bewerking uit 2002 van Bachs meesterwerk, was het uitgangspunt voor het componeren de vraag wat er overblijft van de spirituele beleving als je de tekst weglaat. Met een godzijdank geslaagde uitwerking: zelfs ontleed tot op het bot blijft de muziek van Bach de ziel raken. In de Judas Passion putte ik voor het libretto uit het in 2005 herontdekte evangelie van Judas Iskariot waarin Judas niet de slechterik, maar juist Jezus beste vriend is. Jezus vraagt Judas hem te verraden bij wijze van ultieme vriendendienst. De mentale marteling die Judas hierdoor ondergaat, maakt het stuk tot het lijdensverhaal van Judas. De Judas Passion ging in een geënsceneerde versie in 2010 in première. In den beginne was Stabat Mater Stabat Pater een toonzetting van Stabat Mater dolorosa, een gedicht uit de dertiende eeuw, geschreven door een nog immer 1 zondag t 16.30
onbekende monnik, dat al door vele componisten is getoonzet. Gaandeweg werd de behoefte steeds groter om ook de vader een plaats te geven in het verhaal. Een man die samen met zijn vrouw huilt om de dood van hun kind. Een situatie die soms verscheurende gevolgen heeft. Niet zelden kunnen ouders het verdriet niet samen delen. Deze thematiek ligt ten grondslag aan Stabat Mater Stabat Pater. Naast het oorspronkelijke gedicht dat ik enigszins bewerkte wilde ik de vader een stem geven, en wilde ik teksten van wereldlijke aard plaatsen. Op mijn verzoek maakte Jaap Toorenaar een mannelijke bewerking van Stabat Mater dolorosa (Stabat Pater dolorosus ) en vroeg ik Noortje Braat beschouwende liedteksten in het Nederlands te schrijven. Daarnaast heb ik zelf nog enkele regels geciteerd uit boeken van de Nederlandse schrijvers A.F.Th. van der Heijden en P.F. Thomése. Dit alles resulteerde in een libretto waarin Latijnse en Nederlandse teksten broederlijk naast elkaar staan, waarin de moeder en de vader een stem krijgen, waarin het lijden van ouders die hun kind hebben verloren in een wereldlijke context staat. Naast de vader en de moeder verschijnt nog een derde stem ten tonele: de goede vriendin van de familie, die de ouders bijstaat in de periode van rouw. t Egon Kracht 2
Tekst Stabat mater dolorosa Stabat mater dolorosa Iuxta crucem lacrimosa Dum pendebat filius De diepbedroefde Moeder Stond wenend bij het kruis Terwijl haar Zoon daar hing. Cuius animam gementem Contristatam et dolentem Pertransivit gladius Haar klagende ziel, Medelijdend en vol smart, Werd als door een zwaard doorstoken O quam tristis et afflicta Fuit illa benedicta Mater unigeniti O hoe bedroefd en aangedaan Was die gezegende Moeder van de Enig-geborene! Quae maerebat et dolebat Mater unigeniti et tremebat dum videbat nati poenas inclyti Die rouwde en treurde, Moeder van de Enig-geborene! En beefde terwijl zij zag De foltering van haar glorieuze zoon Quis est homo qui non fleret Quis est homo qui non fleret Matrem si videret In tanto supplicio? Welk mens zou niet huilen Bij het zien van Christus Moeder In zo n marteling? Quis non posset contristari Matrem contemplari Dolentem cum filio? Mater unigeniti Quae maerebat et dolebat et tremebat Wie zou niet mede lijden Bij het aanschouwen van de vrome Moeder Lijdend samen met haar Zoon? Moeder van de Enig-geborene! Die rouwde en treurde en beefde Hij huilt Hij huilt De man met de grove handen Hij huilt Hij huilt het bloed naar zijn wangen Hij huilt Zijn sterke borst zonder weerstand Hij die alles maken kan, huilt met lege handen Het mooiste ooit gemaakt Het liefste voortgebracht Lijdt De aan het oorspronkelijke Stabat mater toegevoegde Latijnse tekst en de bijbehorende vertaling worden ingesprongen weergegeven. De Nederlandse teksten zijn geschreven door Noortje Braat, P.F. Thomése (pagina 6 *) en A.F.Th. van der Heijden (pagina 7 **). 3
Stabat pater dolorosus Stabat pater dolorosus Iuxta crucem lacrimosus Dum pendebat filius De diepbedroefde Vader Stond wenend bij het kruis Terwijl zijn Zoon daar hing. Cuius animam gementem Contristatam et dolentem Pertransivit gladius Zijn klagende ziel, Medelijdend en vol smart, Werd als door een zwaard doorstoken O quam tristis et afflictus Fuit ille benedictus Pater unigeniti O hoe bedroefd en aangedaan Was die gezegende Vader van de Enig-geborene! Tranen Tranen, zoute tranen Zoute tranen nagelen hem vast als door zijn borst geslagen Pater unigeniti Pater unigeniti Qui maerebat et dolebat et tremebat dum videbat nati poenas inclyti Vader van de Enig-geborene! Die rouwde en treurde, En beefde terwijl hij zag De foltering van zijn glorieuze zoon Quis est homo qui non fleret, patrem si videret Quis est homo qui non fleret Patrem si videret In tanto supplicio? Welk mens zou niet huilen Bij het zien van Christus Vader In zo n marteling? Quis non posset contristari Patrem contemplari Dolentem cum filio? Wie zou niet mede lijden Bij het aanschouwen van de vrome Vader Lijdend samen met zijn Zoon? Pro peccatis Pro peccatis suae gentis Vidit Iesum in tormentis Et flagellis subditum Voor de zonden van zijn volk Zag zij Jesus bij de folteringen En een geseling ondergaan Vidit suum dulcem natum Morientem desolatum Dum emisit spiritum Zag zij haar geliefde zoon Sterven in eenzaamheid Toen hij de geest gaf 4
Eia mater, fons amoris Eia mater, fons amoris Me sentire vim doloris Fac, ut tecum lugeam Ach Moeder, bron van liefde Laat mij de kracht van het verdriet voelen Opdat ik met U treuren kan Eia mater, fons amoris Me sentire vim doloris Fac, ut tecum lugeam Fac, ut ardeat cor meum In amando Ach Moeder, bron van liefde Laat mij de kracht van het verdriet voelen Opdat ik met U treuren kan Maak dat mijn hart gaat branden Bij het houden van, het houden van In amando Iesum Ut sibi complaceam Bij het houden van Jezus Opdat ik Hem behage Eia pater, fons amoris Me sentire vim doloris Fac, ut tecum lugeam Fac, ut ardeat cor meum In amando Iesum Ach Vader, bron van liefde Laat mij de kracht van het verdriet voelen Opdat ik met U treuren kan Maak dat mijn hart gaat branden Bij het houden van Jezus In amando Christum Deum Ut sibi complaceam In amando Bij het houden van Christus de Heer, Opdat ik Hem behage Bij het houden van Ik droeg jou op mijn schouders Ik droeg jou op mijn schouders Jij het lot van de wereld Een man, een Heer Ik voel je weer Mijn eersteling kriebelend in mijn nek Zo eeuwig als jij zal zijn Blijft die herinnering voor mij Wat moet een vader Met het bloed uit de bleke handen van zijn zoon En uit zijn bleke voeten Die altijd doelgericht Hun richting kozen En liepen waar ze moesten gaan Wat ik ook riep Je trok je er toch niks van aan God, wat was ik trots En wat was je me een raadsel Jouw weg begreep ik niet Maar wat kon ik doen Wat kun je doen Als een zoon zijn vader te boven gaat? Ik droeg jou op mijn schouders Jij het lot van de wereld 5
Pater, istud agas Pater, istud agas Crucifixi fige plagas Cordi meo valide Vader, zorg ervoor, Grif de wonden van de gekruisigde Diep in mijn hart Pater, istud agas Tui nati vulnerati Tam dignati pro me pati Poenas mecum divide Vader, zorg ervoor, Van uw gewonde zoon Die zich verwaardigde zo voor mij te lijden, Deel met mij zijn pijnen Fac me vere tecum flere Crucifixo condolere Donec ego vixero Laat mij oprecht met u wenen De gekruisigde beklagen Zolang ik leef Iuxta crucem tecum stare Te libenter sociare In planctu desidero Met U bij het kruis staan En gretig te delen In uw klagen wil ik Mater, istud agas Crucifixi fige plagas Cordi meo valide Moeder, zorg ervoor, Grif de wonden van de gekruisigde Diep in mijn hart Tui nati vulnerati Tam dignati pro me pati Poenas mecum divide Van uw gewonde zoon Die zich verwaardigde zo voor mij te lijden, Deel met mij zijn pijnen Fac me vere tecum flere Crucifixo condolere Donec ego vixero Laat mij oprecht met u wenen De gekruisigde beklagen Zolang ik leef Fons amoris Me sentire vim doloris Fac, ut tecum lugeam Fac, ut ardeat cor meum In amando Iesum Fons amoris Ach Moeder, bron van liefde Laat mij de kracht van het verdriet voelen Opdat ik met U treuren kan Maak dat mijn hart gaat branden Bij het houden van Jezus Bron van liefde Jij Jij hebt je uit de wereld teruggetrokken Je weer aan ons toevertrouwd Jij hebt je uit de wereld teruggetrokken Je weer aan ons toevertrouwd De wereld is gaan bestaan uit plekken waar jij niet bent De tijd uit momenten zonder jou * 6
Hij dooft, mijn kaars Hij dooft, mijn kaars, hij dooft, mijn zoon Hoe vind ik nu de weg in het donker? Het mooiste dat je mij gegeven hebt, is gevoel van eigenwaarde Toen ik jou in volle bloei zag, groeide bij mij de trots Wie had bijgedragen aan het voortbrengen van zo n schitterend mens Moet zelf wel enige kwaliteit bezitten Nu ik je weer heb moeten loslaten, is het met mijn trots slecht gesteld Fac, ut portem Fac, ut portem filii mortem Passionis fac consortem Et plagas recolere Fac me plagis vulnerari Cruce hac inebriari Ob amorem filii Inflammatus et accensus Per te sim defensus In die iudicii Hij kijkt Hij kijkt De man met de grove handen, hij kijkt Hij kijkt het licht terug naar zijn zoon Hij kijkt Zijn oude nek gebogen Cum sit hinc exire Cum sit hinc exire Da per patrem me venire Ad palmam victoriae Quando corpus morietur Fac, ut animae donetur Paradisi gloria Cum sit hinc exire Da per matrem me venire Ad palmam victoriae Quando corpus morietur Fac, ut animae donetur Paradisi gloria Alsof uit jou voortgekomen, zij ook weer in jou verdwenen is Ik heb je voortgebracht, maar niet kunnen behouden Ik ben niets meer waard ** Jij dooft Met jou dooft mijn kaars Jij stak hem aan en hield m brandend Mijn trots, mijn zin Mijn trots, mijn zin Mijn zoon, zeg mij: Hoe vind ik nu de weg in het donker? Laat mij dragen Christus dood En het lot van zijn lijden En zijn wonden gedenken Laat zijn wonden mij wonden Het kruis mij in een roes brengen Wegens liefde voor de Zoon In vlam gezet en aangestoken, Door U, Maagd, moge ik verdedigd worden Op de dag des oordeels Een korte siddering Hij die hem nooit goed kon zien Kijkt met grote ogen Met verwijde blik ziet hij zijn zoon En beseft hij tot zijn schrik dat hij hem nu pas begrijpt Pater Als het tijd is hier te vertrekken Laat mij door uw Vader toekomen De zegepalm. Als mijn lichaam sterft Maak dat mijn ziel gegeven wordt De glorie van het Paradijs Als het tijd is hier te vertrekken Laat mij door uw Moeder toekomen De zegepalm. Als mijn lichaam sterft Maak dat mijn ziel gegeven wordt De glorie van het Paradijs 7
Egon Kracht Egon Kracht (Velsen, 1966) studeerde van 1986 tot 1991 contrabas aan het Sweelinck Conservatorium in Amsterdam bij Arnold Dooyeweerd en Joop van Liere. Arrangeer- en compositielessen volgde hij bij Misha Mengelberg en Steve Galloway. Al voor zijn conservatoriumstudie trad hij geregeld op met zijn eigen band, waar hij ook alle muziek voor schreef. Hij won met de groep Trits in 1987 het Middelsee Jazztreffen. Daarna speelde hij met drummer Pierre Courbois in diverse formaties: het Polo de Haas Kwartet, Jubilation PC (later Pierre Courbois Kwintet), Brevis (met onder anderen Theo Loevendie) en het Mal Waldron Trio. In 1994 richtte hij Egon Kracht & The Troupe op. Hiermee voerde hij een groot aantal projecten uit. Zo componeerde hij Broadway will burn! voor The Troupe; in 2002 maakte hij een bewerking van de Matthäus-Passion van Bach. In 2003 kwam The Troupe met Joe s Garage, een satirische rockopera van Frank Zappa, in concertante vorm gespeeld. Vanaf 1997 begeleidde Kracht liedschrijver en zanger Maarten van Roozendaal. Samen brachten zij zes theaterprogramma s. Voor het programma Het Wilde Westen kreeg Van Roozendaal in 2008 de Poelifinario. In 2010 bracht Egon Kracht de Judas-Passion, een nieuwe passie gebaseerd op het in 2005 herontdekte evangelie van Judas Iskariot, op een libretto van Jeroen van Merwijk. In 2011 volgt de opera WAAARDE op een libretto van Kracht zelf, gebaseerd op de roman Gloed van Sándor Márai. Zijn Stabat Mater Stabat Pater ging in november 2011 in première in het Muziekgebouw aan t IJ in Amsterdam. In 2013 schreef Egon Het Oog van Leonardo, over de relatie tussen kunst en wetenschap. The Troupe The Troupe is het eigen ensemble van Egon Kracht, waarmee hij al veel muzikale en theatrale projecten heeft verwezenlijkt. Voor iedere compositie is The Troupe anders van samenstelling en kiest Kracht musici die het beste passen in het klankbeeld dat hij voor ogen heeft. Tegelijkertijd schrijft hij voor de individuele uitvoerder wat bij hem of haar past. Egon Kracht Domini Media musica sacra maastricht is een coproductie van Stichting Musica Sacra, Theater aan het Vrijthof Maastricht en Omroep MAX Radio 4. programma commissie Jacques Giesen (voorzitter), Jos Leussink (adviseur), Lieke Wijnia (Musica Sacra Maastricht), Sylvester Beelaert (Musica Sacra Maastricht), Hugo Haeghens (Theater a/h Vrijthof, festivaldirecteur), Fons Dejong (Theater a/h Vrijthof), Russell Postema (Omroep MAX), Willem Bruls (gastprogrammeur) projectleiding & fondsenwerving Fons Dejong senoir marketeer Gaby van Wegberg productieleiding Peter Noten inrichting exposities Peter Snellens redactie Philip Leussink, Jacinta Wetzer vormgeving Philip Leussink senior uitbalie Joyce Limpens- Paquay technische leiding Remco van der Giessen hoofd bedrijfsbureau Jos Spauwen En alle overige medewerkers van Theater aaan het Vrijthof samenwerkingspartners Theater aan het Vrijthof, Omroep MAX, NPO Radio 4, Maastricht Academy of Media Design and Technology (MAMDT), Conservatorium Maastricht, Koninklijk Conservatorium Den Haag, Lumière Cinema Maastricht, Toneelacademie Maastricht, Boekhandel Dominicanen en ds. Joen Drost. mediapartners Omroep MAX, Media Groep Limburg, L1, RTV Maastricht, KRO-NCRV en Brava. met dank aan Fonds Podiumkunsten, Provincie Limburg, Gemeente Maastricht, Elisabeth Strouven Fonds, Limburgs Festival Platform, Huis voor de Kunsten Limburg, VVV Maastricht, de Vrienden van Musica Sacra Maastricht en alle (concert-)locaties. De activiteiten zijn mede mogelijk gemaakt door anonieme giften van particulieren. bestuur Jean Jacobs, Barbara de Heer, Michel Cobben, Mr. Eddy Klomp en Bas Huijser STEUN HET FESTIVAL Voor een bijdrage vanaf 40 geniet u als Vriend van Musica Sacra Maastricht vele voordelen. Zie voor meer informatie en aanmelding www.musicasacramaastricht.nl/vriend. STICHTING MUSICA SACRA Vrijthof 47, 6211 LE Maastricht info@musicasacramaastricht.nl www.musicasacramaastricht.nl 8