Kosteneffectiviteit van het Doen bij Depressie-Zorgprogramma voor Bewoners van Somatische en Psychogeriatrische Verpleeghuisafdelingen Cost-effectiveness of the Act in Case of Depression Care Program for Residents of Somatic and Dementia Special-care Units of Nursing Homes -Marianne Koenders- Onderzoek verricht bij UMC St. Radboud afd. Eerstelijnsgeneeskunde ten behoeve van de Masterscriptie Gezondheidspsychologie Faculteit Psychologie Open Universiteit, Heerlen Eerste begeleider: dr. R. Leontjevas Tweede begeleider: dr. C. Bolman Wageningen, maart 2014
2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave...2 Lijst met figuren en tabellen...4 Samenvatting...6 Summary...8 Hoofdstuk 1: Inleiding Introductie...10 1.1 Achtergronden bij het onderzoek 1.1.1 Prevalentie van depressie bij verpleeghuisbewoners...11 1.1.2 Gevolgen van depressie verpleeghuisbewoners...13 1.2.3 Aanleiding voor het huidige onderzoek...14 1.2 Doel en relevantie van het onderzoek 1.2.1 Doel van het zorgprogramma...14 1.2.2 Doel en relevantie van het huidige onderzoek...15 1.2.3 Invloed van het type afdeling op de kosteneffectiviteit van het zorgprogramma...17 1.3 Eerder onderzoek...18 1.4 Onderzoeksvragen...19 Hoofdstuk 2: Methode van onderzoek 2.1 Onderzoekseenheid...21 2.2 Onderzoeksdesign...21 2.3 De interventie: Doen bij depressie...23 2.4 Meetinstrumenten 2.4.1 Depressie: Cornel Scale for Depression in Dementia...26 2.4.2 Kosteneenheden...26 2.5 Onderzoeksprocedure 2.5.1 Algemeen...27 2.5.2 Prevalentie...28
3 2.5.3 Kosten van antidepressiva...28 2.5.4 Arbeidskosten...29 2.6 Analyses...30 Hoofdstuk 3: Resultaten 3.1 De onderzoeksgroep...32 3.2 De effecten...33 3.3 De kosten...33 3.4 De incrementele kosteneffectiviteit van Doen bij Depressie...36 Hoofdstuk 4:Discussie en conclusie 4.1 Discussie...40 4.2 Implicaties van de resultaten van dit onderzoek...42 4.3 Beperkingen van het onderzoek...42 4.4 Aanbevelingen voor toekomstig onderzoek...45 4.5 Conclusie...49 Referenties...50 Cover: Use 2B so EZ Alzheimer s Green chair The Long Good-bye Painting. door: Charles M. Williams (Met toestemming van de kunstenaar)
4 Lijst met Figuren en Tabellen figuur 1. Mogelijke combinaties van uitkomstmaten (kosten en depressie-uitkomst) van het Doen bij Depressie-zorgprogramma ten opzichte van usual care...15 figuur 2. Stepped wedge design van Doen bij Depressie...22 figuur 3. De vijf fasen van het Doen bij Depressie-zorgprogramma...24 figuur 4. Kosteneffectiviteitdiagram voor alle afdelingen samen: de incrementele kosten en het verschil in de depressieprevalentie van Doen bij Depressie ten opzichte van usual care...36 figuur 5. Kosteneffectiviteitdiagram voor psychogeriatrische afdelingen: de incrementele kosten en het verschil in de depressieprevalentie van Doen bij Depressie ten opzichte van usual care...37 figuur 6. Kosteneffectiviteitdiagram voor somatische afdelingen: de incrementele kosten en het verschil in de depressieprevalentie van Doen bij Depressie ten opzichte van usual care...37 figuur 7. Incrementele Cost-effectiveness Acceptability curve voor de ICER van de depressiezorg volgens Doen bij Depressie ten opzichte van usual care voor een interventiecyclus van vier maanden voor alle afdelingen samen in euro s per bewoner...38 figuur 8. Incrementele Cost-effectiveness Acceptability curve voor de ICER van de depressiezorg volgens Doen bij Depressie ten opzichte van usual care voor een interventiecyclus van vier maanden voor twee typen afdelingen in euro s per bewoner...39 Tabel 1 Leeftijd, geslacht en cognitieve competentie van de onderzochte bewoners op somatische en psychogeriatrische afdelingen...32 Tabel 2 Gemiddelde Prevalentie van depressie voor usual care en na de invoering van Doen bij Depressie: per type afdeling de gemiddelde percentages bewoners op een afdeling met een score van 8 of meer op de CSDD (SD)...33 Tabel 3 Kosten per maand per kosteneenheid en afdelingstype vóór en na de invoering van Doen bij Depressie, gemiddeld per bewoner per afdeling (S.D.)...34
5 Tabel 4 Kosten voor verschillende categorieën van depressiezorg als proportie van de totale directe kosten voor depressiezorg... 35 Tabel 5 Incrementele Kosteneffectiviteit van Doen bij Depressie ten opzichte van usual care per bewoner in een meetperiode van vier maanden...38
6 Kosteneffectiviteit van het Doen bij Depressie-Zorgprogramma voor Bewoners van somatische en psychogeriatrische Verpleeghuisafdelingen M. Koenders Samenvatting Achtergrond: Het Doen bij Depressie-zorgprogramma werd door het Universitair Kennisnetwerk Ouderenzorg Nijmegen (UKON) ontwikkeld om door middel van een multidisciplinaire en geprotocolleerde benadering de prevalentie van depressie in verpleeghuizen te verlagen. Het Onderwerp van deze scriptie is de economische evaluatie van dit zorgprogramma. Doel: Het doel van dit onderzoek was om op afdelingsniveau de incrementele kosteneffectiviteit van de depressiezorg bij Doen bij Depressie te bepalen ten opzichte van de depressiezorg die men gewend was te geven. Deelnemers, procedure, onderzoeksontwerp: Aan het onderzoek namen 17 somatische en 16 psychogeriatrische afdelingen met gemiddeld respectievelijk 28 en 27 bewoners deel. Het onderzoek maakte deel uit van de evaluatie van het zorgprogramma en werd in twee jaar tijd uitgevoerd als een clustergerandomiseerd experiment met een stepped wedge design. De afdelingen werden at random toegewezen aan vijf groepen. Elke vier maanden ging één van deze groepen vanuit de controleconditie over naar de interventieconditie. Op elk van deze tijdstippen en vier maanden nadat de laatste groep was overgegaan werden interviews met bewoners en hun verzorgenden gehouden. De gegevens werden geanalyseerd op afdelingsniveau. Meetinstrumenten: De Incrementele Kosteneffectiviteitsratio (ICER) werd berekend als het verschil in gemiddelde directe kosten voor depressiezorg per bewoner van een afdeling in een periode van vier maanden tussen de interventie en de controleconditie gedeeld door de gemiddelde verlaging van de prevalentie. Om het effect te bepalen, werd de prevalentie van depressie geoperationaliseerd als het percentage bewoners met een score van 8 of meer op de Cornell Scale for Depression in Dementia. Om de kosten van depressiezorg te berekenen werden in beide condities per afdeling de gemiddelde kosten voor antidepressiva en arbeidskosten voor depressiezorg (geleverd door specialist ouderengeneeskunde, verpleeghuispsycholoog en activiteitenbegeleider) per bewoner berekend door het totale volume zorg te vermenigvuldigen met de kostprijs. De tijd die zorgprofessionals investeerden werd door hen geregistreerd op speciale formulieren. Deze gegevens werden
7 gecontroleerd aan de hand van de dossiers van de bewoners en een telefonisch eindgesprek met de professional om de gemiddelde tijd die besteed was aan depressiezorg te bepalen. Hieruit werden voor iedere afdeling de zorgkosten per bewoner berekend door gebruik te maken van de salariskosten vermeerderd met 35% voor overhead en werkgeverslasten. De kostprijs voor medicatie werden bepaald aan de hand van het Farmacotherapeutisch Kompas. Resultaten: Bij depressiezorg volgens het Doen bij Depressie-zorgplan ging één procent verlaging van prevalentie per afdeling gepaard met een investering van 0,69 per bewoner. Voor somatische afdelingen komt dat neer op 0,66 en voor psychogeriatrische afdelingen op 0,76 per bewoner. De daling van de prevalentie en de stijging van de kosten op psychogeriatrische afdelingen na invoering van het zorgplan waren in dit onderzoek echter niet significant. Conclusie: Door het werken volgens het Doen bij Depressie-zorgplan kan de depressieprevalentie verlaagd worden tegen geringe extra directe kosten voor depressiezorg. Trefwoorden: Doen bij Depressie, verpleeghuis, depressie, ouderen, dementie.
8 Cost-effectiveness of the Act in Case of Depression care program for residents of somatic and dementia special-care units of nursing homes M. Koenders Summary Background: The Act in Case of Depression care program was developed by the Nijmegen University Network of Nursing Homes (UKON) in order to decrease the prevalence of depression in nursing homes by using a multidisciplinary and protocol-based approach. The subject of this Master thesis is the economic evaluation of this care program. Aim: The objective of the economic evaluation was to assess, at unit level, the incremental costeffectiveness of depression care in accordance with the new care program relative to the usual care provided previously. Participants, procedure and design: In total 17 somatic and 16 dementia special-care units, with an average of 28 and 27 residents, were included in the study. The study was part of the evaluation of the care program and conducted in a two year stepped wedge cluster-randomized trial. The nursing home units were randomly assigned to one of five groups, each group crossing over to the intervention condition in four-month intervals. Interviews were held with all residents that gave permission and their primary caregiver at each of these moments and four months after all units had implemented the program. Data were analyzed at unit level. Measures: The incremental cost-effectiveness ratio (ICER) was calculated as the difference in average costs of depression care per resident of a nursing home unit between the control condition (usual care) and the intervention condition, divided by the decrease in depression prevalence per unit in a four month intervention period. To assess the difference in treatment effect the prevalence of depression was operationalised as the proportion of residents in a unit that scored 8 or more on the Cornell Scale for Depression in Dementia. To assess the incremental costs, in both conditions the average treatment costs per unit were calculated for antidepressant medication and labour costs for depression care provided by the nursing home s elderly care physician, psychologist and recreational therapist per resident by multiplying the provided total volumes of care by their cost prices. The careprofessionals registered their time spent on depression care. These data were cross-checked against residents files as well as a structured interview with the care professionals to assess the average time spent on depression care per resident for each nursing home unit. From this the costs for each
9 professional involved were calculated by using their salary plus 35% taxes and overhead costs for cost price. Costs for medication were assessed by using the cost price for each medication given by the Dutch Healthcare Insurance Board Results: By providing depression care in accordance with Act in Case of Depression, a one percent decrease in prevalence per unit can be obtained at the expense of 0,69 per resident extra for daily depression care. This amounts to 0,66 in somatic units and 0,76 in Psychogeriatric special care units, although the decrease in prevalence and increase in costs were not significant in the latter. Conclusions: By implementing the Act in case of Depression care program, the prevalence of depression can be diminished at low extra direct costs for depression care. Keywords: Act in Case of Depression, nursing home, depression, elderly, dementia.