Geoservices bij DON. Beschikbaar stellen van geografische basisinformatie. 3 februari 2005 v1.01 AGI/210205/GAG005

Ministerie van Verkeer en Waterstaat opq Geoservices bij DON Beschikbaar stellen van geografische basisinformatie via het Intranet 3 februari 2005 v1.01 AGI/210205/GAG005

Ministerie van Verkeer en Waterstaat opq Geoservices bij DON Beschikbaar stellen van geografische basisinformatie via het Intranet 3 februari 2005 AGI/210205/GAG005

........................................................................................ Colofon Uitgegeven door: AGI Informatie: Telefoon: Fax: Uitgevoerd door: Paul van Asperen Opmaak: Datum: 3 februari 2005 Status: definitief Versienummer: 1.01 3 Geoservices bij DON

Inhoudsopgave........................................................................................ 4 Geoservices bij DON

5 Geoservices bij DON

Managementsamenvatting............................................................................... Aanleiding voor dit project is het beschikbaar komen van het product Geoservices bij AGI en de vraag die bestaat hoe deze internettechniek ingezet kan worden bij regionale diensten. Op basis van de architectuur bij AGI en DON en de gewenste functionaliteiten is geïnventariseerd in hoeverre DON op korte termijn gebruik kan maken van Geoservices. Hiertoe worden eerst de infrastructuren bij AGI en DON beschreven. Daarbij worden vier gebruikerscategorieën onderscheiden: viewer, gevorderde, specialist en beheerder. Per categorie worden de use cases beschreven welke functionaliteit door aansluiting op Geoservices kan worden toegevoegd. Op basis van de infrastructuur en de use cases zijn acties gedefinieerd om de aansluiting te realiseren. Op korte termijn kan WMS voor de gebruikerscategorie viewers worden geïmplementeerd en de WMS-Arcview-connectie voor de categorie gevorderden. Aanbevolen hiervoor op korte termijn een project voor op te starten. Het projectteam zal bestaan uit medewerkers van AGI en DON. 6 Geoservices bij DON

1. Inleiding............................................................................... 1.1 Aanleiding Aanleiding voor dit project is het beschikbaar komen van het product Geoservices bij AGI en de vraag die bestaat hoe deze internettechniek ingezet kan worden bij regionale diensten. Het projectvoorstel is in het GIS-nat overleg van 25 februari 2004 goedgekeurd door de leden. GISnat heeft een doel meegegeven voor het project: toets hoe je regionaal via intranet natte informatie beschikbaar kunt stellen die inpasbaar is in het Geoservices concept van AGI. Het GIS-nat overleg werkt met budget van de FWTA. 1.2 Doelstelling Het hoofddoel in dit project is het beschrijven van de wijze waarop DON als regionale dienst gebruik kan maken van en kan aansluiten op Geoservices, de nieuwe GII van RWS. Diverse vragen zullen moeten worden beantwoord, zoals: Hoe kan een regionale dienst services publiceren binnen Geoservicesinfrastructuur? Hoe verhoudt de lokale GII zich tot Geoservices en welke veranderingen zijn daar te verwachten? 1.3 Resultaat Het resultaat van het project is dit rapport, met de volgende inhoud: - beschrijving van de technische infra-structuur bij AGI en DON - use cases voor de aansluiting van DON op Geoservices - de te nemen stappen om de aansluiting te realiseren. Het rapport zal een handleiding moeten zijn voor DON en andere regionale diensten om daadwerkelijk te kunnen aansluiten op de Geoservices-infrastructuur van AGI. 1.4 Aanpak Na een inventarisatie bij AGI en DON wordt de huidige situatie beschreven. Daarna worden de gebruiksfunctionaliteiten middels use cases beschreven, die door aansluiting van DON aan Geoservices beschikbaar komen. Op basis van die drie hoofdstukken worden de 7 Geoservices bij DON

stappen beschreven om daadwerkelijk te kunnen aansluiten. Dit is gevisualiseerd in figuur 1.1. Dit document is dynamisch van aard. De Geoservices-omgeving wordt voortdurend opgewaardeerd, softwareproducenten leveren nieuwe producten op die conform de OpenGIS-specificaties zijn. De laatste stand van zaken is steeds in dit document verwerkt. Naast discussies met DON en het Kernteam Geoservices is ook input geleverd via het project Migratieplan Geoservices. De vragen die tijdens het project zijn gerezen zijn verwoord in bijlage C. Zij zullen worden beantwoord door het projectteam Geoservices en worden toegevoegd aan de faq-lijst. AGI architectuur DON architectuur use cases Aansluiting op Geoservices Figuur 1.1. Aanpak 8 Geoservices bij DON

2. Infrastructuur bij AGI............................................................................... 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt de Geoservices infrastructuur van AGI beschreven. Geoservices draaien rondom gebruikers, makelaars en aanbieders. Kort gezegd komt het erop neer dat gebruikers gegevens zoeken, de makelaar uitzoekt waar en of ze voorhanden zijn en dat via de aanbieders de gevraagde gegevens worden getoond. makelaar gebruiker aanbieder Figuur 2.1 Geoservices De genoemde groepen kunnen medewerkers van de regionale dienst zijn of van RWS in het algemeen. Een nadere indeling van gebruikers is beschreven in hoofdstuk 4. Bij het gebruik hoort ook een interface, die met behulp van een zoekmechanisme op zo eenvoudig mogelijke wijze toegang tot data verleent. Terwijl bij gebruikers en aanbieders personen en/of organisaties kunnen worden aangewezen is de makelaarsfunctie niet aan personen of organisaties gebonden. De makelaar is een technische functionaliteit, die het zoeken en vinden van relevante bestanden vergemakkelijkt. Hiertoe behoort onder andere de beschrijving van de metadata van de geografische gegevens (catalog), de beschrijving van de beschikbare services (registry) en de zoekfunctie. Aanbieders kunnen bij de makelaar hun services publiceren, zodat ze door gebruikers kunnen worden gevonden en gebruikt. 9 Geoservices bij DON

Aanbieders stellen hun gegevens via services ter beschikking. De services moeten daartoe worden gepubliceerd. Afhankelijk van de gegevens en het doel zijn er diverse soorten services mogelijk. In hoofdstuk 5 wordt deze driehoek voor DON nader ingevuld. Het Geoservices portaal biedt naast de ontsluiting van geo-informatie via het principe van zoeken-vinden-binden informatie over verschillende aspecten van het GII: Nieuws, Nieuwsbrief, Agenda, Prikbord, Presentaties (downloaden), Publicaties Kaarten online en zoekmachine Distributie en Registratie Geoservices Toolbox met informatie over: o Geoservices standaarden (ISO-OGC standaarden, OpenGIS Standaarden, relevante documenten); o Geoservices software infrastructuur Geoservices architectuur Functionele architectuur Technische architectuur Geoservices Open Source Software ESRI OpenGIS software o Democenter Meta-informatie Toepassingen Location Based services 2.2 Geoservices infrastructuur De OpenGIS web services architectuur onderscheidt diverse geografische diensten. De volgende zijn momenteel beschikbaar: 1. Web Map Service (WMS) en Web Feature Service (WFS) voor het aanbieden van geo-informatie respectievelijk in de vorm van rasterplaatjes en vectorinformatie; 2. Catalog Service voor het zoeken naar kaartlagen en het opvragen van meta-informatie daarover; 3. Registry Service voor het zoeken en ontsluiten van de databronnen; 4. Gazetteer Service voor het lokaliseren van het kaartbeeld op basis van adres, postcode, plaatsnaam, toponiem, etc. 2.3 Geoservices software infrastructuur De Geoservices software infrastructuur bestaat uit de volgende software producten: Chameleon v1.99 (integratie platform) Minnesota Mapserver v4.2 ArcIMS v4.0.1 OGC WFS Wrapper ArcIMS Degree Catalog en Registry Service 10 Geoservices bij DON

Figuur 2.2 Geoservices software infrastructuur Geoservices is ontwikkeld op basis van de volgende OpenGISspecificaties: Filter Encoding Implementation Specification 1.0.0 02-059 GML 2.1.2 02-069 Simple Features Specification for SQL 1.0.0 99-049 SLD 1.0.0 02-070 Styled Layer Descriptor Implementation Specification WFS 1.0.0 02-058 Web Feature Service Implementation WMC 1.0 03-036r2 Web Map Context Documents WMS 1.1.1 01-068r3 Web Map Service Implementation Specification 11 Geoservices bij DON

3. Architectuur bij DON............................................................................... 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt de infrastructuur rondom de geoinformatievoorziening bij DON beschreven. 3.2 Gebruikers Gebruikers bij DON worden onderverdeeld in vier categorieën [Bons 2004]: 1. viewer 2. gevorderde 3. specialist 4. beheerder Hieronder worden de diverse soorten gebruikers middels kenmerken kort beschreven. 1. VIEWER GIS-gebruik = eenvoudig bekijken kaartlagen opvragen (attribuut)informatie kaartjes printen kaartjes exporteren GIS-kennis = geen tot weinig GIS-tools = ArcView 3 + speciale extensies, eigen webgis, niets Wie = iedereen Waar verspreid over hele organisatie vnl op kantoor (hoofdgebouw, buitenvestigingen) continue snelle verbinding 2. GEVORDERDE GIS-gebruik = uitgebreid gebruik zoals viewer produceren geodata muteren geodata (beperkt) beheren (eigen) geodata GIS-kennis = weinig tot gemiddeld GIS-tools = ArcView 3 + speciale extensies Wie = medewerkers die GIS nodig hebben voor dagelijks werk 12 Geoservices bij DON

Waar verspreid over groot deel van organisatie op kantoor (a. vaste werkplek) en op schip/auto (b. mobiele werkplek) verbinding a. continue snelle verbinding en b. geen N.B. In dit rapport wordt de mobiele werkplek verder niet behandeld. Verwezen wordt naar het project De mobiele werkplek van DWW. 3. SPECIALIST GIS-gebruik = complex gebruik zoals gevorderde analyse geodata GIS-kennis = uitgebreid GIS-tools = ArcView 3 + speciale extensies, ArcGIS 8/9 + speciale extensies, AutoCAD + speciale extensies Wie = GIS-medewerkers (GIS is dagelijks werk) Waar op een beperkt aantal locaties binnen organisatie op kantoor continue snelle verbinding 4. BEHEERDER GIS-gebruik = specialistisch gebruik zoals specialist beheren van geodata beheren van geosoftware GIS-kennis = uitgebreid, toegespitst op beheren en gebruik geodata en geosoftware GIS-tools = ArcView 3 + speciale extensies, ArcGIS 8/9 + speciale extensies Wie = GIS-beheerders Waar op één (of enkele) locatie(s) binnen organisatie op kantoor continue snelle verbinding De kenmerken van deze groepen staan in tabel 3.1 samengevat. In de laatste kolom is de huidige situatie beschreven. Wat betreft de groep viewers komen er steeds meer web-toepassingen beschikbaar. Voor de gevorderden kan worden gesteld dat ze op kantoor volledige GISondersteuning wordt geleverd, de mobiele toepassingen zijn momenteel in ontwikkeling. Groep Aantal Software Functionaliteit Huidige situatie viewer 500 AV3, web bekijken/printen in ontwikkeling gevorderde 250 AV3 + ext produceren/muteren volledig operationeel specialist 60 AV3 + ext, AG8/9+ext analyseren volledig operationeel beheerders 10 AV3 + ext, AG8/9+ext Tabel 3.1 Gebruikerskenmerken beheren gegevens/software volledig operationeel 13 Geoservices bij DON

3.3 Software De gevorderden en specialisten bij DON hebben de beschikking over ArcView 3.3 en de middels ArcIMS beschikbare websites. De gevorderden hebben de beschikking over: ArcView 3.3 ArcGIS 8.3 (SP2) ArcSDE 8.3 ArcIMS 4.01 In het voorjaar van 2005 wordt gemigreerd naar: ArcSDE 9 (SP2) ArcGIS 9 (SP2) ArcIMS 9 (SP2) Migratie van ArcGIS9 staat gepland voor begin maart 2005. De datum voor migratie naar ArcIMS 9 is nog onbekend. 3.4 Gegevensinfrastructuur Wat betreft gegevens kan de volgende indeling worden gemaakt: Basispakket geogegevens AGI Basispakket geogegevens DON Basispakket geogegevens regionaal extern (waterschappen, provincies, etc.) Projectgegevens DON heeft twee fysieke gegevensbronnen: GeoDatabase file-server De file-server bevat shapebestanden en AutoCAD-bestanden: Basispakket geogegevens AGI: geleverd door AGI, wordt dikwijls bewerkt voor het op de fileserver wordt geplaatst (mapindeling, naamgeving bestanden), bestanden worden niet samengevoegd of opgeknipt Basispakket geogegevens DON: basisbestanden betrekking hebbend op het beheergebeid van DON Basispakket geogegevens regionaal extern (waterschappen, provincies, etc.) Projectgegevens: bijvoorbeeld bestanden van de afdelingen informatie water en de afdeling beheer en verkeer op de server geplaatst. De hoofdindeling van de file-server is niet gebaseerd op bovenstaande indeling (herkomst) maar thematisch geordend in de volgende categorieën (zie fig. 3.1): beheer 14 Geoservices bij DON

bodem cultuurhistorie foto grenzen hoogte kaarten kadastrale informatie landschap luchtfoto milieu natuur planologie project recreatie ruimtegebruik spoor topografie vergunningen verkeer water wegen Fig 3.1 Mapindeling fileserver De verdere onderverdeling van deze mappen is in bijlage D weergegeven. De GeoDatabase maakt gebruik van ArcSDE en is ingericht voor Kerngis. Later zullen ondergronden worden toegevoegd. DON heeft de metadataserver geïmplementeerd. Metadata wordt gezocht via de Geozoeker van ESRI. 3.5 Ontsluiting De fileserver is als netwerkschijf door elke medewerker te benaderen. Daarnaast worden gegevens uit de Geodatabase en van de fileserver geserveerd door de GeoServer met ArcIMS. 15 Geoservices bij DON

De url van het GeoPortaal van DON is http://donnet/projecten/geo_informatie/. Deze is buiten DON nog niet toegankelijk. Via links kunnen diverse webgis-applicaties worden opgestart (zie fig 3.2). Fig 3.2 Geoportaal DON De lijst met interactieve kaarten zal in de toekomst groeien. Het zijn allemaal ArcIMS-services, gebouwd op data van de G-schijf en de SDE database. Op dit moment kunnen de gegevens van de diverse webgissen niet worden gecombineerd in één view, na implementatie van GeoWeb zou dat wel kunnen. DON is niet van plan Geoweb daarvoor aan te schaffen. 16 Geoservices bij DON

4. Gebruikersperspectief: use cases............................................................................... 4.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt kort beschreven hoe een gebruiker bij DON gebruikt maakt van de infrastructuur bij DON en AGI en hoe een RWSer gebruik maakt van de beschikbare services van DON. Hierdoor wordt duidelijk gemaakt wat op korte termijn gerealiseerd kan worden vanuit gebruikersperspectief. De hier beschreven functionaliteit wordt in hoofdstuk 5 vertaald naar implementatie-stappen. Onderscheid moet worden gemaakt tussen gegevens enerzijds en applicaties anderzijds. Binnen een OpenGIS-infrastructuur kunnen gegevens vanaf iedere locatie worden getoond, echter voor bewerkingen, bijhouding en analyses zijn speciale tools nodig. Voor bewerkingen en analyses moeten aparte applicaties worden ontwikkeld die met daarvoor ontwikkelde interfaces worden benaderd. Naar verwachting zal een groot aantal bij RWS in gebruik zijnde GISapplicaties naar een Geoservices-omgeving worden gemigreerd. Het ontwikkelen van applicaties op Geoservices of het migreren van bestaande applicaties naar Geoservices valt buiten de scope van de inrichting van een regionaal knooppunt. Ontwikkeling en migratie van applicaties zal altijd RWS-breed worden opgepakt. In dit project wordt daarom uitsluitend gekeken naar de ontsluiting van de gegevens. Wat betreft gegevens wordt gesteld dat niet alleen de gegevens worden ontsloten, maar dat volledige dataservices worden geleverd. Dit betreft niet alleen de gegevensset zelf, maar ook afspraken rondom actualiteit, beschikbaarheid, layout, legenda, etc. Voor het opstellen van use-cases voor DON-gebruikers wordt als uitgangspunt genomen dat de huidige bestaande functionaliteit gehandhaafd blijft en dat er door koppeling met Geoservices extra functionaliteit wordt toegevoegd. Daartoe wordt bij de use-cases per gebruikersgroep eerst beschreven wat er momenteel mogelijk is en wat er later gerealiseerd kan worden. Vooraf kan al een prioritering ten aanzien van services worden aangebracht: 1. WMS: het raadplegen van materiaal 2. WFS: het downloaden van vectormateriaal 3. WFS-T: het bewerken van vectormateriaal. 4.2 Gebruiker Gebruikers kunnen behoren tot DON, overige RWS-diensten of externe partijen. Voorlopig wordt als uitgangspunt genomen dat RWS op 17 Geoservices bij DON

termijn wel data van externe partijen via Geoservices kan ontsluiten, maar dat externe partijen niet alle gegevens van RWS kunnen raadplegen. 4.2.1. Viewer Een viewer bij DON kan: 1. via het DON-geoportaal de ArcIMS-services van DON raadplegen 2. via AGI Geoservices-portaal het Basispakket Geogegevens raadplegen. Opmerkingen: de ArcIMS-services van DON kunnen niet binnen één view worden gecombineerd, daarvoor is GeoWeb nodig. Geoweb is echter niet OGC-compliant en kan dientengevolge niet worden gecombineerd met Geoservices. de ArcIMS-services van DON kunnen niet met de AGI-services worden gecombineerd, de services van DON zijn momenteel niet OGC-compliant. Een RWS-viewer buiten DON heeft geen toegang tot het DON-portaal, maar dat wordt in de nabije toekomst wel voorzien. Vanuit AGI Geoservices hebben RWS-medewerkers geen toegang tot gegevens van DON. Toe te voegen functionaliteit: zowel DON als andere RWS-viewers kunnen gegevens van DON (Basispakket DON, projectdata) raadplegen in combinatie met externe data en Basispakket Geogegevens. een voor DON opgemaakte en ingestelde interface. Aan de interface worden de volgende eisen gesteld: standaard zoekgebied is beheergebied van DON thematische indeling van onderwerpen (zie fig. 3.1) benaming voor leken begrijpelijk (dus geen productnamen als TOP250vector en dergelijke) Het bedienen van de viewers heeft op dit moment de grootste prioriteit bij het aansluiten van DON op Geoservices. Hierdoor kunnen alle DONmedewerkers op eenvoudige wijze de beschikking krijgen over de voor hen interessante informatie. Het gaat in eerste instantie om het raadplegen van ruimtelijke informatie, bijvoorbeeld de eigenaar van een perceel of de reikwijdte van specifieke ruimtelijke plannen. 4.2.2. Gevorderde Een gevorderde kan: 1. via het DON-geoportaal de DON-services raadplegen 2. via AGI Geoservices het Basispakket Geogegevens raadplegen 3. vanuit ArcView de bij DON op de G-schijf opgeslagen data raadplegen en bewerken. 18 Geoservices bij DON

Toe te voegen functionaliteit: 1. zowel DON als andere RWS-gebruikers kunnen gegevens van DON (Basispakket DON, projectdata) raadplegen in combinatie met externe data en Basispakket Geogegevens 2. het downloaden van bestanden (basispakket DON, basispakket geogegevens, projectdata). 4.2.3. Specialist Een specialist kan: 1. Vanuit ArcGIS8/9 de bij AGI draaiende ArcIMS-services Basispakket benaderen (buiten Geoservices) om. 2. Vanuit ArcGIS8/9 de bij DON draaiende ArcIMS-services Basispakket benaderen (buiten Geoservices) om. 3. vanuit ArcGIS8/9 de bij DON op de G-schijf opgeslagen data raadplegen en bewerken. Toe te voegen functionaliteit: vanuit ArcGIS8/9 de bestanden bij DON, AGI en andere locaties op een OGC-manier te raadplegen het downloaden van bestanden (basispakket DON, basispakket geogegevens, projectdata). 4.2.4. Beheerder Voor de beheerder in de rol van gebruiker geldt hetzelfde als voor specialist en gevorderde. De beheerder heeft een extra rol als aanbieder, die rol wordt in de volgende paragraaf omschreven. 4.3 Aanbieder Aan de vraagzijde bij DON is behoefte aan services voor: Basispakket geogegevens AGI Basispakket geogegevens DON Basispakket geogegevens regionaal extern (waterschappen, provincies, etc.) Projectgegevens. Gekeken moet worden of en zo ja hoe en binnen welke termijn dergelijke services gerealiseerd kunnen worden. De beheerder heeft de rol van aanbieder. De beheerders bij DON kunnen nu: ArcIMS-services aanmaken databeheer op G-schijf en geodatabase metadatabeheer op G-schijf en metadataserver. Toe te voegen functionaliteit: data-services aanmaken en verwijderen Catalog services (metadata) toevoegen, bewerken en verwijderen. 19 Geoservices bij DON

4.4 RWS-gebruiker Een RWS-gebruiker valt in de categorie viewer. Hij kan via het AGI Geoservices-portaal het Basispakket Geogegevens raadplegen. Extra functionaliteit: De RWS-gebruiker komt via het standaard Geoservices-portaal binnen en kan de data-services van DON benaderen en heeft dezelfde functies tot zijn/haar beschikking als de DON-gebruiker. In eerste instantie krijgt de RWS-gebruiker toegang tot twee services: 1. DON-Geodatabase 2. DON-Fileserver. 4.5 Voorbeelden Planstudies Een adviesbureau voert een studie uit, krijgt daarvoor digitale data ter beschikking. Het bureau levert een shape-bestand op en stuurt het naar DON ter controle. DON voert correcties uit en stuurt de shape terug naar het bureau. Geoservices heeft op korte termijn hier weinig aan toe te voegen, alleen het ter beschikking stellen van de data kan via Geoservices verlopen. Generiek Vergunningen GIS GVG is een ArcView3-applicatie voor het beheren en raadplegen van vergunningeninformatie (zie fig 4.1). De administratieve informatie over vergunningen wordt opgeslagen in een Access-database. GVG wordt gebruikt bij de drie natte districten van DON. Elk district onderhoudt zijn eigen database. De productgroep GVG start binnenkort een pilot om het raadpleeggedeelte om te zetten naar een Geoservices-omgeving. Op termijn zal ook het beheergedeelte naar een Geoservices-omgeving worden gemigreerd. Gedurende de pilot worden de drie Access-databases nog niet op dienstniveau samengevoegd. Voor de pilot worden deze databases op een centrale server geplaatst. De databases kunnen individueel worden geraadpleegd. Daarnaast kunnen zoals bij de meeste mapping services gangbaar is diverse ondergronden aan het kaartbeeld worden toegevoegd. 20 Geoservices bij DON

Fig 4.1 Schermafdruk Generiek vergunningen GIS Integrale milieucontrole uiterwaarden Bij de afdeling Milieu is voor de toepassing Integrale milieucontrole uiterwaarden een map service geïmplementeerd: de OGC compliant Mapserver 4.1 ontsluit een aantal shapes op basis van WMS 1.1.0. De gebruikte database engine hierbij is PosgreSQL (Posgis). Indien DON is aangesloten op Geoservices is deze service door elke DON-medewerker te benaderen en te combineren met andere services. 21 Geoservices bij DON

5. Aansluiting DON aan Geoservices............................................................................... 5.1 Inleiding Dit hoofdstuk beschrijft eerst de mogelijkheden van DON om aan te sluiten. In paragraaf 5.3 worden de benodigde acties samengevat. Globaal gesproken zijn twee scenario s denkbaar om DON aan te sluiten op Geoservices: 1. Alle data (projectdata en Basispakket DON) naar AGI, AGI serveert de data: AGI als aanbieder. 2. Services opbouwen bij DON voor projectdata en Basispakket DON: DON als aanbieder. In dit hoofdstuk wordt scenario 2 uitgewerkt, omdat het uitgangspunt is dat data bij de bron wordt beheerd. In principe maakt de fysieke locatie van de data niets uit, maar de organisatorische verantwoordelijkheid ligt bij de beherende dienst. Hetzelfde principe wordt ook gehanteerd ten aanzien van metadata. Daarnaast wordt er niet uitgegaan van autorisaties o.i.d., gepubliceerde DON-services zijn voor geheel RWS ontsloten. Op termijn kunnen wel toegangsmechanismen worden ontwikkeld. 5.2 Gebruiker Per gebruikersgroep worden de mogelijkheden nagegaan voor het implementeren van de extra functionaliteit zoals beschreven in hoofdstuk 4. Daarbij worden acties beschreven en geprioriteerd. Viewer Voor het viewen van data middels de browser is geen bijzondere software vereist. Wel zal aandacht aan een goede interface voor DON moeten worden besteed. Voorgesteld wordt dat DON-medewerkers via een DON-portaal binnenkomen en RWS-medewerkers via het Geoservices-portaal. Bij het Geoservices-portaal is al ruimte gemaakt (zie figuur 5.1). De achterkant van beide portalen dient wel hetzelfde te zijn. 22 Geoservices bij DON

Figuur 5.1 DON op Geoservices-portaal Indien DON haar data-services conform OGC-specificaties publiceert (zie hiervoor beheerder) kunnen die data met andere ArcIMS-services van DON en Geoservices van AGI worden gecombineerd. Te ondernemen acties (prioriteit 1): configuratie en implementatie DON-interface (AGI) promotie bij alle DON-medewerkers (DON/AGI) Gevorderde ArcView3-gebruikers kunnen via een OGC-connector WMS (dus ook Geoservices) benaderen (zie verder http://www.refractions.net/arc3wms/: beta-release). Dit is echter nog niet getest. Downloaden krijgt een lagere prioriteit. Te ondernemen acties (prioriteit 1): testen (AGI) implementeren (DON) instructie voor gevorderden (gezamenlijk voor specialisten en beheerders, DON/AGI) Specialist Vanuit ArcGIS8/9 kunnen de DON-gegevens en het Basispakket Geogegevens worden bekeken via ArcIMS4.0.1 (zonder Geoservices). ArcIMS 4.0.1 is niet OpenGIS-compliant. Volgens opgaaf van ESRI is ArcIMS 9 met SP2 als WMS OGC-compliant. Voor benadering van Geoservices via ArcGIS is deze pack noodzakelijk. DON zal dus eerst naar ArcIMS 9 moeten migreren. 23 Geoservices bij DON

Downloaden krijgt een lagere prioriteit. Voor downloaden is WFS vereist. WFS van ESRI staat op de planning voor voorjaar 2005 (zie bijlage B). Te ondernemen acties (prioriteit 1): testen van ArcIMS9 met SP2 voor gebruik binnen Geoservices (AGI) implementatie ArcGIS9 en ArcIMS9 (DON) testen van Geoservices-connectie (AGI/DON) Voor de beheerder in de rol van gebruiker geldt hetzelfde als voor specialist en gevorderde. De beheerder heeft een extra rol als aanbieder, die rol wordt in de volgende paragraaf omschreven. 5.3 Aanbieder De beheerder biedt DON gegevens aan via de fileserver en de GeoDatabase, geserveerd door ArcIMS9 (SP2) met WMS. Daartoe moet ArcIMS bekend zijn binnen venwnet (d.m.v. een DNS-naam en url) en http poort 80 moet standaard open zijn. Wat betreft de gegevens moet goed worden gekeken naar laagindeling en legenda s en dergelijke. In eerste instantie zal AGI een aantal data-services van DON publiceren, omdat de regionale diensten nog geen beheer- en publicatietools voor handen hebben. Op dit moment is de voorziene gedistribueerde makelaarsomgeving (metadata) nog onbekend. Het ontwerpen van een dergelijke omgeving heeft wel prioriteit binnen de doorontwikkeling van Geoservices. Implementatie daarvan is afhankelijk van de oplevering van het ontwerp. De WMS van DON kan dus voor viewers worden gerealiseerd, voordat de gedistribueerde metadata-infrastructuur is gerealiseerd. Voor het aansluiten op regionale externe map servers zijn geen mogelijkheden bekend. Op dit moment biedt de provincie Gelderland nog geen map of catalog services aan derden aan. De verwachting is wel dat dit in 2005 voor een deel gerealiseerd zal worden. Doelstelling van de provincie is om deze services OGC compliant te laten zijn. Acties (prioriteit 1): ArcIMS9 (SP2) met WMS voor fileserver en GeoDatabase (DON) kaartlaagindeling en legenda s (DON/AGI) Publiceren van data-services middels DNS-naam en url (DON/AGI) http poort 80 standaard open (DON). 24 Geoservices bij DON

5.4 Stappenplan In tabel 5.1 staan de acties met prioriteit 1 op een rij. De acties staan in een logische volgorde, maar hoeven niet noodzakelijkerwijs volgordelijk te worden uitgevoerd. Acties 1 en 8 vallen onder het project Geoservices, resultaten daarvan dienen bekend te zijn voordat DON op Geoservices kan worden aangesloten. Nr. Actie Dienst 1 testen van ArcIMS9 met SP2 voor gebruik binnen Geoservices AGI 2 implementatie ArcGIS9 en ArcIMS9 DON 3 ArcIMS9 (SP2) met WMS voor fileserver en GeoDatabase DON 4 kaartlaagindeling en legenda s DON/AGI 5 configuren en implementatie DONinterface DON/AGI 6 Publiceren van data-services middels DNSnaam en url DON/AGI 7 testen van Geoservices-connectie DON/AGI 8 http poort 80 standaard open DON 9 testen ArcView WMS AGI 10 implementeren ArcView WMS DON 11 promotie bij alle DON-medewerkers DON/AGI 12 instructie voor gevorderden, specialisten, beheerders DON/AGI Tabel 5.1 Acties voor aansluiting DON aan Geoservices Na het uitvoeren van deze acties dienen de volgende stappen te worden gezet: het implementeren van de catalog services het aansluiten van externe regionale services. Beide stappen vereisen installatie van functionaliteit bij de regionale diensten. Wat betreft Catalog Services gaat het om een Catalog Service per dienst of een tool om een centrale Catalog Service te kunnen gebruiken. RWS-breed dienen binnen de ontwikkeling van Geoservices de volgende stappen te worden gezet: mogelijk maken van downloaden (voor ArcView en ArcGIS) mogelijk maken van web-editing applicatie-ontwikkeling en applicatie-migratie naar Geoservices het realiseren van mobiele toepassingen. 25 Geoservices bij DON

5.5 Gevolgen Wanneer downloaden mogelijk wordt, hoeft het Basispakket Geogegevens AGI niet meer per DVD te worden aangeleverd. Indien regionale aanbieders hun services ook OGC-compliant gaan aanbieden, neemt het beheer bij DON af. DON blijft dan verantwoordelijk voor het beheer van Basispakket DON en projectdata. Er is overigens geen kwantitatieve analyse gemaakt over de hoeveelheid bestanden die in de toekomst niet meer door DON hoeven te worden beheerd. Op het moment dat web-editing mogelijk wordt, zal de vraag naar downloaden afnemen. Uiteindelijk is de verwachting dat downloaden niet meer nodig is, en dat ArcView wordt uitgefaseerd. Applicaties op ArcView zullen dan moeten zijn omgezet naar de Geoservices omgeving. De gevorderde zal met de geboden Geoservicesfunctionaliteit uit de voeten kunnen, de specialist blijft ArcGIS-software nodig hebben. 5.6 Toekomstige infrastructuur Presentatielaag Browser DON ArcGIS ESRI Browser Geoservices Servicelaag WMS ESRI WCAS Deegree ArcIMS ArcMapServer ESRI ISO 19119 CEN metadata Geodatabase Extern Gegevenslaag Geodata Fig 5.2 Toekomstige architectuur DON 26 Geoservices bij DON

In figuur 5.2 is de toekomstige architectuur beknopt weergegeven. De configuratie rondom metadata zal nog aan verandering onderhevig zijn. 27 Geoservices bij DON

6. Conclusies en aanbevelingen............................................................................... 6.1 Conclusies Indien bij DON de ESRI-pakketten zijn gemigreerd naar versie 9 met SP2 kan op korte termijn DON als knooppunt voor Geoservices worden ingericht. Het betreft dan de diverse WMSen voor viewers en Arcview- WMS-connectie voor gevorderden. 6.2 Aanbevelingen Aanbevolen wordt om op korte termijn een projectteam te formeren, die de aansluiting van DON aan Geoservices gaat realiseren. Het projectteam dient zowel uit AGI als DON-medewerkers te bestaan. AGI zou ook al bij de migratie naar versie 9 van de ESRI-producten kunnen worden betrokken. 28 Geoservices bij DON

Bijlage A Referenties............................................................................... [1] Marjolein Bons, Gecombineerde gebruikersgroepen t.b.v. Geoservices [2] Developing Spatial Data Infrastructures: The SDI Cookbook, version 2.0, GSDI 29 Geoservices bij DON

Bijlage B ESRI en OGC-standaarden............................................................................... a) ESRI OpenGIS software Hieronder volgt een lijst met "Supported and Planned Support for OGC / ISO Standards within ESRI Products" (bron: ESRI Inc., Dr. Satish Sankaran Program Manager Standards and Interoperability, d.d. 4 sept 2004) ArcIMS 4.0 1. WMS Provider - WMS 1.1.1 and earlier versions. Supports Styled Layer Descriptors. 2. WFS Provider - WFS 1.0. Supports Filter Encoding Specification. 3. ArcIMS Metadata Server supports Z39.50 Clearinghouse participation 4. ArcIMS Metadata Explorer supports Z39.50 Clearinghouse participation. ArcIMS 9.0 1. WMS Provider - WMS 1.1.1 and earlier versions. Will be released shortly. 2. WFS Provider - WFS 1.0. (In Development and slated for release later this year) 3. ArcIMS Metadata Server supports Z39.50 Clearinghouse participation 4. ArcIMS Metadata Explorer supports Z39.50 Clearinghouse participation 5. Data Deliver Extension - Export data to GML 2.1.X ArcGIS 8.X 1. ArcGIS OGC Interoperability Add-on a. WMS 1.1.1 b. WFS 1.0 c. GML read/write - GML 2.1.x Hieronder volgt een lijst met "Supported and Planned Support for OGC / ISO Standards within ESRI Products" (bron: ESRI Inc., Dr. Satish Sankaran Program Manager Standards and Interoperability, d.d. 4 sept 2004) ArcGIS 9.0 ( Server / Engine) 1. WMS Provider (In Development) 30 Geoservices bij DON

2. WFS Provider (In Development) 3. WMS Consumer - WMS 1.1.1 and earlier versions (will be released shortly) 4. WFS Consumer 1.0 (In Devlopment) 5. WCS Provider 1.0 (In Devlopment) 6. WCS Consumer 1.0 (In Development) 7. GML 2.1.x Read/Write (In Development) 8. CAT 1.1.1 (Z39.50) ArcGIS 9.0 (Desktop) 1. WMS Consumer - WMS 1.1.1 and earlier versions (will be released shortly) 2. WFS Consumer - WFS 1.0 ( In Development) 2. WFS Consumer - WFS 1.0 ( In Development) 3. WFS Consumer 1.0 (Part of the data Interoperability Extension...in beta and to be released shortly) 4. CAT 1.1.1 (Z39.50) 5. ArcGIS 8 (&9) ArcCatalog - out of the box - collects, manages, stores, and searches ISO 19115 "Recommended Core" plus several additional essential metadata elements. Metadata is stored in XML conforming to the DTD published in the past Draft International Standard version of ISO 19115. ArcCatalog is easily customizable to handle extended community profiles of ISO 19115 Hieronder volgt een lijst met "Supported and Planned Support for OGC / ISO Standards within ESRI Products" (bron: ESRI Inc., Dr. Satish Sankaran Program Manager Standards and Interoperability, d.d. 4 sept 2004) General 1. Portal Toolkit 1.0 a. WMS consumer - WMS 1.1.1 2. Portal Toolkit 2.0 ( to be released shortly) a. WMS Consumer - WMS 1.1.1 b. WFS Consumer - WFS 1.0 c. OAI-PMH Open Archives Initiative Protocol for Metadata Harvesting 2.0. d. CAT 2.0 (Catalog Services-Web) 3. ArcExplorer Web a. WMS Consumer - WMS 1.1.1 4. ArcExplorer Java 4.X 5. ArcExplorer Java 9.0 a. WMS Consumer - WMS 1.1.1 b. WFS Consumer - WFS 1.1. c. GML read/write - GML 2.1.x a. WMS Consumer - WMS 1.1.1 31 Geoservices bij DON

OGC Certified Compliant Products The following products ( detailed below) have been deemed compliant by OGC. Many of the products mentioned above have been tested for compliancy. ESRI will be submitting the other products mentioned above to the OGC board for official "compliancy" requirements. 1. ArcGIS 8.1 Client SFO 1.1 Compliant 2001-06-21 2. ArcSDE for Informix 8.1 Server and Client SFS TF 1.1 Compliant 2001-06-21 3. ArcSDE for DB2 8.1 Server and Client SFS TF 1.1 Compliant 2001-06-21 4. Spatial Database Engine for Oracle 3.0.2 Client SFS NG 1.1 Compliant 1999-12-23 5. Spatial Database Engine for DB2 Datajoiner 3.0.2 Client SFS TF 1.1 Compliant 1999-12-23 6. Spatial Database Engine for Informix 3.0.2 Client SFS TF 1.1 Compliant 1999-12-23 32 Geoservices bij DON

Bijlage C Vraag en antwoord............................................................................... 1. De winst van implementatie van Geoservices zit onder andere in de veronderstelling dat op termijn legacy GIS bij regionale diensten wordt uitgefaseerd (bijv. minder licenties ArcIMS). Moet hier al op korte termijn rekening worden gehouden? Zo ja, betekent dat dan dat regionale diensten uiteindelijk hun eigen GII zullen moeten vervangen door een Geoservices (OGC, OSS) omgeving? 2. Met 1 verband houdend: indien ArcGIS gehandhaafd blijft, heeft het dan zin om aparte clients voor wfs-t te ontwikkelen? Bijv Kerngitransactions via ArcGIS. 3. Kunnen vanuit Geoservices services van internet worden aangeroepen (bijv provincie, integrale milieucontrole uiterwaarden)? En andersom: kunnen vanaf internetclients services van venwnet worden aangeroepen (bijv. kan een adviesbureau gebruik maken van het basispakket van Geoservice)? Een grote list van externe dataleveranciers zal bijdragen aan het succes van Geoservices. 4. Hoe publiceer ik: een shape-bestand een AutoCAD-bestand een server vol met shapes N.B. het publiceren van data moet eenvoudig zijn. 5. Metadata: hoe voer ik de xml in en hoe beschrijf ik de metadata van een service? Bij het zoeken: in welke metadata wordt gezocht van de service en/of de data? 6. Kan RWS goed met Java overweg? Problemen kunnen ontstaan dat Java niet opwaarts compatible is. 7. Metadata van externe leveranciers: a. bij gedistribueerd zoeken: hoe is bepaald bij welke extern leveranciers wordt gezocht b. externen hoeven zich niet aan de V&W richtlijn te hebben gehouden, hoe wordt er omgegaan met andersoortige metadata? 33 Geoservices bij DON

34 Geoservices bij DON

Bijlage D Mapindeling file-server DON............................................................................... 35 Geoservices bij DON

36 Geoservices bij DON

37 Geoservices bij DON

38 Geoservices bij DON

39 Geoservices bij DON