Zusjes vechten tegen hodgkin

BLAD VOOR DONORS STICHTING SANQUIN BLOEDVOORZIENING - JAARGANG 11 - NR. 1-2012 Zusjes vechten tegen hodgkin Wereld Bloeddonordag Iedere donor is een held! Oeps! Blauwe plek, duizelig, stijve arm. Moet kunnen? Of: dat nooit?

2 VAN DE REDACTIE Daar doe ik het voor Foto Harry Meijer A + Voorjaar! Voor mij niet alleen het begin van een ontluikende natuur. Dit is mijn eerste nummer van Bloedverwant als hoofdredacteur. Spannend! Ik raakte meteen geïnspireerd tijdens het lezen van de vele brieven die de redactie ontvangt, van dankbare patiënten tot en met gemotiveerde donors. Daar doe ik het voor. Vorig jaar was ik namens Sanquin aanwezig bij de Vierdaagse van Nijmegen. Ik zag deelnemers met trots het T-shirt van Sanquin dragen. Het is echt heel bijzonder als je aan de kant staat en zoveel oranje voorbij ziet komen. Ik herinner me nog heel goed een wandelaar die zelf ontroerd was door een reactie uit het publiek. Dankjewel! Dankzij jou leef ik nog! Van zoiets krijg ik echt kippenvel. Er waren 4.000 T-shirts aangevraagd: dat betekent dat één op de tien wandelaars een T-shirt van Sanquin droeg. Is dat niet bijzonder? Bloeddonors verwachten weinig terug. Juist daarom doe je nog meer je best om het ze naar de zin te maken. Dat geldt voor het kopje koffie en de parkeergelegenheid. Maar ook de informatievoorziening is belangrijk. Aan dat laatste help ik graag mee. Een voorbeeld is de vernieuwde website, met mooie patiënten ver halen en verhelderende filmpjes. Een deel van deze Bloedverwant staat in het teken van het thema van Wereld Bloeddonordag: helden. Lees bijvoorbeeld hoe vindingrijk bloeddonors zijn in het werven van nieuwe helden. Aangrijpend vind ik het verhaal van de drie zussen Broersen. Zij zien binnen hun eigen familie waarom bloeddonors on misbaar zijn. Niet alleen bloeddonors, ook patiënten die vechten voor hun leven zijn wat mij betreft helden. Imke Sikkema, hoofdredacteur Bloedverwant Wereld Bloeddonordag Elke donor is een held Op 14 juni is het Wereld Bloeddonordag: over de hele wereld wordt die dag stilgestaan bij het belang van bloeddonorschap. Dit jaar is het thema: Elke bloeddonor is een held. Want zonder bloeddonors zouden veel mensen niet meer leven. In Nederland zullen de medewerkers in alle donorcentra en afnamelocaties die op die dag open zijn, de donor op 14 juni op een speciale manier bedanken. Ook landelijk zal Sanquin Bloedvoorziening op die dag op een bijzondere manier aandacht schenken aan bloeddonatie. Houd de digitale nieuwsbrief Donormail in de gaten voor meer nieuws. Ontvang je de nieuwsbrief nog niet? Meld je aan via www.sanquin.nl/donormail. In veel landen is nog steeds een tekort aan bloeddonors. Daar zijn patiënten afhankelijk van familieleden die bloed willen afstaan of mensen die tegen betaling bloed doneren. Het doel van de WHO is dat alle landen in 2020 voldoende bloeddonors hebben die hun bloed vrijwillig en onbetaald afstaan. Donor Ben van Breda bij de Vierdaagse 2011 Wereldwijd geven donors per jaar 92.000.000 bloeddonaties. Ongeveer de helft van alle donaties is afkomstig van bloeddonors in rijke landen, waar 15 procent van de wereld bevolking woont. Bloedgroepen in Nederland 0+ 0- A+ A- B+ B- AB+ AB - Omslagfoto Harry Meijer Olympische Spelen De wereldwijde campagne voor het bloeddonorschap is een initiatief van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Met het thema verwijst de WHO ook naar de sportieve helden op de Olympische Spelen in Londen van 27 juli tot 12 augustus. De aftrap voor Wereld Bloeddonordag wordt dit jaar gehouden in Seoul, de hoofdstad van Zuid-Korea. 39,5% 7,5% 35% 7% 6,7% 1,3% 2,5% 0,5%

EN, LEKKER GEPRIKT? 3 Mijn jeugdliefde gaat mee op vakantie We treffen plasmadonor Jan Schouten (45, planner, werkvoorbereider bij een verwarmingsbedrijf) op zijn motor in Rotterdam. En, lekker geprikt? Zoals gewoonlijk: heel lekker. Mooie motor heb je. Een oudje? Deze is 31 jaar oud. Echt een oud beessie. Ik heb hem toevallig net verkocht aan mijn broer en zijn zoon. Daar is het een mooie beginnersfiets voor. Zelf heb ik nu een Honda van 18 jaar oud aangeschaft. Een echte jeugdliefde! Hij ligt nu nog uit elkaar, maar gaat komende zomer mee naar de camping in Zuid-Frankrijk. Met het hele gezin op de motor? Nee, de motor gaat op een aanhanger. Toen mijn dochter was geboren, ben ik les gaan nemen met een zijspan, maar dat liep wat uit de hand. Ik ben uit de bocht gevlogen en heb mijn voet verbrijzeld. Heel verhaal. Lopen gaat nu prima, maar ik kan niet meer met zware dingen sjouwen. Wel stoer dat je weer op de motor durft te rijden. Ook naar de bloedbank, dus. Naar je zin daar? Prima. Niks ten nadele van de meiden die er werken, maar ze hebben het zo druk dat er nauwelijks meer tijd is voor een babbeltje of een geintje. Je bent wel van de geintjes? Zeker! Ik sta hier bekend als de donor met de tattoo. Ik liet een keer een tattoo op mijn schouder zetten en in de tattooshop bedacht ik dat er ook wel eentje over bloed geven op mijn arm kon. Niet met mijn donornummer want dat wordt zo oorlogsachtig. Meer een soort prikhulp: mijn bloedgroep en een pijl naar waar je moet prikken. Lachen. Wat! Is dat een echte tatoeage? Ja, die zit daar serieus levenslang. Net als de draak met de naam van mijn dochter erin. Zij is elf jaar geleden geboren in het Jaar van de Draak. Wat zeiden ze op de bloedbank: of je gek bent geworden? De meeste medewerkers én donors vinden het waanzinnig leuk. Ik heb altijd veel bekijks. s Zomers, als ik met korte mouwen loop, krijg ik er veel vragen over. Ik doe zo aan verkapte ledenwerving. Foto Erno Wientjens 0 +

4 BLOED IS LEVEN Ik twijfelde er geen seconde aan dat ik zou overleven Geven en nemen. Voor de zusjes Broersen hebben die woorden een nieuwe betekenis gekregen. Esther Broersen kreeg veertien zakken bloed tijdens een zware chemokuur tegen de ziekte van Hodgkin. Zus Meriam is bloeddonor, zus Astrid wil het worden. Er zijn betere tijdingen denkbaar boven de oliebollen. Maar gek genoeg waren de zusjes Broersen in eerste instantie vooral opgelucht toen op 31 december 2010 de diagnose hodgkin kwam. Esther: Het was eindelijk duidelijk wat mij mankeerde. Aan de lange eettafel in hun ouderlijk huis in het Noord- Hollandse Grootebroek vertellen de drie zusjes over de slepende aanloop. Ik was alsmaar doodmoe, vertelt Esther (21), blozende wangen onder een kort donker koppie. En ik sliep onder een zomerdekbed onder het open raam, terwijl het vroor. Zo warm had ik het. Oudste zus Meriam (26) was destijds net klaar met haar studie medicijnen en had alle kennis paraat. Zij was het die al snel tot de angstige conclusie hodgkin kwam. Meriam: Esther was ontzettend afgevallen, ze had totaal geen eetlust meer. Toen ze begon over knobbeltjes in haar spieren, gingen bij mij de rode vlaggen omhoog. Op de plek die zij beschreef, boven het sleutelbeen, zitten helemaal geen spieren, alleen maar lymfeklieren. Gillend van de pijn Esther vertelt nuchter over de zware behandeling. Over het invriezen van haar eicellen omdat de zware chemokuur tot onvruchtbaarheid zou kunnen leiden. Over de tumor achter haar Kom maar op met dat bloed! borstbeen die zo groot was dat bestraling te veel gevolgen op lange termijn zou geven. En over de zwaardere chemokuren. Vaak op en neer naar de VU in Amsterdam: om gek van te worden. Voor mij ging het leven verder, vertelt jongste zusje Astrid (19). Maar als haar zus s nachts gillend van de pijn in haar botten in bed lag, vroeg ze zich wel eens af hoe zij dat zelf gedaan zou hebben. Zou ik dat wel hebben volgehouden? Confronterend vond zij ook de haaruitval van haar zus. Geen twijfel Twijfel over of Esther de kanker zou overleven was er niet. Noch bij de zussen, noch bij haarzelf. Daar twijfelde ik geen seconde aan. Ik dacht nooit dat ik dood zou gaan. Na zes kuren besloot de behandelend arts dat doorgaan met de chemo te gevaarlijk werd. Esther was schoon en de behandeling werd steeds moeilijker te verdragen. Mijn beenmerg had er geen zin meer in. Mijn Hb zakte steeds enorm. Ik kreeg spuitjes om de aanmaak van witte bloedcellen te stimuleren, maar daar kreeg ik ondraaglijke pijn in mijn botten van. Zo erg dat ik s nachts het hele gezin wakker hield omdat ik lag te gillen van de pijn. Bij de laatste kuur zat ik helemaal onder de morfine. Al meteen bij de eerste chemokuur had ze zoveel last van bloedarmoede dat ze bloed nodig had. Een drama, zo vond ze. Dat je dat bloed zag hangen, vond ik zo vies. Ik kon er niet naar kijken. De eerste keer lukte het niet me groot te houden, ik vond het vreselijk. Kleur Maar Esther knapte er enorm van op. Ze kreeg weer kleur op haar wangen. En praatjes. Esther: Dus bij de tweede keer had ik zoiets van: Kom maar op met dat bloed! Vijf keer kreeg ze een bloedtransfusie, veertien zakken in totaal, en een keer een bloedplaatjes transfusie. Ze hoopt in september genoeg te zijn hersteld om alsnog haar derdejaarsstage voor haar opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening te gaan doen. Iedereen is doorgegaan, maar ik zat thuis. Nu ben ik weer terug, of onderweg eigenlijk want ik moet aan alles weer wennen. Ik ben al een heel eind, maar heb ook nog een eind te gaan.

5 Hodgkinlymfoom Jaarlijks wordt in Nederland bij ongeveer 350 mensen het hodgkinlymfoom vast gesteld, een vorm van kanker van het lymfestelsel. Hierdoor verliest het lichaam een deel van zijn afweer tegen virussen en bacteriën en kunnen makkelijker infecties ontstaan. Als de ziekte na behandeling met chemotherapie en eventueel bestraling terugkeert, is een stamceltransplan tatie noodzakelijk. Zie ook pagina 6. Fotografie Harry Meijer 0 0 A Esther (21), Meriam (26) en Astrid (19) Meriam: Ik ben al jaren donor en weet als arts hoe levensreddend bloed kan zijn. Astrid: Ik heb lang getwijfeld maar sinds Esther ziek is weet ik zeker dat ik nu echt donor word. Esther: Ik denk niet dat ik het zonder bloed had gered.

6 BLOED IS LEVEN Stamcellen voor hodgkinpatiënten Voor de behandeling van patiënten met de ziekte van Hodgkin en andere soorten kanker is soms een stamceltransplantatie nood zakelijk. Sanquin Bloedvoorziening bewerkt deze stamcellen en slaat ze op bij het Laboratorium voor Stamceltransplantatie in Amsterdam. Esther Broersen (zie voorgaande pagina s) is acht maanden na de afronding van haar zware chemokuur helemaal schoon. Er is echter een kleine groep patiënten bij wie de ziekte van Hodgkin terugkeert. Deze patiënten moeten een tweede, zwaardere chemokuur en bestraling ondergaan waarbij naast de kankercellen ook de stamcellen (die zorgen voor de aanmaak van bloed) kapot gaan. Daardoor is het nodig dat deze patiënten tijdens de behandeling één of meerdere stamceltransplantaties krijgen. Meestal gebeurt dat met hun eigen stamcellen (vooraf in het ziekenhuis afgenomen), soms met die van een (familie)donor. Grote tanks Sanquin bewerkt stamcellen en vriest deze in van en voor patiënten uit het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis en het EKZ/AMC in Amsterdam. De stamcellen worden opgeslagen in grote tanks (biostaten) bij het Laboratorium voor Stamceltransplantatie. Om dat te kunnen doen zonder dat de cellen stukvriezen wordt in het lab een vriesbeschermende vloeistof bij de cellen gevoegd. Met een speciale computergestuurde techniek brengen we daarna de cellen in vijftig minuten van kamertemperatuur naar -155 graden Alle medewerkers die het lab in gaan, trekken eerst beschermende pakken aan Celsius, vertelt Carlijn Voermans, hoofd van het Laboratorium voor Stamceltransplantatie. Vervolgens slaan we ze in kleine porties op in biostaten met een temperatuur van tussen de -180 en -190 graden Celsius. Beschermende pakken De Sanquinmedewerkers in het stamcellab werken onder bijzonder strenge hygiënische omstandigheden. Voermans: Na een zware behandeling met chemotherapie en bestraling is de afweer van de patiënten verminderd. Het stamceltransplantaat moet echt vrij zijn van bacteriën, gisten en schimmels. Daarom werken we in een enorm gecontroleerde omgeving. Alle medewerkers die het lab in gaan, trekken eerst beschermende pakken aan. Voermans vertelt dat de stamcellen zo lang mogelijk bevroren blijven. Ze verlaten ons lab in een kleinere biostaat op wielen en worden pas in het ziekenhuis aan het bed van de patiënt ontdooid. Fotografie Marieke de Lorijn Begin 2012 heeft het Laboratorium voor Stamceltransplantatie een gloednieuwe locatie betrokken met vijf bewerkingsruimten. Naast stamcellen worden hier ook andere celtypen bewerkt en gekweekt.

VRAAG HET ONZE DONORARTSEN Dokter, hoe zit dat? 7 Is mijn zeldzame bloedgroep ook minder nodig? De bloedgroepen B en AB komen in Nederland minder vaak voor (respectievelijk 8 en 3 procent van de bevolking). Er zijn dus ook minder patiënten met deze bloedgroepen. Bloedcellen zijn beperkt houdbaar en het streven is om al het bloed voor het verstrijken van de houdbaarheidsdatum een goede bestemming te geven. Sanquin Bloedvoorziening heeft van deze zeldzamere bloedgroepen dan ook geen grote voorraden. Wanneer twee patiënten met bloedgroep AB ieder meer dan tien zakjes bloed nodig hebben, kan er al een tekort dreigen. Dan is het wel heel belangrijk dat we extra donors met deze zeldzame bloedgroep in ons oproepbestand hebben staan die we kunnen oproepen. De regelmaat waarmee wordt opgeroepen is wel wat minder maar u blijft nodig. Een donor die graag wat regelmatiger wil geven kan zich altijd aanmelden als plasmadonor (plasma is lang houdbaar). Waarom moet ik elke keer opnieuw doorgeven welke landen ik heb bezocht? Sanquin werkt er continu aan om bloed en bloedproducten veilig te houden en veiliger te maken. Een van de manieren waarop we dit doen, is het continu bekijken en zo nodig aanpassen van de keuringsregels. Zo kan het zijn dat van een land waar eerder geen infectierisico was, later bekend wordt dat er wel een relevant infectierisico is en dat dit alsnog een bezwaar is voor donatie. Hetzelfde is denkbaar bij medicatie, als er nieuwe inzichten zijn op wetenschappelijk gebied. Het kan zijn dat medicijnen die in het verleden als veilig werden beschouwd nu reden zijn voor afkeuring (en andersom). Op veel afnamelocaties wordt in uw medisch dossier in de computer al genoteerd welke medicijnen u gebruikt en welke landen u hebt bezocht. Toch zal elke keuring moeten worden gecontroleerd of de informatie in het dossier nog actueel is en of er consequenties zijn voor het geven van bloed. Foto Stijntje de Olde Gitta Dijkshoorn (33) studeerde geneeskunde in Groningen en is sinds 2005 donorarts bij Sanquin. Het werken met gezonde mensen en het gezamenlijk gaan voor het goede doel spreekt me aan in dit werk. Ze keurt donors in Groningen, Drenthe en soms Friesland en houdt zich daarnaast onder andere bezig met het updaten van de richtlijnen voor medicijngebruik. Sinds kort is ze in opleiding tot senior donorarts. Gitta Dijkshoorn woont op een boerderij in Nieuwe Pekela met man, zoon, dochter en een eigen paard. Hoe lang mag ik niet geven na curettage? Curettage wordt verricht bij bijvoorbeeld overvloedige menstruatie of na een bevalling of miskraam. Na een zwangerschap (voldragen of vroegtijds afgebroken) moet een donor zes maanden wachten met het geven van bloed. Ze moet eerst weer helemaal hersteld zijn, ook omdat het lichaam tijdens de zwangerschap veel ijzer heeft verbruikt. Een vrouw kan tijdens de zwangerschap bovendien antistoffen hebben gemaakt tegen voor haar vreemde rode bloedcellen, die problemen kunnen geven bij de ontvanger van het bloed. Deze antistoffen kunnen pas geruime tijd na het beëindigen van de zwangerschap worden bepaald. Als een curettage heeft plaatsgevonden vanwege een andere reden, zoals hevige menstruatie, is bloed geven meestal eerder toegestaan. De donorarts beoordeelt dan of en hoe lang uitstel nodig is. Ons panel van donorartsen beantwoordt vragen van donors. Ook een vraag? Schrijf naar Redactie Bloedverwant, Postbus 9892, 1006 AN Amsterdam of bloedverwant@sanquin.nl

8 OP ZOEK Helden voor helden Elke bloeddonor is een held, zo luidt dit jaar het motto van Wereld Bloeddonordag. Geen betere ambassadeurs voor het donorschap dan de bloedbankhelden zelf. Zij weten immers als geen ander hoe het is om bloed of plasma te geven. En hoe belangrijk het is dat er voldoende helden zijn en bij komen. Een greep uit de, soms ludieke, wervingsinitiatieven van donors. Op zoek naar nieuwe helden! Verjaardagscadeau Chris Rivers, advocaat Recht op het doel af Diana Scheepers, speelster damesvoetbalteam Reaal Geen cadeautje voor zijn verjaardag maar nieuwe bloeddonors erbij. Dat originele idee had de Canadees Chris Rivers, een goede vriend van Melanie en Michael Meester uit Hoorn. Op een speciale Facebookpagina riep hij al zijn vrienden op een afspraak te maken om bloed te geven. We hoefden er niet lang over na te denken, zegt Melanie een paar maanden later. We wilden eigenlijk al langer donor worden, maar zoals dat gaat: het kwam er niet van. De verjaardag van Chris was precies de aanleiding die we nodig hadden. Chris vroeg elke vriend die de stap naar de bloedbank zette een foto op Facebook te plaatsen van de eerste prik. Elke nieuwe donorvriend kreeg van Chris een speciale bloednaam. Zo noemde hij Mike bloody husband. In totaal lieten veertien vrienden zich registreren als nieuwe bloeddonor. Gaan Melanie en Michael zijn actie in Nederland herhalen? Melanie lacht: De meeste van onze vrienden zijn al donor, bleek toen we over het cadeautje vertelden. Haar vriendin Miranda had haar overgehaald bloeddonor te worden en toen ze het eenmaal was, dacht ze: waarom de rest van het voetbalteam ook niet? Diana Scheepers (26) uit Dronten besloot de eerste de beste training op het voetbalveld een balletje op te gooien. Niemand uit het elftal had er eigenlijk ooit bij stilgestaan dat er bloeddonors nodig zijn. Sommigen zeiden meteen ja, anderen moesten er even over denken. Diana: Ik heb gezegd: ga gewoon een keer mee, dan zie je dat het wel meevalt. Het damesteam van voetbalvereniging Reaal in Dronten traint twee keer per week en komt uit in de 5e klasse. Staand tweede van links Diana Scheepers Felicitaties van Melanie en Michael Meester De laagste, lacht Diana. We zijn nog niet zo goed, maar dat komt ook doordat we een nieuw team zijn. In het veld staat ze links- of rechtshalf, een prima positie, al moet ze naar eigen zeggen wel wat aan haar conditie doen. Inmiddels hebben tien speelsters van Reaal zich ingeschreven als bloeddonor. Een mooi resultaat, vindt ook Diana. Maar ze is nog niet tevreden. Ik ga nu ook andere teams van onze vereniging benaderen.

9 Muziek voor een prikje Rudy Mackay, programmamaker Rudy Mackay, programmamaker Request a song, donate blood, luidde de oproep aan alle Kenianen die in december het Glazen Huis in de hoofdstad Nairobi bezochten. Want ook Kenia deed mee aan de in Nederland populaire actie Serious Request. In Nairobi lieten drie dj s zich zes dagen opsluiten zonder eten. Het verschil: ze draaiden geen muziek in ruil voor geld, maar in ruil voor bloed. Rudy Mackay, Nederlandse programmamaker en radio-dj, deed verslag van de actie voor 3FM en... gaf ter plekke voor het eerst van zijn leven zélf bloed. De Keniaanse ziekenhuizen hebben een groot tekort aan bloed. Door de slechte wegen zijn er veel verkeersslachtoffers. Bovendien is er slechte voorlichting over het bloeddonorschap en vinden veel Kenianen bloed geven eng: ze hebben het idee dat ze leeglopen. De actie, georganiseerd in samenwerking met het Rode Kruis, was een groot succes. De muziek en een cadeautje in de vorm van een koptelefoon trokken bijna 1.800 Kenianen over de streep. En dan te bedenken dat het Rode Kruis normaal gesproken op een heel goede dag dertig bloeddonors ontvangt. Rudy Mackay kon zelf niet achterblijven. Ik ben echt bang voor naalden, maar moet toegeven dat het uiteindelijk niets voorstelt. Toen het zakje vol was dacht ik: was dat alles? De dj en programmamaker heeft zich in Nederland nog niet aangemeld als bloeddonor. Ik blijf het eng vinden. Maar het zou heel goed zijn als ik de stap wel zou zetten. Wie is jouw held? Elke donor is een held, maar donors hebben zelf ook helden. Wie is jouw held? Laat het ons weten! Wie is jouw held? Iemand uit je omgeving? Uit je lievelingsboek? Van de tv? Uit de politiek? Uit de sport? Schrijf een mooi verhaal of verbeeld op een andere manier jouw held. Maak duidelijk wat hij of zij voor jou persoonlijk heeft betekend. Schrijven, dichten, tekenen, fotograferen: alles mag, zolang je inzending niet meer dan 450 woorden bevat, niet groter is dan een A4-formaat en niet driedimensionaal is. Kijk voor de voorwaarden op www.bloedverwant.nl/bloedlinks.

10 OP ZOEK En zó werven donors elders in het land Een simpel berichtje op Facebook of een kraampje over het donorschap tijdens een sportevenement: nieuwe donors werven kan overal. Inspirerende voorbeelden! Fotografiestudent, Maarten Schuchard trommelde via Facebook zijn vrienden op om bloed te geven. Een stuk of tien vrienden meldden zich bij het donorcentrum in GRONINGEN en uiteindelijk werden er zeven daadwerkelijk donor. Onder hen ook een paar spelers van Maartens voetbalclub Drs. Vijfje. Tiny Clazing-Beers droeg vorige zomer tijdens de HEEMSKERKSE fietsvierdaagse het Sanquin-T-shirt en kreeg bij de stempelposten in lunchpauzes veel reacties. Musicalvereniging Starlight Boulevard brengt begin juni in UTRECHT de productie `Blood Brothers, een meeslepend verhaal over menselijke emoties. Het thema van de musical sluit goed aan bij het donorschap: het geven van iets van jezelf voor een ander. Daarom deelt het gezelschap folders over het bloeddonorschap uit onder het publiek. P. Elias uit BERKEL ENSCHOT blijft twee maal per week het T-shirt dragen als hij sport in de buitenlucht. Ook nu hij zeventig is en daarmee geen donor meer. De EINDHOVENSE moskee Waqf besteedde gedurende twee weken aandacht aan het belang van bloeddonatie in vrijdagpreken, lezingen en conferenties. Uitvaartverzorger Twan Schreurs gebruikt zijn plaatselijke bekendheid en schrijft zelf een oproep voor de huis-aanhuisbladen in VENLO en omgeving. Wil je het bloeddonorschap ook onder de aandacht brengen? Dat kan al heel eenvoudig met het verspreiden van aanmeldingskaarten. Vraag een donor-werft-donorpakket met promotiemateriaal aan via www.sanquin.nl. Nieuwe donors kunnen zich ook direct aanmelden via de website. De Limburger Piet Bom organiseert jaarlijks een internationale wedstrijd voor sledehonden. Tijdens de derde aflevering van deze Peel en Maas Challenge in HELDEN vroeg hij aandacht voor het bloeddonorschap. Guy Rientjens en zijn volleybalteam dragen trots de Sanquin-T-shirts tijdens de trainingen en het Oranje-toernooi in MAASTRICHT. Hij probeert jongere teamgenoten ook warm te krijgen voor het donorschap.

- KORT NIEUWS IN NL WAT GEBEURT ER IN HET LAND RONDOM HET BLOEDDONORSCHAP? 11 Leukemiepatiënt werft ruim duizend donors Nood-sms redt leven in Uganda Op vakantie? Doe de donortest De Amsterdammer Floris Lindeman (33) heeft meer dan 1.100 bloeddonors geworven, nog meer dan hij zich ten doel had gesteld. Omdat Floris leukemie heeft, kan hij zelf geen bloed meer geven. Voor zijn behandeling is hij echter wel afhankelijk van donors. Daarom begon hij in september vorig jaar met het werven van bloeddonors via Facebook, Twitter en een eigen website (www.bloedgeven.nl). Hij benaderde ook bekende Nederlanders en diverse media en tv-programma s, zoals Hart van Nederland. Met succes. Het aantal aanmeldingen via zijn website groeide snel. Er melden zich nog steeds nieuwe donors aan. Een bijzondere actie met een geweldig resultaat! T-shirts voor Vierdaagse Nijmegen Op 17 tot en met 20 juli kleurt Nijmegen opnieuw oranje. Sportieve donors die de 30, 40 of 50 km gaan wandelen, kunnen een fraai Sanquin- T-shirt aanvragen voor de Vierdaagse van Nijmegen. Zo helpen ze mee meer bekendheid te geven aan het bloeddonorschap. Kijk op www.bloedverwant.nl/bloedlinks. Met een razendsnelle bloedinzamelingsactie via sociale media en een sms-actie is het leven van een Nederlandse studente geneeskunde in Uganda gered. Vlak voor de kerst kwam de studente in de hoofdstad Kampala onder de achterwielen van een vrachtwagen terecht. Het ziekenhuis waar ze in allerijl naartoe werd gebracht, had onvoldoende bloed op voorraad van haar bloedgroep: de in Afrika uiterst zeldzame bloedgroep 0-. De Nederlandse eigenaar van het hostal waar de studente logeerde, vroeg de ambassade een nood-sms te versturen om landgenoten op te roepen snel bloed te komen geven. Dit smsalert was eerder ingesteld om in geval van politieke onrust met één sms je alle circa 350 in Uganda gevestigde Nederlanders te bereiken. Ook via sociale media als Facebook en Twitter verspreidde de oproep zich razendsnel. Binnen een uur meldden zich twintig Nederlandse donors met de juiste bloedgroep. Zij redden het leven van het ernstig gewonde slachtoffer. OP VAKANTIE GEWEEST? Doe online de donortest en weet of u na uw vakantie in het buitenland direct weer bloed kunt geven! www.sanquin.nl/donortest Met het mooie weer is ook de vakantieperiode in aantocht. Na een bezoek aan sommige landen, ook Europese, mag je even geen bloed geven. Dat heeft te maken met daar voorkomende infectieziektes. De lijst met risicogebieden verandert regelmatig. Doe daarom vóór elk bezoek aan de bloedbank de onlinedonortest. Deze test behandelt de meest voorkomende bezwaren voor het bloedgeven. Het beantwoorden van de vragen duurt maar enkele minuten. Je weet dan ook meteen of je een donatie moet overslaan. Dus: op vakantie geweest? Doe de onlinedonortest op www.sanquin.nl.

12 DONORSTUDIE Minder dan 1 procent van de donors valt flauw. Vrouwen iets vaker dan mannen. Blauwe plek, stijve of pijnlijke arm: tot 30 procent van de donors heeft er in meer of mindere mate last van. Lichte donors hebben minder bloed. Daarom hebben zij een grotere kans flauw te vallen. Vrouwen hebben drie tot vier keer zo vaak last van een fysieke reactie op het bloed geven dan mannen. Bleek, zweterig, slap, duizelig, misselijk of flauwvallen: de kans dat mannen stoppen is twee keer zo groot als voor vrouwen. Jonge donors haken eerder af; voor elk levensjaar erbij daalt de stopkans met 5 procent.

13 OEPS! Een keer een blauwe plek. Wat duizelig. Een stijve arm. Flauwvallen. Sommige donors hebben er wel eens last van of zijn er bang voor. Moet kunnen? Of: dat nooit meer? Je bent jong, geeft voor het eerst bloed en wordt heel duizelig: kans dat de bloedbank je nooit meer terugziet. Je bent wat ouder, geeft al langer bloed en gaat bij de 26e keer alsnog tegen de vlakte: kans dat je toch doorgaat. Met iets minder enthousiasme, dat wel. Dit soort conclusies kan Sanquin-onderzoeker Ingrid Veldhuizen trekken uit haar jongste onderzoek onder 1.200 vol bloeddonors. Ze onderzocht wat het met je doet als een donatie niet helemaal lekker gaat. Kom je dan weer even gemotiveerd terug voor een volgende donatie of haak je af? De meeste donors vinden het vervelend als ze een blauwe plek of een stijve arm hebben, maar het is zelden een reden om er dan maar mee te stoppen, vertelt ze. Dat ligt begrijpelijkerwijs anders bij lichamelijke reacties als zweten, misselijkheid, duizeligheid, slapheid, bleek zien en in het uiterste geval overgeven of flauwvallen. Vrouwelijke donors rapporteren vaker dat ze bij hun laatste donatie hiervan last hebben gehad. Maar de kans dat ze om die reden afhaken is twee keer zo laag als bij mannen. Dit beeld zou wat vertekend kunnen zijn, doordat het onder vrouwen meer geaccepteerd is om aan te geven dat je zo n reactie hebt, vertelt Veldhuizen. Lichaamsgewicht Overigens blijkt het bloedvolume, lees lichaamsgewicht, van invloed op de kans last te krijgen van een fysieke reactie op het bloed geven. Kort door de bocht geformuleerd: een slanke, kleine vrouw heeft een hogere kans op klachten dan een grote, dikke man. Waarbij die boom van een kerel dan dus wel weer eerder zal afhaken dan dat magere vrouwtje! Ingrid Veldhuizen keek ook naar de ervarenheid van de stoppende donors. Het blijkt dat beginnende donors weliswaar vooral geneigd zijn af te haken wanneer het de eerste keer misgaat, maar dat het ook voor ervaren donors reden kan zijn om te stoppen met bloed geven. Voor zowel mannen als vrouwen geldt dat het zelfvertrouwen daalt na een sterke lichamelijke reactie. Veldhuizen: Het gevoel van Ik kan het wel! raakt aangetast. Bij vrouwen iets minder dan bij mannen, Donors geven uit idealisme dat wel. Maar je ziet ook bij de donors die doorgaan dat het enthousiasme wat afneemt. Ze geven vanuit idealisme, vinden het belangrijk om het te blijven doen. Hun hoofd zegt dat het goed is, maar hun gevoel zegt wat anders. Voorkennis Hoewel het heel begrijpelijk en verstandig is dat iemand afhaakt wanneer bloed geven echt te veel klachten voor de donor oplevert, hoopt Sanquin Bloedvoorziening natuurlijk dat donors doorgaan met bloed geven wanneer het een keertje ietsje minder comfortabel gaat. Ingrid Veldhuizen vertelt dat ze daarom nu een nieuw onderzoek gaat uitvoeren naar het effect van een betere voorlichting van donors. We hopen dat het helpt als je als donor van te voren weet dat het ook wel eens mis kan gaan en dat je echt niet de enige bent. Ingrid Veldhuizen (1971) studeerde fysiologische psychologie en functieleer. Ze deed onderzoek bij diverse onderzoeksinstituten. Sinds 2005 is ze senior onder zoeker bij Sanquin en verantwoordelijk voor de sociaal-wetenschappelijke onderzoekslijn naar donorwerving en donorbehoud. Foto Ineke Oostveen

14 UITVERGROOT Foto Stijntje de Olde De wieg van Henk Of ze al een wieg had, vroeg plasmadonor Henk Elstgeest een paar maanden voor haar bevalling aan Qun Xiu Su. De bloeddonor is taalcoach van de 34-jarige Chinese uit Drachten en hielp haar tijdens haar zwangerschap met formulieren voor praktische zaken als kraamhulp en kinderopvang. Inmiddels slaapt de kleine Pieter prinsheerlijk in de wieg die Henks vader 67 jaar geleden timmerde voor de geboorte van zijn eerste zoon: Henk. In het meest trotse familiebezit hebben inmiddels niet minder dan veertig baby s gelegen. Qun Xiu, getrouwd met John, een Brit, volgt een inburgeringscursus en greep de mogelijkheid van een taalcoach met beide handen aan. Henk helpt haar met het afhandelen van officiële documenten, de papierwinkel rond hun recente verhuizing, het verplaatsen van een afspraak met de tandarts... Je krijgt er veel dankbaarheid voor terug, zegt hij. Als ik bij Qun Xiu thuis kom zegt ze tegen haar zoontje: kijk, dat is je Dutch opa! Relatief veel bloeddonors doen vrijwilligerswerk en dat verbaast Henk niet. Bloed geven doe je ook vrijwillig, in je eigen tijd en voor een ander. Ook een bijzondere vrijwilligersbaan? Laat het ons weten: bloedverwant@sanquin.nl A +

DAAROM GEEF IK BLOED Therapie Zover als mijn herinnering teruggaat, viel ik flauw bij het zien van, horen of lezen over of zelfs denken aan bloed. Zoals die keer in de zesde klas van de lagere school, bij het inkijken van mijn allereerste biologieboek. Mijn blik viel direct op de zin: En het hart stuwt het bloed voort... Ik lag meteen naast mijn stoel op de grond. Flauwvallen is van grote invloed geweest op mijn leven. Als moeder van twee jonge kinderen besloot ik me niet meer te verzetten tegen de angst. Was ik bang flauw te vallen, dan zorgde ik dat ik stevig zat of lag, zodat de schade minimaal zou zijn. En zo kon het ook gebeuren dat ik op een dag naar het hol van de leeuw stapte: de bloedbank. Mijn eigen therapie! Ik vroeg de donorassistentes extra op mij te letten, wat toch niet kon voorkomen dat ik na de derde donatie flauwviel. Opnieuw een heftige ervaring. Na vijf donaties beloonde ik mezelf met gaatjes in mijn oren en mooie oorbellen. Nu, na 45 donaties, ben ik vrijwel vrij van angst voor bloed en prijkt de bronzen erkenning op het dressoir. Alleen ík heb weet van de grote waarde van dit bijzondere kleinood. Wat beweegt je om bloed te geven? Laat het ons weten: bloedverwant@sanquin.nl o.v.v. Daarom! Een ontdekking, vindt Mia van Willick (56) uit Tilburg de hardloopsport. Ruim een jaar geleden sloot ze zich aan bij vereniging de Road Runners. Sindsdien rent ze drie keer per week. Ik ben veel sportiever dan ik dacht, mijn trainer noemt me zelfs lenig. Onlangs besloot ze plasmadonor te worden. Na 45 donaties, ben ik vrij van angst voor bloed Mia van Willick Foto Erno Wientjens 15 0 + www.sanquin.nl/contact Regel hier op eenvoudige wijze: aanvragen extra exemplaren van Bloedverwant opzeggen Bloedverwant aanvragen informatiepakket om nieuwe donors te werven donatieafspraak uitstellen of afzeggen gegevens wijzigen vraag stellen opmerking maken of klacht doorgeven spreekbeurtpakket aanvragen (te downloaden via www.sanquin.nl) Een briefje sturen kan ook: Sanquin Bloedvoorziening t.a.v. Afdeling Communicatie, Antwoordnummer 7866, 1000 SE Amsterdam. Gratis telefoonnummer Bel gratis 0800-bloedbank (256 332 265). Handig en snel! Online donortest Oproep gekregen? Doe daags tevoren eerst de donortest op www.sanquin.nl/donortest om te weten of je mag geven. Donormail Blijf op de hoogte van het actuele nieuws. Meld je aan voor een gratis abonnement op Donormail en ontvang via de e-mail zes keer per jaar de digitale nieuwsbrief van Sanquin: www.sanquin.nl/donormail. Donorraden Via www.bloedverwant.nl/bloedlinks kun je naar de webpagina s over de vier regionale donorraden en de Landelijke Donorraad. PEFC/30-31-033 PEFC gecertificeerd Dit product is gedrukt op papier uit duurzaam beheerd bos en gecontroleerde bronnen. www.pefcnederland.nl Colofon Bloedverwant is een uitgave van Stichting Sanquin Bloedvoorziening en verschijnt drie keer per jaar. Redactie: Imke Sikkema (hoofdredacteur), Hezeke Hoefnagel, Lysbert Schuitema, Jeanne Hagen (Landelijke Donorraad) Tekst en eindredactie: Annemarie Geleijnse, Rineke van Houten Vormgeving Total Identity, Jeannette Kaptein, Arjen Firet Druk en distributie Roto Smeets Weert Redactieadres Sanquin Bloedvoorziening, Redactie Bloedverwant, Postbus 9892, 1006 AN Amsterdam 0800-bloedbank (256332265), bloedverwant@sanquin.nl, www.bloedverwant.nl. 2012 Sanquin. Artikelen uit Bloedverwant mogen alleen na overleg met de redactie worden overgenomen, onder vermelding van de bron en de uitgever. De redactie van Bloedverwant heeft zijn best gedaan om de rechthebbenden van het in dit blad getoonde materiaal op te sporen en hun toestemming te vragen voor openbaar-making in dit blad. Dat is niet in alle gevallen gelukt. Hebt u klachten of bezwaren in verband met auteursrecht, portretrecht, andere rechten, persoonsgegevens of privacy neem dan contact op met de redactie. Bij de productie en verbranding van de folie waarin Bloedverwant is verpakt, komen geen schadelijke stoffen vrij. ISSN: 1570-7288.

DONOR Tweet POST Schrijf ook naar de redactie: bloedverwant@sanquin.nl of postbus 9892, 1006 AN Amsterdam. Graag naam en woonplaats vermelden. De redactie maakt een keuze en kort brieven waar nodig in. Hartelijk dank! Op een landingsstrand in Normandië Als plasmadonor in Hoorn lees ik tijdens de oorlogs handelingen in Europa, de Amerikanen afname altijd boeken die betrekking hebben op vochten toen ook in de Pacific). de Tweede Wereldoorlog. De medewerkers van Was dit het grote voorbeeld van de Sanquin de afnamelocatie weten dat al jaren en nemen Bloedvoorziening van nu? zelfs oude boeken voor mij mee. Het gebeuren N.J.A. Brouwer, Oosthuizen van toen is mijn hobby en steeds ontdek ik nieuwe wetenswaardigheden uit die tijd. Zo vond ik een foto, gemaakt op het landingsstrand Omaha Beach in Normandië in 1944. Daarop staan drie Amerikaanse soldaten die tientallen containers met bloed in een GMCtruck laden voor transport naar een van de vele veldhospitalen achter het front. Op die containers staat: ETO BLOOD BANK, ETO staat voor European Theatre of Operations (de Zij leeft! Sinds december 2010 is het, op een zeer persoonlijke manier, tot mij doorgedrongen hoe belangrijk het is om bloed te geven. Mijn dochter kreeg in december 2010 de diagnose AA (aplastische anemie, een zeldzame ziekte aan het beenmerg dat daardoor onvoldoende bloed aanmaakt, red.) en heeft nu om de drie weken een halve liter bloed en ook regelmatig trombocyten nodig. Dankzij de bloedbank en alle mensen die donor zijn, is er kwaliteit van leven voor haar, misschien sterker: leeft zij! Op de dag van de diagnose besloot ik mezelf op te geven als donor. Meer en meer raak ik ervan doordrongen hoe belangrijk het is om bloed te geven. Mijn bloedgroep is 0-negatief en dat blijkt nogal gewenst te zijn. Ik dacht natuurlijk: Waarom heb ik dit toch niet eerder gedaan? Nogmaals, ik voel veel dankbaarheid naar iedereen toe die bloed geeft! Marja de Smit, Apeldoorn I got m! Donor Michael Klaasse liet trots en vol humor op Facebook zien dat hij zijn veertigste donatie had gehaald. Duurt even,maar dan heb je ook wat..., voegde hij er op zijn pagina aan toe. De grote pelikaan knufffffffel! Woohoo! Michael Klaasse Weer eens wat anders Ik ben plasmadonor in Den Haag. Op vakantie in Cambodja kwamen we in Siem Reap deze leuke reclame voor de bloedbank tegen. Weer eens wat anders dan pelikanen... Jos Beekman-van Ingen, Sint-Annaparochie Voorrecht Na afloop van mijn zestigste donatie kreeg ik een mooi beeldje als compliment. Iemand zei: dat is een verdienste. Later thuis dacht ik er verder over na: Het is geen verdienste! Het is een voorrecht. Omdat ik bof met zo n gezond lijf dat dat kan. A. Dogterom, Leidschendam