Kampvisum paspoort voor een goed kamp Groep....................................................... Groepsnummer................................................ Tak......................................................... Kampperiode van................. tot......................... in.......................................................... Lange Kievitstraat 74 2018 Antwerpen tel 03 231 16 20 fax 03 232 63 92 info@scoutsengidsenvlaanderen.be www.scoutsengidsenvlaanderen.be
Inhoudstafel VOORAF 3 Rol leiding/grl/dc 3 Rol als leiding 3 Rol als groepsleiding 3 Rol als disctrictscommissaris 3 Samenspel 3 21-jarige 4 Kampplaats gezocht 4 Tips 4 Avonturen over de grens? 4 Checklist 5 Adressen 6 Tenten gezocht 6 Centen gezocht 6 Datum gezocht 6 ONDERWEG 7 Papierwerk voor een goed kamp 7 Boswetgeving in een notedop 7 Watervoorzieningen 7 Vurige wetten 7 Dubbelcheck je kampplek 7 Financiën 8 Scouting op maat 8 Tips bij de begroting 9 Het kamp financieel bekeken 8 Verzekering op kamp 10 Wie is verzekerd? 10 Waar en wanneer ben je verzekerd? 10 Wat is verzekerd? 10 Waarvoor ben je verzekerd? 10 Aanvullende verzekeringen 10 Meer weten? 10 Administratieve afhandeling van een ongeval 10 DE RECHTE LIJN 11 Kampprogramma 11 Een evenwichtig programma 11 Oeps, de inspraak vergeten! 11 Hitte of aanhoudende regen 12 Nachtspelen 12 Zingeving 12 Totemisatie 12 De kampkaft 13 Te gast 13 On the road 13 Rust 13 Waals charter 13 Kampwelzijn 13 Angst 13 Ritme 13 Hygiëne 14 Diversiteit 14 Scouts en gidsen, gun ze hun kamp 14 Speel Op Veilig 15 De basisprincipes 15 Belangrijke thema s op een rijtje 15 Vuur 15 Water 15 Hoogte 15 Verkeer 16 Ecologie 16 Materiaal 16 EHBO 16 Wat te doen bij een ongeval of crisissituatie 17 Kampregistratie 18 Leesvoer over kamp 18 Interessante adressen en telefoonnummers 19 COLOFON 20 CONTRACTEN EN KAMPENGAGEMENT middenkatern Beste leidster, beste leider, Waarschijnlijk geurt de lucht nu naar lente of kraakt de sneeuw nog onder je voeten. Het kamp van de voorbije zomer is enkel nog een zalige herinnering van zon en vrolijke spelen. Toch glijdt op dit ogenblik het kampvisum door je vingers. En daarmee wordt jullie komende kamp toch al een beetje tastbaar. Met dit document willen we je op weg helpen om het kamp grondig voor te bereiden. Een kamp is het hoogtepunt van een jaartje scouting. Maar een geslaagd kamp veronderstelt een goede voorbereiding door de leiding en de leden. Dit kampvisum biedt een leidraad voor de duizenden scouts- en gidsentakken die jaarlijks gaan kamperen. Dit visum is chronologisch opgebouwd. Van wat je vooraf moet weten en beslissen, over noodzakelijk papierwerk, tot de rechte lijn naar het kamp. We vinden het belangrijk dat er aan een kamp veel overleg voorafgaat. Overleg tussen de leidsters en de leiders, met de leden en met de ouders. Maar ook je groepsleiding en je districtscommissaris (DC) willen we bij dit gebeuren betrekken. Zij hebben soms een boeiende andere kijk op de dingen. Daarom vind je in dit kampvisum, naast een pak bruikbare informatie en interessante ideetjes, ook een formeler luik dat we het kampengagement noemen. Ondertekening van het bijgevoegde model voor kampeerovereenkomst beschermt minimaal je rechten als huurder van een kampplaats. We verwachten dat er voor elk kamp van Scouts en Gidsen Vlaanderen een kampvisum wordt gebruikt. Ook voor kersten paaskampen lijkt ons dit een zinnig instrument. We hopen alleszins dat het kampvisum een stevige steun kan zijn om jullie stapsgewijs te helpen bij de kampvoorbereiding. Niet elk moment van een kamp laat zich formuleren in zo n document. Het getik van de regen op het tentzeil bijvoorbeeld. Of de eerste sprankelende ochtendzon op je vel. Kamperen moet je vooral lekker doen. Het is aan jullie om dit kamp te kruiden met frisse ideeën en leuke activiteiten. Droom alvast vooruit naar een nieuwe kroon op deze jaarwerking: een bijzonder fijn kamp. Dat is wat we je toewensen! De verbondsleiding 2008 [ 2 ]
VOORAF Wat moet je weten en doen voor je aan de kampvoorbereidingen begint? Rol leiding/grl/dc Rol als leiding Als leiding heb je een heel kamp lang je leden onder je hoede. Je bent zowel verantwoordelijk voor je leden als voor de goede organisatie van je kamp. Een goede kampvoorbereiding is al meer dan een stap in de goede richting. Dit visum is er om je hierin te ondersteunen. Rol als groepsleiding Als groepsleiding is het je verantwoordelijkheid om je takploegen te coachen en te begeleiden. Ter ondersteuning vind je onderaan het kampengagement veertien richtvragen. Rol als disctrictscommissaris Als districtscommissaris heb je twee taken: Een inhoudelijke opdracht, namelijk de groepsleiding begeleiden: Dit kan via het engagement van de groepsleiding en via het gesprek over de richtvragen die de groepsleiding met de takleiding heeft doorgenomen. Een uitgebreid kampprogramma getuigt van een degelijke voorbereiding en biedt houvast tijdens het kamp, ook voor ervaren leiding Een formele opdracht, namelijk nakijken of voldaan is aan de formele vereisten om op kamp te gaan: - Het kampcontract - De verklaring van een 21-jarige - Controle op aansluiting van de volledige groep bij Scouts en Gidsen Vlaanderen Samenspel Leg deadlines vast: spreek duidelijk af wanneer wat bij wie moet zijn. Ten laatste veertien dagen voor het kamp moet dit visum bij de DC zijn. Op die manier is er voldoende tijd om de kampvoorbereiding degelijk te bespreken. [ 3 ]
21-jarige Vanaf 18 jaar ben je in België meerderjarig. Toch kiezen wij ervoor dat de eindverantwoordelijkheid voor een kamp bij een 21-jarige ligt, die het hele kamp aanwezig is. Dit lijkt ons logisch: zonder dat de kampverantwoordelijke alle taken van de groepsleiding overneemt, is haar/zijn verantwoordelijkheid aanzienlijk, en in ieder geval opmerkelijk groter dan op doordeweekse vergaderingen. Daarbij is een zekere ervaring en maturiteit onontbeerlijk. Kampplaats gezocht De eerste belangrijke vraag die je jezelf (en je leden) moet stellen: waar gaan we op kamp? In de Ardennen of aan de zee? In binnen- of buitenland? En hebben we een vaste locatie nodig of gaan we voor een trekkamp? Zodra je dit hebt uitgemaakt, kan de zoektocht naar een kampterrein beginnen! We vinden dit heel belangrijk en willen niet dat 18-jarigen de volle verantwoordelijkheid van het hele kamp dragen. Indien de groepsleid(st)er kampverantwoordelijke is, is er geen probleem. Conform onze spelregels is de minimumleeftijd voor groepsleiding immers 21 jaar. Als de kampverantwoordelijke iemand anders is, moet dit iemand zijn die in het lopend werkjaar 21 jaar wordt. Avonturen over de grens? Internationale kampen vragen een specifieke aanpak en voorbereiding. Om jullie hierin te begeleiden ontwikkelde ploeg Internationaal het internationaal kampvisum, met een eigen kampengagement en kampcontract. Dit kan je opvragen via het nationaal secretariaat. Tips Aangezien jullie niet de enigen zijn die elke zomer op kamp gaan, begin je best tijdig aan de zoektocht. Een terrein kan er in de zomer heel anders bijliggen dan in de winter of de herfst; zoek je kampterrein dus in de zomer (kampeerders die op dat moment op het terrein verblijven, kunnen je meteen informeren). Verzamel op voorhand adressen zodat je gericht kan zoeken en een telefonische afspraak kan maken om het huis of terrein te bekijken. Kies een uitdagende omgeving, één die je intrigeert. Dat kan de natuur zijn (met een curieus dorp of een mysterieuze ruïne), maar ook het hartje van Brussel, een grot, een afgedankte treinwagon, een kinderboerderij,... Ga niet elk jaar in dezelfde regio op kamp, wissel af. Noteer vooraf het adres en telefoonnummer van dokter, apotheker en ziekenhuis. Een bezoekje tijdens de kampverkenning leert je vlot de weg in geval van noodsituaties ter plaatse. Noteer ter plaatse ook het adres en telefoonnummer van bakker, slager en kruidenier. Als je je keuze gemaakt hebt, kan je alvast het laatste blad van dit kampvisum invullen. Je strijkt neer op vreemd grondgebied. Gedraag je dus als een fijne gast op bezoek, met respect voor de omgeving en de buren. En gun ook andere jeugdkampen een deugddoend kampleven. Vergeet het kampcontract niet te tekenen, zie middenkatern. Stelt de eigenaar zelf een overeenkomst voor? Kijk dan na of die alle elementen van onze overeenkomst bevat! Kies je voor een trekkamp? Kopieer dan het kampcon- tract en vul voor elke locatie een apart contract in. [ 4 ]
Checklist Kampterrein en kamphuis verhouding prijs-kwaliteit grootte van het terrein veiligheid van de omgeving (is de directe omgeving verkeersarm?) toegankelijkheid van het omliggende bos: consulteer de boswachter overstromingsgevaar door nabije rivier ondergrond (stenen, drassig, ) bereikbaarheid van winkels bereikbaarheid met het openbaar vervoer sjorhout verkrijgbaar in de omgeving (bij een houtvester, een boer,...) te sprokkelen hout: consulteer de boswachter of het mag enige privacy/intimiteit t.o.v. naburige groepen gsm-bereik of andere telefoonmogelijkheden (o.m. in geval van ongeval of ziekte) Kamphuis veiligheid van het kamphuis: binnenbekleding (geen piepschuim of plastiek), trappen (stevig? niet te steil? goede leuning?), brandblussers, noodverlichting, evacuatie-uitgangen (aanwezig?), betrouwbare elektriciteit, gasflessen (nooit binnen! beschermd tegen zonnestralen?) en voldoende verluchting bij gaskachels (werden ze onlangs nog gecontroleerd?). hygiëne van keuken en sanitair: let op schimmels, vochtplekken, verluchting, indien er geen bedden zijn: voldoende plaats per kind voorzien (minimum 1 op 2 meter) indien er bedden zijn: veilig (zeker bij stapelbedden) en voldoende propere matrassen voldoende speelruimte bij regenweer? Vul deze checklist nog aan met specifieke groepswensen. Adressen Hopper jeugdverblijven: www.hopper.be/jeugdverblijf CJT, Bergstraat 16, 9820 Merelbeke, tel 09 210 57 70, fax 09 210 57 80, cjt@cjt.be, www.cjt.be Vlaamse kampeercentra: www.jeugdverblijven.be Waalse kampeercentra: www.kampeercentra.be de lokalenbank op onze eigen site: www.scoutsengidsenvlaanderen.be/interactief/zoeken/lokaal Scoutskrant in Over & Weer [ 5 ]
Tenten gezocht Wil je tenten aanvragen via de Uitleendienst Kampeermateriaal van de Algemene Dienst Jeugdtoerisme? Op www.adj.be/uitleendienst vind je het reglement en alle formulieren. Je groepsleiding krijgt de formulieren ook opgestuurd in september. Je kan pas tenten aanvragen vanaf 1 september van het schooljaar waarin je op kamp gaat. Dit formulier moet je zo snel mogelijk opsturen naar het nationaal secretariaat van Scouts en Gidsen Vlaanderen, samen met een kopie van je kampcontract. Centen gezocht In een heel aantal gemeentes kan je kampsubsidies krijgen. Vraag zeker na bij de jeugddienst van je gemeente of jullie hiervoor in aanmerking komen en wat je er voor moet doen. Datum gezocht Laat de ouders van je leden liefst zo snel mogelijk de kampdatum weten. Zo kunnen zij zelf ook hun vakantie plannen. [ 6 ]
ONDERWEG Onderweg naar je kamp zijn er een aantal attesten die je moet aanvragen en belangrijke afspraken die je moet maken. Ook de kampprijs vastleggen doe je best voldoende op voorhand. En waarvoor ben je nu eigenlijk verzekerd als je op kamp gaat? Papierwerk voor een goed kamp Boswetgeving in een notedop In Vlaanderen heb je toestemming nodig van de boswachter om in bos te spelen. Enkel op plaatsen die aangeduid zijn als speelzone mag je spelen zonder toestemming. Hiervoor neem je contact op met de boswachter. Je zoekt deze op via www.bosspel.be (optie jeugdwerker). Samen maak je afspraken over het bosgebruik. In Wallonië moet je toelating vragen aan het cantonnement waar je op kamp gaat. Je vult daarvoor een formulier in dat voor 1 mei bij het cantonnement moet zijn. Je zoekt het cantonnement op via www.bosspel.be (optie jeugdwerker). De formulieren worden opgestuurd naar de groepsleiding. Laat de bevestiging op zich wachten, bel of mail dan naar het cantonnement. (02 642 50 01). Zie ook het kampcontract in het midden van dit visum. Vurige wetten In België mag je geen vuur maken op minder dan 100 meter van huizen, bossen, heide, boomgaarden, hagen, graan en stro. Ook rook verspreiden over de openbare weg is verboden. Maak dus goede afspraken met de eigenaar en met de boswachter. Dubbelcheck je kampplek Watervoorzieningen Water dat niet uit de kraan of aangekochte flessen komt (bronwater, regenputten, ) moet gecontroleerd worden. De eigenaar moet hier zelf een attest voor aanvragen bij het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Elk jaar loopt er wel ergens iets mis met de gemaakte afspraken. Het kan dus zeker geen kwaad om een paar maand voor het kamp nog eens contact op te nemen met de eigenaar om te checken of alles nog in orde is. [ 7 ]
Financiën Scouting op maat Hoewel op kamp gaan meestal soberder leven betekent dan we gewoon zijn, kost een kamp wel wat geld. Niet voor alle ouders is het evident om dat bedrag voor één of meerdere kinderen neer te tellen. Naast de deelnemersprijs zijn er nog andere kosten zoals de aanschaf van een slaapzak, goeie stapschoenen, een zaklamp enzovoort. Hierdoor komen een aantal gezinnen in de problemen als je ze geen verminderd kampgeld laat betalen. Denk goed na als je je kampprijs vastlegt; is je begroting echt wel zo economisch opgesteld als je denkt? Misschien zijn er kinderen waarvan je op voorhand al weet dat het moeilijk wordt voor de ouders om het kampgeld te betalen. Kan je dan twee euro meer vragen aan de andere kinderen zodat die ouders slechts de helft moeten betalen? Heb je deze opties onderzocht en je merkt dat het voor je kampkas of voor de ouders toch onmogelijk is om financieel rond te komen? Dan kan je terecht bij het fonds op maat van Scouts en Gidsen Vlaanderen. Meer informatie: www.scoutsengidsenvlaanderen.be/diversiteit Tips bij de begroting Stel een vaste persoon verantwoordelijk voor het geld en het kasboek (dit kan evengoed een foerier zijn). Vraag eventueel een tweede persoon om de financiën mee op te volgen. Hou het kasboek dagelijks bij en noteer alle uitgaven, hoe klein ook. Bij de spoorwegen en busmaatschappijen bestaan er allerlei kortingsformules. Maak er gebruik van. Vergeet niet om ook ter plaatse korting te vragen aan de bakker, slager, kruidenier,... Koop voeding verstandig aan. Niet te weinig, maar ook niet te veel zodat je de helft moet weggooien. Op www.jeugdwerknet.be (> koken op kamp) vind je een calculator die de hoeveelheden berekent van je recepten. Noteer alleen de inkomsten waarvan je zeker bent (overschat bijvoorbeeld de opbrengst van eventuele acties of subsidietoelagen niet!). Gebruik de kampsubsidies om de deelnameprijs van het kamp te drukken, niet om het lokaal te herschilderen. Als je ervoor kiest om met de leiding een deel van de kampprijs niet te betalen, dan heeft dat serieuze gevolgen voor de kampprijs per deelnemer. Ga na of er in het jeugdwerkbeleidsplan van je gemeente geld voorzien is voor kampen. Informeer bij de jeugddienst. Neem een voldoende grote geldreserve mee. Om te vermijden dat er steeds een grote som geld op het kampterrein is, kan je geld op een rekening storten om het dan via bancontact ter plaatse af te halen. [ 8 ]
Het kamp financieel bekeken Aan de hand van onderstaand begrotingsschema kan je vrij nauwkeurig de kampprijs berekenen. Uitgaven 1. Voorbereiding verplaatsingen (bv. kampplaatsverkenning) voorschot huur terrein/kamphuis aankoop kampeermateriaal herstelling materiaal te huren materiaal (bv. tenten) aankoop spelmateriaal (verf, kampaandenkens, ) EHBO drukwerk (kampbrochures, brieven) briefport gsm-kosten documentatie verzekeringspremie materiaal andere Subtotaal uitgaven 2. Kamp vervoer deelnemers vervoer materiaal huurprijs terrein of kamphuis: d.i. ( euro x aantal nachten x deelnemers) min euro voorschot of de globale huurprijs min het voorschot huurprijs sjorhout brandhout water elektriciteit gas voeding: stel een vast bedrag per dag per persoon voorop (bv. 6 euro /persoon/dag) euro x dagen x personen geld voor eventuele uitstappen (bv. gids) andere uitgaven Subtotaal uitgaven Totaal uitgaven Inkomsten (raming in vergelijking met vorig jaar) Subsidies: gemeente provincie - groep Opbrengst acties Andere inkomsten Totaal inkomsten Kampprijs KAMPPRIJS = uitgaven inkomsten vermoedelijk aantal deelnemers = euro PS: Regelmatig worden de subsidies berekend op basis van het aantal begeleid(st)ers met een erkend animatorenbrevet. Ga eens luisteren bij je eigen gemeente hoe ze het daar regelen. [ 9 ]
Verzekering op kamp Wie is verzekerd? Alle personen die hun lidgeld betaalden en voorkomen op de ledenlijst van de groep (de minimumleeftijd = 6 jaar zijn op 31 december van het lopende werkjaar.) Waar en wanneer ben je verzekerd? Zowel in binnen- als buitenland. Tijdens alle toegelaten scouts- en gidsenactiviteiten die gebeuren in opdracht van de leiding, bv. patrouilletochten. Wat lichamelijke letsels betreft: enkel op weg van en naar het lokaal of elke plaats van bijeenkomst, bv. groepsraden, kampen. Het begrip van en naar heeft dezelfde betekenis als de weg van en naar het werk in de arbeidsongevallenwetgeving. Wat is verzekerd? Groepsmateriaal is via de polis brandverzekering altijd verzekerd voor brand, storm- en waterschade, ook bij transport en verplaatsing. Stormschade aan opgestelde tenten is eveneens verzekerd. Hou er rekening mee dat er een vrijstelling is van 247,89 euro per schadegeval. Brand-, storm en waterschade is aan je kamphuis is ook verzekerd via de brandpolis vanaf 250 euro (vrijstelling). Andere schade is verzekerd via de polis burgerlijke aansprakelijkheid vanaf 125 euro (vrijstelling). Waarvoor ben je verzekerd? De personenverzekering van Scouts en Gidsen Vlaanderen is een verzekering tegen lichamelijke ongevallen en burgerlijke aansprakelijkheid. Je bent dus niet verzekerd tegen contractuele en strafrechterlijke aansprakelijkheid. Contractuele aansprakelijkheid Je sluit als leider of leidster meer dan eens een contract af, bv. een huurcontract voor een kampplaats of een minibusje. Ook al sluit je deze overeenkomst in naam van je groep, toch blijf je zelf aansprakelijk voor de uitvoering van dit contract. Dit noemen we contractuele aansprakelijkheid. Hoe kan je dit risico beperken en jezelf beschermen tegen contractuele aansprakelijkheid? Lees een contract vooraf grondig na en leg het tijdig voor aan een deskundige of aan Scouts en Gidsen Vlaanderen voor advies. Kijk ook alle documenten goed na omtrent de omnium- en diefstalverzekering, zeker als het om voertuigen gaat. Sluit eventueel een bijkomende verzekering af voor materiaal of auto s, of een bijstands-verzekering. Schade aan persoonlijk en/of toevertrouwd materiaal is immers niet verzekerd. Strafrechterlijke aansprakelijkheid De boetes op strafrechterlijke overtredingen en de rechtstreekse gevolgen van die overtredingen (bv. een verkeersovertreding) of inbraak zijn niet verzekerd. Aanvullende verzekeringen af te sluiten via Scouts en Gidsen Vlaanderen: een tijdelijke verzekering van personen (bv. foeriers of eenmalige medewerkers). een verzekering van groepsmateriaal (verzekeren voor andere schade dan brand-, storm- en waterschade), materiaal van derden en persoonlijk materiaal (bagage, fietsen,...) dat gebruikt wordt tijdens een activiteit van Scouts en Gidsen Vlaanderen. De maximumperiode is 30 dagen, eerste en laatste dag inbegrepen. een tijdelijke autoverzekering: een omniumverzekering en/of afkopen van een vrijstelling. Voor een (gehuurd) voertuig: Verwar deze verzekering niet met een omniumverzekering. Meer weten? Uitgebreide informatie over (aanvullende) verzekeringen vind je terug op de website onder administratie > verzekeringen, of in de folder verzekeringen, te verkrijgen bij het nationaal secretariaat. Administratieve afhandeling van een ongeval Vraag bij een ongeval aan de politie altijd het pv-nummer. Vul steeds de nodige verzekeringsformulieren (te verkrijgen bij het nationaal secretariaat) volledig in (ook het medisch attest dat door de dokter moet ingevuld worden!) en houdt alle rekeningen goed bij: Persoonlijke ongevallen en BA : polisnummer 45.103.242 Brandverzekering (lokalen en groepsmateriaal) : polisnummer 38.031.050 Reisbijstand (met of zonder auto) : polisnummer : 45.052.751 Aanvullende verzekering materiaal : polisnummer 45.063.801 Aanvullende tijdelijke autoverzekering : polisnummer 19.040.394 Stuur de formulieren binnen de week rechtstreeks naar de verzekeringmaatschappij: Ethias Prins Bisschopssingel 73 3500 Hasselt fax 011 28 20 20 [ 10 ]
DE RECHTE LIJN Het concrete werk! Van de uitwerking van je kampprogramma, aandacht voor de veiligheid en het welzijn van de kampgangers, tot de kampregistratie Aan het einde van dit hoofdstuk moet je waarschijnlijk enkel nog je rugzak maken. Kampprogramma Een evenwichtig programma Het geheim van een goed kampprogramma is dat je eerst goede ideeën zoekt en daarna het programma samenstelt. Maar het zit m ook vaak in de details. Voorzie dus tijd om alles goed uit te werken en het materiaal dat je nodig hebt te verzamelen of maken. Je leden verschillen van elkaar, soms een beetje, soms veel. Hou er rekening mee dat je activiteiten iedereen moeten aanspreken, en dat er voor elk wat wils moet zijn. Zorg dus voor een gevarieerd aanbod. Een kamp voor kapoenen ziet er heel anders uit dan een jinkamp, dat spreekt voor zich. Voor kapoenen zijn vijf da- gen van huis een hele onderneming, terwijl verkenners en gidsen soms niet meer naar huis willen. Kapoenen houden van structuur en fantasierijke spelletjes, verkenners en gidsen houden van spanning en actie. Het kampprogramma moet goed gevuld zijn, maar las ook rustige momenten in en vrij spel, zeker bij de jongere takken. Oeps, de inspraak vergeten! Dat zou jammer zijn natuurlijk. Medebeheer is niet zomaar een van onze basispijlers. Laat je leden mee de koers uitzetten. Op zoek naar tips en tricks rond inspraak? Grijp snel het boek, of surf naar onze takhandwebsite. [ 11 ]
Hitte of aanhoudende regen Buiten kamperen betekent dat je zes of tien dagen leeft met regen, zon, duisternis en zonsondergangen. Het kampprogramma is daar ondergeschikt aan. Het is beter om een activiteit te onderbreken voor een heerlijke plenspartij of een schone lucht dan het weer om je heen te negeren omdat je activiteit zo nodig af moet. Een programma is er niet om door alle hitte en regenbuien heen gerealiseerd te worden. Van veel zon wordt een mens traag. Traag is heerlijk bij 30 Celsius. Van veel regen veranderen we in gezelligheidsdiertjes, keuvelend in pyjama doorheen de voormiddag. Je kan je erop voorzien en prettige, simpele regenspelletjes meenemen bijvoorbeeld. Of van de nood een deugd maken: na de regen een reuzengroot droogrek bouwen en je in natte kleren rond een vuur scharen. Hou wel je gezond verstand erbij! Uren in de snikhete zon spelen of wandelen is ongezond, net als lang in koude natte kleren rondlopen. Nachtspelen Kampavonden zijn unieke gelegenheden om kinderen en jongeren vertrouwd te maken met het duister. Toch wordt de duisternis van een kampavond al te dikwijls gebruikt om angstaanjagende nachtspelen en activiteiten met gruwelijke misdaadscenario s op touw te zetten. Dit soort activiteiten, waarbij kinderen en jongeren met opzet bang gemaakt worden, zijn onverzoenbaar met de pedagogische doelstellingen en waarden van scouting. Nooit zullen kinderen vertrouwd geraken met duisternis, als hen van bij het begin in het donker angst wordt aangejaagd. Daarom keurt de verbondsleiding dit soort spelen ten zeerste af. Niet alleen omdat ze voor Scouts en Gidsen Vlaanderen en voor de betrokken leiding zware financiële en juridische gevolgen kunnen hebben, maar ook omdat ze scouting een imago bezorgen van onverantwoorde en naïeve stoerdoenerij. Het donker op zich is al spannend genoeg. Je hebt daarbij geen ontvoering of knalpistool nodig. De natuurlijke schrik die kriebelt in het duister biedt voldoende spanning om mee te spelen: snel stappen of traag wandelen in een donker bos, buskestamp bij maanlicht, dicht bijeen of ver uit elkaar stil liggen onder de sterren... dat is het soort spanning dat deugd kan doen. Vergeet niet: Nachtlawaai is in België wettelijk verboden tussen 22 uur en 7 uur. Voldoende nachtrust is voor leden én leiding een must. Zingeving Het kamp is in scouting meer dan ooit het moment om jezelf te zijn en je verbonden te voelen met je groep. Natuurlijk is op kamp gaan spel en avontuur, maar het is ook zoveel meer. Het is op ontdekking gaan naar jezelf en naar elkaar, naar echter en beter. Op dagtocht raken jullie verwonderd over een mooi bloemenveld en je kapoenen vragen wie die bloemen daar zette. Je verkenners mijmeren rond het kampvuur over de toekomst, de stemmen van je jonggidsen breken van trots als ze hun totem in de vier windstreken roepen. Bewust bezig zijn met het leven, even tijd maken voor dingen waarvoor je anders geen tijd hebt: daarin dagen we je uit. Denk even na over de totemisatie, een fijne bezinning, een stil moment. t Maakt je kamp zoveel rijker! Inspiratie nodig? www.scoutsengidsenvlaanderen.be/zingeving Totemisatie Het geven van dier- en natuurnamen vindt zijn oorsprong in de traditie van Noord-Amerikaanse indianenstammen en sommige Afrikaanse stammen. Jonge krijgers werden genoemd naar het dier of natuurelement dat het beste met hun karakter overeenstemde. Daarvoor moesten ze in een zware fysieke of behendigheidsproef hun nut voor de stam bewijzen. Fysieke eigenschappen waren immers belangrijk om te overleven. Het stamleven had behoefte aan snelle, lenige en geharde stamleden. Het leven in onze moderne maatschappij maakt sociale en emotionele eigenschappen echter even belangrijk als fysieke. Een goedlachse of een solidaire natuur wordt in groep even hard gewaardeerd als een sterke rug of handvaardigheid. Totemiseren is in essentie een ritueel uitspreken van wat je als groep in iemand waardeert, wat je als groep meent nodig te hebben van hem of haar. Een goede totemisatie daagt je leden uit om stil te staan bij zichzelf en om op een prikkelende manier de eigen grenzen af te tasten en uit te dagen. Sommige totemisaties hebben jammer genoeg meer weg van een doop waarbij de houding tegenover de totemisanten vooral een machtsspel is. Dit kan niet de bedoeling zijn van een concept dat net de sociale samenhang in de groep in de kijker wil zetten en uitgaat van respect voor elkaar. Een totem dragen is iets om fier op te zijn. En een goede opdracht is iets waar je leden jaren later nog over vertellen en waar ze bijna even trots op zijn als hun totem. Alles over totemisatie vind je in Het Achtste Vuur, de totemmap die te koop is in de Hopper winkel. [ 12 ]
De kampkaft Je kamp op papier. Wat steek je hier allemaal in? adresgegevens en medische fiches van je leden. Op zoek naar een voorbeeld van zo n fiche? www.scoutsengidsenvlaanderen.be > administratie > formulieren het draaiboek van je kamp: de dagindeling, het kampprogramma, activiteitenoverzicht en materiaallijsten, verzekeringspapieren, op te vragen via het nationaal secretariaat (O3 231 16 20) interessante telefoonnummers en gegevens (zie pag 19) huurcontracten (kampterrein, auto, ) de financiën, alle tips hierover vind je op pag 8 Speel op veilig brochure over veiligheid en kwaliteit binnen scouting (gratis te verkrijgen bij de Hopper winkel en het nationaal secretariaat) dit ingevulde kampvisum Te gast Waar je ook op kamp gaat, je bent altijd ergens te gast. En je bent niet alleen. Elke zomer verspreiden zo n 300.000 jongeren uit jeugdbewegingen zich over ons land. Het valt niet te ontkennen dat zo n groep jongeren het dagelijkse leven en de rust in een dorp soms verstoren. Goed omgaan met elkaar is belangrijk, en niet alleen binnen je eigen tak of groep. On the road Verplaatsingen (met of zonder leiding) zijn onlosmakelijk verbonden aan kampactiviteiten. Het is dan wel belangrijk om goede afspraken met de boswachter te maken over het bosgebruik (zie pag 7) de wegcodes te respecteren (zie de brochure Speel op veilig ) je respectvol te gedragen tegenover bewoners en omwonenden. Rust Zorg er voor dat de openbare orde en de rust van de bewoners niet verstoord worden, zeker tijdens nachtelijke activiteiten of dicht bij bewoonde zones. Waals charter voor zomerkampen Ter preventie van mogelijke problemen loopt er sinds kort een initiatief van de Waalse regering. Enerzijds is er een charter waarin de jeugdbewegingen zichzelf voorstellen en uitleggen wat op kamp gaan met zich meebrengt. Anderzijds kunnen gemeenten een vertrouwenspersoon aanstellen die de groepen ter plaatse opvangt en jullie de lokale situatie uitlegt. De actuele lijst met gemeenten die zo n contactpersoon hebben, zal tegen de zomervakantie op onze site te vinden zijn. Kampwelzijn Op kamp ben je niet alleen dag en nacht verantwoordelijk, je bent ook op onbekend terrein. Bovendien organiseer je vaker activiteiten met grotere risico s: kampvuur, dropping, zwemmen, Maar daarnaast wordt op kamp ook de verantwoordelijkheid voor het welzijn van kinderen en jongeren groter. Vermoeidheid, je niet lekker voelen in je vel of in de groep, speelt dan meer parten. Angst Zorg voor spannende en uitdagende activiteiten zonder dat je leden werkelijk bang worden. Duister en het donker zijn boeiende ingrediënten om tijdens een kamp mee te spelen. Verwar dit echter niet met het fabeltje dat straf- fe durversproeven of griezeltochten kinderen hun angst helpt overwinnen! Ritme Pas de duur van je kamp aan aan de leeftijd van je leden: - kapoenen mogen maximum zes dagen op kamp; - kabouters en welpen gaan bij voorkeur minder dan tien dagen; - jonggidsen en jongverkenners niet langer dan tien dagen; - met gidsen, verkenners en jins ga je maximum veertien dagen op kamp. Als je kamp langer duurt, is de kans groot dat het kamp aan kwaliteit inboet. [ 13 ]
Zorg voor voldoende nachtrust, zowel voor de leden als voor jezelf. Vermoeidheid en onoplettendheid verhogen de kans op ongevallen. Kinderen onder de twaalf hebben gemiddeld negen tot tien uur slaap nodig, oudere takken ongeveer acht uur. Bepaal als leiding mee hoe laat je gidsen/verkenners gaan slapen. Gun je leden voldoende recuperatietijd na nachtactiviteiten en tochten. Zorg dat de jongste leden weten waar de leiding s avonds en s nachts te vinden is. Zorg dat de toiletten gemakkelijk te bereiken zijn: laat een lampje branden of zet desnoods een nachtemmer. Een kampuur instellen, is kiezen voor een alternatieve uurtelling, zodat het net iets sneller donker is op kamp Zorg er wel voor dat je kampuur niet meer dan één uur verschilt met het gewone uur. Haal het bioritme van je leden niet al te zeer overhoop. Leden mogen gemengd slapen, maar niets moet. Wees aandachtig en peil naar de mening van je leden. Wees attent voor symptomen van ziekte. Voorzie een goed ingerichte ziekenruimte die niet te veraf ligt van de rest van de groep en treuzel nooit om een dokter te raadplegen. Tochten zijn leuk, avontuurlijk en leerrijk. Pas de lengte van tochten wel aan aan de leeftijd en de conditie van je leden. Hou hierbij vooral rekening met de zwaksten van de groep. Hygiëne Zorg voor een propere keuken en foerage. Afval kan je best zo snel mogelijk verwijderen, reinig regelmatig de ruimte waarin je werkt, bewaar voedsel in een koele ruimte, was af met warm water en detergent. Zorg tot slot ook voor afwisselende en evenwichtige maaltijden. Om voedselproblemen te voorkomen, is er de brochure Bederf je zomerkamp niet van het federaal Voedselagentschap (www. favv-afsca.be > publicaties). Bij jongere takken hou je de bagage van je leden best in de gaten. Ga om de twee dagen na of je iets te drogen moet hangen en of de leden tijdig van ondergoed wisselen. Of je nu in een tent slaapt of in een gebouw, zorg steeds voor voldoende verluchting en hygiëne. Probeer voor elke activiteit een aparte ruimte te voorzien. Het is niet altijd mogelijk, maar drogen doe je dus best in een aparte ruimte, net als slapen, eten en koken. Voorzie genoeg toiletten (en toiletpapier) en wasplaatsen. Toiletten moeten elke dag schoongemaakt worden. Voor meer informatie verwijzen we je graag naar de brochure Speel op veilig. Diversiteit Als je op kamp gaat richt je een leefgemeenschap op met eigen regels, do s en don ts. Maar vergeet daarbij niet dat je leden met regels en gewoontes van thuis naar je kamp komen. Wat voor de ene evident is, is dat voor de andere niet. Denk goed na over gemengd slapen, wasmogelijkheden, voedingsgewoonten en het buitenleven in het algemeen. Niet voor alle ouders is het woord kamp een evidentie. Laat staan dat ze weten wat er gebeurt. Als de leiding dan geld komt vragen voor het kamp, dan weten ze niet waarvoor dat dient. Voor sommige ouders is het belangrijk dat hun kind zijn/haar religie op een bepaalde manier kan beleven. Wees eerlijk met wat je belooft. Iedere jonggiver naar zijn of haar gebedshuis laten gaan is misschien wat veel gevraagd, maar een stille tent waar je je even kan terugtrekken om te bidden kan misschien wel. Vegetariërs, halalvoeding, kinderen met voedingsallergieën? Ook dit is een onderwerp dat je tijdens een ouderbezoek best even aansnijdt. Meer weten over diversiteit: www.scoutsengidsenvlaanderen.be/diversiteit Meer weten over gewoontes in de verschillende religies? www.scoutsengidsenvlaanderen.be/zingeving Scouts en gidsen, gun ze hun kamp Op kamp gaan is er even tussenuit zijn, genieten van de natuur en van elkaar, spelen, op tocht gaan, keuvelen in de tent als het regent, Om je leden en jezelf deze rust te gunnen, is het niet zinvol om tijdens een scoutsof gidsenkamp doorlopend te communiceren met het thuisfront. Vanuit Scouts en Gidsen Vlaanderen hanteren we sowieso een 24 uurspermanentie d.m.v. kampregistratie (zie pag 18) waarbij we in noodgevallen contact kunnen opnemen met leiding en ouders van leden. Denk dus goed na over initiatieven zoals bezoekdagen op kamp of een dagelijks verslag van het kampgebeuren. Misschien is het leuker om ouders de laatste dag op je kampterrein te ontvangen en samen met je leden een grootse spaghetti-afsluiter te organiseren? [ 14 ]
Speel Op Veilig Veiligheid, kwaliteit en goed omgaan met elkaar zijn onmisbaar voor een goed kampverloop. De brochure Speel op veilig omvat alles wat je hierover moet weten als scouts- en gidsenleiding. Per thema krijg je alle relevante wetgeving, Scouts en Gidsen Vlaanderen-regels en suggesties en tips mee. Het is niet de bedoeling dat je de brochure van buiten kent, maar neem ze grondig door en neem ze zeker mee op kamp. De basisprincipes Weet dat veiligheid in de eerste plaats bij jezelf begint. Verantwoordelijkheid voor een groep begint bij de voorbereiding van je kamp en eindigt als alle leden weer veilig thuis zijn. We noemen dit ook wel het principe van de goede huisvader. Je beheert je kamp zoals een vader zijn gezin zou beheren; dat betekent dat je een dropping zelf uitstapt, vooraleer je je jonggivers de baan opstuurt. Het betekent ook dat je je auto niet vollaadt met welpen, maar je beperkt tot drie welpen, zoals de wet het voorschrijft. Als goede leid(st)er neem je ook je organisatieplicht en toezichtsplicht ter harte. Organisatieplicht We hebben als leiding de wettelijke plicht om zoveel mogelijk gevaren te voorzien en uit te sluiten. Dat betekent dat we bij de voorbereiding van een activiteit voldoende aandacht besteden aan mogelijke gevaren en heel concrete voorzorgen nemen. Als we gaan houthakken, moeten we onze jonggivers leren hoe dat veilig kan, moeten we ervoor zorgen dat de bijlen niet los aan de steel zitten, enzovoort. Toezichtsplicht We zien erop toe dat onze leden zichzelf niet in gevaar brengen en moeten daar actief op toekijken. Als verkenners met bijlen beginnen te spelen, zijn we verplicht om in te grijpen. Als kapoenen in een boom willen klimmen, is het belangrijk om een oogje in het zeil te houden. Belangrijke thema s op een rijtje Vuur De wetgeving over vuur maken is de laatste jaren veel strenger geworden. En dat maakt het ons als scouts en gidsen niet altijd even gemakkelijk. Toch is er geen reden tot paniek. De wetgever voorziet een aantal uitzonderingen. Een vuur van plantaardige brandstof kan bijvoorbeeld wel, mits je duidelijke afspraken maakt met de boswachter én de eigenaar van je terrein. Een vuurtje stoken is niet alleen slecht voor het milieu, maar kan ook erg gevaarlijke situaties veroorzaken. Voorkomen is belangrijker dan genezen, dus leggen we graag nog eens de nadruk op preventie. Vuur ontstaat vaak daar waar je het het minste verwacht. Wees dus voorbereid en aandachtig als je vuur maakt. Alle wetgeving en regels over vuur vind je in de brochure Speel op veilig. Water Water is de meest complexe van alle risicofactoren. Te koud, te warm, te diep, te ondiep, vaak verraderlijk en soms zwaar vervuild. Redenen genoeg dus om niet onbezonnen met de voeten in het nat te gaan staan. Wees als leiding op je hoede en probeer het water dat je voor je hebt goed in te schatten. Alle wetgeving en regels over water vind je in de brochure Speel op veilig. Hoogte Dat veel mensen in meer of mindere mate hoogtevrees hebben, heeft een goeie reden. Ons lichaam en onze geest waarschuwen ons voor alle mogelijke gevaren die met hoogte verbonden zijn. Toch lonkt de hoogte soms. Omdat ze schoonheid belooft, een kick, of omdat het een uitdaging kan zijn om je angst te overwinnen. Scouting heeft geen nood aan spitstechnologie en stunts. We beperken ons hier dan ook tot de activiteiten die tot de gewone scouts- en gidsenwerking behoort. We raden ten stelligste af om op eigen initiatief grote hoogtes te gaan verkennen. Alle wetgeving en regels over hoogte en kabelbanen vind je in de brochure Speel op veilig : www.scoutsengidsenvlaanderen.be > wat is scouting > thema > veiligheid [ 15 ]
Verkeer We hoeven het je niet meer te vertellen: in Vlaanderen vallen jaarlijks veel te veel verkeersslachtoffers. Ook scouts en gidsen lopen gevaar in het verkeer. We zijn niet onkwetsbaar. Voor een kapoen is verkeer iets anders dan voor een giver, en voor fietsers gelden andere regels dan wanneer je te voet de weg optrekt. Veel verschillende regels, maar allemaal van levensbelang. Verkeersregels zijn dwingend, zonder enige speelruimte en dus niet voor interpretatie vatbaar. In het verkeer krijg je maar één kans. Alle wetgeving en regels over verkeer vind je in de brochure Speel op veilig. Ecologie Milieuvriendelijk op kamp gaan omvat meer dan afval sorteren alleen. Het betekent vooral dat je kan genieten zonder dat de omgeving eronder lijdt. Het wil ook zeggen dat je je best doet om het energieverbruik zo laag mogelijk te houden. Je vindt alle info over milieuvriendelijk kamperen in Loslopend Wild (te verkrijgen in de Hopper winkel). Alle wetgeving en regels over ecologie vind je in de brochure Speel op veilig. Materiaal Veiligheid begint bij goed materiaal en goed onderhoud. Verstandig aankopen, regelmatig controleren en correct herstellen zijn hier de sleutelbegrippen. En durven. Durven om materiaal uit omloop te nemen als het niet langer veilig of bruikbaar is. Leden gaan er al te vaak, en terecht, van uit dat het materiaal dat ze gebruiken in orde is. Laat hen dus niet in de steek. Alle wetgeving en regels over materiaal vind je in de brochure Speel op veilig. Tip Je kan veiligheidssets (inclusief EHBO-koffer) ontlenen via het Jeugd Rode Kruis (www.jeugdrodekruis.be). Hiervoor neem je minstens 4 weken op voorhand contact op met een van de provinciale zetels van Rode Kruis Vlaanderen. EHBO Zorg dat er altijd iemand is binnen je leidingsploeg die de grondbeginselen van EHBO kent. Beter nog: zorg dat je zélf de grondbeginselen van EHBO kent. In de EHBO-koffer: Geneesmiddelen voor inwendig gebruik: diarree, verstopping, spijsverteringsstoornissen, keelpijn, koorts, pijnstillers Geneesmiddelen voor uitwendig gebruik: insectensteken, spierpijn, verstuiking, zonnebrand, brandwonden Ontsmettingsmiddel: Isobetadine Verbanden: kleefpleisters, steriel wondverband, zwachtels, driehoeksverband Koortsthermometer Schaartje Pincet Veiligheidsspelden EHBO-gids Telefoonnummers bij nood OPGELET EHBO dient enkel om de eerste zorgen toe te dienen. De echte verzorging en toediening van medicijnen laat je beter aan medici over. Zorg er dus voor dat je altijd en overal een dokter kunt bereiken. Raadpleeg bij twijfel een arts, beter te vroeg dan te laat. Neem voor je op kamp gaat contact op met de plaatselijke dokter en noteer het telefoonnummer van het dichtstbijzijnde ziekenhuis. Weet waar snel een telefoon te vinden is, of zorg dat je er een bij de hand hebt. [ 16 ]
1 2 3 4 5 6 Denk eerst aan de slachtoffers, blijf kalm en reageer rustig. Plaats onmiddellijk iemand van de leiding bij het slachtoffer en de betrokkenen en hou de rest van de groep van het gebeuren weg. Organiseer met de rest van de leiding iets dat de andere leden weer tot rust kan brengen (gesprek, wandeling,...). Verwittig in overleg met het medisch team de ouders of familie (het gebeuren neutraal bekendmaken, geen conclusies of oordeel). Verwittig Scouts en Gidsen Vlaanderen. Telefoon: 03 231 16 20 Fax: 03 232 63 92 Voor dringende hulp bij ongeval of een ernstig probleem kan je terecht op de noodlijn van Scouts en Gidsen Vlaanderen: 0474 26 14 01. Iemand van de verbondsleiding belt je dan zo snel mogelijk terug. Geef volgende gegevens door: plaats en datum van gebeuren - identiteit slachtoffer(s) - contactpersoon van de groep en telefoonnummer - groepsnummer - beknopte omschrijving van de omstandigheden. In overleg met verbondsleiding kan alles geregeld worden op het vlak van verzekeringen, familiesteun, slachtofferhulp, persbenadering, dringende sociale interventie, enz.. Administratieve formaliteiten krijgen nooit voorrang op menselijke aspecten. 7 Praktisch Vraag aan de politie altijd het pv-nummer. Polisnummer persoonlijke ongevallen en BA Scouts en Gidsen Vlaanderen (Ethias): 45.055.933 Polisnummer lokalen en groepsmaterieel (brand en stormschade) Scouts en Gidsen Vlaanderen (Ethias): 38.031.050 8 9 Wat te doen bij een ongeval of crisissituatie Administratieve afwikkeling Stuur de aangifteformulieren binnen de week rechtstreeks naar de verzekeringmaatschappij: Ethias Prins Bisschopssingel 73 3500 Hasselt fax 011 28 20 20 Belangrijke telefoonnummers Medische spoeddienst: 100 Medische spoeddienst met GSM: 112 Politie: 101 Brandweer: 100 Antigifcentrum: 070 24 52 45 Aidstelefoon: 078 15 15 15 Zelfmoordpreventie: 02 649 95 55 Druglijn: 078 15 10 20 Kinder- en jongerentelefoon: 102 Vertrouwenscentrum kindermishandeling Antwerpen: 03 230 41 90 Child Focus: 02 475 44 11 of 110 Instituut Tropische Geneeskunde: 0900 101 10 [ 17 ]
Kampregistratie Elk jaar trekken we met 75.000 scouts en gidsen op kamp. Zowat 600 groepen, met elk min of meer vijf takken, organiseren tijdens de zomer een verblijf van verschillende dagen op een plek ergens goed verscholen. Jaarlijks komen er op het nationaal secretariaat van Scouts en Gidsen Vlaanderen vragen toe waarvoor het hoogdringend nodig is om onze leden of leiding ter plaatse te kunnen contacteren. Om in geval van nood onze groepen en takken op kamp te kunnen bereiken, vragen we je om online de kampregistratie in te vullen op www.scoutsengidsenvlaanderen.be > administratie > kamp of het formulier hiernaast vóór je vertrek ingevuld te bezorgen aan: Scouts en Gidsen Vlaanderen - Kampregistratie Lange Kievitstraat 74 2018 Antwerpen Fax 03 232 63 92 Groepsnummer: Groepsnaam: Plaats (gemeente) van het groepslokaal: Takkamp (tak: ) Groepskamp Datum van het kamp (vóór- en nakamp inbegrepen): van tot Naam van de kampleid(st)er: Aantal leden op kamp: Aantal leiding op kamp: Trekkamp Kamp op één plaats Adres van het kampterrein: Provincie: Land: Telefoon op de kampplaats / gsm: Contactpersoon thuis bereikbaar: Telefoon: Leesvoer over kamp Aan informatie kunnen we je steeds helpen. Je kan dagelijks het nationaal secretariaat contacteren. In de Hopper winkel vind je bovendien allerlei publicaties. Een overzicht vind je op: www.hopper.be/winkel Een greep uit het aanbod: Speel op veilig (alles over veiligheid, tochten en kwaliteitszorg binnen scouting) De handboeken van elke tak (takwerking) Bananen in een minirok (over scouts en gidsen met een handicap) De Koorddanser (speciaal voor groepsleiding) Handboek Technieken (alles over technieken) Lopend vuur (handboek voor jonggidsen en jongverkenners) Blauw Licht (hulp bij crisiscommunicatie) Het Achtste Vuur (het totemboek) [ 18 ]
Interessante adressen en telefoonnummers Vul dit lijstje in vóór je op kamp vertrekt, en bewaar het op een plaats waar je het gemakkelijk terugvindt. Als je dan plots een dokter nodig hebt of je hart eens wil luchten bij de groepsleid(st)er, heb je het adres en het telefoonnummer onmiddellijk bij de hand. GROEPSLEID(ST)ER BOSWACHTER DISTRICTSCOMMISSARIS BAKKER SCOUTS EN GIDSEN VLAANDEREN Lange Kievitstraat 74, 2018 Antwerpen 03 231 16 20 - Fax: 03 232 63 92 Noodnummer: 0474 26 14 01 SLAGER PLAATSELIJKE DOKTER KRUIDENIER ZIEKENHUIS GROOTWARENHUIS APOTHEKER PLAATSELIJK BUREAU VOOR TOERISME POLITIEPOST ANDERE... [ 19 ]
Colofon Werkten mee aan dit kampvisum Het commissariaat Groepsleiding door de jaren heen, Marc Hens, Ria Janssens, Ruth Bosmans, Maarten Vanden Berghe, Skrolan Hugens, Liesbeth Hens, Pieter Michiels Hoofdredactie Els Bosmans Eindredactie Joke Van der maelen Foto s Maarten Van Geyseghem, Els Bosmans, Sofie De Wit, Joris Claus, ploeg Zeescouting Vormgeving FM Graphics bvba Productie Jan Van Reusel Verantwoordelijke Uitgever Scouts en Gidsen Vlaanderen vzw Pieter Michiels Lange Kievitstraat 74 2018 Antwerpen