AA EN HUNZE PANEL Resultaten peiling 3: Actualiseren Toekomstvisie Februari 2015 1.1 Inleiding De derde peiling van het Aa en Hunze panel had als onderwerp het actualiseren (herijken) van de toekomstvisie. De huidige toekomstvisie is in 2009 vastgesteld door de gemeenteraad van Aa en Hunze. Vanwege de dynamiek in de samenleving is toen afgesproken dat de gemeente de toekomstvisie in 2015 zou actualiseren, met de blik gericht op het jaar 2025. Voor deze peiling zijn alle 772 leden van het Aa en Hunzepanel uitgenodigd. In totaal hebben 529 leden deelgenomen aan deze peiling. Dit is een respons van 69 procent. De meeste panelleden vonden de peiling interessant (95 procent). De meeste panelleden vonden ook de lengte goed; 13 procent vond de peiling te lang en 4 procent vond de peiling te kort. Maar liefst 47 procent van de deelnemers wil een uitnodiging ontvangen voor de bijeenkomst over de (concept) toekomstvisie. Onder de deelnemers aan de derde peiling waren inwoners van 55 jaar en ouder sterk vertegenwoordigd. Het is helaas niet goed mogelijk om op basis van deze verdeling een representatief beeld te krijgen over de totale inwonersgroep. Ook het toepassen van weegfactoren biedt in deze peiling geen uitkomst, aangezien leeftijd bij een groot deel van de vragen van grote invloed is en daarbij een groot deel van de peiling bestaat uit open vragen. De mening van jongere inwoners blijft hierdoor hoe dan ook onderbelicht. In deze nieuwsbrief worden daarom alleen uitspraken gedaan over panelleden, niet over inwoners. Een overzicht van de achtergrondkenmerken van de deelnemers staat achter in de nieuwsbrief. 1.2 Binding met het gebied Aa en Hunze De eerste drie woorden die bij panelleden opkomen als zij denken aan het gebied Aa en Hunze zijn natuur, rust en ruimte. Deze aspecten van de omgeving zijn ook de positieve kanten die panelleden zouden belichten bij kennissen of familieleden die erover denken om hier te komen wonen. Negatieve kanten waar zij op zouden wijzen zijn afstand tot werk, voorzieningen en de dreiging van de komst van windmolens. Panelleden voelen zich sterk verbonden met de eigen woonomgeving of wijk. Het gevoel van verbondenheid met de gemeente Aa en Hunze, het Noorden (de provincies Groningen, Friesland en Drenthe) en de regio Assen Groningen is redelijk (sterk). Met de regio Veendam Hoogezand voelt de meerderheid van de panelleden zich niet of nauwelijks verbonden. Aa en Hunze panel Resultaten peiling 3: Actualiseren Toekomstvisie 1
Figuur 1 Verbondenheid met gebieden / regio s. Eigen wijk 64% 29% 6% Gemeente Aa en Hunze 35% 54% 9% Regio Assen - Groningen 19% 58% 18% 5% Regio Veendam - Hoogezand 17% 39% 42% Het Noorden 26% 55% 14% 5% 0% 25% 50% 75% 100% Sterk Redelijk Nauwelijks Niet verbonden De sterke verbondenheid met de eigen woonomgeving is ook terug te zien in de verwachting van panelleden over de toekomst. In totaal 80 procent van de inwoners verwacht zeker wel of waarschijnlijk wel nog steeds in een dorp in Aa en Hunze te wonen (figuur 2). Slechts 5 procent denkt zeker of waarschijnlijk niet hier te blijven wonen. Figuur 2 Verwacht u dat u over 10 jaar nog steeds in een dorp in Aa en Hunze woont? 16% 4% 2% Zeker wel 39% Waarschijnlijk wel Misschien wel, misschien niet Waarschijnlijk niet 40% Zeker niet De belangrijkste reden om wel in Aa en Hunze te blijven wonen is de aantrekkelijke woonomgeving. Meer dan driekwart van de panelleden noemt dit als één van de drie belangrijkste redenen om te blijven. Het aandeel panelleden dat geen reden ziet om te blijven is vrijwel nihil (tabel 1). De belangrijkste reden om te verhuizen is om leeftijd/gezondheidsredenen: verhuizen naar een ander soort woning en/of een woonplaats met meer voorzieningen. Bijna een vijfde van de panelleden ziet geen enkele reden om weg te gaan uit Aa en Hunze. Dit is hiermee ook een van de meest genoemde antwoorden. Aa en Hunze panel Resultaten peiling 3: Actualiseren Toekomstvisie 2
Tabel 1 Belangrijkste redenen om in Aa en Hunze te blijven en om te verhuizen TOP 5 REDENEN OM TE BLIJVEN AANDEEL GENOEMD TOP 5 REDENEN OM TE VERHUIZEN AANDEEL GENOEMD een aantrekkelijke woonomgeving 79% woningaanbod 29% andere persoonlijke redenen 28% vanwege leeftijd/gezondheid naar ander soort woning vanwege leeftijd/gezondheid naar een woonplaats met meer voorzieningen afstand tot andere voorzieningen (zorg, winkels, sport) 35% 33% 19% in de buurt van vrienden/familie wonen 27% geen enkele reden 17% dichtbij werk wonen 23% nieuwe baan 10% 1.3 Missie voor 2020 Het belangrijkste thema van deze derde peiling van het Aa en Hunzepanel was de herijking van de toekomstvisie. Allereerst is de panelleden gevraagd om hun mening te geven over de missie voor 2020: Aa en Hunze is een aantrekkelijke woongemeente waar het buitengewoon goed leven en recreëren is, met een levendige en zorgzame samenleving in een robuust landschap. Aa en Hunze is hét recreatiegebied van Noord-Drenthe. Aa en Hunze Buitengewoon! Missie van de huidige toekomstvisie is nog steeds actueel Een grote meerderheid van de panelleden (80 procent) vindt deze missie nog steeds actueel (figuur 3). Om deze missie uit te voeren moet de gemeente in de eerste plaats (blijven) investeren in het landschap, de natuur en de omgeving (40 procent) en in voorzieningen (36 procent). Investeren in de kwaliteit van de woonomgeving, werkgelegenheid en zorg wordt relatief minder relevant gevonden voor deze missie. Een behoorlijk deel van de panelleden heeft overigens nog andere prioriteiten (16 procent): de panelleden vinden het plaatsen van windturbines niet passen bij deze missie. Figuur 3 Vindt u de huidige missie van Aa en Hunze nog actueel? 8% 12% Ja Nee Weet niet 80% Aa en Hunze panel Resultaten peiling 3: Actualiseren Toekomstvisie 3
1.4 Voorzieningen in de kernen Voorzieningen in de kernen maken dorp leefbaar, voor winkels bereidheid om te reizen Voorzieningen en bereikbaarheid maken een dorp leefbaar, daar zijn de meeste panelleden het wel over eens. Scholen, winkels, openbaar vervoer, huisarts en sportmogelijkheden zijn basisvoorzieningen. De meeste panelleden zijn niet bereid om een langere afstand af te leggen voor onderwijs, kinderopvang, sportvoorzieningen en zorg, ook niet als daar een groter, veelzijdiger en mogelijk beter aanbod tegenover staat (figuur 4). Voor winkelvoorzieningen is een kleine meerderheid wel bereid om te reizen. Figuur 4 Bereidheid om langer te reizen voor een groter, veelzijdiger aanbod van voorzieningen 1 Onderwijs & kindvoorzieningen (opvang) 23% 64% 13% Zorgvoorzieningen 38% 58% 4% Winkelvoorzieningen 53% 44% 4% Sportvoorzieningen 38% 50% 11% 0% 25% 50% 75% 100% Ja Nee Geen mening Liever bestaande locaties ondersteunen dan centraliseren Wanneer dreigt dat voorzieningen toch niet open kunnen blijven, moet de gemeente volgens panelleden er alles aan doen om de bestaande voorziening op bestaande locaties te houden (figuur 5). Voor 56 procent van de panelleden heeft ondersteunend beleid de voorkeur en 35 procent is voorstander van actief beleid om voorzieningen te concentreren in enkele dorpen. De overige panelleden noemen alternatieven als behoud van enkele voorzieningen (scholen, een ontmoetingsplek) en concentratie van de rest, concentratie van alle voorzieningen in Gieten in combinatie met beter openbaar vervoer naar de kern, of altijd eerst inzetten op behoud. In ieder geval moet de gemeente zorgen voor draagvlak. Figuur 5 Hoe dient de gemeente om te gaan met ontwikkelingen die druk uitoefenen op voorzieningen? Anders; 9% Behoud voorzieningen op bestaande locaties; 56% Concentreren voorzieningen in enkele dorpen; 35% 1 Antwoordmogelijkheid niet van toepassing buiten beschouwing gelaten, bij onderwijs en kinderopvang was dit een substantieel deel van de respons (55 procent). Aa en Hunze panel Resultaten peiling 3: Actualiseren Toekomstvisie 4
1.5 Bedrijvigheid Meer bedrijvigheid is gewenst, maar in welke mate is de vraag De panelleden zijn verdeeld over de vraag welke economische koers het beste past bij de gemeente Aa en Hunze (figuur 6). Er zijn precies evenveel panelleden die een voorkeur hebben voor selectief beleid (beperkt toestaan van meer bedrijvigheid) als voor actief beleid (stimuleren van bedrijvigheid), beide 41 procent. Slechts 10 procent is van mening dat de gemeente niet moet inzetten op meer bedrijven of bedrijventerreinen in de gemeente. Figuur 6 Op welke economische koers moet Aa en Hunze insteken? 7% 10% 41% 41% Passief: niet meer bedrijven of bedrijventerreinen in de gemeente Selectief: beperkt toestaan van meer bedrijvigheid in Aa en Hunze Actief: stimuleren van bedrijvigheid in Aa en Hunze Anders De verdeeldheid over welke economische koers nu het beste past bij de gemeente Aa en Hunze is ook terug te zien in de stellingen die aan panelleden zijn voorgelegd (figuur 7). Alle stellingen worden door een meerderheid van de panelleden ondersteund en bij geen van de stellingen is er substantiële tegenstand. Er is evenwel ook geen duidelijke voorkeur voor één van onderstaande accenten in de economische koers (nieuwe bedrijven, bestaande sectoren, kleinschalige werkgelegenheid, of ruimtelijke kwaliteit). De meeste instemming is er nog met het inzetten op (kleinschalige vormen van) werkgelegenheid, en het versterken van bestaande sectoren en dat bij een woongemeente ook werkgelegenheid hoort. Aa en Hunze panel Resultaten peiling 3: Actualiseren Toekomstvisie 5
Figuur 7 Bent u het eens of oneens met de volgende stellingen over de economische koers van de gemeente? Bij een woongemeente zoals Aa en Hunze hoort ook werkgelegenheid 26% 49% 21% De verdubbeling van de N33 biedt economische kansen voor het aantrekken van nieuwe bedrijven 20% 44% 26% 6% De gemeente moet inzetten op het versterken van de bestaande sectoren 27% 53% 15% De gemeente moet inzetten op kleinschalige vormen van werkgelegenheid 24% 53% 18% Ruimtelijke kwaliteit is belangrijker dan de uitbreiding van bedrijventerreinen 30% 31% 25% 13% Aa en Hunze is een woongemeente, werken kan prima in de regio 22% 41% 22% 12% 0% 25% 50% 75% 100% Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens Mix van landbouw, natuur en recreatie spreekt het meest aan Er is wel een duidelijke voorkeur onder de panelleden als het gaat om natuur en landschap (figuur 8). De meeste steun is er voor de stelling een mix van landbouw, natuur en recreatie zorgt voor een dynamisch en afwisselend gebied (68 procent). Iets minder dan een kwart van de panelleden vindt een toegankelijk buitengebied voor inwoners en recreanten met goed onderhouden paden het meest aanspreken en slechts 8 procent vindt dat een duidelijk onderscheid in landbouwgebieden en natuurgebieden beide functies ruimte biedt voor ontwikkeling. Figuur 8 Ontwikkeling van natuur en landschap 22% 1% 8% Een duidelijker onderscheid in landbouwgebieden en natuurgebieden biedt beide functies ruimte voor ontwikkeling Een mix van landbouw, natuur en recreatie zorgt voor een dynamisch en afwisselend gebied. Een toegankelijk buitengebied voor inwoners en recreanten met goed onderhouden paden. 68% Geen mening. Aa en Hunze panel Resultaten peiling 3: Actualiseren Toekomstvisie 6
1.6 Samenwerking inwoners en overheid De gemeente krijgt meer taken van het Rijk en moet sterker een beroep doen op inwoners en verenigingen om dingen zelf te doen. Daarnaast moet de gemeente Aa en Hunze 2.000.000 bezuinigen. In tabel 2 staan de meest genoemde suggesties van dingen die inwoners en verenigingen zelf kunnen doen en onderdelen waar de gemeente volgens panelleden het best op kan bezuinigen. De eigen woning levensloopbestendig maken kunnen inwoners zelf Het levensloopbestendig maken van de eigen woning is het meest genoemde voorbeeld van iets dat inwoners en verenigingen prima zelf kunnen doen (69 procent) volgens panelleden. Ook het in stand houden van dorpshuizen / ontmoetingsplekken in dorpen wordt door meer dan de helft van de panelleden genoemd (59 procent). Het in stand houden van voorzieningen, het bieden van (mantel)zorg en de verkeersveiligheid ondersteunen worden elk door ongeveer een derde van de panelleden genoemd. De inrichting van de woonomgeving (groen, wegen, parkeerplaatsen e.d.) is volgens slechts 10 procent van de panelleden iets dat inwoners en verenigingen kunnen doen. Veel panelleden maken van de open antwoordmogelijkheid gebruik om te benadrukken dat bij elk van bovenstaande taken een faciliterende rol van de gemeente hoe dan ook nodig is. Bespaar op de eigen organisatie, niet op het voorzieningsniveau voor de inwoners Voorgestelde bezuinigingsmaatregelen die op de meeste steun kunnen rekenen zijn: meer samenwerken met andere overheden (59 procent); verkopen/privatiseren gemeentelijke gebouwen (44 procent) en inwoners meer betrekken bij uitvoering van gemeentelijke taken (38 procent). Voor het verminderen van het aantal scholen, onderhoud aan openbaar groen en wegen/verlichting verlagen en het besparen op voorzieningen in de verschillende dorpen is minder steun. Ook uit de open antwoorden blijkt dat de voorkeur uitgaat naar besparingen op de organisatie, niet op het voorzieningsniveau voor de inwoners. Geen verhoging onroerende zaakbelasting voor instandhouding bestaande voorzieningen De meerderheid van de panelleden (51 procent) is ook niet bereid om meer onroerende zaakbelasting te betalen om de huidige voorzieningen, scholen en onderhoud in Aa en Hunze in stand te houden. Slechts 23 procent is hier wel toe bereid. Panelleden die kozen voor de open antwoordmogelijkheid geven vooral antwoorden in de trend van ja, mits : het echt noodzakelijk is, de verhoging binnen de perken blijft, ook huurders moeten bijdragen en/of het daadwerkelijk gebruikt wordt om voorzieningen in stand te houden. Tabel 2 Belangrijkste dingen die inwoners en verenigingen zelf kunnen en waar de gemeente op kan bezuinigen DINGEN OM ZELF TE DOEN AANDEEL GENOEMD ONDERDELEN OM OP TE BEZUINIGEN AANDEEL GENOEMD eigen woning levensloop bestendig maken 68% meer samenwerken met andere overheden 59% in stand houden dorpshuizen 59% verkopen gemeentelijke gebouwen 44% in stand houden voorzieningen 37% inwoners meer betrekken bij uitvoering van gemeentelijke taken 38% het bieden van (mantel)zorg 34% verminderen aantal (kleine) scholen 22% de verkeersveiligheid ondersteunen 33% onderhoud aan openbaar groen verlagen 20% het onderhoud aan de woonomgeving 26% minder voorzieningen in de verschillende dorpen 16% anders 10% anders 15% Aa en Hunze panel Resultaten peiling 3: Actualiseren Toekomstvisie 7
1.7 Doelstellingen voor de toekomst Tot slot is panelleden gevraagd om de drie doelstellingen aan te geven die volgens hen het belangrijkste zijn voor de toekomst van Aa en Hunze. De panelleden konden een rangorde van 1 tot 3 aangeven in een lijst met doelstellingen (figuur 10). Een goed zorgaanbod is de meest belangrijke doelstelling voor toekomst Aa en Hunze Panelleden vinden een goed zorgaanbod met stip het belangrijkst voor de toekomst van Aa en Hunze. Dit heeft waarschijnlijk ook te maken met het hoge aandeel ouderen in het panel. Jongeren worden echter niet vergeten; hen meer perspectief bieden en binden aan Aa en Hunze komt namelijk op de tweede plaats. Daarna volgen goede bereikbaarheid, investeren in groen en investeren in sociale samenhang. Hierbij is goede bereikbaarheid voor veel panelleden een tweede of derde keus. Een schone openbare ruimte wordt door de panelleden het minst belangrijk gevonden van de genoemde doelstellingen. In de vervolgvraag konden de panelleden aangeven wat er voor de door hen genoemde doelstellingen moet verbeteren. Voor de drie belangrijkste doelstellingen stippen wij de belangrijkste thema s uit de gegeven antwoorden aan. De volledige lijst verbeterpunten per doelstelling is te vinden in de bijlage. Een goed zorgaanbod De vergrijzing van de gemeente vraagt om constante verbetering en aanpassing van het zorgaanbod. Een goed zorgaanbod houdt in dat er in elke woonplaats een zorgcentrum, een dokter of wijkverpleging aanwezig is. Mensen willen langer in de eigen woning blijven wonen, maar dan moet er wel ondersteuning aanwezig zijn. De gemeente moet zich in ieder geval inzetten voor behoud van het huidige zorgaanbod. De panelleden vragen zich ook af hoe de decentralisatie van de WMO gaat uitpakken. Jongeren meer perspectief bieden en binden aan Aa en Hunze Om jongeren aan Aa en Hunze te binden denken de meeste panelleden aan werk, woning en recreatie. Er is voor jongeren vrij weinig te doen in de dorpen, jongeren meer de ruimte bieden om zelf ook dingen te organiseren. In het woningaanbod inzetten op starters: goedkope koop- en huurwoningen. Goede bereikbaarheid, ook met openbaar vervoer Groningen en Assen zijn redelijk bereikbaar met het openbaar vervoer, hoewel minder in het weekend en in vakanties. De dorpen onderling en het centrum van Gieten minder. Misschien dat kleinere busjes geschikt zijn voor de onderlinge en weekend verbindingen (een veenbus?). Slechte bereikbaarheid in het weekend en in vakanties met het openbaar vervoer strookt ook niet goed met de visie op recreatie. Aa en Hunze panel Resultaten peiling 3: Actualiseren Toekomstvisie 8
Figuur 9 Belangrijkste doelstellingen voor de toekomst van Aa en Hunze Een goed zorgaanbod 25% 16% 9% Jongeren meer perspectief bieden en binden 15% 14% 11% Goede bereikbaarheid, ook met openbaar vervoer 7% 16% 18% Investeren in groen, landschap en ruimtelijke kwaliteit 13% 11% 9% Investeren in sociale samenhang 14% 5% 9% Bestaande woningen afstemmen op de woningbehoefte Snel internet Het verder uitbouwen van de recreatie, voor toeristen en eigen inwoners 7% 8% 9% 6% 5% 5% 7% 10% 8% 1e keus 2e keus 3e keus Een goed ondernemersklimaat bieden 4% 7% 8% Een ontmoetingsplek in elk dorp 4% 6% 5% Een schone openbare ruimte 4% 6% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Verdere tips voor de nieuwe toekomstvisie 2025 Buiten al veel eerder genoemde punten wordt als tip aangedragen om werk te maken van het centrum van Gieten. Leegstand in de Stationstraat en Schoolstraat moet worden aangepakt. Bij een visie gericht op recreatie dient de gemeente zich af te vragen, wat maakt de gemeente aantrekkelijker? Leegstand en windmolens niet, herstel van de historische vaarten bijvoorbeeld wel. Aa en Hunze panel Resultaten peiling 3: Actualiseren Toekomstvisie 9
ACHTERGRONDKENMERKEN AANTAL PERCENTAGE geslacht man 280 53% vrouw 249 47% leeftijd 16-29 10 2% 30-39 18 3% 40-54 149 28% 55 en ouder 352 67% opleiding lager onderwijs of basisonderwijs 6 1% lager en middelbaar algemeen voortgezet onderwijs 31 6% lager beroepsonderwijs 11 2% middelbaar beroepsonderwijs 160 30% hoger algemeen voortgezet onderwijs 62 12% hoger beroeps- en wetenschappelijk onderwijs 259 49% huishoudsamenstelling ik woon alleen 46 9% ik woon alleen (zonder partner) met kinderen 11 2% ik ben gehuwd / woon samen zonder thuiswonende kinderen 321 61% ik ben gehuwd / woon samen met thuiswonende kinderen 132 25% anders 3 1% weet niet / wil niet zeggen 11 2% woonplaats Anloo 11 2% Annen 70 13% Annerveenschekanaal 14 3% Eext 29 6% Eexterveen 10 2% Gasselte 46 9% Gasseltenijveen 30 6% Gasseltenijveenschemond 11 2% Gasteren 11 2% Gieten 109 21% Gieterveen 10 2% Grolloo 19 4% Rolde 81 15% Schipborg 17 3% overig 61 12% Aa en Hunze panel Resultaten peiling 3: Actualiseren Toekomstvisie 10