Strategisch beleggingsplan vermogensbeheer 2016 sterk en toekomstbestendig versie 17 mei 2016 zaaknummer: 2016-007196
Inhoudsopgave 1. Inleiding ---------------------------------------------------------------- 3 2. Algemene uitgangspunten -------------------------------------- 3 2.1 Maatschappelijk kader --------------------------------------------- 3 2.2 Doelstelling van vermogensbeheer --------------------------------------------- 3 2.3 Uitvoering ------------------------------------------------------------------ 4 3. De beleggingsstrategie ------------------------------------- 5 3.1 Het besluitvormingsproces -------------------------------------------- 5 3.2 Schatkistbankieren -------------------------------------------- 5 3.3 De publieke taak -------------------------------------------- 6 3.4 Strategische beleggingskeuzes -------------------------------------------- 6 3.5 Buy-and-hold beleid --------------------------------------------- 7 3.6 Risicomanagement --------------------------------------------- 8 3.7 Verantwoord beleggingsbeleid --------------------------------------------- 8 4. Governance (organisatie van het vermogensbeheer) ------------ 10 Bijlage 1 Begrippen- en afkortingenlijst 2
1. Inleiding In het Strategisch beleggingsplan vermogensbeheer 2016 (SBP) geeft het college van Gedeputeerde Staten (GS) aan op welke wijze het vermogen 1 dat met de verkoop van de Nuon-aandelen werd verkregen wordt beheerd en hoe de provincie de financi le geldstromen beheerd. Het Strategisch beleggingsplan vermogensbeheer geeft inzicht in de doelstelling van het vermogensbeheer, de beleggingsstrategie, de organisatorische inbedding van het vermogensbeheer en het beheer van de liquiditeiten. De provincie Gelderland kiest bij het beheer van het kapitaal voor een risicomijdende strategie. Beleidsformulering en toezicht vindt plaats door GS en wordt ondersteund door het ambtelijk apparaat. Ook wordt gebruik gemaakt van een externe adviseur vermogensbeheer. Dit beleidsplan is een doorontwikkeling van het Strategisch beleggingsplan 2014. Dit doen we met de Wet verplicht Schatkistbankieren als leidraad. In het coalitieakkoord 2015 2019 wordt over het vermogensbeheer het volgende geschreven: De provincie Gelderland blijft haar vermogen behoedzaam en prudent beheren. Het geld wordt verstandig gebruikt. Er worden zoveel mogelijk alleen renteopbrengsten van het stamkapitaal, dat is verworven door de verkoop van de Nuon-aandelen, geïnvesteerd. Zo blijven ook in de toekomst nuttige investeringen in Gelderland mogelijk. Onderzocht wordt of beleid ontwikkeld kan worden waarin het beheer van het stamkapitaal een hoger maatschappelijk rendement combineert met verstandig financieel rendement. In dit plan worden de mogelijkheden tot een hoger rendement op het stamkapitaal genoemd die binnen de regelgeving van het Schatkistbankieren vallen. Het Strategisch beleggingsplan vermogensbeheer is als volgt opgebouwd. In paragraaf 2 worden algemene uitgangspunten gedefinieerd die gelden voor het vermogensbeheer van de provincie Gelderland. Deze uitgangspunten hebben vooral betrekking op het maatschappelijk kader waarin de provincie Gelderland haar vermogen beheert, het doel dat wordt beoogd met het vermogensbeheer, en de organisatie en uitvoering van het vermogensbeheer. Paragraaf 3 beschrijft de beleggingsstrategie die de basis vormt van dit plan. Tot slot wordt in paragraaf 4 de organisatie van het vermogensbeheer bij de provincie Gelderland nader toegelicht. 2. Algemene uitgangspunten In deze paragraaf worden algemene uitgangspunten geformuleerd die gelden voor het beheer van het vermogen van de provincie Gelderland. 2.1 Maatschappelijk kader De positie van de provincie Gelderland als middenbestuur in het publieke domein stelt eisen aan de aard en prestaties van de beleggingsportefeuille. Dit geldt vooral voor de zekerheid, de aard en prestaties van haar beleggingsportefeuille, de kwaliteit van de inrichting van de vermogensbeheerfunctie, de verslaglegging en de deskundigheid van eindverantwoordelijken. Provincies staan weliswaar niet onder direct toezicht van financiële toezichthouders zoals De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten (AFM), maar zijn wel gebonden aan de Wet verplicht Schatkistbankieren, alsmede de Wet Fido/Ruddo. De provincie Gelderland heeft er bij de opbouw van haar beleggingsportefeuille voor gekozen het vermogen met een minimum aan risico te beleggen. Op deze wijze kan GS waarborgen dat het vermogensbeheer plaatsvindt op een maatschappelijk verantwoorde wijze. 2.2 Doelstelling van vermogensbeheer Het provinciaal vermogen zal prudent worden beheerd en het rendement op de beleggingen zal worden ingezet in het kader van de meerjarige investeringen door de provincie Gelderland. Het rendement op het vermogen is op zichzelf geen doel, maar het gevolg van de keuzes die gemaakt zijn op het gebied van prudentie en risicovermijding. 1 Dit vermogen wordt hierna ook aangeduid met de volgende termen: het Stamkapitaal, de portefeuille of de beleggingsportefeuille. 3
2.3 Uitvoering De provincie Gelderland streeft ernaar om als een prudent rentmeester met haar vermogen om te gaan. Dit rentmeesterschap rust op de volgende pijlers: 1. De provincie Gelderland is een gekwalificeerde belegger in de zin van de Wet op het financieel toezicht (Wft) en een professionele belegger in de zin van de Wft. GS verwacht het hoogste niveau van zorgplicht. De Custodian (bewaarder van de effectenportefeuille) dient de provincie materieel dezelfde bescherming te bieden als niet-professionele beleggers in de zin van de Wft, waar deze bescherming verder gaat dan die van een professionele belegger. Zo is het met de Custodian overeengekomen. 2. Activa worden belegd met als doel een optimale veiligheid, kwaliteit, liquiditeit en rendement van de portefeuille als geheel. Het rendement- en risicoprofiel van de portefeuille is afgestemd op de doelstelling van het vermogensbeheer, de wettelijke kaders van de Wet verplicht Schatkistbankieren, de Wet Fido/Ruddo, de Financiële verordening Gelderland, de Uitvoeringsregeling Financiële verordening Gelderland en de randvoorwaarden uit het Strategisch beleggingsplan vermogensbeheer. Hierbij geldt steeds dat GS risico s zo veel als mogelijk tracht te vermijden. 3. Bij de uitzetting van de NUON middelen is door GS besloten een onderhandse lening ad 250 mln uit te zetten bij de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG). Deze lening maakt onderdeel uit van het provinciaal vermogen en wordt met de rating van de BNG in de rapportages opgenomen. 4. De provincie is gehouden aan de Wet verplicht Schatkistbankieren. De plaatsing van Schatkistdeposito s wordt door de provincie zelf verzorgd. De afdeling Financiën heeft hiertoe een gelimiteerd mandaat. De Schatkistdeposito s die toebehoren aan het Stamkapitaal en eventuele leningen aan decentrale overheden (zie hierna) worden ook opgenomen in de rapportages. Zo houden we het totaaloverzicht van het Stamkapitaal in beeld. 5. De Wet verplicht Schatkistbankieren biedt de mogelijkheid om naast het Schatkistbankieren leningen te plaatsen bij decentrale overheden of kaderwetgebieden gelegen buiten de provincie Gelderland. Ook mogen Hybride Kapitaalleningen aan sectorbanken worden verstrekt. Paragraaf 3.3 gaat hier nader op in. 6. Bij de uitvoering van het vermogensbeheer mogen niet meer kosten gemaakt worden dan welke redelijk en proportioneel zijn in relatie tot de omvang en samenstelling van het belegde vermogen en de doelstellingen van de provincie Gelderland. 7. Naast het vermogensbeheer speelt ook het beheer van de provinciale liquiditeiten een rol. Ten behoeve van de liquiditeitenprognose van de provincie wordt gebruik gemaakt van het software-pakket SG Treasury. De afdeling Financiën staat hierbij centraal en krijgt de prognose (bedrag en planning) van de betreffende provinciale afdelingen. Deze informatie vormt weer input om de liquiditeiten kort, middellang, of voor de lange termijn uit te zetten. 8. GS zet in op het thema verantwoord beleggen. Zie ook paragraaf 3.7. 9. De organisatie van het vermogensbeheer en daarbij de rol van de provincie, de externe adviseur vermogensbeheer en de Custodian komen in paragraaf 4 Governance aan de orde. 4
3. De beleggingsstrategie 3.1 Het besluitvormingsproces Het Strategisch beleggingsplan vermogensbeheer geeft richting aan de uitvoering van het vermogensbeheer op (middel)lange termijn. Hierbij wordt GS ondersteund door de afdeling Financiën, externe adviseurs met ervaring op het gebied van vermogensbeheer en de Custodian. Daarnaast levert de Klankbordgroep Vermogensbeheer (zie paragraaf 4) een bijdrage aan het Strategisch beleggingsplan vermogensbeheer. GS legt het Strategisch beleggingsplan vermogensbeheer overeenkomstig artikel 167, vierde lid, van de Provinciewet (de zgn. Voorhangprocedure) voor aan Provinciale Staten, voor zij tot vaststelling overgaan. Er kunnen zich situaties voordoen waardoor het Strategisch beleggingsplan vermogensbeheer moet worden aangepast. Bijvoorbeeld vanwege een wijziging in het wettelijk kader of in de provinciale randvoorwaarden. 3.2 Schatkistbankieren Eind 2013 is de Wet verplicht Schatkistbankieren door de Eerste Kamer aangenomen. Daarmee is het Schatkistbankieren per 15 december 2013 is ingevoerd voor gemeenten, provincies, waterschappen en gemeenschappelijke regelingen. Het Schatkistbankieren houdt in dat genoemde decentrale overheden al hun liquide middelen en beleggingen aanhouden bij het ministerie van Financiën en niet langer financiële geldmiddelen en vermogen bij private partijen buiten de schatkist aanhouden. De middelen die een decentrale overheid in de schatkist aanhoudt, blijven beschikbaar voor de uitoefening van hun publieke taak. In de wet staat vermeld dat contracten en beleggingen die zijn aangegaan vóór 4 juni 2012 ; 18.00 uur zullen worden geëerbiedigd. Zodra de looptijd van die beleggingen is verstreken, vallen de middelen onder het regime van Schatkistbankieren. De laatste obligaties van de provinciale beleggingsportefeuille expireren op 25 oktober 2025. Schatkistdeposito s Decentrale overheden zullen op deposito s die zij bij het Ministerie van Financiën hebben uitgezet een rentevergoeding krijgen die gelijk is aan de rente die de Nederlandse Staat betaalt op leningen die ze op de markt aangaat. Lenen aan decentrale overheden Naast het Schatkistbankieren behoort onderling lenen tussen decentrale overheden tot de wettelijke mogelijkheden. Leningen aan decentrale overheden worden geregistreerd bij het CBS. Partijen mogen niet inlenen om uit te lenen en zij mogen geen leningen verstrekken aan openbare lichamen waarmee een toezichtrelatie bestaat. Er mogen door de provincie Gelderland daarom geen leningen worden verstrekt aan andere overheden binnen Gelderland. Bij een mogelijke verstrekking van leningen aan decentrale overheden spelen de volgende overwegingen een rol: - Onderling lenen tussen decentrale overheden is risicoarm en past binnen de strategie van het prudent beleggingsbeleid van de provincie Gelderland; - Dergelijke leningen lopen tot het eind van de overeengekomen looptijd en kunnen niet tussentijds liquide worden gemaakt, zoals dat in principe wel bij Schatkistbankieren mogelijk is; - Leningen aan andere decentrale overheden leveren afhankelijk van de looptijd een hoger rendement op dan Schatkistbankieren. 5
3.3 De publieke taak In het Coalitieakkoord 2015 2019 is opgenomen dat GS een hoger maatschappelijk rendement uit het vermogen wil bewerkstelligen. Openbare lichamen kunnen naast schatkistbankieren uit hoofde van de uitoefening van de publieke taak ook leningen aangaan, middelen uitzetten of garanties verlenen. Lenen aan derden uit hoofde van de publieke taak In de Financiële Verordening Gelderland is daarover het volgende opgenomen: Gedeputeerde Staten verstrekken leningen en garanties en gaan financiële participaties aan, uitsluitend uit hoofde van de publieke taak. Gedeputeerde Staten geven Provinciale Staten vooraf inlichtingen over de uitoefening van deze bevoegdheid en motiveren in hun besluit het openbaar belang hiervan. Bij het uitzetten van middelen, het verstrekken van garanties en het aangaan van financiële participaties uit hoofde van de publieke taak, bedingen Gedeputeerde Staten indien mogelijk zekerheden. Verstrekken van Hybride Kapitaalleningen aan sectorbanken (Bank Nederlandse Gemeenten en de Nederlandse Waterschapsbank) In het kader van Schatkistbankieren is door de sectorbanken BNG en NWB bij het Ministerie van Financi n met succes gepleit voor een uitzondering op het Schatkistbankieren voor het verschaffen van kapitaal aan deze sectorbanken als onderdeel van de publieke taak. Wanneer een provincie of gemeente in dit kader beleid vaststelt, kan kapitaalverstrekking in de vorm van Hybride Kapitaalleningen aan sectorbanken gerekend worden tot het uitvoeren van een publieke taak. Volgens de Wet Fido is dit laatste voorwaarde om af te wijken van de algemene verplichting om liquide middelen in de Schatkist onder te brengen. Provinciale Staten hebben op 11 november 2015 het volgende beleidskader met betrekking tot het verstrekken van Hybride Kapitaalleningen vastgesteld (PS2015 592). Hybride Kapitaalleningen worden uitsluitend verstrekt aan financiële instellingen; De financiële instelling dient een sectorbank voor de overheid te zijn; De kapitaalverstrekking dient ten goede te komen aan het maatschappelijk belang; De ontvanger moet zich kwalificeren als verbonden partij van de provincie. 3.4 Strategische beleggingskeuzes In deze paragraaf worden de strategische beleggingskeuzes toegelicht. Deze keuzes passen binnen het streven van de provincie Gelderland naar prudentie en een portefeuille met een laag risico waaraan het rendement ondergeschikt is. De beleggingskeuzes worden gemaakt op basis van de Wet verplicht Schatkistbankieren, de Wet Fido/Ruddo en enkele onderstaande additionele door de provincie zelf opgelegde restricties. a) De wet staat toe dat obligaties die voor 4 juni 2012 zijn aangekocht mogen worden verkocht en met de betreffende opbrengst een herbelegging kan plaatsvinden met nieuwe obligaties met maximaal dezelfde looptijd. Gezien het buy-and-hold beleid zal dit slechts in een incidentele situatie plaatsvinden. Mocht dit het geval zijn dan gelden bij betreffende aankoop de uitgangspunten van de Wet Fido/Ruddo en de in deze paragraaf genoemde randvoorwaarden. b) Voor eventuele herbeleggingen als gevolg van punt a) gelden de volgende rating-afspraken: = Bij aanschaf Staatsobligaties: - Onder Staatsobligaties vallen alleen door Staten uitgegeven obligaties. Subnationale organisaties (provincies e.d.) en staatsgegarandeerde semi-overheidsorganisaties zijn expliciet uitgesloten. Alleen de Supra Nationale organisatie European Investment Bank wordt toegestaan, deze wordt als Staatslening beschouwd; - Land van uitgifte : Europese Economische Ruimte (EER); - Rating van het land : minimaal AA met tenminste stabiele outlook. 6
= Bij aanschaf Financials: - Onder Financials worden verstaan obligaties uitgegeven door financiële ondernemingen in de zin van de Ruddo; - Land van vestiging : EER; - Rating land van vestiging : minimaal AA met tenminste stabiele outlook; - Rating Financiële onderneming : minimaal AA- met tenminste stabiele outlook; - Rating waardepapier : alleen senior obligaties met minimale rating AA- en tenminste stabiele outlook; - Duurzaamheidscriteria zoals genoemd in paragraaf 3.7 van dit beleidsplan. c) De genoemde ratings moeten bij aanschaf en gedurende de looptijd zijn afgegeven door tenminste twee gezaghebbende ratingbureaus, waarbij de laagste rating van de twee hoogste ratings (inclusief outlook) leidend is voor de bepaling of de lening voldoet aan de restricties. Als voorbeeld wordt gegeven; Als een issue een rating heeft van AAA, AA+ en AA- dan geldt de rating AA+ als geldende rating. Als een issue een rating heeft van AAA, AAA en AA+, dan geldt de rating AAA als geldende rating. d) Het is niet toegestaan te beleggen in Derivaten. e) De Modified Duration (maatstaf voor de gevoeligheid van de obligatie op een verandering van de rentestand) van de totale portefeuille (dus inclusief Schatkistdeposito s, evt. leningen aan decentrale overheden en Hybride Kapitaalleningen) moet binnen de bandbreedte van 3 10 jaar liggen. Sturing op de Modified Duration vindt plaats door middel van nieuwe kasstromen en vrijgevallen leningen. f) Indien obligaties gedurende de looptijd gedowngrade worden, is het conform Wet Fido in principe toegestaan de obligaties in portefeuille te houden aangezien de rating op het moment van aankoop bepalend is. Gelderland houdt hierbij de restrictie aan dat indien een Staatsobligatie een lagere rating krijgt dan AA en een obligatie van een Financial lager uitkomt dan AA- deze overschrijding (breach) binnen 1 jaar aan GS dient te worden voorgelegd, met een advies van de adviseur vermogensbeheer. GS besluit vervolgens om betreffende stukken al dan niet te verkopen. g) De provincie Gelderland streeft er naar de totale portefeuille (dus inclusief de Schatkistdeposito s, eventuele leningen aan decentrale overheden en Hybride Kapitaalleningen) in de komende jaren zodanig in te richten dat het gekozen looptijdprofiel bij een buy-and-hold beleid zo veel als mogelijk in stand blijft. Daartoe heeft de provincie Gelderland besloten de beleggingen in te richten als een zogeheten replicating portefeuille (ideaal complex). In een replicating portefeuille wordt de portefeuille qua looptijd dusdanig ingericht dat over de gehele looptijd van het stamkapitaal (in beginsel oneindig) de portefeuille evenwichtig is opgebouwd. Hierdoor vindt de vrijval van de middelen zo veel mogelijk gelijkmatig plaats. Tevens wordt hierbij ook rekening gehouden met de liquiditeitsprognose van de provincie. 3.5 Buy-and-hold beleid De provincie Gelderland kiest uitdrukkelijk voor een laag risicoprofiel. Hierbij past een buy-and-hold (of passief) beleid, dat wil zeggen na aankoop blijven de issues in principe in de portefeuille tot de obligatielening, dan wel Schatkistdeposito of Hybride Kapitaallening afloopt. Slechts in uitzonderlijke gevallen mogen obligaties tussentijds verkocht worden. Dit geldt onder meer in de volgende situaties: 1. Als obligaties niet meer voldoen aan de restricties zoals gesteld in par. 3.4. Binnen 1 jaar dient een overschrijding aan GS te worden voorgelegd met advies van de externe adviseur vermogensbeheer. GS besluit vervolgens om betreffende stukken al dan niet te verkopen. Elk kwartaal zullen in het overleg van de Klankbordgroep betreffende overschrijdingen (breaches) aan de orde worden gesteld. 2. Er kunnen zich incidenten voordoen die er voor zorgen dat de portefeuille tijdelijk moet worden aangepast. In tijden van financiële crisis zou GS bijvoorbeeld een herallocatie van de beleggingen naar een lager risicoprofiel kunnen bewerkstelligen. Het beperken van risico s zal altijd de voornaamste drijfveer van een dergelijke beslissing zijn. 7
Als er een situatie is van een acute financiële crisis dan neemt de adviseur vermogensbeheer binnen 24 uur contact opneemt met de provinciale afdeling Financi n. Een dergelijke omstandigheid is niet eenvoudig te classificeren. De provincie Gelderland definieert een crisis als een situatie waarin een of meerdere landen, dan wel grote banken (systeembanken) dreigen failliet te gaan, of een situatie waarin aandelenmarkten op een dag meer dan 10% dalen, waarbij als leidraad de ontwikkeling van S&P500 index, FTSE 100 index, Eurostoxx 50 index en Nikkei 225 wordt gevolgd. Ook als de rentetermijnstructuur (de relatie tussen de looptijd van een Staatslening of obligatie en het bijbehorende rentepercentage) in korte tijd (binnen 24 uur) hevig stijgt of daalt (verandering van 50 basispunten of meer), is er sprake van een uitzonderlijke situatie die vereist dat er contact is met de adviseur vermogensbeheer. Als laatste indicator zal een maatstaf voor beweeglijkheid in de markt gevolgd worden (een volatiliteitsindicator). Gekozen wordt voor de volatiliteitsindicator (VIX), die de verwachte beweeglijkheid van de Amerikaanse aandelenbeurs S&P500 volgt. Overigens geldt uitdrukkelijk dat zo n incidenten-overleg niet hoeft te leiden tot transacties. Slechts in een uitzonderlijk geval zal de portefeuille herschikt worden. GS heeft hiervoor een crisisscenario vermogensbeheer vastgesteld. Daarin zijn de noodzakelijke stappen en procedures opgenomen. 3.6 Risicomanagement Beleggingsrisico's worden verkleind door spreiding en door de in paragraaf 3.4 vermelde strategische beleggingskeuzes. Hieronder volgt een toelichting per risicocategorie. Valutarisico Dit risico is uitgesloten doordat de wet voorschrijft enkel en alleen in Euro genoteerde obligaties te beleggen. Koersrisico Dit risico is beperkt omdat belegd is in obligaties, Schatkistdeposito s en Hybride Kapitaalleningen. Mocht een obligatie, doordat die niet meer aan de gestelde restricties voldoet, verkocht moeten worden dan zou er een koersrisico kunnen optreden. Kredietrisico Dit risico heeft betrekking op het niet kunnen nakomen van de betalingsverplichtingen door een debiteur. Door in de restricties scherpe richtlijnen te hanteren voor wat betreft de rating, wordt het kredietrisico geminimaliseerd. De Schatkistdeposito s in portefeuille zullen de komende jaren in omvang toenemen. Het kredietrisico van de Schatkistdeposito s en eventuele leningen aan andere decentrale overheden wordt als nihil beschouwd. Renterisico/Liquiditeitsrisico Door bij de (her)belegging in Schatkistdeposito s voldoende spreiding in de looptijden te waarborgen wordt dit risico gereduceerd. Beheerrisico Het beheren van een dergelijke omvangrijke beleggingsportefeuille is een specialisme en blijft mensenwerk. Overigens blijft de provincie verantwoordelijk voor de beleggingsresultaten op haar portefeuille. Zie hiervoor ook paragraaf 4 Governance (organisatie van het vermogensbeheer). 3.7 Verantwoord beleggingsbeleid Verantwoord beleggingsbeleid in relatie tot Schatkistbankieren Vanwege de invoering van het Schatkistbankieren is het criterium verantwoord beleggen voor de (her) beleggingen in Schatkistdeposito s feitelijk geen issue meer, aangezien voor landen en dus ook voor Schatkistbankieren geen duurzaamheidscriteria worden aangehouden. Het verantwoord beleggingsbeleid geldt namelijk alleen t.a.v. financials. De provinciale obligatieportefeuille zal echter niet onmiddellijk behoeven te worden omgezet in Schatkistbankieren. Alle beleggingen die voor 4 juni 2012 zijn verricht blijven in portefeuille tot het moment van vrijval. De portefeuille zal daarom geleidelijk tot het jaar 2025 aflopen en worden omgezet in Schatkistbankieren. Het blijft daarom zaak om de duurzaamheidsaspecten van de portefeuille te blijven volgen. Dit zou in het geval van het ontstaan van passieve breaches op het gebied van duurzaamheid kunnen betekenen dat mogelijk tot verkoop van bepaalde stukken wordt overgegaan. 8
Beleidskader t.a.v. de huidige obligatieportefeuille GS is van mening dat de maatschappelijke discussie over verantwoord beleggen ook voor het beleggingsbeleid van de provincie gevolgen moet hebben, gezien haar achtergrond en plaats in de maatschappij. Om die reden integreert de provincie Gelderland het thema verantwoord beleggen nadrukkelijk in het beleggingsproces. De provincie Gelderland sluit zich in haar beleidsvorming aan bij een brede maatschappelijke ontwikkeling. In het algemeen kan over de financiële gevolgen van de integratie van verantwoord beleggen het volgende worden opgemerkt 2. Het opschorten van beleggingen in ondernemingen die niet voldoen aan bepaalde eisen op het gebied van duurzaamheid (in al zijn dimensies: ethisch, sociaal-maatschappelijk, milieu en kwaliteit van bestuur) heeft, mits verstandig toegepast, geen negatieve invloed op het rendement en of risico van een portefeuille. Dat wil zeggen dat de invloed op het rendement en risico van de portefeuille in de regel aanvaardbaar zijn, zolang de provincie Gelderland niet ten principale hele sectoren van de economie uitsluit en haar criteria niet zodanig scherp formuleert dat een significant deel van het beleggingsuniversum wordt geschrapt. Verantwoord beleggen is dus niet strijdig met goed rentmeesterschap van GS. De keuze voor verantwoord beleggen sluit aan bij het algemene duurzame inkoopbeleid. De provincie Gelderland heeft de opvatting dat verantwoord beleggen ook positief bijdraagt aan het managen van de risico s van de beleggingsportefeuille. GS heeft de onderstaande visie op verantwoord beleggen geformuleerd. De provincie Gelderland heeft een maatschappelijke taak, eigen aan haar positie als middenbestuur in het publieke domein. In het algemene inkoopbeleid van de provincie wordt rekening gehouden met het begrip duurzaamheid. Het volgende beleid dient als uitgangspunt voor de vermogensbeheeractiviteiten: 1. Beleggingen in financials moeten in principe voldoen aan een bepaalde score op duurzaamheid (zie hierna). Leidraad daarbij is een breed opgezette rating score van Sustainalytics die rekening houdt met een groot aantal criteria op het gebied van duurzaamheid van de onderliggende financiële instellingen. Indien een gewenste financial niet is gescreend door het rating instituut, bestaat de mogelijkheid dat elders informatie wordt ingewonnen door de externe adviseur vermogensbeheer. Deze adviseur moet beschikken over informatie die inzicht geeft in de duurzaamheid van de obligaties waarin wordt belegd. 2. De provincie Gelderland zal geen screening toepassen op staatsobligaties. In de praktijk is weinig consensus over de vraag of het zinvol is om nationale overheden te screenen op duurzaamheid. Nadere uitwerking Ad 1. Voor de beoordeling van de financials wordt gebruik gemaakt van een filter benadering. Dit betekent dat elke financial wordt getest op duurzaamheidscriteria en dan wel of niet wordt geaccepteerd. Voor de screening van de financials in de portefeuille van de provincie wordt de database van rating instituut Sustainalytics gebruikt. De Sustainalytics scores zijn opgebouwd uit drie onderdelen. De onderdelen zijn environment (milieu), social (sociaal maatschappelijk) en governance (kwaliteit van het bestuur van de financiële instelling). De score wordt daarom ook wel ESG score genoemd. De onderdelen environment, social en governance zijn onderverdeeld naar een groot aantal indicatoren. Aan de indicatoren worden scores toegekend die met een wegingsfactor leiden tot één duurzaamheidsscore voor een financial. De scores lopen van 0 tot 100. Waarbij een score van 100 staat voor uitmuntend. Op basis van de gegevens van Sustainalytics heeft de provincie in samenspraak met de externe adviseur vermogensbeheer twee duurzaamheidscriteria gedefinieerd. De financials, waarin de provincie heeft belegd, moeten in principe aan beide criteria voldoen. De criteria zijn: 2 Zie voor meer details het rapport van de commissie Hummels: de gearriveerde toekomst (2007). 9
1. Als minimum total rating score hanteert de provincie een score van 50, met als argument dat alleen financials met een bovengemiddelde duurzaamheidsscore worden toegelaten tot de portefeuille. 2. Financials met een controverse score van 4 of 5 worden uitgesloten. De controverse score (risico incidenten die van invloed zijn op duurzaamheid) van Sustainalytics kent een schaal van 1 tot 5 waarbij een score van 5 het slechts is. De score wordt bepaald aan de hand van een zevental aspecten. De aspecten zijn: A. de impact van het incident B. mate van uitzonderlijkheid C. invloedsfeer D. niveau van herhaling E. reactie van het bedrijf F. bestuurlijke verantwoordelijkheid G. het mensenrechten beleid van de onderneming en de praktische vertaling daarvan Het hanteren van de beide bovenstaande criteria is ook een vorm van risicomanagement. Een voorbeeld: Stel een financiële instelling leent steeds grote hoeveelheden geld aan ondernemingen met een goede financiële reputatie, maar met een heel slechte reputatie op duurzaamheid. Die bedrijven zouden onder druk van consumenten en de media kunnen komen te staan met als gevolg dat die leningen als risicovoller (i.e. hogere spread) worden ingeschat. Dit betekent dat de marktwaarde van de leningen zal dalen. Dit raakt de financiële instelling direct. Ook als de reputatie van de financiële instelling zelf ter discussie staat zal dit een negatieve invloed hebben op het risico van de portefeuille. Het hanteren van een minimum score op de duurzaamheidsscore van Sustainalytics zorgt ervoor dat het risico neerwaarts verder wordt beperkt (bovenop de reguliere maatregelen om het risico te beperken zoals elders in dit plan verwoord). De duurzaamheidsfactoren kunnen dus ook worden geïnterpreteerd als een extra risico check. Daarnaast wordt het imagorisico van de financiële instellingen waarin wordt belegd verkleind en dus uiteindelijk ook het imagorisico van de provincie. Voor financiële instellingen geldt dat ook de kans op schadeclaims wordt verkleind. De huidige obligatieportefeuille voldeed op het moment van invoering van het duurzaamheidbeleid nog niet volledig aan de minimale voorwaarden zoals die hierboven beschreven staan. De provincie heeft besloten de huidige portefeuille in het kader van het buy-and-hold beleid aan te houden. Bij aankoop van nieuwe leningen geldt de opdracht om financials aan te kopen die voldoen aan de hiervoor beschreven voorwaarden. Voor financials die na de inwerkingtreding van het nieuwe beleid zijn aangekocht en die door herwaardering op een score van minder dan 50 komen ontvangt de provincie een advies van de externe adviseur vermogensbeheer. Dit advies wordt in de eerstvolgende Klankbordgroep vermogensbeheer besproken. De Klankbordgroep kan op basis van het advies GS voorstellen te besluiten de betreffende stukken aan te houden of over te gaan tot verkoop. Als gevolg van marktontwikkelingen of veranderende inzichten is het mogelijk dat de Sustainalytics scores wijzigen. Een integrale check vindt minimaal jaarlijks plaats. Maandelijks vindt door Sustainalytics een update plaats van de scores. In de kwartaalrapportage Vermogensbeheer is een duurzaamheidsparagraaf opgenomen, waarin de actuele situatie wordt toegelicht. 4. Governance (organisatie van het vermogensbeheer) Het beleggingsproces staat centraal in het beleggingsbeleid. De verantwoordelijkheden en bevoegdheden van iedereen die betrokken is bij het beleggingsproces worden helder en zorgvuldig gedocumenteerd. Dit geldt zowel voor GS dat is immers eindverantwoordelijk - als voor het ambtelijk apparaat en de ingehuurde externe financiële dienstverleners (de custodian en adviseurs). GS stelt in het vervolg binnen een jaar na het aantreden van een nieuw college een Strategisch beleggingsplan vermogensbeheer vast. 10
GS draagt er zorg voor dat de provincie in alle fasen van het beleggingsproces over voldoende deskundigheid beschikt om de beleggingsportefeuille professioneel te monitoren en de hiermee gepaard gaande risico s te beheersen. Deze deskundigheid is deels intern aanwezig en wordt deels ingehuurd bij externe adviseurs. GS blijft eindverantwoordelijk. GS legt verantwoording af aan Provinciale Staten over het vermogensbeheer bij de Begroting, Voorjaarsnota en Beleidsrekening en geeft daarbij inzicht in de financiële situatie van de beleggingsportefeuille. GS heeft een Klankbordgroep vermogensbeheer (de Klankbordgroep ) ingesteld, waarin onder meer twee leden van GS zitting hebben. De Klankbordgroep ondersteunt GS bij het vermogensbeheer in brede zin. Het beheer van de bestaande obligatieportefeuille en de Schatkistdeposito s en Hybride Kapitaalleningen wordt door de provincie Gelderland zelf verricht. De provincie Gelderland wordt hierbij ondersteund door externe dienstverleners. Control op de financi le consistentie van de Kwartaalrapportages Vermogensbeheer vindt plaats door de externe Accountant met behulp van bevindingenrapportages. Een adequate invulling van de supervisierol vereist naast bestuurlijke ervaring ook inhoudelijke kennis van (strategisch) beleggen en het (operationele) beleggingsproces. Om die reden heeft GS de volgende maatregelen genomen: 1. Er is een Klankbordgroep Vermogensbeheer geïnstalleerd. In de Klankbordgroep nemen de 1 e en 2 e portefeuillehouder Financiën, de manager van de afdeling Financiën (voorzitter), de teammanager Financieel Beleid, de ambtelijk secretaris en een onafhankelijk externe deskundige zitting. De externe adviseur vermogensbeheer wordt uitgenodigd bij het overleg van de Klankbordgroep. De Klankbordgroep heeft als voornaamste taak om GS te ondersteunen bij haar rol als eindverantwoordelijke voor de beleggingsstrategie. Concreet betekent dit dat de Klankbordgroep zich bezighoudt met inhoud en richting van het strategisch beleggingsbeleid. Bovendien ondersteunt de Klankbordgroep GS bij de evaluatie van de uitvoering van het beleggingsbeleid en bij de uitvoering van het Schatkistbankieren. 2. Ambtelijke Adviescommissie Vermogensbeheer. Het doel van de ambtelijke adviescommissie is het voorbereiden van adviezen aan het bestuur, Klankbordgroep en management. Deze adviescommissie bestaat uit: Manager afdeling Financiën (voorzitter), teammanager Financieel Beleid, medewerkers team vermogensbeheer, alsmede de onafhankelijk externe deskundige. De externe adviseur vermogensbeheer wordt uitgenodigd bij het overleg van de Adviescommissie. De ambtelijke adviescommissie is het gremium om inhoudelijke discussies te voeren op het gebied van vermogensbeheer en Schatkistbankieren. Het gaat om lopende zaken, maar ook om specifieke onderwerpen. Voor onderwerpen die door de ambtelijke adviescommissie relevant worden gevonden voor de Klankbordgroep stelt de adviescommissie een advies op. Dit geldt in ieder geval voor de adviezen die aan GS ter besluitvorming worden voorgelegd. 3. De afdeling Financiën is het dagelijks aanspreekpunt voor alle zaken die te maken hebben met de rol van de provincie in het vermogensbeheer. In figuur 1 op de volgende bladzijde wordt de organisatie van het vermogensbeheer door de provincie Gelderland beknopt samengevat. Belangrijk is het segment Beleid en toezicht op uitvoering. Het tweede segment betreft de uitvoering van het vermogensbeheer. De externe adviseur vermogensbeheer kan zonodig worden uitgenodigd in de Klankbordgroep. Het derde segment betreft monitoring en control. Hierbij zijn meerdere partijen actief: de interne afdeling Control, de externe accountant, periodiek toezicht door het ministerie ( BZK ) en de Rekenkamer. Daarnaast is er ook een belangrijke rol weggelegd voor de bank die de obligaties fysiek of via effectenrekeningen bewaart (de Custodian). Op basis van expertise van de externe adviseur vermogensbeheer en de Custodian wordt gerapporteerd door middel van kwartaalrapportages. In de kwartaalrapportage komen onderwerpen aan de orde als de ontwikkelingen in de financiële markten, het gevoerde beleggingsbeleid, de samenstelling van het vermogen in relatie tot de restricties, het behaalde rendement in de afgelopen periode, duurzaamheid en een markt- en rentevisie. Ter controle levert de externe Accountant een bevindingenrapportage bij de door de afdeling Financi n samengestelde kwartaalrapportages. 11
Bijlage 1 Begrippen- en afkortingenlijst Begrippenlijst: Breach Buy-and-hold beleid Custodian Derivaten Downgrading Expireren van een obligatie Financial Financi le Onderneming / - Instelling Overschrijding van een beleggingsrestrictie. Na aankoop blijven de obligaties in principe in de portefeuille tot deze aflopen. Slechts in uitzonderlijke gevallen mogen obligaties tussentijds verkocht worden. Bewaarder van de effectenportefeuille. Beleggingsinstrumenten die hun waarde ontlenen aan de waarde van een ander goed. Een derivaat geeft de koper het recht om iets voor een bepaalde koers te kopen of te verkopen. De waarde van een derivaat hangt af van de onderliggende waarde zoals bijvoorbeeld de waarde van een aandeel, grondstof of vreemde valuta, alsmede van de rentestand en looptijd. Verlaging van de rating van een Staat of Financi le Onderneming / - Instelling door een ratingbureau. Vrijval/aflossing van een obligatie. Financi le Onderneming / - Instelling. Een onderneming die het bedrijf van bank mag uitoefenen, beleggingsdiensten mag verlenen, beleggingsinstellingen mag beheren, rechten van deelneming in een beleggingsmaatschappij mag aanbieden, of het bedrijf van verzekeraar mag uitoefenen. Hybride Kapitaallening Door een Financi le Onderneming / - Instelling uitgegeven obligatie die zich kwalificeert als eigen vermogen. Issue Issuer Modified Duration Obligatie van een Staat of een Financi le Onderneming / - Instelling. Uitgever van een obligatie. Maatstaf voor de gevoeligheid van de obligatie op een verandering van de rentestand. Obligatie Schuldpapier van een lening van een Staat of Financi le Onderneming / Instelling, tegen een vaste rentevergoeding. Outlook Rating-outlook geeft de richting aan waarin de rating van een Staat of Financi le Onderneming / - Instelling zich de komende periode waarschijnlijk zal ontwikkelen. Rating Taxatie van de kredietwaardigheid van een Staat of Financi le Onderneming / Instelling, bepaald door een ratingbureau (Standard and Poor s, Moody s en Fitch). Schatkistbankieren Op 15 december 2013 is de wet verplicht schatkistbankieren van kracht geworden. Vanaf dat moment zijn alle decentrale overheden (provincies, gemeenten, waterschappen en gemeenschappelijke regelingen in de vorm van een openbaar lichaam) verplicht om hun overtollige middelen in de schatkist aan te houden. De bewaarfunctie vervult de 's Rijks schatkist. Een decentrale overheid houdt de beschikkingsmacht over publieke middelen en daarmee de mogelijkheid om leningen te verstrekken en uitzettingen te verrichten als dat gebeurt uit hoofde van de publieke taak. 13
Spread Stamkapitaal Sustainalytics Risico-opslag op een (Staats)obligatie Het deel van het provinciaal vermogen dat (nog) niet door PS is gealloceerd c.q. bestemd. Het rendement op het Stamkapitaal wordt geïnvesteerd in het programma voor meerjarige investeringen van de provincie Gelderland. Ratingbureau gespecialiseerd op het gebied van verantwoord beleggen. Upgrading Verhoging van de rating van een Staat of Financi le Onderneming / Instelling door een ratingbureau. Volatiliteitsindicator Maatstaf voor beweeglijkheid van de Beurs. Afkortingenlijst: AFM BNG BZK CBS EER ESG score FIDO FTSE 100 index NWB RUDDO SBP S&P 500 index WFT Autoriteit Financi le Markten Bank Nederlandse Gemeenten Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Centraal Bureau voor de Statistiek Europese Economische Ruimte, hieronder vallen alle landen van de Europese Unie, alsmede Liechtenstein, Noorwegen en IJsland. Duurzaamheidsscore voor een Financi le Onderneming / - Instelling op de onderdelen Environment (Milieu), Social (sociaal-maatschappelijk) en Governance (kwaliteit van het bestuur van de Financi le Onderneming / Instelling). Wet Financiering decentrale overheden De Financial Times Stock Exchange Index is de belangrijkste graadmeter van de effectenbeurs van Londen. Nederlandse Waterschapsbank Regeling Uitzettingen en Derivaten Decentrale Overheden Strategisch beleggingsplan vermogensbeheer Index van Ratingbureau Standard and Poor s m.b.t. de 500 grootste Amerikaanse bedrijven. Wet op het financieel toezicht 14